Skip to main content

Full text of "Beiträge zur Sektengeschichte des Mittelalters"

See other formats 


Beiträge 


zur 


SektengescMchte  des  Mittelalters 


von 


Ign.  V.  Döllinger. 


Zweiter  Theil 

Dokumente  ¥orneliinlicli  zur  Geschichte  der  Yaldesier 

und  Katharer. 


fe^-y^yjt^ir' 


München  1890. 

C.  H.  Beck 'sehe  Verlagsbuchhandlung 
(Oskar  Beck). 


Dokumente 


vornelimlicli  zur  Geschichte 


der 


Valdesier  und  Katharer 


herausgegeben 


yon     V 


Ign.  V.  DöUinger. 


'^''"t>?t^~''5£55<r  "^ 


iriünchen  1890. 

C.  H.  Beck 'sehe  Verlagsbuchhandkmg 
(Oskar  Beck). 


IHE  INSTITUTE  GF  NED!AEVAL  STUOiti 

10  ELT/iSLEY   FLACc 
TORONTO  6,  CAuADA. 

DEC  -2  1931 


C.  H.  B'jcli'sclic  Buthdmckcrei  in  Nördliugen. 


Inhalt. 


Seite 


1.  Auszüge  aus  den  Acten  der  Inquisition  zu  Carcassone,  be- 
treffend Albigenser  und  Waldenser  (Collection  Doat  zu 
Paris) 3 

Das  Stück  über  die  Waideuser  S.  6—17  steht  mit  einigen  Ab- 
weichungen in  der  Practica  Inquisitionis  auctore  Bernardo  Guidonia 
ed.  C.  Douais  (Paris  1886)  P.  V,  II.  S.  244  ff.  Einige  Stellen  stim- 
men auch  mit  Stellen  in  dem  Tractat  des  David  von  Augsburg 
über  die  Waldesier,  heraiasgegeben  von  W.  Preger,  1878  (Abhand- 
lungen der  3.  Cl.  der  k.  bayer,  Akad.  der  Wiss.  XIV.  Band,  2.  Abth.) 
c.  5.  7.  17.  28.  43. 

2.  Acten  der  Inquisition  zu  Carcassone  gegen  die  Albigenser 

aus  den  Jahren  1308  und  1309  (Paris)       ....         17 

Die  meisten  der  hier  iznd  in  No.  8  erwähnten  Albigenser  kommen 
auch  in  dem  Liber  sententiarum  Inquisitionis  Tolosanae  hinter  Ph. 
Limborchs  Historia  Inquisitionis  vor. 

3.  Auszüge  aus  den  Acten  der  Inquisition  zu  Carcassone. 
Aussagen  Einzelner  (Collection  Doat  zu  Paris)    ...         30 

4.  Rescriptum  haeresiarcharum  Lombardiae  ad  Leonistas  in 
Alemannia  (München  und  Wien) 42 

Im  J.  1875  aiich  von  W.  Preger  in  den  Beiträgen  zur  Gesch. 
der  Waldenser  (Abhandlungen  der  k.  bayer.  Akademie  der  Wiss. 
Hist.  Cl.  Band  XIII,  S.  179),  herausgegeben.  Vgl.  K.  Müller,  Die 
Waldenser,  18S6,  S.  22. 

5.  Das  Buch  Supra  Stella   von  Salvus  Burce  zu  Piacenza  aus 

dem  J.  1235  (Florenz) 52 

über  Cathari,  Albanenses  et  Concorricii,  S.  53;  über  Pauperes 
Leonistae,  Pauperes  Lombardi  et  Speronistae,  S.  62. 

6.  Joannis  et  Apostoli  et  Evangelistae  Interrogatio  in  coena 
sancta  regni  coelorum  de  ordinatione  mundi  et  de  principe 

et  de  Adam  (Wien) 85 

Ein  in  vielen  (nicht  wesentlichen)  Einzelheiten  verschiedener 
Text  ist  aus  einer  andern  bei  den  luquisitiousacten  von  Carcassone 
befindlichen  Handschrift  abgedruckt  bei  J,  Benoist,  Hist.  des  Albi- 
geois  I,  285,  und  danach  in  der  Fortges.  Sammlung  von  theol. 
Sachen  1734,  S.  703,    und  bei  Thilo,  Codex  apocryphus  N,  T.  I,  884. 

7.  De  Pauperibus  de  Lugduno  (Rom) 92 

8.  Auszüge  aus  den  Protokollen  der  Inquisition  in  Languedoc 

im  Anfange  des  14.  Jahrhunderts  (Rom)     ....        97 

Die  Protokolle  betreffen  theils  Waldenser,  S.  97,  105,  109,  14^, 
233,  234,  theils  Katharer,  S.  135,  145-233,  234-251.    S.  o.  zu  No.  2. 


VI 


Seite 


9.  Auszüge  aus  den  Acten  der  in  Nord-Italien  1387  u  1388 
geführten  Inquisitionsprocesse  contra  Valdenses,  Pauperes 
de  Lugduno  aliosque  haereticos,  Fraticellos  etc.  (Rom)       .      251 

Die  Acten  sind  vollständig  abgedruckt  im  Archivio  storico  ita- 
liano,  S.  III,  Tom.  I,  P.  2,  p.  16-52;  Tom.  H,  P.  1,  p.  3—61. 

10.  Darstellung  der  Lehre  der  Katharer  (Cesena)      .         .        .      278 

11.  Summa  contra  haereticos  (München) 279 

12.  Formulare  zu  Urtheilsprüchen  gegen  Häretiker  und  andere 
Inquisitionsacten  aus  dem  Archiv  der  Inquisition  zu  Car- 
cassone  (CoUection  Doat  zu  Paris) 286 

Notizen  über  katharische  Bischöfe   und  Zeugenaussagen,  S.  292. 

Die  hier  und  unten  No.  46,  S.  598  abgedruckten  Formulare 
stehen  zum  Theil  auch  in  der  Practica  Bernardi  Guidonis  (s.  o. 
No.  1):  die  Sententia  contra  Valdenses  S.  286—289  in  der  Pract. 
S.  133,  die  Forma  sent.  S.  289—291  Pract.  S.  141,  der  Modus  ab- 
jnrandi  S.  291  Pract.  S.  162,  die  Forma  convocandi  S.  291  Pract.  S.  36. 

13.  Errores   haereticorum   aus  dem  14.  Jahrhundert  (München 

Clm.  2714) 293 

Kathari  et  Patcrini,  S.  293.     Manichaei,  S.  295. 

14.  Summa  de  haeresibus  (München  Clm.  7714)        .         .         .       297 

Runcarii,  S.  297.  Sotolarii,  Oriliwenses,  Manichaei,  S.  299.  Ver- 
schiedene Sekten  S.  300. 

No.  13  und  14  sind  Stücke  aus  dem  Sammelwerke  des  Passauer 
Anonymus;  s.  W.  Preger,  Gesch.  der  Mystik,  1874,  I,  168. 

15.  De  examinatione  haereticorum  (München  Clm.  18920)        .       301 

Der  Tractat  ist  nach  einer  andern  Handschrift  vollständig  ver- 
öffentlicht von  G.  E.  Friess  in  der  Österr.  Vierteljahrschr.  für  kath. 
Theol.  1872,  252. 

16.  Puncta  seu  articuli  notabiliores  sectae  Waldensium  (Mün- 
chen Clm.  22363) 304 

Vgl.  No.  27. 

17.  Bericht  des  Inquisitors  Petrus  aus  dem  Orden  der  Cölesti- 
ner  über  die  Österreichischen  Waldenser  aus  dem  J.  1398 
(München  Clm.  14959) 305 

Nach  anderen  Handschriften  abgedruckt  bei  Preger,  Beiträge 
S.  68  u.  bei  Friess  a.  a.  0.  S.  262.  Zu  den  Actenstücken  über  die 
Thätigkeit  des  Cölestiners  Petrus  in  der  Passauer  Diöcese  gehören 
auch  No.  26  u.  28.  Sie  stehen  zum  Theil  in  der  Bibliotheca  Patrum 
Lugd.  25.  80. 

18.  De  VIII  haeresibus  novis,  per  quas  modo  dyabolus  multos 
subvcrtit,  et  quomodo  cognoscantur  haeretici  per  tria,  cum 
venerint  ad  pervertendimi ,  aus  dem  14.  Jahrhundert 
(München  Clm.  2951  a) 311 

19.  Tractatus  Fratris  David  de  inquisitione  haereticorum  (Mün- 
chen Clm.  15312) .315 

Vollständig  gedruckt  bei  W.  Preger,  Der  Tractat  des  David  von 
Augsburg,  s.  0.  No.  1. 

20.  Fragen,  die  den  Albanenses,  Concon-ezenses  und  Lugdu- 
nenses  vorzulegen  sind  (Rom) 319 

21.  Errores  haereticorum  Catharorum  (Rom)      ....       321 


VII 


Seite 


22.  Fragen,   die    den   Pathareni    vel   Cathari    vorzulegen   sind 
(Rom) 324 

23.  Über  Irrthümer  der  Katharer  (Rom) 32G 

24.  Über  Passagii  und  Arnoldistae  (Rom)  ....  327 

25.  Errores  Pauperum  de  Lugduno  (Würzburg)         .         .         .  328 

Ein  Stück  ana  dem  Tractat  des  David  von  Augsburg;  s.  o. 
No.  19.  Das  S.  330  mit  Nota  beginnende  Verzeichniss  bekehrter 
Waldenser  ist  ein  Zusatz  des  Schreibers. 

26.  Über  die  Waldenser  (München) 331 

Polemik  gegen  die  Waldenser,  S.  331.  Fragen,  die  ihnen  vorzu- 
legen sind,  S.  332.  Errores  Waldensium,  S,  335.  Sententiae,  ubi  quis 
propter  haeresim  cruce  insignitur  et  stolatur,  S,  343.  S.  o.  No.  17. 
Einige  der  S.  338—341  abgedruckten  Sätze  stehen  auch  imter  den 
Articuli  de  Pikardis  bei  C.  Höfler,  Geschichtschreiber  der  husitischeu 
Bewegung  I,  503. 

27.  Puncta  seu  articuli  sectae  Waldensium  (Wien)  .        .        .      344 

S.  o.  No.  16. 

28.  Prozess  gegen  Waldenser  in  Österreich  im  J.  1398  (Mün- 
chen)     346 

S.  o.  No.  17. 

29.  Auszüge  aus   einer  Schrift   des  Johannes  Leser  über   die 
Waldenser  (Kloster-Neuburg) 351 

Geschichte  des  Petrus  Waldis  und  seiner  Anhänger,  S.  352.  Epi- 
stola  fratrum  de  Italia  ad  quosdam  conversos  de  haereticae  pravita- 
tis  errore  ad  S.  Petrum  in  der  Awe,  ut  non  crederent  sacerdotibus, 
S.  355. 

30.  EiTors  contra  la  fe  cathölica  de  Catharina  Lauba  de  Thou 

en  Corogna  a.  1417  (Paris) 362 

31.  Irrthümer    der   in   Augsburg    1393    entdeckten    Häretiker 
(München  Cgm.  342) 363 

Gedruckt  bei  Oefele,  Scriptores  rerum  boicarum  I,  620. 

32.  Processus  contra  Valdenses  1506  (Paris)     ....       365 

33.  Bericht  über  die  Waldenser  aus  dem  J.  1391     .         .         .       367 

Vollständig  bei  Friess  a.  a.  O.  S.  257.  Vergl.  H.  Haupt  in  der 
Zeitschr.  für  Kirchengesch.  X  (1888),  328. 

34.  Manichaei  cujusdara  confessio  (Sanct  Gallen)      .         .         .       369 

35.  Auszüge   aus  polemischen   Tractaten   gegen   die  Häretiker 
(Collection  Doat  zu  Paris) 374 

Aus  der  Summa  contra  Catharos  G.  Bergomensis,  S.  374.  Aus 
einem  anonymen  Tractatus  de  haeresi  Catharorum,  S,  379.  Bericht 
über  eine  Disputation  mit  einem  Katharer,  S.  376. 

36.  Begharden  (München  Clm.  14216) 378 

Erlass  des  Bischofs  Lampertus  von  Strassburg  vom  J.  1374,  S.  378. 
Bulle  Bonifacius'  IX.,  S.  381.  (Diese  beiden  Stücke  nach  einer  andern 
Handschrift  veröffentlicht  von  H.  Haupt  in  der  Zeitschr.  f.  Kirchen- 
gesch. VII,  1885,  562.)  Andere  Bullen  Bonifacius'  IX.  bei  Mosheim, 
De  Beghardis  p.  653. 

37.  Verhör  eines  Begharden   zu  Erfurt  im   J.  1367  (München 

Clm.  4386) 384 

38.  Irrthümer  der  Begharden  und  der  Haeresis  de  novo  Spiritu 
(München  Clm.  14959) 389 


YIII 


Seite 


39.  Corapilatio  de  novo  Spiritu,  continens  centurn  errores  minus 
tribus  (München  Clm.  311) 395 

Ein  Stück  aus  dem  Sammelwerke  des  Passauer  Anonymus,  s.  o, 
No.  14,  gedruckt  auch  bei  Preger,  Geschichte  der  Mystik  1,461;  vgl. 
H.  Haupt  in  der  Zeitschr.  für  Kirchengesch.  VII  (18S5),  503.  556,  In 
der  von  Haupt  verglichenen  Mainzer  Handschrift  steht  die  Über- 
schrift: Haec  est  determinatio  ^lagistri  Alberti,  quondam  Ratispo- 
nensis  Episcopi,  Ordinis  Fratrum  Praedicatorum,  super  articulis  in- 
veutae  haeresis  in  Recia  dyocesis  Augnstanae.  —  Ein  ähnliches  Stück 
wie  S.  401  Primo  bei  Wattenbach,  Über  die  Sekte  der  Brüder  vom 
freien  Geiste,  in  den  Sitzungsberichten  der  Berliner  Akademie  1887, 
522.    Vgl.  unten  No.  69. 

40.  Geständnisse  der  Begharden  zu  Metz  1334  (Wien)     .         .      403 

41.  Begharden  und  Beghinen  (Frankfurt)  ....       406 

Mit  der  Überschrift:  Joannis  Wasmodi  de  Homburg  tractatus 
contra  haereticos  Bekardos,  Lulhardos  et  Swestriones,  theils  voll- 
ständiger, theils  lückenhafter  veröflfentlicht  von  H.  Haupt  in  der 
genannten  Zeitschrift  Vn  (1885J,  567. 

42.  Errores  sectae  Spiritus  libertatis  (Rom)        ....      416 

43.  Auszug  aus  dem  Chronicon  de  persecutionibus  Fratrum  Mi- 
norum  (Florenz)    .         .         .         .         .         .         .         .         .417 

Theile  dieser  Chronik  (S.  457—459,  466—526)  sind  vollständig 
abgedruckt  im  Archiv  für  Litteratur-  und  Kirchengeschichte  des 
Mittelalters  von  H.  Denifle  und  Fr.  Ehrle  II,  125-155.  256-327; 
III,  601  —  603.  Sie  ist  hier  Historia  septem  tribulationum  Ordinis 
Minorum  überschrieben.  Über  den  Verfasser,  Fr.  Angelus  de  Clariuo, 
s.  Archiv  I,  154.  515;  II,  108.  249;  III,  406.  615.  Die  Quinta  Perse- 
cutio  beginnt  S.  481  Fratre  Bonaventura,  die  Septima  S.  525  Post  hoc. 

44.  Auszüge  aus  des  Petrus  Johannes  Olivi  Postille  über  die 
Apokalypse  (Florenz  und  Paris) 527 

45.  Processo,  sentenza  et  morte  di  Maestro  Cecco  Stabili  da 
Ascoli  seguita  in  Firenze  il  di  15.  Aprile  1327  (Florenz)  .       585 

Auszüge  aus  diesem  Stücke  nach  einem  andern  Texte  gibt  H. 
Ch.  Lea,  History  of  the  Inquisition  III,  C55. 

46.  Formulare  zu  ürtheilsprüchen  gegen  Häretiker  und  andere 
Inquisitionsactea  aus  dem  Archiv  der  Inquisition  zu  Car- 
cassone  (Paris) 598 

Vgl.  oben  No.  12,  S.  286. 

47.  De  haereticis  diffidaudis  et  banniendis  (Florenz)         .         .       605 

48.  Über  Apostoli  (Collection  Doat  zu  Paris)     ....       610 

49.  Irrthümer  der  Albigenser,  der  Sekten  de  Bagnolo  und  de 
Concoreggio  (Wien) 612 

50.  Artikel  der  ungelaubigen  Laut,  genant  dye  Ketzer  (Mün- 
chen Clm.  4386) 613 

Auch  bei  Wattenbach  a.  a.  O.  S.  519. 

51.  Auszug  aus  dem  Collyrium  fidei  contra  haerese.s  et  errores 

von  Fr.  Alvarus  Hispanus,  Episcopus  Silvensis  (Paris)        .  615 

52.  Puncta  quaedam  haereticis  examinandis  proponenda  (Wien)  617 

53.  Articuli  haeresium  in  Maguntia  (Wien)       ....  620 

54.  Auszüge  aus  Poenitentialbüchern  (München  Clm  21567  und 
23573) 621 


IX 


Seite 


55.  Copia  literarum  de  quadam  secta  in  partibus  Alemanniae 
noviter  exorta,  vom  J.  1466  (Paris,  auch  München  Clm. 
17796) 625 

56.  Verhör  des  Bartholomäus  Rautenstock  (1450 — 60?  München)       626 

57.  Auszüge  aus  den  Tractatus  consultatorii  des  Henncus  de 
Gorychum  (München)   ........       630 

58.  Auszüge  aus  den  Collationes  des  Thomas  Ebendorfer  von 
Haselbach  (München) 632 

59.  Summa  Picardicarum  rerum  tum  in  Bohemia  tum  in  Mo- 
ravia  (Wien) 635 

60.  Censura  super  nova  apud  Moravos  Picardorum  et  cujusdam 
Habrawansky  secta  et  falsa  religione,  von  Johann  Faber, 
Bischof  von  Wien 641 

61.  Summarium  impiae  et  pharisaicae  Picardorum  religionis 
(Wien) 661 

Errores  Valclensium  circa  eiicharistiam,  S.  663. 

62.  Summa  doctrinae  horainum,  qui  nunc  Antwerpiae  et  pas- 
sim  in  aliquibus  Brabantiae  et  Flandriae  locis  permulti 
reperiuntur  ac  nunc  Loistae  nunc  Libertini  appellantur 
(Wien) 664 

63.  Auszug  aus  einem  Briefe  über   einen  ketzerischen  Pfarrer 

in  Mähren  im  15.  Jahrhundert  (Wien)        ....      668 

64.  Acta  Taboritarum  (Wien) 673 

Sendschreiben  eines  Calixtiners,  S.  679.    Erklärung  von  Tabori- 
ten  vom  J.  1435,  S.  G84. 

65.  Professio  fidei  des  Fraticellen  Joannes  de  Arquata  (Wien)       686 

66.  Confessio  eines  Picarden  (Wien) 688 

Articnli  Taboritarum  Prokopa  holeho,  S.  691. 

67.  Tractatus  contra  errores  Picardorum  (Wien)       .         .         .691 

72  dieser  Artikel  in  anderer  Ordnung  bei  C.  Höfler  a.  a.  O.  I,  434. 

68.  Deutsche  Aufzeichnung  eines  Inquisitors  über  Geständnisse 

von  Waidensem  aus  dem  16.  Jahrhundert  .         .         .       701 

69.  Articuli  haereticorum  Beghardorum  (Karlsruhe)  .         .         .       702 

S.  o,  No.  39,   S.  399.  —  S.  703  Ortilibarii  s.  Bibliotheca  Patrum 
Lugd.  25,  266. 

70.  De  Beguinabus  (Sanct  Gallen) 703 

71.  Bericht  über  Sectirer  in  Ungarn  und  Siebenbürgen  aus 
Jacobi  de  Marchia  Dialogus  de  Fraticellis  .        .        .      705 

72.  Inquisitionsprocess  gegen  die  Yisionärin  Rixendis  in  Nar- 
bonne  im  J.  1288  (Narbonne) 706 


I)  0  f  u  m  c  n  t  c. 


3)i)Ilingcr,  ®ef(f|.  b.  ©eften.    Solumente. 


I. 

^«Bjüge  aus  kn  in  kr  katferlidjcit  ßtbliotl)ek  p  Ißatis 

befinMidjeu  3lktni  kr  Jnqutfition  ju  Carcapne^  be- 

trefenb  ke  ^lbtgen|*er  unb  Malbenfer,    (Collectio 

Occitanica,  T.  VII,  fol.  192  seq.) 

CDte  juerft  ftet)eiibe  ^lufjälitung  ber  !?ef)ren  ber  9J?ani($äer  tft  i)ter  n?ec|* 
gelaffen,  ha  [ie  bereits  ß^meric^  tu  fein  Directorium  Jnquisitorum 
p.  273  seq.  au8  eBen  biefen  3nquif{tion8a!ten  toörtlic^  aufgenom* 
men  ^at.) 

De  Manichaeis  moderni  temporis. 

Tales  haereticos  consueverunt  inquisitores  detinere  diu- 
tius,  eo  ut  ad  conversionem  saepius  incitentur,  quia  con- 
versio  talium  est  plurimum  iitilis  ex  eo  quod  conversio 
haereticorum  Manichaeornm  communiter  vera  est  et  raro 
ficta,  et  quando  convertuntur,  detegunt  omnia,  et  aperiunt 
veritatem  et  revelant  omnes  complices  suos,  iinde  sequun- 
tiir  majores  fructus.  — 

Modus  et  ritus   vivendi.*) 

Ipsi  in  nullo  casu  jurant.  Jejunant  tres  qiiadragesimas 
in  anno,  seil,  a  festo  S.  Britii  usque  ad  natale ,  et  a 
Dominica  in  quinquagosima  usque  ad  pascha,  et  a  festo 
Pentecostes  usque  ad  festum  Petri  et  Pauli,  et  septimanam 
primam   et  ultimam   cujuslibet  quadragesimae  vocant  septi- 


*>  3Sergt.  Eymerici  Director.  p.  440. 


maiiam  strictam  quia  in  illa  jejunant  in  pane  et  aqua,  in 
aliis  aiitem  septimanis  tribus  diebus  jejunant  in  pane  et 
aqua,  et  per  totnm  annum  resicluum  tribus  diebus  in  pane 
et  aqua  jejunant  qualibet  septimana,  nisi  sint  itinerantes  et 
infirmi.  Item  nunquam  comedunt  carnes,  nee  etiam  tan- 
gunt  eas,  nee  caseum,  nee  ova  nee  aliquid  quod  nascatur 
ex  carne  per  viam  generationis  sive  coitus.  Item  nullo 
modo  occidunt  aliquod  animal,  nee  volatile,  quia  dicunt  et 
credunt,  quod  in  animalibus  bvutis  et  in  avibus  sint  Spiri- 
tus illi,  qui  recedunt  de  corporibus  hominum,  quando  non 
sunt  recepti  ad  sectam  nee  ordinem  suum  et  quod  transe- 
unt  de  uno  corpore  in  aliud  corpus.  Item  non  tangunt 
aliquam  mulierem.  Item  in  principio  mensae,  quando  sunt 
inter  credentes  vel  inter  se,  benedicunt  unum  panem  vel 
unam  petiam  panis,  tenendo  panem  in  manibus  cum  ma- 
nustergio  seu  aliquo  panno  albo  dependente  a  collo,  dicendo 
orationem  Pater  noster,  et  frangunt  in  parvas  petias,  et 
talem  panem  vocant  panem  sanctae  orationis  et  panem  fra- 
ctionis  et  credentes  eorum  vocant  panem  benedictum  sive 
panem  signatum,  et  de  illo  pro  communione  comedunt  in 
principio  mensae  et  dant  et  tribuunt  credentibus  suis. 
Item  docent  credentes,  quod  exhibeant  eis  reverentiam, 
quam  vocant  melioramentum,  nos  autem  vocamus  adoratio- 
nem,  flectendo  genua  et  inclinando  se  profunde  coram  ipsis 
super  aliquam  bancam  vel  usque  ad  terram,  junctis  manibus 
tribus  vicibus  inclinando  et  surgendo  et  dicendo  qualibet 
vice:  benedicite,  et  in  fine  concludendo:  boni  christiani 
benedictionem  Dei  et  vestram.  orate  Deum  pro  nobis, 
quod  nos  custodia!  a  mala  morte.  et  nos  perducat  ad  bonum 
finem  vel  ad  manus  Ijonorum  cbristianorum:  et  haereticus 
respondet:  a  Deo  et  a  nobis  habeatis.  et  Dens  vos  bene- 
dicat  et  a  mala  morte  eripiat  animam  vestram  et  ad  bonum 
finem  perducat  vos.  Per  malam  mortem  dant  intelligere 
mori  in  fide  ecclesiae.  Praedictam  autem  reverentiam 
dicunt  non  fieri  ipsis,  sed  spiritui  sancto,  quem  dicunt  esse 
in  se  ipsis,  eo  quod  sunt  recepti  ad  sectam  et  ordinem.  — 
(Pactum):  —  et  extunc  haeretici  possunt  recipere  tales 


iu  infirmitate  eorum,  etiamsi  perdiderint  loquelam  aut  non 
haberent  memoriam  ordinatam. —  Modus  receptionis:  — 
Haereticus  tenendo  manus  super  caput  infirmi,  non  eum 
tangendo,  sisit  mulier,  et  tenendo  librum  dicit  evangelium: 
,,In  principio"  usque  ad  „caro  factum  est  et  habitavit  in 
nobis/'  quo  lecto  infirmus  dicit  orationem  „Pater  noster", 
si  potest,  sin  autem,  aliquis  de  assistentibus  dicit  pro  eo, 
quo  facto  infirmus  dicit,  si  potest,  ter  benedicite  inclinando 
Caput  et  jungendo  manus  et  omnes  alii  assistentes  adorant 
haereticum  et  haereticus  in  eodem  loco,  vel  in  alio  sepa- 
rato  facit  multas  prostrationes  et  venias  usque  ad  terram 
dicendo  orationem  „Pater  noster",  pluribus  vicibus  incli- 
nando et  levando. 

De  modo  dogmatisandi:  Dicunt,  ipsos  esse  bonos 
ChristianoS;,  qui  non  jurant  nee  mentiuntur,  nemini  maledicunt, 
nee  occidunt,  nee  hominem,  nee  animal,  nee  aliquid,  quod 
liabeat  vitam  respirantem,  —  et  quod  tenent  locum  aposto- 
lorum;  et  quod  Romana  ecclesia  eos  persequitur,  sicut 
Pharisaei  Christum  et  apostolos  persequebantur.  —  Item  ut 
plurimum  loquuntur  laicis  de  mala  vita  clericorum  et  Prae- 
latorum  et  specificant  et  exponunt  de  superbia,  cupiditate, 
avaritia,  immunditia  vitae  et  quaecunque  mala  alia  sciunt, 
et  ad  hoc  adducunt  authoritates  secundum  suam  expositio- 
nem  evangelii  et  epistolarum  contra  statum  Praelatorum, 
clericorum  et  Religiosorum,  quos  vocant  Pharisaeos  et  fal- 
sos  prophetas,  qui  dicunt  et  non  faciunt;  deinde  paulatim 
lacerant  et  vituperant  omnia  sacramenta  ecclesiae  spe- 
cialiter  eucharistiam  *).  Item  quod  illa  hostia  nascitur 
de  palea  et  quod  transit  per  caudas  equorum  et  equa- 
rum,  videlicet  quando  farina  purgatur  per  sedacium.  Item 
quod  mittitur  in  latrinam  ventris  et  per  turpissimum  locum, 
quae  non  possent  fieri,  si  esset  ibi  Dens.  Item  de  baptis- 
mo,  quod  est  aeque  materialis  et  corruptibilis  et  ideo  est 
de    opere    et  creatione  mali  Dei,    et  non  potest  sanctificare 


*)  ^ier  folgt  bie  te!annte  3leu§erung  bom  Sei6e  beö  .^errit,  bev,  Ware 
er  auc^  ijon  ber  @rö^e  eiiteö  ^ergeg,  läugft  aufgegel^rt  fein  mü^te. 


6 

animam,  sed  clerici  ex  avaritia  veiidunt  illam  aqiiam^  siciit 
vendimt  terram  in  sepultiiris  mortuorum,  et  sicut  vendiint 
oleum  infirmorum  et  confessionem  peccatornm. 

Sacerdotes  Romanae  Ecclesiae  non  possunt  solvere  et 
ligare,  cum  sint  peccatores;  et  cum  sint  immundi,  millum 
alium  possunt  mundare. 

Dicunt,  crucem  non  magis  esse  adorandam,  quam  lignum 
sit  venerandum,  in  quo  pater  alicnjus  suspensus  fuerit. 
Item  dicunt,  quod  illi,  qui  adorant  crucem,  pari  ratione 
deberent  adorare  omnes  spinas  et  lanceas.  — 

V'aldenses,  sive  Pauperes  de  Lugduno.  Hi  ince- 
perunt  c.  annum  1170;  ortum  habuerunt  a  cive  quodam  Lug- 
duni  Valdesio  vel  Valdensi,  qui  dives  rebus  exstitit,  et  relictis 
Omnibus  proposuit  servare  paupertatem  et  perfectum  evan- 
gelium,  sicut  apostoli  servarunt,  et  cum  fecisset  conscribi 
sibi  evangelia  et  aliquos  alios  libros  de  biblia  in  vulgari 
Gallico,  et  etiam  aliquas  authoritates  S.  Augustini,  Hiero- 
nymi,  Ambrosii,  Gregorii  ordinatas  per  titulos,  quas  ipse 
et  sequaces  sui  sententias  appellarunt,  ea  saepius  secum 
legentes  et  minus  sane  intelligentes,  sensu  suo  inflati,  cum 
essent  modice  literati,  apostolorum  sibi  officium  usurparunt. 
praesumentes  per  vicos  et  plateas  evangelium  praedicare, 
et  Valdesius  multos  homines  utriusque  sexus  complices  sibi 
fecit  ad  similem  praesumtionem,  ipsos  ad  praedicandum 
tamquam  discipulos  emittebat,  qui  cum  essent  idiotae  et 
illiterati,  per  villas  discurrentes  et  domos  penetrantes,  tam 
viri  quam  mulieres  in  plateis  ac  etiam  in  ecclesiis,  viri 
etiam  maxime  praedicantes  multos  eri'ores  circumquaque 
diffuderimt.  Qnod  cum  Archiepiscopus  Lugdun.  Jo.  de 
Belles-mains  ipsis  interdiceret,  dixerunt,  Deo  magis  obe- 
diendum  esse  quam  homiuibus,  et  Deum  jussisse  Apostolos, 
ut  evangelium  annunciarent  omni  creaturae  —  aspernantes 
Praelatos  et  clericos,  quia  divitiis  abundabant  et  in  deliciis 
vivebant.  —  Exinde  excommunicati  ex  illa  civitate  et  pa- 
tria  sunt  expulsi  —  sie  multipllcati  super  terram,  disperse- 
runt  se  per  illam  provinciam  et  per  partes  vicinas  et  con- 
fines  Lombardiae,  et  praecisi  ab  ecclesia,  cum  aliis  haereticis 


se  misceiites  et  eoruin  errores  imbibentes  suis  adinveiitio- 
iiibus  antiquoriim  haereticorum  errores  et  haereses  miscue- 
runt.  —  Insabbatati  dicti  sunt,  quia  olim  de  principio 
sni  Valdenses  perfecti  spiritiiale  signuin  in  modum  scuti  in 
parte  superiori  sötularium   deferebant. 

Errores  Valdensium  moderni  temporis,  quia 
olim  plures  alios  habuerunt. 

Prima  haeresis  fuit  et  adhtic  perseverat  contemtus  eccle- 
siasticae  potestatis,  ex  hoc  excommunicati,  praecipitati  sunt 
in  errores  innumeros.  Dicebant,  se  Papae,  Romanae  eccle- 
siae  et  Praelatis  ejus  non  esse  subjectos,  proinde  ab  illis 
se  non  posse  excommunicari.  Porro  dicebant,  neminem 
posse  ipsis  injungere  quod  sectam  deserentes  abjurent, 
quanquam  per  Romanam  Ecclesiam  ipsa  secta  tanquam  hae- 
retica  sit  damnata.  Notandum  tamen  est,  quod  ipsi  Val- 
denses dispensant  in  juramento^  ut  possint  jurare  pro  morte 
sua  vel  alterius  vitanda  seu  evadenda  et  etiam  ne  alios 
complices  prodat  aut  secretum  sectae  suae  revelet;  dicunt 
enim  esse  crimen  inexpiabile  et  peccatum  in  Spiritum  san- 
ctum  prodere  aliquem  de  secta  sua  per  factum.  Omne  Ju- 
dicium damnant,  item  constitutiones  et  decrela  ecclesiae  de 
jejuniis  et  festis  colendis.  Dicunt  se  habere  potestatcm  a 
solo  Deo  et  a  nullo  alio,  sicut  apostoli  habuerunt  a  Christo 
audiendi  confessiones  virorum  et  mulierum  volentium  sibi 
confiteri ,  et  absolvendi  et  poenitentiam  injungendi.  Indul- 
gentias,  quae  fiunt  per  praelatos  ecclesiae  irridendo  asse- 
runt  penitus  non  valere.  Dicunt  non  publice  sed  in  secreto 
suo,  quod  in  sacramento  altaris  panis  et  vinum  non  effici- 
tur  corpus  et  sanguis  Christi,  si  sacerdos  celebrans  et  con- 
secrans  sit  peccator,  et  reputant  quemlibet  hominem  pec- 
catorem,  nisi  sit  de  secta  ipsorum.  Item  dicunt,  quod  con- 
secratio  corporis  et  sanguinis  Christi  potest  fieri  a  quolibet 
justo,  quamvis  sit  laicus,  dum  tantum  sit  de  secta  ipsorum, 
et  hoc  etiam  credunt  de  mulieribus,  dummodo  sint  de  secta 
ipsorum,  et  ita  dicunt,   quod  omnis  factus  est  sacerdos.  — 

Modus  autem  sive  ritus  ipsorum  celebrandi  missam 
consuevit  esse  talis,  videlicet,  quod  semel  solum  consecrant 


8 

aut  missam  celebrant  in  anno,  scilicfet  in  coena  Domini,  et 
tunc  id  est  juxta  noctem.     Qui  praeest  inter  eos,    qoamvis 
non  sit  sacerdos  ant  presbyter,   a  catholico  ordinatus,  con- 
vocat    omnes    de    familia    sua    iitriusque  sexus,    et  facit  ibi 
ante    eos    praeparari    bancam    unam    sive    scrininm   ad   hoc 
idoneum   et  facit   poni   desuper  mapam   unam  mnndam,    et 
postea  subponunt  unum  plenmn  ciphum  de  bono  vino  puro, 
et  unam  fogasiam  seu  placentam  azymam  seu  de  pane  azy- 
mo;    postmodum    vero    ille,     qui    praeest,    ait    adstantibus: 
liogemus  Deum  nostrum,    quod   ipse    parcat  nobis  peccata 
nostra    et    ofiensiones    nostras   propter  misericordiam  suam, 
et  ea,  quae  petimus  digne.  propter  suam  misericordiam  de- 
beat  adimplere,    et  dicamus   septies    „Pater  noster"  ad  ho- 
norem Dei  et  Sanctissimae  Trinitatis,  ut  ipse  hoc  faciat;    et 
tunc   flexis    genibus    omnes    dicunt    septies    „Pater  noster", 
et  postea  surgunt,  et  tunc  ille,  qui  consecrat,  signat  panem 
et    ciphum    vini,    et    fracto    pane    dat   omnibus   bibere  cum 
cipho,    et    stant    semper    super    pedes    suos,    et    sie  finitur 
eorum  sacrificium,    et  credunt  firmiter  et  confitentur,    quod 
istud  est  corpus  et  sanguis  Domini  nostri  Jesu  Christi,    et 
si  aliquid  superesset  de  sacrificio,  conservaretur  illud  usque 
ad  pascha,  et  tunc  totum  sumpserunt,  per  totum  autem  re- 
siduum    spatium    anni    non    dant    infirmis    suis   nisi  panem 
benedictum  et  vinum.     Omnes    itaque    dicti  Pauperes  Lug- 
dunenses  seu  Valdenses    eundem  modum   consecrandi  tene- 
bant  ante  divisionem,   quae  fuit  inter  eos,  videlicet  quando 
diviserunt  se  in  Pauperes  vocatos  Lombardos  et  in  Paupe- 
res  citramontanos.    —    Item    negant  Valdenses,    post   hanc 
vitam    esse  purgatorium,    et    consequenter    orationes,    elee- 
mosynas   et  missarum   celebrationes   et  alia  sufiragia,    quae 
fiunt  a  fidelibus  pro  defunctis,  asserunt  non  prodesse;  item 
praelatis  et  clericis    et   religiosis  Romanae  Ecclesiae   detra- 
hentes    statum  eorum  reprobant   et   condemnant,    et  dicunt, 
eos  esse    coecos  et  duces  coecorum,    et  non    servare    evan- 
gelii  veritatem,    nee   sequi  apostolicam  paupertatem.     Item, 
ipsam  Romanam  Ecclesiam  domum  esse  mendacii,  mordaci- 
ter  mentiuntur.     Item   se   ipsos  vitae   et  perfectioni  aposto- 


lorum  comparantes  et  meritis  coaequantes,  dicunt,  se  esse 
successores  apostolorum,  et  se  tenere  et  servare  evange- 
lium  et  apostolorum  spiritum.  Ordines  Romanae  Ecclesiae 
non  repiitant  esse  a  Deo,  sed  a  traditione  hominnm.  Ideo- 
que  fallaciter  decipiunt  dicentes  et  facientes  se  credere 
esse  in  sancta  ecclesia,  intelligentes  de  suo  ordine  episco- 
pos,  presbyteros  et  diaconos.  Item  nalla  miracula,  quae 
fiunt  in  ecclesia  sanctorum  meritis  et  precibus,  dicunt  esse 
vera,  quia  nullus  ipsorum  aliquando  fecit  miracula.  Item 
dicunt  et  tenent  in  secreto,  quod  sancti  in  coelo  non  au- 
diunt  orationes  fidelium^  nee  attendunt  orationes,  quibus 
eos  honoramus  in  terris,  dicuntque,  sanctos  non  orare  pro 
nobis,  et  ideo  non  oportet  nos  eorum  suffragia  implorare, 
unde  spernunt  solemnitates,  quas  in  sanctorum  veneratio- 
nem  celebramus,  et  alia,  quibus  eos  veneramur;  et  in  die- 
bus  festis,  ubi  caute  possunt,  operantur;  haec  tamen  non 
manifestant  indifferenter  credentibus  suis,  sed  inter  se  per- 
fecti  hujus  sectae  sie  tenent,  scilicet  de  miraculis  sancto- 
rum, quod  non  sint  vera,  et  de  suffragiis  eorum  non  im- 
plorandis,  et  de  festis  non  celebrandis  praeter  diem  domi- 
nicum  et  festa  beatae  Mariae  Virginis,  et  aliqui  addunt 
apostolorum  et  evangeli stamm. 

Sciendum  quoque,  quod  praedicta  secta  multos  alios 
errores  ab  olim  liabuit  et  tenuit  et  adhuc  in  aliquibus  par- 
tibus  habere  dicitur  in  secreto,  sicut  de  celebratione  mis- 
sae  in  die  coenae,  sicut  dictum  est  supra,  et  de  mixtione 
abominabili  in  tenebris  faciendo  quilibet  cum  qualibet  in- 
distincte  et  de  apparitione  cati  et  aspersione  cum  cauda, 
et  de  quibusdam  aliis,  quae  in  summulis  super  hoc  con- 
scriptis  latius  continentur.  — 

Valdenses  habeot  et  constituunt  sibi  unum  superiorem 
super  se,  quem  vocant  Majoralem  suum,  cui  omnes  tenen- 
tur  obedire,  sicut  omnes  Catholici  sunt  sub  obedientia 
Papae.  —  Item  communiter  bibunt  (vinum?)  et  comedunt 
carnes.  —  Item  jejunant  die  lunae  et  die  Mercurii,  qui 
possunt  et  volunt,  jejunantes  tamen  vescuntur  carnibus. 
Item  jejunant    diebus  Yeneris  et    in  quadragesima  et  absti- 


10 

neiit  se  a  caruibus,  ne  ceteris  veniaut  in  lioiTorem ,  quia 
dicunt,  quod  carnes  comedere  qiiacnnque  die  non  est  ju- 
cimdiim,  quia  Christus  non  prohibuit  vesci  carnibus,  nee 
praecepit  ab  eis  abstinere.  Item  postquam  sunt  recepti  ad 
istam  societatem,  quam  vocant  fraternitatem  et  promiserunt 
obedientiam  superiori  suo,  et  se  servare  evangelicam  pau- 
pertatem,  ex  tunc  debent  servare  castitatem  et  non  habere 
proprium,  sed  debent  vendere  omnia,  quae  habent,  et  po- 
nere  pretium  in  communi  et  vivere  de  eleemosynis,  quae 
dantur  eis  a  suis  credentibus  et  consent] entibus  in  facto 
ipsorum.  Qui  major  est  ipsorum,  distribuit  et  dispensat 
cuilibet  secundum  necessitatem  ejus.  Item  continentiam 
laudant  credentibus  suis,  concedunt  tamen,  ut  urenti  libidini 
satisfieri  debeat  quocunque  modo  turpi,  exponentes  illud 
apostoli,  quod  melius  est  nubere,  quam  uri,  dicentes,  quod 
melius  sit  satisfieri  libidini  quocunque  actu  turpi,  quam 
justum  in  corde  tentari:  hoc  autem  valde  tenent  occultum, 
ne  vilescant  apud  credentes  suos.  Item  collectas  faciunt 
per  credentes  et  amicos,  et  ea,  quae  collecta  sunt,  deferunt 
ad  superiorem  suum.  Item  singulis  annis  tenent  et  cele- 
brant  unum  vel  duo  capitula  generalia  in  aliqua  solenni  villa, 
occulte  quantum  possunt,  convenientes  in  aliqua  domo  con- 
ducta  per  aliquem  vel  aliquos  de  credentibus  suis  diu  ante 
quasi  sint  mercatores ,  et  in  his  capitulis  major  omnium 
ordinat  et  disponit  de  presbyteriis  et  diaconatibus  et  de 
mittendis  ad  diversas  partes  et  regiones  ad  credentes  et 
amicos  suos  pro  confessionibus  audiendis  et  eleemosynis 
colligendis,  et  audit  et  recipit  rationem  de  collectis  et  de 
expensis  factis.  Item  non  laborant  de  manibus  suis,  post- 
quam sunt  facti  perfecti,  nee  faciunt  aliquod  opus  ad  lu- 
crandum,  nisi  forsitan  in  casu  ad  dissimulandum^  ne  cogno- 
scantur  et  deprehendantur.  Item  communiter  vocant  se 
fratres^  et  dicunt  se  esse  Pauperes  Christi,  vel  Pauperes  de 
Lugduno.  Item  se  aliquando  ingerunt  simulate  familiarita- 
tibus  religiosorum  et  clericorum,  ut  se  contegant,  et  lar- 
giuntur  eis  munera  et  faciunt  obsequia  seu  servitia,  ut  sibi 
et     suis     acquirant     Opportunitäten!     liberiorem     latendi     et 


11 

vivendi  et  vescendi  animabus.  Item  freqiientant  ecclesias 
et  praedicationes,  et  in  omnibus  se  religiöse  et  composite 
exterius  gerunt,  et  Student  habere  verba  quasi  licita  et 
cauta.  Item  faciunt  multas  orationes  in  die^  et  dicunt  et 
instruunt  credentes  suos,  quod  faciant  similiter  sicut  ipsi  et 
cum  ipsis. 

Modus  autem  orandi  ipsorum  talis  est,  quod  flexis  ge- 
nibus  in  terram  inclinant  et  appodiant  se  super  aliquam 
bancam  vel  super  aliquid  aliud  consimile  ad  hoc  aptum,  et 
sie  flexis  genibus  inclinati  stant  ibi  omnes  orantes  in  silen- 
tio  ita  diu,  quod  possunt  dicere  triginta  vel  quadraginta 
vicibus  ,, Pater  noster"  et  amplius  aliquoties,  et  hoc  faciunt 
quotidie  regulariter,  quando  sunt  cum  credentibus  suis  et 
consentientibus  in  facto  ipsorum  sive  aliis  extraneis,  ante 
prandium  et  post  et  ante  coenam  et  post,  deque  nocte, 
quando  volunt  ire  ad  lectum,  quando  ponunt  se  ad  jacen- 
dum,  item  de  mane,  postquam  surrexerunt  de  lecto,  item 
in  aliquibus  aliis  vicibus  per  diem  tam  de  mane  quam  de 
meridie.  Item  nullam  orationem  dicunt  tunc  nee  docent 
nisi  orationem  ,, Pater  noster",  nee  aliquid  reputant  Salutem 
beatae  Mariae  nee  symbolum  apostolicum,  quia  dicunt  illa 
per  Romanam  Ecelesiam,  non  per  Christum  fuisse  ordinata 
seu  composita,  veruntamen  articulos  fidei  Septem  de  divi- 
nitate  et  Septem  de  humanitate  et  decem  praecepta  deea- 
logi  et  Septem  opera  misericordiae  sub  quodam  compendio 
et  modo  ab  eis  ordinato  et  composito  dicunt  et  docent  et 
in  illo  plurimum  gloriantur  et  statim  offerunt  se  promtos 
ad  respondendum  de  fide  sua,  —  Item  antequam  ponant 
se  ad  mensam,  benedicunt  eam  dicendo:  benedicite,  Kyrie 
eleison,  Christi  eleison,  Kyrie  eleison,  quo  dicto  antiquior 
inter  eos  dicit  in  vulgari:  Dens  qui  benedixit  quinque  pa- 
nes  hordeaceos  et  duos  pisces  in  deserto  discipulis  suis, 
benedieat  hane  mensam  et  ea,  quae  sunt  super  eam  et  ea, 
quae  apponentur  in  ea;  et  faeit  signum  crucis  dicendo: 
in  nomine  Patris  et  Filii  et  Spiritus  saneti.  Item  quando 
surgunt  de  mensa  in  prandio  vel  in  coena,  reddunt  gratias 
hoc    modo,    videlicet  quod    antiquior    dicit  in    vulgari  illud 


12 

qaod  habetur  iii  apocalypsi:  Benedictio  et  claritas  et  sa- 
pientia  et  gratiarum  actio,  honor  et  virtus  et  fortitudo  Deo 
nostro  in  saecula  saeculorum  amen  —  et  postea  subdit: 
Dens  reddat  bonam  mercedem  et  bonum  escambium  Omni- 
bus illis,  qui  benefaciunt  nobis  et  benedicunt,  et  Dens,  qui 
dedit  nobis  cibum  temporalem,  det  nobis  cibnm  spiritualem. 
Dens  sit  cum  nobis  et  nos  cum  eo  semper,  et  alii  respon- 
dent  amen.  Item  quando  benedicunt  mensam,  et  quando 
reddunt  gratias,  tenent  ut  frequenter  manus  junctas  et  ele- 
vant  visus  ad  coelum.  Item  post  prandium  dictis  gratiis  et 
facta  oratione  ut  supra ,  praedicant  et  docent  sive  faciunt 
orationes  suas  de  doctrina  illis,  qui  sunt  praesentes,  si  sint 
in  loco  opportuno,  ubi  non  timeant  de  supervenientibus, 
qui  non  essent  consentientes  de  facto  ipsorum;  sed  ut  fre- 
quentius  faciunt  praedicationes  suas  de  nocte  post  coenam, 
quando  credentes  ipsorum  sunt  congregati,  qui  tunc  redie- 
runt  de  operibus  suis,  et  secretius  et  securius  et  abscondite 
possunt  loqui,  et  interdum  facta  praedicatione  ponunt  se 
omnes  ibidem  flexis  genibus  inclinati  modo  quo  supra  ad 
orationem,  et  aliquando  faciunt  extingui  lumen,  si  sit  ibi, 
propter  haec,  ut  dicunt,  ut  non  videantur  vel  deprehendan- 
tur  ab  extraneis. 

Duo  sunt  genera  sectae  ipsorum.  Aliqui  eorum 
sunt  perfecti  et  ipsi  vocantur  proprie  Valdenses,  qui  prius 
informati  recepti  sunt  ad  ordinem  ipsorum  secundum  ritum 
suum,  ut  alios  sciant  docere.  Isti  nil  proprium  dicunt  se 
habere  nee  domos  nee  possessiones  nee  certas  mansiones, 
si  qui  autem  ipsorum  antea  uxores  habuerint,  quando  reci- 
piuntur,  eas  dimittunt.  Hi  docent,  se  esse  apostolorum 
successores ,  et  sunt  magistri  aliorum  et  confessores,  et 
circumeunt  per  terras  visitando  et  confirmando  discipulos 
in  errore;  his  ministrant  discipuli  et  credentes  ipsorum 
necessaria,  in  quocunque  autem  loco  venerunt.  insinuant 
sibi  adventum  illorum,  et  conveniunt  ad  eos  plures  ad 
hospitium,  ubi  recepti  sunt,  audire  et  videre  illoS;  et  mit- 
tunt  eis  illuc,  quaecunque  bona  habent  ad  comedendum  et 
bibendum,  et  audiunt  praedicationem  eorum  in  conventiculis, 


13 

quae  maxime  frequentant  de  nocte,  quando  alii  dormiunt; 
non  aiitem  statim  in  principio  aperiimt  eis  errores  suae 
sectae,  sed  prius  dicunt,  quales  debent  esse  Christi  discipuli 
ex  verbis  evangelii  et  apostolorum,  dicentes  illos  tantum 
esse  apostolorum  successores,  qui  vitam  eoram  imitantur  et 
tenent,  et  ex  hoc  argumento  concludimt,  quod  Papa  et 
episcopi  et  praelati  et  clerici  qui  habent  divitias  hiijiis 
mimdi,  et  sanctitatem  apostolorum  non  imitantur,  non  sunt 
ecclesiae  Dei  veri  pastores  et  gubernatores,  sed  lupi  rapaces 
et  devoratores,  nee  talibus  Christus  dignatur  committere 
ecclesiam,  sponsam  suam,  et  ideo  eis  non  est  obediendum. 
Dicunt  etiam,  quod  immundus  non  potest  alium  mundare, 
nee  ligatus  alium  solvere,  nee  reus  potest  alteri  reo  judi- 
cem  sibi  iratum  placare,  nee  ille,  qui  est  in  via  perditio- 
nis,  potest  alii  ductum  ad  coelum  praebere,  et  isto  modo 
detrahunt  clero  et  praelatis,  ut  eos  reddant  exosos,  ne  cre- 
datur  eis  nee  obediatur.  Yaldenses  itaqae  communiter  di- 
cunt et  docent  credentibus  suis  quaedam,  quae  videntur 
bona  et  meliora  de  virtutibus  et  bonis  operibus  faciendis 
et  de  vitiis  cavendis,  ut  sie  facilius  in  aliis  audiantur  et 
capiant  audientes,  dicunt  enim,  quod  homo  non  debet  men- 
tiri,  quia  qui  mentitur,  occidit  animam,  ut  dicit  scriptura, 
nee  debet  alii  facere,  quod  sibi  non  vult  fieri  —  debet  ser- 
vare  mandata  Dei  —  non  debet  jurare  in  aliquo  casu,  et 
verba  Christi  (nolite  jurare  etc.)  multum  imprimunt  cre- 
dentibus suis ,  nee  aliquam  expositionem  super  eis  reci- 
piunt.  Item  docent,  quod  jurare  in  quocunque  casu  est 
peccatum  mortale,  et  si  quis  de  credentibus  ipsorum  com- 
pellatur  jurare  in  judicio,  debet  de  hoc  postea  confiteri  et 
recipere  poenitentiam  sicut  de  peccato.  Item  quando  prae- 
dicant  de  evangeliis  et  epistolis  vel  de  exemplis  et  autho- 
ritatibus  sanctorum  allegando:  istud  dicitur  in  evangelio 
vel  epistola,  vel  ita  dicit  talis  sanctus  aut  talis  doctor,  ut 
magis  dicta  eorum  ab  auditoribus  exceptentur;  habent  evan- 
gelia  et  epistolas  in  vulgari  communiter,  et  etiam  in  latino, 
quia  aliqui  inter  eos  intelligunt  et  sciunt  legere,  et  inter- 
dum    quae    dicunt,    legunt   in  libro,    aliquando    autem  sine 


14 

libro,  maxime  illi,  qui  nesciunt  legere,  sed  ea  corde  tenen- 
tes  didicerunt.  Item  praedicationem  suam  faciimt  in  domi- 
bus  credentium  et  aliquando  in  itinere.  Ilem  dicunt  et 
docent  credentibus  suis,  quod  vera  poenitentia  et  purgato- 
rium  de  peccatis  est  tantummodo  in  hac  vita  et  non  in  alia, 
et  ideo  docent,  quod  confiteantur  sibi  peecata  sua  et  audiunt 
confessiones  eorum  et  absolvunt  confitentes  sibi  et  injun- 
gunt  poenitentiam  confitentibus  et  imponunt  communiter 
jejunia  sextae  feriae  et  orationem  ,, Pater  noster"  et  dicunt 
se  habere  talem  potestatem  a  Deo,  sicut  sancti  apostoli 
habuerint.  Item  docent,  quod  animae,  quando  exeunt  de 
corporibus,  immediate  vadunt  in  paradisum  vel  in  infernum 
et  non  est  alius  locus  animarum  post  lianc  vitam. 

Valdenses  sunt  valde  difficiles  ad  examinandum  et  in- 
quirendum  et  ad  habendum  veritatem  ab  eis  de  erroribus 
suis  propter  fallacias  et  duplicitates  verborum,  quibus  se 
contegunt  in  responsionibus  suis  ne  deprehendantur.  Quando 
aliquis  eorum  capitur  et  oifertur  ad  examinationem,  venit 
quasi  intrepidus,  quasi  nullius  mali  sibi  conscius  et  securus. 
Interrogatus,  si  seit,  quare  sit  captus,  respondet  valde  man- 
suete  et  subridendo:  Domini  libenter  discerem  a  vobis 
causam.  Interrogatus  de  fide,  quam  tenet,  respondet,  om- 
nia  Credo,  quae  debet  credere  bonus  christianus.  Inter- 
rogatus, quem  reputat  bonum  christianum,  respondet,  illum, 
qui  credit  sicut  sancta  ecclesia  docet  credere  et  tenere. 
Interrogatus,  quam  vocat  sanctam  ecclesiam,  respondet, 
Domini,  eam,  quam  dicitis  et  creditis  vos  esse  sanctam  eccle- 
siam. Si  dicitur:  eo:o  credo  sanctam  esse  Romanam  Eccle- 
siam,  cui  praesidet  Dominus  Papa  et  alii  praelati  sub  eo, 
respondet,  et  ego  credo,  intelbgendo,  quod  ipse  credit,  me 
ita  credere.  Interrogatus  de  articulis,  quos  ipse  credit, 
sicut  de  incarnatione ,  resurrectione,  ascensione  Christi, 
tunc  respondet  alacriter:  firmiter  credo.  Interrogatus,  si 
credit  panem  et  vinum  in  missa  ad  verba  sacerdotis  vir- 
tute  divin a  transsubstantiari  in  corpus  et  sanguinem  Christi, 
respondet,  nonne  deberem  hoc  bene  credere?  Si  autem 
examinans   dicit   ei:    non  quaero,   si  debeas  credere,  sed  si 


15 

creclas,  respondet:  ciedo  quidquid  vos  et  alii  boni  docto- 
res  me  jiibent  credere.  Dicitur  eidem:  illi  boni  Doctores, 
qiiibiis  vis  credere,  sunt  magistri  sectae  tuae,  cum  quibus 
si  ego  sentio,  credis  mihi  et  illis,  si  aliter,  non  credis; 
respondet,  tunc  etiam  vobis  libenter  credo,  si  aliquid  me 
docetis,  quod  mihi  sit  bonum.  Dicitur  eidem:  hoc  judicas 
tibi  bonum,  si  ego  doceo  te,  quod  alii  magistri  tui  docent, 
sed  responde  simpliciter,  si  credis,  esse  in  altari  corpus 
Domini  nostri  Jesu  Christi,  tunc  respondet  promte:  „credo", 
intelligens,  quod  ibi  est  corpus  et  quod  omnia  corpora 
sunt  Domini  Jesu  Christi;  tunc  amplius  examinatus,  si  cre- 
dit, ibi  esse  illud  corpus  Domini,  quod  natum  est  de  vir- 
gine  et  pependit  in  cruce  et  resurrexit  et  ascendit,  respon- 
det: et  vos  Domini  numquid  ita  creditis?  Dico  ei:  ita 
omnino  credo,  respondet  et  ille,  et  ego  similiter  credo, 
intelligens,  se  credere,  me  ita  credere.  Examinatus  super 
ista  fallacia  et  aliis  ut  explicite  et  directe  respondeat, .  re- 
spondet, si  omnia,  quae  dico,  vultis  alias  interpretari  quam 
sane  et  simpliciter,  tunc  nescio,  quid  vobis  debeam  respon- 
dere,  simplex  homo  sum  et  illiteratus,  nolite  me  capere  in 
verbis  meis.  Dicitur  eidem:  si  homo  simplex  es,  responde 
et  age  simpliciter  sine  palliatione  verborum,  tunc  respon- 
det: libenter.  Tunc  dicitur  eidem:  vis  ergo  jurare,  quod 
nunquam  didiceris  aliquid  contra  fidem,  quam  nos  dicimus 
et  credimus  esse  veram?  respondet  aliquantulum  pavidus: 
si  debeo  jurare,  libenter  jurabo.  Dicitur  eidem:  non  quae- 
ritur,  utrum  debeas,  sed  an  velis  jurare,  respondet,  si  ju- 
betis  me  jurare,  jurabo.  Dico:  non  cogo  te  jurare,  quia 
cum  tu  credas,  illicitum  esse  juramentum,  tu  velles  refun- 
dere  culpam  in  me,  qui  te  coegissem,  sed  si  tu  juraveris, 
audiam,  tunc  respondet,  ut  quid  ergo  jurabo,  si  non  jubetis? 
Dicitur  eidem:  ut  auferas  suspicionem,  quae  est  contra  te, 
quod  tu  reputaris  esse  haereticus  Valdensis  tenendo,  quod 
omne  juramentum  est  illicitum  et  peccatum;  tunc  respon- 
det, quomodo  ergo  debeo  dicere  jurando?  Dicitur  ei: 
jura  sicut  scis  — ;  respondet,  Domini  nescio,  vos  me  do- 
ceatis.     Tunc  dico  ei:    si  ego  deberem  jurare^  tunc  elevata 


16 

manu  et  tactis  sanctis  evangeliis  dicerem:  juro  per  ista 
sancta  evangelia,  qiiod  nunquam  didici  vel  credidi  aliquid, 
quod  sit  contra  fidem  veram,  quam  sancta  Romana  Ecclesia 
credit  et  tenet.  Tunc  ille  contimescens,  et  quasi  qui  ne- 
sciat  eadem  verba  formare  cespitabit  in  eis,  ut  vel  ipse  vel 
alius  interloquatur  et  verba  alia  interponat,  nee  fiat  directa 
forma  jurandi,  sed  quaedam  locutio  non  juratoria,  ut  tamen 
ab  eis  jurasse  putetur;  si  autem  continuaverit  verba  illa, 
tunc  ipse  intendit  ea  revolvere  fallaciter  et  non  per  ea  ju- 
rare  et  sie  fallere  circumstantes,  ut  putetur  jurasse;  aut 
enim  formam  jurandi  convertit  in  Ibrmam  orandi,  uti:  si 
me  Dens  adjuvet  et  ista  sancta  evangelia,  quod  non  sum 
haereticus  vel  non  feci  aut  dixi  hoc  vel  illud,  aut  verba 
juramenti  tantummodo  ruminat  non  intendendo  jiu-are,  cum 
autem  quaeritur  ab  eo,  an  juraverit,  respondet:  nonne  vos 
audiistis  me  jurare?  Quando  ab  interrogantibus  arctantur, 
aut  morose  deliberant,  quomodo  callide  respondeant,  non 
directe  ubi  timent  deprehendi,  aut  aliquid  contra  ad  prin- 
cipalem  interrogationem  respondent,  aut  dicunt,  se  esse 
simplices  et  nescii^e  sapienter  respondere,  cum  autem  vi- 
dent  astantes  libenter  eis  compati,  quasi  simplicibus,  quibus 
fiat  injuria,  et  in  quibus  nihil  mali  inveniatur,  assumunt 
fiduciam  et  simulant  se  flere  et  miserabiles  ostendere,  ut 
sie  eos  ab  inquisitione  deflectant,  dicentes:  Domini,  si  in 
aliquo  deliqui,  libenter  portabo  poenitentiam,  tantum  juvate 
me,  ut  ab  ista  liberer  infamia,  de  qua  sum  sine  culpa  et 
ex  invidia  diffamatus.  Si  autem  aliquis  consentit  jurare 
simpliciter,  tunc  dicendum  est  ei:  si  tu  nunc  Juras,  ut  sie 
libereris,  notum  tibi  sit,  quod  mihi  non  sufficit  unum  jura- 
mentum  vel  duo,  vel  decem  vel  centum,  sed  toties  quoties 
petiero,  quia  scio,  quod  inter  vos  dispensastis  et  ordinastis 
de  certo  numero  juramentorum,  quando  necessitas  cogit, 
ut  sie  vos  vel  alios  liberetis,  sed  sine  numero  volo  requi- 
rere  juramenta,  et  insuper  si  habuero  testes  contra  te  de 
contrario,  non  proderunt  tibi  juramenta  tua,  et  tunc  macu- 
lasti  conscientiam  tuam  jurando  contra  eam  et  propter  hoc 
non  evades;    in  tali    autem    anxietate    vidi    aliquos  confiteri 


17 

errores  suos,  ut  evaderent,  aliqiü  autem  tunc  omnino  re- 
cusariint,  asserentes,  omne  juramentum  esse  illicitum  et 
peccatum,  et  si  quaeritur  ab  aliquo  eorum,  qiiare  voluerit 
jurare^  si  reputabat  esse  illicitum,  respondebat:  voliii  me 
liberare  a  morte  per  hoc  et  postea  pro  peccato  poeniten- 
tiam  subire. 


II. 

Acta   inquisitionis   Carcassonensis   contra   Alhigenses 
a,  1308  et  1809.     (Cod.  reg.  Paris.  4269.) 

Raymundus  Issaura  filius  Arnaldi  Issaura  de  Lernaco 
Appamaeeiisis  .dioeceseos  constitutus  in  judicio. 

Dicebat,  quod  pater  suus  ipsi  commendavit  duo  hae- 
reticos  tanquam  magistros  veritatis  et  authores  salutis. 
Et  praedicti  haeretici  faciebant  ipsi  tarn  pulcram  faciem 
et  ostendebant  ei  signum  dilectionis  et  faciebant  ei  suum 
beneplacitum,  et  quadam  die  ipse  de  mandato  dicti  patris 
sui  apportavit  eis  fructus,  et  invitaverunt  eum  et  dederunt 
ei  ad  vespralandum  dantes  sibi  de  pane  suo.  Interrogatus, 
quod  dixerunt  sibi  dicti  haeretici,  dixit,  quod  dicebant, 
quod  ipsi  erant  boni  Christiani  et  habebant  bonam  fidem 
et  tenebant  et  ducebant  viam  Dei  et  apostolorum,,  et  habe- 
bant potestatem  salvandi  animas,  et  quod  nullus,  nisi  crede- 
ret  eis  et  nisi  teneret  fidem  suam  et  nisi  transiret  per  ma- 
nus  suas,  poterat  salvari.  —  Dicebant,  quod  ecclesia  Ro- 
mana nihil  valebat,  et  illa  ecclesia  non  erat  ecclesia  Dei, 
et  omnes,  qui  hoc  credebant,  erant  fatui  et  sine  sensu; 
quidquid  dicebatur  et  praedicabatur  in  ecclesia  per  Capel- 
lanos  vel  religiosos,  erat  mendacium,  et  nullus  debebat  cre- 
dere  praedicationibus  eorum.  Et  dicebant,  quod  ipsi  erant 
ecclesia  Dei,  qui  tenebant  fidem  et  viam  Dei,  qui  non 
menciebantur,  nee  necabant  vel  faciebant  malum  homini  et 
erant  sine  peccato,  et  ipsi  habebant  potestatem  solvendi  et 
remittendi  peccata,  et  ecclesia  Romana  nuUam  potestatem 
habebat. 

SDöÜinger,  ©efc^.  b.  (Selten.    2)o!umente.  2 


18 

Item  dicebant  de  corpore  Christi,  quod  nullus  debebat 
credere,  quod  illa  ostia,  quam  Capellanus  ostendit  populo 
in  missa,  esset  corpus  Christi,  et  quod  non  erat  nisi  panis. 

Item  dicebant,  quod  matrimonium  nihil  valebat,  et  con- 
temnebant,  ut  dixit,  et  inculpabant  omnia,  quae  fiebant  in 
ecclesia  sive  per  ecclesiam  Romanam,  dicentes,  quod  non 
erat  aliqua  fides  adhibenda. 

Item  dicebant,  quod  erant  duo  Dii,  unus  bonus  et  unus 
malus,  et  ipsi  haeretici  credebant  bono  Deo  et  tenebant 
fidem  suam,  et  illi,  qui  tenent  et  praedicant  fidem  Eccle- 
siae  Romanae,  erant  de  Deo  malo,  ita  quod  nunquam  pos- 
sunt  salvari. 

Interrogatus,  si  fecit  dictis  haereticis  conventionem, 
quod  possent  ipsum  haereticare  et  recipere  in  fidem  et 
sectam  suam  in  fine,  dixit,  quod  sie;  quod  interrogaverunt 
eum,  si  credebat  eorum  dictis  seu  erroribus  supradictis, 
quod  respondit  eis,  quod  sie;  item  interrogaverunt,  si  esset 
infirmus  in  periculo  mortis,  si  volebat  recipi  per  eos  in 
sectam  suam  et  si  volebat  servare  praecepta  Dei  et  sua, 
qui  respondit  et  concessit,  quod  sie,  et  quod  adoravit  dictos 
haereticos  edoctus,  inductus  et  instructus  per  eos  flexis 
genibus  dicendo :  benedicite  ter ,  dicendo  etiam :  boni 
Christian!  orate  Deum  pro  nobis,  quod  Dens  perducat  nos 
ad  bonum  finem;  et  dicti  haeretici  respondebant,  ut  sibi 
videtur:  Dens  sit  in  adjutorium  vestrum. 

Interrogatus,  quis  praeparabat  eis  ad  comedendum,  di- 
xit quod  ipsimet  et  non  comedebant  carnes  nee  ova  nee 
caseum. 

Item  dixit,  quod  Guilielmus,  frater  suus  quadam  nocte 
in  Petronii  villa  de  Lernaco  a  parte  inferiori  tradidit  sibi 
mulum  seu  mulam  essalatum  et  frenatum,  quod  animal,  ut 
dixit  sibi  dictus  frater  suus,  erat  Philippo  de  Lernaco,  et 
quod  duceret  eum  ad  Cabanacum  et  quod  ligaret  eum  et 
daret  ad  comedendum  ei,  quod  et  fecit  dictus  testis.  Inter- 
rogatus, quo  iverat  dictus  frater  suus,  dixit,  quod  postea 
interrogavit  eum,  quo  iverat,  et  ipse  dixit  sibi,  quod  iverat 
cum    Philippo    de    Lernaco    et    duobus    aliis    hominibus    de 


1^ 

Tarascone  vel  de  Orierio,  quos  non  noininavit  sibi,  et  du- 
xerunt  quendam  beguinum  ad  podium  de  Alacio  versus 
Orierium,  et  ibi  spoliaverimt  eiim  et  projecerunt  in  quan- 
dam  foveam  seu  gobiam  profundissimam,  ita  quod  postea 
non  fnit  visus;  tnnc  ipse  interrogavit  dictum  fratrem  suum, 
quare  hoc  fecerant,  et  ipse  dixit  sibi,  quod  dictus  Beguinus 
revelaverat  Christianos,  videlicet  haereticos,  et  insidiabatur 
eis,  volens  eos  facere  capi  et  tradere  inquisitoribus,  et 
propter  hoc  projecerunt  eum  ibi. 

Item  audivit  dici,  quod  dictus  Guilielmus  Sabaterii  hae- 
reticatus  in  dicta  domo  posuit  se  et  stetit  in  endura  bene 
per  VII.  septimanas  vel  circa  et  stabat  in  quadam  borda 
infra  dictam  domum  et  ibi  mortuus  est,  et  audivit  dici, 
quod  fuit  sepultus  in  quodam  horto  dicti  testis  seu  patris 
sui  praedicti. 

Petrus  Issaura:  dicebant,  quod  erant  duae  ecclesiae, 
una  bona  et  alia  mala,  dicentes  eidem,  ut  dixit,  quod  nos 
tenebamus  malam  ecclesiam  et  infructuosam ,  et  ipsi  tene- 
bant  ecclesiam  bonam  Dei,  quae  ducebat  hominem  ad  bonum 
finem  et  viam  salvationis,  dicentes,  quod  ipsi  erant  ecclesia 
Dei  et  habebant  potestatem  absolvendi  et  parcendi  peccata, 
et  nuUus  alius,  nisi  sie  erat,  sicut  ipsi  erant,  qui  erant  ut 
dicebant,  sine  aliquo  peccato,   haberet  illam  potestatem.  — 

Haeretici  in  domo  sua  comedebant  panem  et  vinum  et 
pisces,  et  aliquibus  diebus  septimanae,  de  quibus  non  re- 
cordatur,  non  bibebant  vinum.  Interrogatus ,  quis  praepa- 
rabat  eis  ad  comedendum,  dixit,  quod  ipsimet,  et  nolebant, 
quod  aliquis  alius  poneret  ibi  manus.  — 

Credentes  dicebant:  boni  Christiani,  orate  Deum  pro 
nobis,  quod  perducat  nos  ad  bonum  finem,  et  dicti  haere- 
tici dicebant  et  respondebant:  Dens  nos  perducat  ad  bonum 
finem,  et  quaedam  alia  verba  submissa  voce,  quae  ipse  tunc, 
ut  dixit,  non  poterat  intelligere. 

Haereticatio:  Haereticus  posuit  unum  librum  suum 
super  Caput  dicti  infirmi^  in  quo  libro  legebat  quaedam  verba, 
quae  ipse  testis  non  poterat  intelligere,  quia  voce  submissa 
legebat    ita   quod   vix  poterat    audirl,    et  legebat  et  tenebat 


20 

dictum  librum  super  caput  dicti  infirmi  et  stabat  flexis  ge- 
nibus  coram  ipso. 

Interrogatus,  si  ErmeugardiS;  uxor  dicti  haereticati  ab- 
solvit  dictum  virum  suum  haereticis,  dixit,  quod  sie,  quod 
ex  tunc  aut  moreretur  aut  convalesceret  de  dicta  infirmi- 
tate,   ipsa  consentiebat,    quod  tenebat  sectam  haereticorum. 

Interrogatus,  quid  fecit  tunc  dictus  haereticus,  dixit, 
quod  statim  voluit  videre  et  visitare  dictum  Guilielmum 
t'ratrem  suum  infirmum,  et  invenit  eum  tunc  satis  in  bono 
statu,  et  dixit,  quod  staret  dictus  infirmus  usque  ad  noctem 
volens  tunc  aliquid  aliud  facere  sibi,  sed  dixit  ei,  si  vole- 
bat  recipi  in  fide  et  secta  dicti  haeretici,  et  si  volebat 
teuere  et  servare  praecepta  Dei  et  sua,  qui  res[)ondit, 
quod  sie  gaudenter  et  libenter.  Tunc  dictus  haereticus 
dixit  infirmo,  quod  parceret  omni  homini,  et  omni  perso- 
nae,  quae  sibi  dixerat,  vel  fecerat  malum,  et  dictus  infirmus 
totum  concessit  dicto  haeretico,  post  quae  nocte  sequenti, 
cum  dictus  infirmus  peteret  potum,  Arnaldus  Issaura  pater 
ipsius  infirmi  ministravit  sibi  et  dedit  praesente  et  vidente 
dicto  haeretico  unum  cochlear  de  aqua  et  posuit  in  ore  dicti 
infirmi  parum  dictae  aquae,  et  dictus  infirmus  dixit,  sicut 
potuit,  et  fecit  signum,  quod  non  poterat  intrare,  tum  dictus 
haereticus,  qui  erat  ibi  praesens  statim  haereticavit  dictum 
infirmum  et  recepit  in  sectam  suam. 

Sebilia,  soror  dicti  Philippi  de  Lernaco  fuit  haereticata 
in  domo  dicti  Philippi  in  infirmitate,  de  qua  obiit  hoc  anno 
in  hieme,  et  posuit  se,  ut  audivit  dici,  in  endura  post  di- 
ctam  haereticationem. 

Petrus  Issaura:  Item  dixit  et  confessus  fuit,  quod 
VI.  anni  vel  circa  possunt  esse,  ut  sibi  videtur  de  tempore, 
Guilielmus,  frater  ipsius,  qui  loquitur,  dixit  ei,  quod  qui- 
dam  Beguinus  fuit  absconditus,  seu  esterminatus,  qui  vole- 
bat decipere  et  trhdere  inquisitoribus  Petrum  et  Guiliel- 
mum Auterii  haereticos,  et  nescit,  ut  dixit  vel  recolit  se 
audivisse,  per  quos  fuit  absconditus  dictus  beguinus. 

Arnaldus  Issaura:  haeretici  dicebant,  quod  baptismus 
aquae  institutus  per  ecclesiam  Romanam  non  valebat  neque 


21 

animae  neque  corpori,  et  qnocl  sanctns  Johannes  instituit 
baptismum  aquae  et  nescivit,  quid  fecit;  et  dicebant,  quod 
ille,  qui  non  erat  baptizatus  de  Sjoiritu  sancto,  non  poterat 
intrare  in  regnum  Dei,  dicentes,  quod  in  eis  erat  Spiritus 
sanctus,  et  niillus,  nisi  esset  baptizatus  per  eos  et  receptus 
in  fide  eorum,  poterat  salvari. 

Item  quod  matrimonium  institutum  per  ecclesiam  Ro- 
manam  nihil  valebat,  et  Dens  non  invenit  illud  matrimo- 
nium. Item  dicebant,  quod  nullus  debebat  se  signare  signo 
crucis,  nee  eam  adorare,  nee  habere  fidem,  quod  posset 
juvare  in  aliquo,  imo  quilibet  debebat  eam  vituperare  et 
spuere  etiam  eontra  eam  pro  eo,  ut  dieebant,  quia  Dens 
fuit  positus,  martiriatus  et  mortuus  in  eraee;  et  propter 
hoc  omnis  homo,  qui  erat  de  Deo  et  diligebat  Deum,  de- 
bebat habere  odio  erucem. 

Haeretici  habebant  ollam  et  paropsides,  in  quibus  nul- 
lus comedebat  et  non  comedebant  aliquam  pinguedinem  vel 
ova  vel  easeum. 

Jacobus   Auterii   et  P.   de  Ax   stabant   coram  Petro   et 
Guilielmo  Auterii  flexis  genibus  et  junetis  manibus  et  pete- 
bant  et    requirebant  praedietos    haereticos,    quod  reciperent 
eos  in  sectam    suam    et    quod   induerent  eos  de  bonis  quae 
Dominus     dederat    eis;    tunc    praedicti    haeretici    dixerunt: 
nos  recipimus  vos  et  dixerunt  eis,   quod  tenerent  et  serva- 
rent    mandata  Dei    et    facerent    illas   abstinentias  et  jejunia, 
quae  ipsi  faeiebant,   et  exprimebant  aliqua,  de  quibus  tunc 
non  recordatur  ut  dixit;    et  praedicti  Jacobus   et  P.   totum 
concedebant  haereticis  supradictis.     Dixit  etiam   ipse  testis, 
quod    dicti    haeretici  loquebantur    multa  verba  coram  dictis 
haereticatis  de  apostolis  et  de  evangeliis,    de  quibus  verbis 
dixit  ipse  tunc,    quod  non  poterat  recordari.     Qua  haereti- 
eatione    sie   facta  praedicti    duo  haereticati  osculati  sunt  in 
ore    haereticorum    supradictorum.  —  Interrogatus,    si   ado- 
ravit  dictos  haereticos  stantes  in  domo  sua  praedieta,  dixit, 
quod  sie  semel  qualibet  die,    quando   erant  ibi  flexis  geni- 
bus coram  eis  dieendo  benedicite,  et  dieti  haeretici  respon- 
debant:  Dens  vos  benedicat. 


22 

Giiilielma  aliter  vocata  Giülielmamona  filia  qiiondam 
Raymundi  Garsendi  de  Ax  Appamiensis  dioeceseos  dixit, 
quod  octo  aiini  vel  circa  sunt  elapsi,  quod  Rayuiunda  de 
Ordesio  soror  quondam  Petri  et  Guilielmi  Auterii  de  Ax 
quadam  die  dominica  cum  ipsa  testis  iiet  spaciatum  cum 
dicta  Raymunda,  dixit  sibi  ipsa  Raymunda,  si  volebat  scire 
viam,  per  quam  posset  salvari  et  ire  in  paradisum,  quae 
respondit,  quod  libenter  faceret  et  diceret,  per  quod  posset 
salvare  animam  suam.  Tunc  dicta  Raymunda  fecit  sibi 
mentionem  de  bonis  hominibus  videlicet  de  illis,  qui  vo- 
cantur  haeretici,  dicens  ei,  quod  ipsi  tenebant  viam  Dei  et 
apostolorum  et  habebant  bonam  fidem,  et  qui  credebant  in 
eis,  docebant  multa  bona,  per  quae  homo  poterat  venire 
ad  salvationem,  et  quod  ipsi  haeretici  habebant  potestatem 
salvandi  animas,  et  dicebant  quod  ipsi  haeretici  erant  eccle- 
sia  Dei  et  faciebant  mao:uäs  abstinentias  et  non  mentieban- 
tur,  et  illis,  qui  volebant  eis  credere  et  dictis  et  factis  eo- 
rum,  nunquam  veniebat  aliquid  infortunium,  imo  abunda- 
bant  in  diviciis  et  omnia  erant  eis  utilia  et  bona. 

Haeretici  dixerunt  ei,  quod  Dominus  fecerat  sibi  mag- 
nam  gratiam,  quod  erat  in  amicitia,  noticia  et  credencia 
eorum,  monentes  eam,  quod  staret  et  esset  in  bono  statu 
et  quod  esset  bene  secretaria,  dicentes  ei,  quod  ipsi  salva- 
rent  animam  suam,  si  volebat  credere  eis  et  facere  illud, 
quod  ipsi  vellent.  Et  ipsa  respondebat  eis,  quod  libenter 
faceret  et  diceret  ad  voluntatem  suam  omnia^  quae  essent 
ad  salvationem  animae  suae.  Et  tunc  dicti  haeretici  dede- 
runt  ei  pectines  et  unum  agulerium  et  dixerunt  ei,  si  vellet 
eos  recipere  et  teuere  secrete  in  domo  sua.  —  Haeretici 
jejunabant  tribus  diebus  in  septimana  in  pane  et  aqua,  et 
in  aliis  diebus  comedebant  cognam  (?)  praeparatam  cum  oleo 
et  pices  (pisces)  et  fructus  quos  poterant  habere  et  bibe- 
bant  ennum.  —  Audivit  ab  eis,  quod  ecclesia  romana  non 
erat  ecclesia,  quae  si  clauderetur,  et  nullus  intraret  ibi, 
fuerent  (forent)  ibi  Spinae  et  esset,  deserta,  et  dicebant, 
quod  ipsi  haeretici  erant  vera  ecclesia  Dei,  et  quod  eccle- 
sia Dei    so] um  eiat   in  bonis  hominibus   et  mulieribus  sicut 


23 

ipsi  crant.  Porro  dicebant,  quod  ipsi  poterant  animas  sal- 
vare  et  nullus  alius,  et  ipsi  niilli  nocebant  nee  dicebant 
vel  faciebant  malum,  et  praedicatores  et  Minores  non  facie - 
bant  iieque  dicebant  nisi  mahnn.  Porro  dicebant,  quod 
matrimoninm  nihil  valebat,  quia  Dens  non  invcnit  matri- 
moniiim  sed  sohun  matrimonium  erat  a  Deo  institutum  in- 
ter  Denm  et  animam,  et  quod  majiis  peccatum  erat  jacere 
cum  uxore  sua,  quam  cum  alia  muliere,  quia  magis  publice 
et  sine  verecundia  illud  peccatum  fiebat.  Item  dicebant, 
quod  liostia  sacrata  per  capellanum  non  erat  corpus  Christi, 
imo  erat  pasta  sicut  nebulae,  quae  de  pasta  fiebant  et  nul- 
lus debebat  credere,  quod  illa  hostia  esset  corpus  Christi. 
Item  dicebant,  quod  baptismus,  qui  non  fiebat  in  ecclesia 
Dei  nihil  valebat  neque  proficiebat  homini  et  quod  valeret 
tantum  quod  pueri  baptizarentur  in  acace  (?).  Item  di- 
cebant, quod  nullus  debebat  se  signare  signo  crucis,  quia 
Signum  diaboli  erat;  item  quod  eleemosynae  factae  nisi  fie- 
rent  ecclesiae  Dei,  quae  ipsi  haeretici  erant,  nihil  valebant 
nee  juvabant.  Item  dicebant,  quod  missa  et  cantus,  qui 
dieuntur  in  missa,  nihil  valebant,  et  quod  tota  deeeptio 
mundi  erat  in  capellanis  et  clericis  et  religiosis,  et  sie  can- 
tando  deeipiebant  gentes.  Item  dixit,  quod  audivit  a  dictis 
haereticis,  quod  erant  duo  Dei,  unus  bonus  et  alius  malus, 
et  quod  bonus  Dens  non  faciebat  florere  nee  granare  nee 
intromittebat  se  nisi  de  spiritibus^  et  quod  spiritus  seu 
animae  a  longo  tempore  citra  sunt  creatae  et  exeunt  de 
corpore  hominis  et  postea  redeunt  in  corporibus  aliorum 
horainum  seu  mulierum,  et  dicebant  ei,  quod  forte  fuerat 
ipsa  testis  regina.  — 

Haeretici  cum  fuerunt  coram  dieto  infirmo,  interroga- 
runt  eum,  si  sentiebat  hi  se  quod  non  posset  evadere  de 
illa  infirmitate,  qui  respondit,  quod  bene  credebat  pro 
certo,  quod  non  poterat  evadere  nee  curari.  Tune  dicti 
haeretici  petierunt  a  dieto  infirmo,  si  volebat  quod  recipe- 
rent  eum,  et  si  possent  confidere  de  ipso,  quod  servaret 
mandata  Dei  et  sua;  qui  respondit,  quod  sie.  — 

Guilielmus  Dasco  de  Ax  dixit  sibi,  quod  ita  magnum 


24 

peccatnm  erat  jacere  cum  iixore  sna,  quam  cum  concu- 
bina.  —  Promisit  dictis  haereticis,  quod  esset  bona  et 
fidelis  eis  et  vera  amica  et  secretaria  et  volebat  adhaerere 
fidei  eorum  et  volebat  mori  in  fide  sua  et  recipi  per  eos 
in  fine,  et  quod  mitteret  pro  haereticis,  si  contingeret 
ipsam  infirmari  et  esse  in  periculo  mortis,  quod  eam  reci- 
perent  in  fide  et  secta  eorum. 

Item  dixit  et  confessa  est,  quod  facta  haereticatione 
patris  sui  sicut  in  sua  confessione  continetur,  dicti  haere- 
tici  dixerunt  sibi  et  aiiis,  qui  assistebant  dicto  infirmo, 
quod  non  darent  sibi  comedere  nee  bibere  nisi  aquam  et 
nisi  multum  sitiret,  et  tunc  diceret  „Pater  noster"  antequam 
dare(n)t  sibi  bibere.  Interrogata,  si  tenuerunt  sie,  dixit  et 
confessa  est,  quod  nunquam  dederunt  sibi  extunc  cibum 
vel  potum  nee  extunc  comedit  vel  bibit.  —  Item  dixit, 
quod  dicta  Sebelia  de(n)  Batle  loquendo  ipsi,  quae  loqui- 
tur,  de  trän  situ  animarum  de  corpore  in  corpus  et  de  aliis 
erroribus  haereticorum  dixit  aliquando  ipsi  quae  loquitur, 
quod  ipsa  aliquando  forte  fiierat  regiaa  aliquando  pauper.  — 
Item  dixit,  quod  Aladaycis  filia  Petri  Brenac  uxor  Petri 
Ferron  dixit  ipsi,  quae  loquitur,  commendans  sectam  et 
fidem  haereticorum,  quod  ipsa  Aladaycis  libenter  dimitteret 
virum  suum  et  teneret  fidem  haereticorum  et  recederet 
cum  haereticis,  si  placeret  eis.  Dixit  etiam,  quod  audivit 
ab  haereticis,  videlicet  Petro  et  Guilielmo  Auterii,  quod 
Moneta  (uxor  quondam  Rauzinii  soror  Raymundi  Galhani 
notarii)  quae  erat  amica  seu  Druda  Petri  Auterii  haeretici 
antequam  esset  haereticus,  debebat  recedere  cum  dicto 
Petro,  quando  primo  recessit  de  terra,  et  postquam  redie- 
runt  ipsi  haeretici,  audivit  eos  dicentes,  quod  dicta  Moneta 
debebat  cum  eis  recedere  et  sequi  eos.   — 

Dixit  etiam,  quod  audivit  a  Maria  praedicta,  quod  dicta 
Gentilis  post  receptionem  praedictam  usque  ad  diem  mor- 
tis suae  non  comederat,  et  quod  vixit  sie  per  V.  et  VI. 
dies  et  hoc  audivit,  ut  dixit,  satis  cito  post  mortem  Genti- 
lis praedictae.  — 

Petrus  et  Guilielmus  Auterii  dixerunt,  quod  in  partibus 


25 

Lombardiae  fuerant  facti  haeretici  perfecti  seu  tales,  qiii 
sie  appellantur  —  habebant  potestatem  sancti  Petri  et  Pauli.  — 

Ad  adorationem  dicebatur:  boni  christiani,  la  benedic- 
cioii  de  Dieu  et  de  vos  aiitres.  Haeretici  respondebant: 
Dens  det  vobis  de  suo  bono  et  perdiicat  vos  ad  boniim  fineiii. 

Dixit,  se  audivisse  a  Petro  Auterii  haeretico  praedicto: 
novem  anni  vel  circa  sunt  elapsi,  quod  quaedam  mulier  de 
Constanciano,  cujus  nomen  ignorat,  quae  dimiserat  marituni 
suum  et  fugerat  ad  partes  Savartesii,  raisit  se  ad  endnram 
in  domo  Sebiliae  den  Batle  de  Ax  et  ibi  mortua  est,  et 
audivit  dici  a  dicto  haeretico  et  quibusdam  credentibus 
haereticorum,  quod  duodecim  septimanis  vel  circa,  antequam 
moreretur ,  stetit  in  endura.  —  Item  quod  duo  anni  vel 
circa  sunt  elapsi,  quod  Guilliamona  den  Carramat  de  Taras- 
cone  spuria  Petri  Auterii  dixit  sibi  quod  Petrus  Auterii 
dixit  sibi,  quod  Petrus  Auterii  pater  suus  erat  in  villa  in 
domo  Arnaldi  Pigrii  et  quod  libenter  videret  eam.  — 

Docebant,  quod  ecclesia  romana  nihil  valebat  nee  ha- 
bebat aliquam  potestatem  apud  Deum  quia  ipsa  mentitur  et 
occidit,  et  sustinet  omne  malum  et  omne  peccatum,  et  nul- 
lus,  qui  sit  in  peccato,  habet  potestatem  absolvendi  seu  re- 
mittendi  peccata  sed  ipsi  soli  qui  tenent  viam  Dei  et  non 
menciuntur  et  sunt  sine  peccato,  sunt  ecclesia  Dei  et  ha- 
bent  potestatem  solvendi  et  salvandi  animas  et  nullus,  nisi 
transeat  per  manus  suas^,  potest  venire  ad  salvationem. 
Item  dicebant,  quod  Deus  non  instituit  matrimonium  et  quod 
majus  peccatum  est,  quando  maritus  jacet  cum  uxore  sua 
carnaliter,  quam  si  peccaret  cum  alia  muliere,  quia  publice 
et  sine  verecundia  peccat  cum  uxore  et  occulte  faeit  pec- 
catum suum  cum  aliis  mulieribus.  ■^-  Item  dicebant,  quod 
baptismus  institutus  per  ecclesiam  romanam,  nihil  valet  nee 
prodest  homini,  imo  nocet  quia  faeit  flere  pueros,  sed 
baptismus,  quem  ipsi  haretici  faciunt ,  valet,  videlicet 
quando  reeipiebant  personas  in  fide  et  seeta  sua,  quia  tunc 
est  Spiritus  sanetus  in  illis  personis  reeeptis  per  eos,  so- 
lummodo  quod  postea  non  redeant  ad  peccatum  nee  men- 
ciantur.  —  Item  quod  nullus  debebat  se  signare  vel  habere 


26 

fidem  in  cruce,  quod  posset  juvare  hominem,  imo  homo 
debebat  spuere  contra  eam  et  facere  omnem  vilitatem, 
quia  Dens  fuit  ibi  positiis  clavellatus  sputiis  et  mortuus.  — 
Quadani  die  vidit  dictam  Flors  apnd  Tarasconem  in  domo 
sua  et  dixit  sibi,  quod  dicta  niater  sua,  procurante  dicto 
Guillamono  Hidat  haereticos,  in  dicta  infirmitatc  sua  fuerat 
recepta  per  eos  in  fide  sua,  et  postquain  fuerat  recepta, 
posuit  se  et  stetit  in  endura,  donec  fuit  mortua,  ita  quod 
nihil  comedebat  nee  bibebat  nisi  aquam.  — 

Interrogata  si  praemissa  seu  aliquid  praemissorum  dixit 
seu  confessa  fuit  propter  minas  sive  metum  tormentorum, 
item  si  inducta  prece,  precio,  odio  vel  amore,  timore  seu 
favore  cujusquam ,  dixit  et  confessa  est,  quod  non.  Inter- 
rogata si  fuerunt  sibi  facta  seu  illata  tormenta  aliqua  ad 
extorquendam  confessionem  et  depositiones  seu  addiciones 
praedictas,  quas  fecit,  respondit,  quod  non,  sed  omnia  su- 
pradicta  et  singula  praedictorum  dixit  et  confessa  fuit  non 
per  deceptionem  seu  errorem  aliquem,  sed  quia  sie  se  ha- 
bet veritas  in  omnibns  et  singulis  supradictis  et  propter 
exhortationem  suae  conscientiae  et  salutem  animae  suae.  — 

Haeretici  dicebant,  quod  ipsi  faciebant  magnas  absti- 
nentias  et  faciebant  tres  quadragesimas  in  anno  —  quod 
matrimonium  nihil  valebat,  et  quod  non  erat  nisi  congre- 
gatio^  et  ita  magnum  peccatum  erat  jacere  cum  uxore  sua, 
quam  cum  alia  muliere.  Item  dicebant,  quod  nos,  qui  tene- 
mus  fidem  ecclesiae  Romanae,  adoramus  idola  videlicet 
imagines  sanctorum,  quae  sunt  in  ecclesiis. 

Interj^ogatus,  si  audivit  eos  (haereticos)  aliquid  loqui 
expressc  de  vera  fide  seu  secta  et  credencia  eorum,  dixit 
quod  non,  excepto  quod  audivit  ab  eis,  quod  Dens  non 
creaverat  hominem,  nee  faciebat  granare  vel  florere. 

Philippus  de  Lernaco  dixit,  quod  octo  anni  possunt 
esse  vel  circa,  quod  Poncius  Arnaldi  de  Castroverduno 
multociens  fuit  locutus  ipsi  testi  familiariter  de  facto  hae- 
resis,  inducens  eum  quod  venderet  bona  sua  et  recederet 
cum  eo  ad  partes  Lombardiae,  ubi  ipse  fuerat. 

Haeretici  dicebant,  quod  omnes  amici  sui  et  credentes 


27 

debebant    eis    facere     reverentiam    clicendo    ter    benedicite 
coram  eis. 

Petrus  et  Giiilielmus  Auterii  in  Coino  fuerant  recepti 
in  sectam  bonorum  hominum.  Dicebant  quod  ipsi  tenebant 
viam  et  vitam  Dei  et  apostolorum  ita,  quod  non  jurabant 
nee  menciebantur,  et  quod  non  comedebant  carnes,  caseum 
vel  ova  et  quod  faciebant  magnas  abstinencias  et  magna  jejunia. 

Dicta  infirma  tenebat  manus  junctas  inter  manus  dicti 
haeretici,  qui  dicebat  dictae  infirmae,  si  volebat  recipi  in 
fide,  quam  ipse  tenebat  et  mori  in  ea,  et  ipsa  respondit 
quod  sie.  Et  tunc  dictus  haereticus  dixit  dictae  infirmae; 
tu  debes  parcere  omni  liomini,  et  ego  parco  tibi  et  remitto 
omnia  peccata  tua  ex  parte  Dei,  a  quo  habeo  plenam  pote- 
statem.  Dixit  quod  propter  mnlta  verba  bona  quae  dice- 
bant, et  propter  abstinentiam  et  jejunia,  quae  faciebant^  et 
quod  non  jurabant  nee  menciebantur,  credidit  ipsos  esse 
bonos  homines  et  habere  et  teuere  bonam  vitam  et  bonam 
fidem  et  credebat  salvari  per  eos  et  in  fide  eorum. 

Dixit,  quod  audivit  eos  loquentes  de  creatione  rerum 
visibilium  et  dicebant,  quod  Dens  non  fecerat  carnem  hu- 
manam,  nee  faciebat  florere  nee  granare,  ponentes  instan- 
ciam  dicti  haeretici  et  dicentes,  quod  si  homo  poneret  gra- 
num  bkxdi  super  lapides  non  nasceretur_,  sed  istud  venit  ex 
pinguedine  (puesedine)  terrae.  —  Item ,  quod  hostia  sacrata 
est  purus  panis,  et  quod  si  admitterentur  ibi  mures,  come- 
derent,  ergo,  dicebant  dicti  haeretici,  comederent  corpus 
Christi  si  illa  hostia  esset  corpus  Christi.  — 

Phihppus  de  Lernaco  domicelhis  et  Petrus  de  Area 
dixerunt  sibi,  quod  quadam  nocte  invenerunt  Beguinum, 
qui  vocabatur  Guiheimus  Johannis  in  ponte  de  Alato  et 
statim  ceperunt  et  embossaverunt  eum  tahter^  quod  non 
posset  clamare  et  duxerunt  eum  ad  montes  supra  Lerna- 
cum,  et  ibi  interrogarunt  eum,  si  esset  verum,  quod  vellet 
facere  capi  dictos  haereticos,  qui  concessit  eis,  quod  sie, 
et  statim  praedieti  Phihppus  et  Petrus  praedictum  Begui- 
num projeeerunt  per  unum  magnum  balcium  in  quandam 
foveam  sive  caunam  ita  quod  postea  non   fuit  visus,    prout 


28 

hi  postea  ipsi  Philippus  et  Petrus  retulerunt  et  dixerimt 
dicto  testi. 

Dicebant,  qiiod  ipsi  erant  ecclesia  Dei,  et  ecclesia  sua 
habebat  oculos  et  aures  et  pedes  et  maniis  et  videt  et  aiidit 
et  loqiiitur,  et  dicebant  quod  ecclesia  Romana  nihil  erat 
nee  valebat  aliqiiid,  qiiia  illa  est  de  lapidibus,  cal.ce,  terra 
et  lignis.  — 

Dicebant  quod  quadam  vice  accidit,  quod  cum  Jacobus 
haereticus  praedictus  vel  ejus  pater  portassent  quendam 
puerum  ad  baptismum  cum  fuit  baptizatus  quando  voluerunt 
eum  reddere  matri  suae,  invenerunt  ipsum  mortuum  propter 
frigus,  quod  habuit  in  aqua,  in  qua  fuerat  baptizatus. 

Petrus  de  Galhaco,  notarius  de  Tarascone:  Petrus  et 
Jacobus  Auterii  dicebant  quod  prima  facie  penes  homines 
mundanos  eorum  secta  mala  et  phutilis  habebatur,    diceba- 

tur   et   reputabatur et  fundamentum  et  in  ea  cre- 

deret,  utilis  erat  et  ad  bonum  finem  et  viam  salvationis  du- 
cebat  hominem. 

Dicebant,  quod  Ecclesia  Romana  non  habebat  potesta- 
tem  parcendi  peccata,  eo  quod  dicebant  ipsam  esse  luto- 
sam  et  plenam  malis  operibus  et  exemplis  et  quod  non 
tenebat  viam  salvationis  imo  perdicionis.  Item  dicebant, 
quod  panis  in  altari  positus  et  benedictus  verbis,  quibus 
Christus  ipsum  benedixit  die  coenae  cum  apostolis,  non  erat 
verum  corpus  Christi,  imo  delusorium  et  scandalosum  est 
dicere,  quia  ille  panis  est  panis  corruptionis,  a  radice  cor- 
ruptionis  motus  et  natus,  sed  ille  panis,  de  quo  Christus 
dixit  in  evangelio:  hoc  accipite  et  manducate  ex  hoc  om- 
neS;  hie  est  verbum  Dei;  et  sanguis,  de  quo  ibidem  loqui- 
tur  a  simili  verbum  Dei,  juxta  evangelium  beati  Johannis  (qui) 
dixit:  in  principio  erat  verbum,  verbum  erat  apud  Deum 
et  Dens  erat  verbum,  quare  ex  hoc  concludebant,  verbum 
Dei  esse  ille  panis,  de  quo  loquitur  in  dicto  evangelio  et 
pro  consequenti  praedictum  verbum  esse  corpus   Christi. 

Item  dicebant,  quod  matrimonium,  de  quo  loquitur  in 
evangelio:  nubat  in  Chi'isto,  et:  erunt  duo  in  carne  una  etc. 
penes    ecclesiam    Romanam    ficte    et     simulate    fit    et    non 


29 

seciindum  verbum  Dei,  pro  eo,  quia  prout  dicitur  in  evan- 
gelio,  Deus  fecit  matrimonium  in  paradiso,  illud  matrimo- 
nium  fuit  inter  animam  et  spiritum  utpote  ex  re  spirituali 
et  noii  ex  carnibus  nee  ex  carne  corruptionis  prout  per 
ecclesiam  Romanam  fit.  Nam  in  paradiso  nunquam  fait 
carnis  corruptio  nee  aliquid  nisi  merum  et  purum  spiri- 
tuale,  et  Deus  fecit  illud  matrimonium  ad  hoc,  ut  animae, 
quae  a  coelo  ceciderant  inscientes  per  superbiam  et  erant 
in  hoc  mundo,  cum  matrimonio  sancti  spiritus,  videlicet 
cum  bonis  operibus  et  abstinencia  peccatorum  ad  vitam 
redirent,  et  essent  dao  in  carne  una  prout  loquitur  in  evan- 
gelio;  sed  illud,  quod  fit  in  ecclesia  Romana,  prout  ipsi 
dicebant,    copulatur    ex    duabiis    diversis  carnibus,    sie  non 

sunt  duo  in  una  carne,    imo  masculus  et  femella 

in  diversis. 

Item  dixi  et  deposui,  quod  dicebant,  quod  nemo  debet 
crucem  adorare,  nee  crucis  signum  in  aliquo  prodest  pro 
eo  quod  Deus  passus  fuit  ibi  mortem  et  magnum  dedecus, 
et  ponebant  exemplum,  si  aliquis  homo  suspendebatur  in 
aliqua  arbore,  semper  illa  arbor  amicis  suspensi  et  paren- 
tibus  esset  odiosa  et  eam  vitiiperarent,  et  nunquam  illam 
arborem  videre  vellent,  a  simili  locum  in  quo  Deus,  quem 
diligere  debemus,  suspensus  fuit,  odio  habere  debebamus 
et  nunquam  deberemus  ejus  praesenciam  afi'ectare.  Item 
de  baptismo  dicebant,  quod  inscienter  et  non  secundum 
ordinationem  Dei  fit  in  ecclesia  Romana,  pro  eo  quod 
prout  legitur  in  evangelio,  qui  crediderit  et  baptizatus  fue- 
rit  ex  aqua  spiritus  sancti,  et  contra  illa  cum  qua  pueri  in 
ecclesia  Romana  baptizantur,  non  est  aqua  sancti  spiritus, 
imo  foetoris  et  corruptionis,  et  talis,  quae  non  habet  pote- 
statem  peccata  abluendi;  sed  aqua  spiritus  sancti,  de  qua 
loquitur  in  evangelio  et  de  qua  Deus  mandavit  baptizari, 
est  verbum  Dei  et  ejus  bona  opera,  quicunque  ea  facit  et 
verbum  credit,  ille  est  baptizatus  ex  aqua  spiritus  sancti. 

In  principio  mensae  accepit  Petrus  Auterii  usque  ad 
dimidium  placentae  et  stans  pedes  tenendo  dictum  panem 
cum  manutergiis,  quae  posuerat  in  collo  suo,  incepit  dicere 


30 

desiiper  „Pater  noster"  et  postea  locutus  fuit  suaviter  inter 
dentes  per  unam  pansam,  postea  fregit  dictum  panem  cum 
cutello  suo  et  posuit  in  mensa  coram  se  primo  et  coram 
quolibet  nostrum,  et  dixit  tunc  mihi,  quod  hoc  vocabant 
ipsi  panem  orationis  sanctae;  quum  autem  dictus  Jacobus, 
qui  tunc  serviebat  et  ponebat  comestiones  in  mensa,  pone- 
bat  paropsides  coram  nobis  vel  coram  se,  semper  dicebat 
idem,  et  quando  deponebat  similiter,  et  quando  incipiebat 
comedere,  similiter  et  quando  volebat  bibere,  similiter  qui- 
libet  eorum,  et  quilibet  nostrum  habuit  in  mensa  sua  ma- 
nutergia,  quae  ipsi  portabant  in  cassidulis  suis;  et  tunc 
post  prandium  dixit  mihi  P.  Auterii,  quod  consuetudo  erat 
apud  eos,  quod  postquam  aliquis  amicus  eorum  eos  viderat 
ter  vel  quater,  quod  faceret  suum  melioramentum  coram 
eis.  Et  quid  est  illud?  dixi  ego.  Recipere,  dixit  ipse, 
benedictionem  a  Christianis,  quia  ita  est  consuetum  apud 
nos.  Et  qualiter  fit?  dixi  ego.  Flectendo  genua,  dixit  ipse, 
et  dicendo  ter:  benedicite. 

Interrogatus,  quid  intellexit,  quando  dictus  Guilielmus 
Auterii  dixit  ipsi,  quod  mater  sua  fecerat  bonum  finem, 
dixit,  quod  intellexit,  quod  haereticata  decessisset,  quia 
talis  est  intentio  et  modus  loquendi  inter  haereticos  et  eo- 
rum credentes ,  quod  quando  aliquis  recipitur  in  sectam 
eorum,  dicunt,  ipsum  defiuictum  bonum  finem  fecisse. 

Haeretici  jejunant  tribus  diebus  in  septimana  in  pane 
et  aqua  et  aliis  diebus  in  cibo  quadragesimali,  et  nunquam 
comedunt  carnes,  ova  vel  caseum,  et  dicebant,  quod  erat 
peccatum,  comedere  praedicta,  —  et  quod  est  ita  magnum 
peccatum  jacere  cum  uxore  sua,   sicut  cum  meretrice.  — 


III. 

iJlusjüge  am  kn  ^nquifitionsakten  un  CarcalTonnc  tu 
kr  Collectio  Occitanica.    ^lusfageu  Cittjeiner. 

Dicebat,  quod  Dens  Jesus  Christus,  qui  salvat  animam, 
non  intromittit  se  de  istis  visibilibus,  quod  Dominus  numdi 


31 

fecit  ea,  ordinal  et  gubernat  illa  diabolus;  quae  sunt  facta 
sine  Deo,  qui  salvat  animas,  nihil  sunt.  —  Sunt  duo  mundi  et 
quilibet  mundus  habet  Deum.  —  Uli  qui  recipiunt  filiatio- 
nem  seu  adoptionem  a  Christo,  illi  sunt  boni  Christiani  et 
talcs  possidebunt  haereditatem  Christi. 

Dens  non  constitnit  aliquem  ordinem,  sed  solum  eum, 
quem  ipsi  tenent. 

Baptismus,  qui  fit  cum  ista  aqua,  quae  facit  plorare 
pueros  et  generat  vermes,  nihil  est,  sed  ille  baptismus  valet 
ad  salvationem,  qui  est  de  verbo  Dei. 

Anima  hominis  tunc  resuscitatur,  quando  exit  de  pec- 
cato,  et  non  erit  alia  resurrectio,  nisi  illa,  sed  animae  re- 
cuperabunt  tunicas  suas  et  cathedras,  quas  repromisit  Dens 
diligentibus  se.  Omnes  animae  descenderunt  de  coelo 
propter  peccatum,  quod  commiserunt  contra  Deum  Patrem, 
et  omnes  redibunt  ad  ipsum  Patrem  facta  purgatione  de 
peccato.  Quando  filius  Dei  descendit  de  coelo  cum  volun- 
tate  patris,  descenderunt  cum  eo  144,000  angelorum,  qui 
sunt  semper  pacati  et  boni,  et  illi  remanserunt  in  mundo 
ad  recipiendum  animas,  quae  fecerunt  et  servaverunt  man- 
data  Dei,  et  reducunt  eas  in  gloriam  Patris,  unde  exierant. 
Animae,  quae  non  servaverunt  mandata  Dei  nee  compleve- 
rnnt  justitiam,  eunt  de  corpore  in  corpus,  donec  compleve- 
rint  justitiam,  qua  completa  omnes  redibunt  ad  gloriam  Dei 
Patris.  Qui  cito  habet  poenitentiam  de  peccato  suo  et 
quod  non  redeat  ad  peccatum,  statim  Deus  sibi  remittit 
sine  alia  confessione. 

Gloriabantur,  quod  nunquam  cum  mulieribus  conjunge- 
bant  se,  nee  imo  tangebant,  ex  quo  erant  perfecti  haeretici. 

Filius  Dei  dedit  apostolis  suis  potestatem  remittendi 
peccata  et  salvandi  animas,  et  apostoli  dederunt  similem 
potestatem  aliis  successoribus  suis  et  deinde  alii  aliis  usque 
ad  finem  mundi;  et  quod  ipsi  haeretici  erant  de  illis,  qui 
habebant  illam  potestatem. 

Idem  dixit,  quod  non  omnibus  credentibus  suis  dicunt 
nee  revelant  nee  praedicant  omnia,  nisi  bene  suis  familia- 
ribus  et  bene  firmis.    Ita  quod  non  credit,  quod  revelaverint 


32 

illi  sua  scripta,  qiiae  sibi  dixerunt  et  credentibus  suis,  sed 
sibi,  quem  reputabant  fidelem  et  multum  familiäre m_,  dice- 
bant  omnia. 


Quando  Deus  descendit  in  hunc  mundum  ad  salvandum 
oves  et  populum  Israel,  ipso  hie  existente  Lucifer  ascendit 
in  coelum  ad  decipiendum  homines,  qui  ibi  erant;  nam  a 
principio  omnes  homines,  qui  fuerunt  et  nunc  sunt,  erant 
in  paradiso,  et  Lucifer,  qui  tunc  vocabatur  Lucibel,  dixit 
hominibus  ibi  existentibus,  si  vultis  me  sequi  inferius  ad 
terram,  ego  dabo  uxores,  safronadas*)  et  febres  et  pastio- 
nes**)  et  tinetas  et  rascias***):  et  cum  aliqui  de  homini- 
bus consensissent  sibi,  conciderunt  cum  eo,  qui  fractum 
fuit  coelum,  quod  erat  vitreum,  et  alii  remanserunt  cum 
Deo  Patre  in  coelo. 

Liber  agni  stetit  mille  annis  in  platea  et  non  invenit, 
qui  levaret  eum ,  et  quando  aliquis  levabat  folium  dicti 
libri,  inveniebat  ibi,  quod  scriptum,  quod  qui  levaret  librum 
illum,  mortem  pateretur;  et  postea  filius  Dei  venit  in  hunc 
mundum  et  levavit  dictum  librum  et  recepit  mortem  et 
passionem  pro  salvandis  ovibus,  quae  perierunt  de  populo 
Israel. 

Anima  S.  Pauli  fuerat  in  triginta  duobus  corporibus. 
Dixit  etiam  hie  dirigendo  verbum  ad  ipsum  testem:  anima 
tua  fait  in  centum  corporibus  et  amplius.  — 

Quando  Lucifer  audivit  homines  cantantes  canticum  de 
Sion,  dixit  eis:  et  adhuc  cantatis  canticflm  de  Sion?  ego 
corrigam  vos  et  faciam  vos  venire  de  corpore  in  corpus 
taliter  quod  non  recordabimini  de  aliquo  quod  feceritis.  — 

Audivit  W.  Audebert  dicentem  ei  qui  loquitur:  Vis  tu 
scu'e  veritatem  de  hoc  mundo  inferiore  et  de  illo  supe- 
riori?  Ego  dicam  tibi:  quodam  die,  dum  praedicaret  Do- 
minus   in    coelo    gentibus    suis,    venit    ei  nuncius   de  terra 


*)  2).  h.  [a  fr  an  färb  ige  ©etränber. 

**)  5>.  h.  convivia. 

***)  5Iecfcr  utib  25eiiiber^e. 


33 

dicens  ei,  qiiod  istiim  mundum  amiserat,  nisi  statim  mitteret 
illuc,  et  statim  misit  Dominus  Lucibel  in  hunc  mmidum  et 
recepit  eum  pro  fratre,  et  postea  voluit  Lucibel  habere  par- 
tem  haereditatis  de  inferioribus  et  de  superioribus,  et  Do- 
minus noluit  et  propter  hoc  diu  fuit  guerra  et  hodie  est 
inter  ipsos  et  propter  aliam  superbiam;  et  de  hoc  dictus 
W.  Audebert  habebat  moha  scripta.  — 

W.  Fabri  de  Podio  Hornur  dixit,  quod  cum  Dens  vide- 
ret  depauperatum  regnum  suum  propter  casum  malignorum, 
quaesivit  a  circumstantibus :  vult  aliquis  esse  verus  filius 
mens,  et  quod  ego  sim  pater  ejus;  et  cum  nullus  responde- 
ret,  Christus,  qui  erat  bajulus  Dei,  respondit  Deo;  ego  volo 
esse  filius  tuus  et  ibo,  quocunque  me  miseris,  et  tunc  Dens 
tanquam  filium  suum  misit  Christum  in  mundum  praedicare 
nomen  Dei,  et  ita  venit  Christus.  — 

Audivit  W.  Audebert,  quod  haeretici  dicunt,  quod  boves 
et  roncini  arabant  et  trahebant  fimum  et  laborabant  in  coelo 
sicut  in  terra. 

P.  de  Noye  dicit,  quod  dimisit  fidem  eorum  pro  eo 
quod  audivit  ab  haereticis,  quod  quantumcunque  credidisset 
eis  aliquis,  si  non  posset  eos  habere  in  extremis,  damnatus 
esset.  — 

Quod  Dens  non  venerat  in  beata  virgiiie,  sed  obumbra- 
verat  se  ibi  tantum,  et  quod  Dens  non  statuit  missam,  sed 
Cardinales  et  Clerici  amore  magnarum  oblationum. 

Quod  diabolus  fecit  hominem  de  terra  argila,  et  dixit 
Deo,  quod  mitteret  animam  in  hominem,  et  Dens  dixit  dia- 
bolo:  fortior  erit  me  et  te,  si  de  argila  fiat,  sed  fac  eum 
de  limo  maris,  et  fecit  diabolus  hominem  de  limo  maris,  et 
Dens  dixit,  iste  est  bonus,  non  est  enim  nimis  fortis  nee 
nimis  debilis,  et  misit  Deus  animam  in  hominem. 

Haeretici  dixerunt  ei,  quae  loquitur,  quae  erat  prae- 
gnans,  quod  si  decederet  praegnans,  non  posset  salvari.  — 
Dixit,  quod  haeretici  volebant,  quod  studeret  in  Grammatica, 
et  credebant,  quod  ipse  esset  magna  columna  ecclesiae,  sci- 
licet  haereticorum.  — 

Quando  ipsa  voluit  ei  mittere   cibum  communem,  ipse 

2)öflin9er,  GJefc^.  b.  ©elten,    2)oruinente.  3 


34 

mandavit  ei,  quod  non  mitteret  ei  nisi  panem  et  cepas,  et 
tunc  intellexit,  quod  erat  haereticus. 

Audivit  eos  dicentes,  quod  quando  pueri  moriebantur 
statim  post  baptismum,  perdebantur. 

Quia  testis  nolebat  illos  haereticos  adorare,  Sicardus 
Bon  dedit  magnam  alapam  ipsi  testi,  et  tunc  ad  instantiam 
Sicardi  ipse  testis  flexit  genua  dictis  haereticis.  — 

(Ex  disputatione  Petri  Garcia  de  Burgneto  in  schola 
Minorum  cum  fratre  Guilielmo  Garcia  O.  M.):  Petrus  Gar- 
cia dixit,  quod  duo  dii  erant,  unus  bonus,  qui  fecerat  invi- 
sibilia  et  alius  malus,  qui  fecerat  visibilia.  —  Quod  lex 
Mosis  non  erat  nisi  umbra  et  vanitas,  quod  ille,  qui  dederat 
illam  legem,  erat  galiator  et  malignus,  —  quod  omnia  visi- 
bilia nihil  erant,  et  quod  homo  erat  specialiter  peccatum  et 
nihil.*) 

Dixit  Perpetuus  de  angelis:  quod  omnes  illi  et  soli,  qui 
ceciderant,  salvarentur  —  quod  Christus  et  beatus  Johan- 
nes Evangelista  et  beata  Virgo  descenderunt  de  coelo,  et 
quod  non  erant  de  ista  carne  —  quod  Johannes  Baptista 
erat  unus  de  majoribus  diabolis,  qui  unquam  fuissent  — 
quod  matrimonium  erat  purum  meretricium,  et  nullus  pote- 
rat  salvari  habendo  rem  cum  muliere  —  quod  pomum  veti- 
tum  primis  parentibus  nihil  aliud  fuit  nisi  delectatio  coitus; 
addidit,  quod  ipsum  pomum  porrexit  Adam  mulieri. 


Mulier  accepit  pacem  a  libro  et  humero  haereticorum.  — 
In  consolamento  posuerunt  librum  super  pectus  infirmi  et 
manus  super  caput  ejus.  —  Dixit,  quod  nee  ipsa  testis  nee 
aliqua  adoraverunt  dictos  haereticos,  sed  intraverant  ad  vi- 
dendum  dictum  haereticum  (Guiraldum  Ademarum),  tamquam 
monstrum,  qui  sedebat  ibi  in  sella  sua  tamquam  truncus  im- 
mobilis. 

Job.  Keg.  de  Cadacoris  intravit  castrum  Montis  securi 
cum  literis  Episcopi  haereticorum  de  Cremona  et  dedit  eas 


*)  Ö8  tüaren  i^m  nämtid^  bie  2Borte  entgegengebaUen  tüorben:    Sine 
eo  factum  est  nihil. 


35 

Bertrando  Martino  Episcopo  haereticorum  de  Tolosa,  et  in 
literis  continebatur,  quod  ecclesia  haereticorum  de  Cremona 
erat  in  tranquillitate  et  in  pace,  et  quod  Bertrandus  Marti- 
nus  mitteret  Episcopo  de  Cremona  duos  de  fratribus  suis, 
per  quos  redderet  eum  certum  de  statu  suo.  — 

Vidit  apud  Mirapiscem  magnam  congregationem  haereti- 
corum usque  ad  600  haereticos,  qui  venerant  ibi  pro  qua- 
dam  quaestione  determinanda,  quam  faciebant  haeretici  inter 
se;  —  haeretici  respondebant,  quod  credebant  illum  Deum, 
qui  fecit  novum  coehnn  et  terram  novam. 


Frater  Bernardus  dixit  ei,  quod  haeretici  habebant  epi- 
scopum  et  diaconum,  et  cum  quaereret  ab  eo  idem  testis, 
unde  haberent,  respondit  ei,  quod  a  principio  habuerunt 
unus  ab  alio.  —  Cum  quaereret,  utrum  idem  frater  Ber- 
nardus rediret  Tolosam,  respondit,  quod  non,  nisi  pro  mar- 
tyrio  sustinendo,  dicebat  enim,  quod  non  erat  ita  pulcra 
mors  sicut  per  ignem,  —  Idem  frater  Bernardus  dixit  sibi, 
quod  nunquam  ejus  anima  gauderet,  quousque  disputaret 
contra  omnes  volentes  contra  eum  disputare.   — 

Addidit  confessioni  suae,  quod  quidam  de  Lombardia 
apportavit  sibi  panem  benedictum  ab  haereticis.  — 

Amblardus  Vassalli  fugitivus  pro  facto  haeresis  veniens 
de  Lombardia  apportavit  eis  de  pane  benedicto  haereticorum 
ex  parte  eorum.  — 

Cum  Petronilla  commater  sua  ostendisset  ei  domum  et 
bladum  et  vinum  et  alia,  quae  habebat,  dixit,  quod  omnia 
ista  erant  diaboli.  — 

Quadam  vice  audivit  praedictam  fabrissam  dicentem, 
quod  Lucifer  fecerat  hominem,  et  Dens  dixit  ei,  quod  face- 
ret  eum  loqui;  ipse  vero  respondit,  quod  non  poterat,  et 
tunc  Dens  inspiravit  in  os  hominis,  et  locutus  est  homo. 
Ipsa  rogavit  fabrissam,  quomodo  Dens  misisset  spiritum  san- 
ctum  in  opus  diaboli;  et  ipsa  respondit,  quod  voluntatem 
suam  posuerat  ibi.  — 

Quadam  die  dicta  fabrissa  dixit  ipsi  testi  praegnanti,  quod  ro- 
garetDeum,ut  liberaret  eamaDaemone,  quem  habebat  inventre. 

3* 


36 

Audivit  dicentem  fabrissam,  uxorem  Petri  Yitalis,  quod 
Dens  non  creabat  novos  spiritus  in  infantibus,  et  quod  mul- 
tum  haberet  Dens  facere,  si  qnotidie  crearet  novos  Spi- 
ritus —  et  quod  spiritus  Guilielmi  Arebaudi  defuncti  iret 
tantum  de  corpore  in  corpus,  donec  venire!  in  manus  bono- 
rum liominum. 

Interrogata,  num  credebat,  dictos  Lombardos  peregrinos 
fore  liaereticos,  vel  nuncios  haereticorum,  dixit,  quod  non, 
cum  videret  ipsos  comedentes  carnes. 

Petrus  Maurelli  veniebat  frequenter  ad  amicos  et  cre- 
dentes  de  partibus  Tolosae  ex  parte  credentium  et  probo- 
rum  hominum  de  Lombardia.  —  Dixit,  quod  multos  labores 
patiuntur  et  magnam  poenitentiam  faciunt  et  austeritatem 
vitae  ducunt  amici  Dei,  quos  persequitur  ecclesia  Romana,  — 
et  quod  expedit,  quod  decostet  liomini  de  carne  et  san- 
guine,  qui  vult  intrare  in  paradisum,  quia  ibi  non  sie  le- 
viter  intrat  homo.  —  Dixit^  quod  pecunia  mundi  rubigo 
est  animae,  et  quod  Dens  dixit,  dimitte  patrem  et  matrem 
et  uxorem  et  infantes  et  sequere  me.  —  Pontius  dixit  testi, 
quod  matrem  suam,  quam  adduceret  secum  in  Lombardiam, 
cum  ipsa  mater  sit  senex  et  decrepita,  et  quod  de  cetero 
expedit,  quod  agat  poenitentiam.  — 

Gordona  dixit,  quod  multum  displicebat  ei,  quod  Gui- 
lielmus  Aribaudi  esset  mortuus,  quia  non  bene  babebat  ne- 
cessaria  sua  in  morte.  Respondit  Pontius:  quia  conversi  ab 
•haeresi  interfecerunt  terram  et  gentes,  quia  revelaverunt, 
quare  non  amodo  invenirent,  qui  eos  reciperet;  dicens  idem 
Pontius^  quod  multum  sibi  displicebat  dominium  Gallicorum. 

Diabolus  fecit  corpus  hominis  et  posuit  in  eo  animam, 
qua  posita  in  corpore  hominis  homo  dedit  unum  saltum  et 
dixit  diabolo:    ego  non  sum  tuus. 

Dixit,  quod  omnes  spiritus,  qui  propter  superbiam  suam 
ceciderunt  de  coelo,  adhuc  salvabuntur.  —  Dixit,  quod  ipsa 
Bezersa  portat  cordulam  cinctam  ad  carnem  nudam  subter 
mamillas,  et  ipsa  testis  vidit  eam  cinctam  semel  illa  cordula. 

Homines  et  mulieres  castri  de  Sestairol  habent  suspe- 
ctam  de  haeresi  dominam  Bezernam  pro  eo,   quia,  quando 


37 

laborat  in  partn,  nnnqiiam  clamat  Jesiim  Christum  nee  bea- 
tam  Virginem,  sed  tantum:  Sancte  Spiritus  adjuva  me.  Vel: 
Sancte  Spiritus  vale  nos. 

(Auguria.)  Stephanus  fecerat  auguriare  pro  facto  Ray- 
mundi  de  Tolosa,  qui  respondit  visis  auguriis  suis,  quod 
Raymundus  Comes  perderet  haereditatem  suani,  sed  persona 
evaderet  bene  de  manibus  inquisitorum,  et  ita  postmodum 
contigit,  sicut  dictus  augur  auguravit.  Dixit  enim,  se  firmi- 
ter  credere,  quod  praedictus  augur  sit  credens  et  amicus 
haereticorum,  et  ideo  confidit  de  praedictis  in  ipso  augure. 


Quia  ecclesia  haereticorum  intendebat  habere  jus  in 
dicta  terra  ratione  f'ratrissae  ipsius  Stephani,  non  erat  vo- 
luntas  Episcopi  (haeretici),  quod  ipse  Stephanus  redderet 
testi  praedictam  pecuniam,  nisi  pater  ipsius  testis  quitaret 
dictam  terram.   — 

Haeretici  coeperunt  coramendare  se  ipsos  super  absti- 
nentia  sua  et  puritate  vitae  et  scandalo  persecutionis,  quam 
patiebantur  propter  Deum. 

Quod  Dens  non  fecit  mundum  istum,  imo  habuit  alium 
factorem,  quia  Dens  est  ita  dives,  quod  non  est  dignatus 
facere  istum  mundum. 

Praedicta  Domina,  postquam  fuit  haereticata,  (stetit)  per 
15  dies  vel  circa  nihil  comedens  nee  bibens  aliquid  nisi 
aquam,  et  ipsa  testis  servivit  ei  continuo  usque  ad  obitum. 
Interrogata,  quare  non  comederat,  postquam  fuit  haereticata, 
dixit,  quod  quia  nee  sciebat  orationem,  seilicet  modum  hae- 
reticorum, nee  erant,  qui  dicerent  ei. 

D.  Navarra  dixit  ipsi  Lombardae,  quod  tantum  valebat 
ille  panis  ei,  qui  vellet  habere  bonos  homines  in  obitu  et 
non  posset  habere  eos,  et  quod  erat  panis  bonorum  ho- 
minum. 

Bernardus  Escolani  vidit  in  Lombardia  in  castro  Ser- 
mionio  Bernhardum  Oliva,  Episcopum  haereticorum  de  To- 
losa, et  alios,  qui  docuerunt  ipsum  Pater  Noster  et  orationem, 
quam  faciunt,  et  evangelium  S.  Joannis:  In  principio  erat 
verbum,   et  confessionem,    quam  appellant  servicium,  quae 


38 

omnia  dixit,  secundum  quod  ipsi  docuerant  eum,  dicendo  in 
oratione  Pater  Noster:  panem  nostrum  siipersiibstantialem, 
et  addendo  in  fine  evangelii  Joannis  verba,  quae  haeretici 
addunt. 

Dicebat,  quod  haeretici  erant  boni  homines  et  multum 
valebat  minus  terra  ista,  quia  non  audebant  in  illa  morari. 

Raymundus  de  Comis  dixit  testi:  Domine,  quid  valet 
nobis,  quidquid  facimus,  quidquid  lucramur,  si  non  possu- 
mus  facere  commodum  nostrum,  quando  neeesse  est,  et  ha- 
bere in  fine,  quod  neeesse  est  nobis,  quidquid  enim  boni 
erat  in  terra^  ejectum  et  extraniatum  est.  — 

Cum  Petrus  de  Prulio  infirmaretur,  intravit  monasterium 
Soncini  et  assumsit  habitum  monachalem,  et  hoc  facto  testis 
visitavit  eum  ibi  et  audivit  eum  dicentem,  quod  ideo  intra- 
verat  monasterium  et  assumserat  habitum,  quia  non  poterat 
extra  habere  quietem  cum  Arnaldo  et  Isarno  nepotibus 
ipsius;  adeo  importune  putabant  eum  et  rogabant,  quod  fa- 
ceret  utilitatem  animae  suae,  quia,  si  vellet,  adducerent  ei 
bonos  homines,  et  nohiit  eis  acquiescere. 

Dixit,  quod  valde  grave  erat,  quod  boni  homines  erant 
ita  fugati  de  terra,  quia  non  poterat  male  contingere  homini, 
qui  posset  eos  habere  in  fine. 

Vidit  morantem  apud  Cuneum  Bernhardum  de  Guideriis, 
fugitivum  propter  necem  inquisitoris  perpetratam  Avinioni, 
et  audivit  eum  jactantem  se  et  dicentem,  quod  Dominus 
Raymundus  Comes  Tolosanus  et  Sicardus  Alamanni  pro  eo 
dederunt  ei  pecuniam,  in  recessu  vero  de  Tolosa  et  postea 
miserunt  sibi  pro  expensis  suis,  dum  exulabat. 

Arnaldus  de  Villanova  respondit  testi,  quod  viderat  hae- 
reticos  et  disputaverat  cum  iis,  et  nesciverant  ei  respondere 
rustici  proditores,  qui  faciebant  se  adorare.  Ipse  testis  gra- 
vatus  infirmitate  in  tantum  (piod  erat  omnino  extra  memo- 
riam  suam,  fuit  et  consolatus  a  praedictis  haereticis,  et  hoc 
audito  ipse  testis  servavit  sectam  haereticorum  et  abstinuit 
a  carnibus  5  vel  6  diebus  et  postea  deseruit. 

Qui  Haereticorum  ordini  interfuerunt,  multum  se  mutuo 
diligunt,    et  quando  per  aliquem  fidelem  molestiam  aliquis 


39 

eorum  patitur,  inter  se  sunt  promti  ad  conspirandum  contra 
eum  et  imponendiim  crimen  haeresis,  et  iinus  eorum  denun- 
ciat  et  testificatur  et  nominat  alios  pro  testibus,  cum  quibus 
conspiravit,  sicut  frequenter  inventum  est.  Et  eorum  depo- 
sitiones,  additiones  et  corruptiones  multum  solent  esse  peri- 
culosae,  quia,  cum  ipsi  sciant  modum  vivendi,  credendi  et 
latitandi  haereticorum,  sciunt  etiam  modum  adorandi  et  hae- 
reticandi,  faciliter  concordant  ad  ferendum  testimonium  con- 
tra quemcunque  fidelem,  qui  eis  displicet,  verisimiliter  et 
concorditer,  sicut  frequenter  visum  est. 

Si  sunt  conjugati  et  praesentes  in  haereticatione ,  alter 
alterum  absolvit  Deo  et  bonis  hominibus  et  ecclesiae  Dei, 
deinde  haereticatus  ponit  manus  suas  inter  manus  haeretici; 
tunc  ponit  antiquior  haereticus  super  caput  haereticandi  li- 
brum,  in  quo  continetur  evangelium  Joannis  et  praecepta 
eorum,  et  deinde  legit  evangelium:  „in  principio"  usque 
ad:  „gratia  et  veritas  per  Jesum  Christum  facta  est" ;  deinde 
imponit  ijianus  super  caput  haereticandi,  quibus  factis  tradit 
ei  Orationem  Dominicam  Pater  Noster;  et  ista  ultima  sunt 
de  substantia  consolamenti,  et  postea  faciunt,  si  sunt  plures, 
genuflexiones  suas  modo  haereticali  vel  in  duplo  vel  in 
simplici.  — 

Adoratio  fit  hoc  modo:  flectunt  ter  genua  coram  haere- 
ticis  stantibus  dicendo  ter:  benedicite,  boni  Christiani,  orate 
pro  nobis  vel  parcite  nobis;  vel  per  inclinationem  ponendo 
manus  ad  terram  vel  super  bancam  et  inclinando  se  pro- 
funde et  postea  erigendo  se  ter  dicentes:  benedicite,  sicut 
supra.  Dicit  haereticus:  Deus  vos  benedicat  et  perducat  ad 
bonum  finem,  vel :  Benedictio  Dei  et  natura  (?)  sit  vobiscum. 

Mos  haereticorum  existit,  quod,  ubi  duo  perfecti  haere- 
tici ad  haereticandum  aliquem  infirmum  conveniunt,  alter 
eorum  solus  et  communiter  antiquior  in  haeresi  sive  qui 
primus  fuit  haereticatus,  infirmum  haereticet  ponendo  manus 
infirmi  inter  suas  et  etiam  solus  tenendo  super  ipsum  librum, 
in  quo  est  scriptum  evangelium  Joannis  et  solus  legendo  et 
proferendo  verba,  quae  in  haereticatione  dicuntur,  alio  hae- 


40 

retico  juniore  sive  posteriore  in  tempore  assistente  et  qnan- 
doque  respondente  principaliter  haereticanti. 

Dicebat,  quod  missa  nunquam  celebrata  fuit  iisque  ad 
tempus  Sylvestrij  nee  ecclesia  habebat  possessiones  usque 
ad  ilhid  tempus  et  quod  deficeret  ecclesia  citra  viginti 
annos.  —  Asseverabat,  quod  non  jacuerat  cum  nxore  sua. 

Cum  Fridricus  Giiil.  Garsias  loqueretur  de  illa  authori- 
tate:  „sine  ipso  factum  est  nihil"  cum  Petro  Garcia,  ipse 
dixit,  quod  illud  „nihil"  supponebat  pro  rebus  visibilibus,  quae 
sunt  nihil.  —  Nihil  istorum  visibilium  est  bonum,  ergo  ni- 
hil herum  fecit  Deus  —  quod  matrimouium  erat  meretri- 
cium  —  quod  nullo  modo  facienda  est  justitia  condemnando 
aliquem  ad  mortem.  —  Unus  Deus  benignus,  qui  creavit 
incorruptibilia  et  permansura,  et  alius  malignus,  qui  corrupti- 
bilia  et  transitoria.  — 

Quod  omnes  illi,  qui  ululabant  in  ecclesia  cantando  voce 
non  intelligibili,  decipiebant  populum  simplicem.  —  Nullum 
est  matrimouium  nisi  inter  animam  et  Deum.  —  Ecclesia 
Romana  meretrix  dans  venenum  et  potans  veneno  omnes 
credentes  in  ea.  —  De  quadam  ecclesia  sibi  ostensa  dixit, 
illam  non  esse  ecclesiam,  sed  domum,  in  qua  dicantur  falsi- 
tates  et  trichoriae.  —  Quod  non  jacuerat  carnaliter  cum 
uxore  sua,  duo  anni  erunt  in  Pentecoste.  —  Quod  nullum 
miraculum,  quod  possit  oculis  corporis  videri,  aliquid  est, 
quod  beatus  Franciscus  vel  alius  nullum  fecit  miraculum.  — 
Quod  Deus  non  voluit  justitiam,  quod  aliquis  judicaretur  ad 
mortem.  —  Damnavit  idem  Petrus  Garcias  omnem  ordinem 
praeter  ordinem  Fratrum  Minorum,  dixit  tamen,  quod  ille 
ordo  nihil  valebat,  quia  praedicabat  crucem.  — 

Angeli,  qui  ceciderunt,  salvabuntur,  sed  non  omnes,  at 
principales  et  assessores,  simplices  tamen,  ita  quod  de  mille 
non  damnabitur  unus. 

Quod  nullus  salvatur,  nisi  perfecte  fecerit  poenitentiam 
ante  mortem,  et  quod  spiritus,  qui  in  iino  corpore  non  po- 
terat  facere  poenitentiam,  si  debebat  salvari,  transibat  in 
aliud  corpus  ad  complendam  poenitentiam.  —  Quod  omnes, 
qui   non    erant   haeretici,    fecerat   diabolus    in    corpore    et 


41 

anima.  —  Si  ego  tenerem  eum,    qiii  creavit  multas  animas 
et  de  Ulis  paucas  salvat,  dilaniarem  eum. 
•    Guilabertus  de  Castris,  episcopus  haereticorum,  et  Ray- 
mundiis  Mercerii  haereticus  tenebant  publice  domum  suam 
juxta  Mirapiscem  et  ibi  pluries  praedicaverunt.  — 

.  (Consolamentum):  interrogata  fuit,  utrum  se  vellet  red- 
dere  Deo  et  evangelio?  deinde  promisit,  quod  nlterius  non 
comederet  carnes  nee  ova  nee  caseum  nee  aliquam  unetu- 
ram  nisi  de  oleo  et  piscibus,  et  quod  non  juraret,  nee  men- 
tiretur,  nee  aliquam  libidinem  exerceret  toto  tempore  vitae 
suae,  et  quod  non  dimitteret  sectam  haereticorum  timore 
ignis  vel  aquae  vel  alterius  generis  mortis;  deinde  posue- 
runt  haeretici  manus  et  librum  super  caput  infirmae  et  lege- 
runt;  postmodum  fecerunt  plures  venias  (reverentias)  et 
genuflexiones  coram  infirma  et  oraverunt  et  dederunt  eidem 
pacem  cum  libro.  Omnes  praesentes  adoraverunt  haereticos 
et  acceperunt  pacem  ab  haereticis,  scilicet  homines  oscu- 
lantes  haereticos  bis  in  ore  ex  transverso,  et  mulieres  acce- 
perunt pacem  a  libro  haereticorum,  deinde  osculatae  fuerunt 
sese  ad  invicem  similiter  bis  in  ore  ex  transverso,  et  tunc 
dicta  infirma  dimisit  dictis  haereticis  centum  sclidos  Tolosa- 
nenses  post  mortem  suam,  si  contingeret,  ipsam  de  dicta 
infirmitate  mori,  et  tunc  Isarnus  de  Montserver,  filius  infir- 
mae, promisit  haereticis,  se  soluturum  dictos  denarios,  cum 
primo  recuperasset  terram  suam,  et  si  contingeret,  dictam 
infirmam  evadere  de  infirmitate,  promisit  se  daturum  singu- 
lis  annis  matri  suae  haereticae  dimidium  medium  fi-umenti 
et  dimidium  medium  vini  puri  ad  mensuram  de  Mirapisce.  — 


f 


42 


IV. 

Rescriptum  haeresiarcharum  Lombardiae   ad  Leoni- 

stas   in  Alamannia.  ')      (Cod.   Alderspac.    membraii. 

184,  Saec,  XIV.,  et  Cod.  Lat.  Bav.  membran.  311, 

Saec.  XIV.  Cod.  Vindobon.  3271.  R.  2195.) 

Ad  honorem  Patris  et  Filii  et  Sp.  S.  amen.  Oto  de 
Ramezello,  Dei  gratia  confrater  pauperum  spiritii.  J.  de  Sar- 
nago.  Tadeiis  Marinus.  G.  de  Papia.  J.  de  Lignanio. 
G.  de  Moltasio. ")  J.  de  Mutina.  J.  Franceschus.  Jordanus 
de  Dogno.  Bononius  atque  Thomas  dilectis  in  Christo  f'ra- 
tribus  ac  sororibus,  amicis  et  amicabus  trans  Alpes  pie  de- 
gentibns  in  vero  salutari  salutem  et  dilectionis  perpetuae 
firmitatem.  Sagacis  animi  refert  ac  providi,  nociva  linquere, 
caduca  fugere,  munda  prosequi,  solida  eomplexari.  Gratias 
agimus  Deo  nostro  in  omni  memoria  vestri  semper  in  ec- 
clesiis  orationibus  utentes  ^)  pro  omnibus  vobis,  cum  gaudio 
deprecationem  facientes  super  communicatione  vestra  in  evan- 
gelio  Christi  a  prima  die  usque  nunc;  confidentes  hoc  ipsum, 
quia  qui  cepit  in  vobis  opus  bonum,  perficiet  usque  in  diem 
Christi  Jesu,  sicut  est  nobis  justum  hoc  sentire  pro  omni- 
bus vobis  eo  quod  habeamus  vos  in  corde  et  in  defensione 
et  confirmatione  evangelii  socios  gaudii  nostri  omnes  vos 
esse.  Testis  enim  nobis  est  Deus,  quemadmodum  cupia- 
mus  *)  vos  omnes  in  visceribus  Jesu  Christi,  et  hoc  oramus, 
ut  Caritas  vestra  magis  ac  magis  abundet  in  omni  scientia 
et  in  omni  sensu,  ut  probetis  potiora  et  sitis  sinceri  et  sine 
ofFensa  in  diem  Christi,  repleti  fructu  justitiae  per  J.  Chri- 
stum in  gloriam  et  laudem  Dei.  Scire  autem  vos  fratres  vo- 
lumus  de  controversia,  quae  inter  nos  et  Ultramontanos  di- 


')  C.  B.  ad  Pauperes  de  Lugduno,  qui  sunt  in  Alamannia. 
^)  Voltrasio.  C.  V. 

3)  C.  B.  semper  in  orationibus  nostris  pro  omnibus  vobis. 
^)  C.  B.  capiamus. 


43 

I 

ctos  ^)  Valdesii  ^)  socios  jam  diu  versatur ,  ad  quem  finem 
olim  anno  nativitatis  Christi  MCCXVIII.  mense  Madio 
juxta  civitatem  Bergamum  post  multas  inquisitiones  invicem 
habitas  potuimus  pervenire.  Inprimis  ergo  ad  quandam 
nostram  quaestionem  de  praeponimento  ') ,  cujus  tenor  est 
hie:  De  hoc  inprimis  quaerimus  a  vobis  fratribus  Ultra- 
montanis ,  quod  audivimus,  Valdesium  ^)  dixisse ,  videlicet 
se  nolle  aliquem  in  societate  Ultramontanorum  aut  Ytalico- 
rum  fratrum  fore  praepositum  in  vita  sua  nee  post  mortem, 
utrum  velitis  in  eodem  sine  aliqua  diminutione  vel  adjun- 
ctione  permanere  an  non.  Talem  dederunt  responsionem 
in  ^)  expositione  cujusdam  cartae  mendacis  a  fratre  quon- 
dam  '^)  Massario  in  civitate  Veronae  fraudulenter  tra- 
ditae,  ubi  legitur:  „Et  communiter  eligere  praepositos  **) 
autrectores'S  subjungentes,  quod  nos  sie  intelligimus  simpli- 
citer  et  absque  velamine,  quod  Commune  nostrum  et  illorum 
congregatum  in  unum,  sicut  dictum  est,  communiter  eligat 
praepositos  aeternaliter  vel  rectores  ad  tempus ,  secundum 
quod  utilius  communi  videbitur  vel  amplius  ad  pacem  perti- 
nere.  Haec,  ut  diximus,  de  praeponimento  fuit  Ultramonta- 
norum responsio.  Ad  quaestionem  autem  nostram  de  mini- 
strorum  ordine,  cujus  tenor  est  hie:  Secundo  quaerimus, 
quid  sentitis  et  qualiter  vos  *'^)  habere  vultis  de  ordinatione 
vel  ordine  ministrorum,  talem  '^)  similiter  dederunt  respon- 
sionem, ut  in  expositione  praedictae  cartae  falsidicae  continetur 
quod  ministros  taliter  eligere  communiter  vel  de  nuper  con- 
versis  vel  de  amicis  in  rebus  permanentibus  ordinäre  aeter- 
naliter vel  ad  tempus ,    secundum  quod  communi  ^*)  utilius 


^)  C.  B.  electos. 

')  C.  V.  Waldensis. 

')  C.  V.  pro  movimento. 

^)  C.  V.  Valdensem. 

^)  C.  V.  vel  expositionem. 

•")  C.  V.  quodam. 

")  aeternaliter  vel  rectores. 

'^)  C.  B.  nos. 

'*)  C.  V.  similem, 

'^)  C.  V.  communiter. 


44 

vel  amplius  ad  pacem  pertinere  videbitiir.     Et  haec  de  mi- 
nistris,  ut  diximus,  fuit  Ultramontanorum  responsio. 

Ad  quaestionem  vero  nostram  de  laborantium  congre- 
gatione,  cujus  tenor  hie  est :  Tertio  qiiaerimns  de  hoc,  qiiod 
audivimiis  Valdeshim  dixisse ,  quod  cum  de  omnibus  aliis 
esset  pax  et  concordia  inter  eum  et  fratres  Ytalicos,  nisi  se- 
pararentur  laborantium  congregationes ,  quae  tunc  temporis 
erant  in  Ytalia ,  ita  ut  unus  cum  alio  non  maneret:  pacem 
cum  eo  habere  non  possent,  utrum  in  eodem  sine  aliqua  di- 
minutione  vel  adjunctione  velitis  permanere  an  non.  Quorum 
videlicet  Ultramontanorum  ad  hanc  quaestionem  responsio  in 
eadem  saepedicta  fallaci  cedula  haec  inter  cetera  legitur,  vi- 
delicet si  aliqua  persona  consilium  Pauperum  petierit  ^^)  in 
terreno  labore  manere,  detur  illi  consilium  secundum  Domi- 
num et  ejus  legem,  si  sola  manere  voluerit,  vel  jüngere  se 
cum  pluribus.  ^^)  Haec  praescripta  ad  tres  praenominatas 
quaestiones,  ut  dictum  est,  Ultramontani  Valdesii  socii  re- 
sponderunt,  quaedam  verbis  de  laborantium  congregatione 
addentes  alia,  super  quibus  talem  eisresponsionem  dedimus: 
Volumus  vicia  omnia,  quae  fratres  Ultramontani  ^"^  coram 
nobis  Ytalicis  enumeraverunt,  vel  etiam  alia  similiter  ^^)  de 
congregatione  laborantium  penitus  amputari.  Quo  peracto 
exoramus  eos  humiliter,  quatenus  dictos  laboratores  com- 
muni  utriusque  societatis  consilio  et  concordia  ad  Dei  ho- 
norem permanere  concedant^  et  sie  de  illis  tribus  principa- 
libus  quaestionibus,  quibus  olim  manebat  discordia,  consenti- 
entes  eramus  ad  invicem,  ut,  si  de  omnibus  aliis  concordes 
essemus,  de  his  penitus  inter  nos  et  illos,  ut  ab  ipsis  audi- 
vimus  et  ut  ipsi  a  nobis ,  nulla  discordia  remaneret ,  si  ta- 
rnen, quod  ore  dicebant,  opere  confirmarent,  et  quod  in  fine 
cujusdam  cedulae,  quam  nobis  tradiderunt,  legitur,  ad  efi'e- 
ctum   perducerentj    quod   est:     Et  hoc  circa  supradicta  ab 


'*)  C.  B.  volens  in  terreno  labore  permanere. 
'^)  C.  V.  vel  magis  si  in  pluribus. 
'")  C.  V.  Transmontani. 
'^)  C.  B.  si  insunt. 


45 

Ulis  petimus  et  illis  facere  volumus  *^)  secnndnm  Dominum 
et  ejus  legem  simpliciter  et  absque  velamine  omni  alterca- 
tione  et  disputatione  amputata. 

Responsio  ad  quaestionem  de  baptismate«  Prae- 
terea  ad  quandam  quaestionem  suam  super  baptismate  ta- 
lem  responsionem  dedimus :  Dicimus,  quod  nemo  aquae  ma- 
terialis  libamen  ^°)  respuens  potest  salvari;  parvulos  vero 
non  baptizatos  ^ ^)  minime  credimus  salvari,  et  hoc  oramus, 
eos  credere  et  fateri.  Responsio  de  matrimonio.  Ad 
quandam  vero  aliam  suam  super  matrimonio  quaestionem 
diximus  respondentes:  credimus,  legitime  conjugatos  nisi  ob 
fornicationis  causam  aut  utriusque  consensu  neminem  de- 
bere  separare ,  ^^)  et  hoc  obsecramus  fratres  Ultramontanos 
credere  et  fateri.  Kursus  ad  quaestionem  Ultramontanorum 
de  fratre  Thoma  vel  de  aliquo  alio  respondimus:  Volumus, 
quod  si  fratres  Ultramontani  fratrem  Thomam  vel  alium  ex 
nostris  sociis  accusaverint ,  dictus  Thomas  et  alii  debeant 
facere  et  accipere  rationem  secundum  Dominum  et  ejus  le- 
gem, et  hoc  ipsum  dicti  Ultramontani  pro  se  et  aliquo  suorum 
sociorum  facere  sint  parati,  et  haec  eadem  frater  Thomas  po- 
stulat  et  exorat.  Super  quibus  fuit  Ultramontanorum  re- 
sponsio: Ad  quaestiones  vestras  de  baptismo  dicimus,  quod 
nullum  ^*)  salvari  credimus,  nisi  baptizatus  fuerit  materialiter 
in  aqua.  De  matrimonio  dicimus  legitimo,  quod  non  absol- 
vatur  nisi  per  voluntatem  utriusque,  nisi  justa  occasio  in- 
tervenerit,  secundum  quod  Communi  ^^)  videbitur.  De  hoc 
quod  dictum  fuit  de  Thoma  et  de  Johanne  Francigena  vel 
de  aliquo  alio,  qui  separatus  sit  a  societate  pro  causis  spe- 
cialibus,  quod  secundum  Dominum  et  ejus  legem  satisfaciant 
nostrae  societati ,    nostraque    societas  faciat  illis  et  accipiat 


'')  C.  B.  voluimus. 

'")  C.  B.  baptismum. 

")  C.  A.  u.  C.  V.  non  subjugatos. 

")  C.  V.  fe^a  minime. 

")  C.  V.  separari. 

***)  C.  V.  neminem. 


)  convenire. 


46 

ab  illis  seciindum  Deum  et  ejus  legem.  '^)  Hie,  iit  dictum 
est,  fuit  tenor  responsionum  Ultramontanorum  Valdesii  so- 
ciorum  super  baptismate  et  matrimonio  et  Thoma  vel  ali- 
quo  alio  sociorum  nostrorum  ab  eorum  congregatione  vel 
suorum  a  nostra  pro  causis  specialibus  separate.  De  bis 
igitur,  sicut  de  praecedentibus  diximuS;,  consentientes  juxta 
praedictam  utrorumque  confessionem  invicem  fuimus.  Et  si 
verba  eorum,  uti  praenotatum  est,  effectum  liaberent  et  ad 
quandam  nostram  quaestionem,  cujus  tenor  estbic:  Quaeri- 
mus  de  aliqua  consuetudine  vel  credulitate  vestra,  quam  non 
possetis  aperte  per  scripturam  probare  divinam  Christi  ec- 
clesiam  habuisse  et  habere  debere ,  utrum  velitis  et  in  eo- 
dem  permanere  et  ad  idem  nos  pervenire  cogere  an  non, 
eorum  responsio  esset  vera,  cujus  tenor  est  hie:  nosdiciraus: 
quod  in  hoc  non  sumus,  nee  illos  volumus  cogere  —  si  haec, 
inquam,  eorum,  i.  e.  Ultramontanorum  sociorum  Valdesii,  re- 
sponsio esset  vera,  indubitanter  credimus,  nos  et  illos  et  pa- 
cem  stabilem  et  firmam  concordiam  mutuo  -')  jam  habere. 
Utrum  autem  vere  responderint  an  non,  ex  subsequentibus 
juvante  Domino  prudens  lector  capere  poterit  ac  auditor. 
Facta  enim  adhuc  quadam  sua  super  Valdesio  et  Viveto  "^) 
mortuis  quaestione  respondimus:  Valdesium  et  Vivetum  ^^), 
si  pro  Omnibus  culpis  et  ofiensis  suis  Deo  satisfecerint  ante 
obitum,  posse  salvari.  Quam  dicti  Ultramontani  responsio- 
nem  penitus  respuentes  unus  ex  illis  sex,  quorum  nomina 
sunt  Petrus  de  Relana  ^^)  et  Berenguarius  de  Aquaviva ,  qui 
ambo  tunc  temporis  actionem  Ultramontanorum  annualenl 
juxta  suam  consuetudinem  procurabant,  G.  de  Cerviano  et 
G.  Durantus,  Optandus  de  Bonate  et  Julianus ,  qui ,  ut  ab 
ipsis  audivimus,  pro  communi  suae  societatis  consilio  con- 
venerant  cum  totidem  ex  nostris  fratribus,    quorum  nomina 


^^)  C.  B.  nostraque  societas  illis  et  acceptabilis  secundum  Deum  et 
ejus  legem. 

'')  C.  V.  cum  eis. 
^')  C.  V.  Vineto. 
''^)  C.  V.  Vinetum. 
3°)  C.  V.  Rolana. 


47 

sunt  haec:  Johannes  de  Sarnago  et  Thadeiis ,  Thomas  et 
Manfridus ,  Johannes  Franceschus  et  Jordaniis  de  Dogno, 
ad  videndum  de  pace  —  unus,  inquam,  ex  illis,  scilicet  Pe- 
trus de  Relana,  sine  verbi  additione^^)  in  suorum  et  no- 
strorum  fratrum  praedictorum  praesentia  inter  cetera  pro- 
tulit:  Dicimus,  Valdesium  in  Dei  paradyso  esse,  subjungens, 
quod,  si  nos  eandem,  quam  et  ipsi,  de  Yaldesio  confessionem 
non  faceremus,  pacem  nobiscum  habere  non  possent,  et  hoc 
est  unum  e  duobus,  quibus  inter  nos  et  Valdesii  socios  ad- 
huc  disoordia  demoratur.  Alterum  vero  de  panis  fractione 
vel  sacrificio,  de  quo  ültramontanorum  sententia  tripliciter, 
ut  audivimus,  variatur.  Quarum  una  est,  ut  quidam  ex  Val- 
desii sociis  proferunt,  quod  panis  et  vini  substantia  per  so- 
lam  verborum  Domini  prolationem  vertitur  ^-)  in  Christi  cor- 
pus et  sanguinem,  addentes:  nos  non  homini,  sed  verbis 
Dei  virtutem  attribuimus.  Quibus  objicitur:  quod  si  per 
solam  verborum  Domini  prolationem  panis  et  vini  substan- 
tia transubstantiatur  in  Christi  corpus  et  sanguinem ,  ergo 
quisquis  sive  Judaeus  sive  Gentilis  verba  Domini  super 
panem  et  vinum  proferet,  secundum  supradictam  eorum  sen- 
tentiam  Christi  corpus  et  sanguinem  conficiet;  quod  omnino 
nefas  est  ecclesiaeque  ^^)  nulla  authentica  probari  unquam 
auctoritate  poterit  vel  etiam  ratione.  ^*)  Ad  hoc  autem,  quod 
quidam  conantur  praedictam  affirmare  sententiam  illud  Apo- 
stoli  testimonium  inducentes :  Sanctificatur  enim  per  verbum 
Dei  et  orationem,  respondemus,  quod  Apostolus  in  hoc  er- 
rorem  eorum  non  astruit,  imo  destruit  ac  confundit.  Nam 
de  cibis,  non  de  sacrificio  Apostolus  in  praedicta  loquens 
sententia  non  solum  „per  verbum  Dei"  posuit^  sed  et  oratio- 
nem adjunxit;  quorum  autem  oratio  ad  sanctificationem  va- 
leat  vel  non,  ex  subsequentibus  mox  dante  Domino    eluce- 


*')  C.  B.  conditione. 
")  C.  V.  vertatur. 

^^)  C.  B.  quod  omnino  nefas  est  dicere,  qiiia  nnlla  authentica  pro- 
bari unquam  auctoritate  poterit  vel  etiam  racione. 
'*)  C.  V.  vel  etiam  concilio. 


48 

bit.  ^^)  Altera  quorundam  Valdesii  sociorum  sententia  de 
panis  fractione  haec  est:  Nemo  potest  baptizare^  qui  Christi 
corpus  non  valet  conficere.  Quibiis  breviter  oppouendiim, 
quod  juxta  eorum  sententiam  necesse  est,  ut  fateantur,  aut 
corpus  Christi  non  solum  per  homines  laycos  et  malitiosos, 
sed  etiam  per  mulieres  et  meretrices  confici,  aut  omnino  a  ta- 
libus  unquam  neminem  baptizari.  Quod  utrumque,  videlicet 
aut  per  laycos,  i.  e.  inordinatos^,  Christi  corpus  confici,  aut 
per  eosdem  neminem  posse  baptizari,  etiam  contra  confes- 
sionem  eorum  est,  qui,  ^^)  ut  supra  diximus,  pro  totius  so- 
cietatis  Valdesianae  Communi  ad  videndum  de  pace  nobis- 
cum  convenerant.  Interrogati  etenim  a  nobis  de  panis  fra- 
ctione confessi  sunt ,  hoc  sacramentum  non  per  mulierem, 
nee  per  laycum,  sed  per  solum  confici  sacerdotem.  Dixerunt 
etiam,  per  neminem  sive  bonum  sive  malum,  nisi  per  eum 
qui  est  Dens  et  homo,  i.  e.  Christum,  panis  et  vini  visibilis 
in  Christi  corpus  et  sanguinem  posse  transsubstantiari  sub- 
stantiam.  Et  hucusque  de  hac  tertia  sacramenti  hujus  re- 
sponsione  nos  et  illi  concordes  fuimus;  de  hoc  autem,  quod 
addiderunt,  orationem  adulteri  sive  cujuslibet  malitiosi  in  hoc 
a  Domino  exaudiri  ^")  et  recipi,  ab  eis,  quia  a  veritatis  tra- 
mite  deviat,  dissentimus;  ait  enim  veritas  in  Matheo:  vos 
estis  sal  terrae  etc.  et  in  Luca:  bonum  est  sal  etc.  Item  in 
Joh.  coecus  ille  illuminatus,  scimus  etc.  Et  veritas  in  eo- 
dem:  Sicut  palmes  non  potest  ferre  fructum  etc.  Et  iterum: 
Si  manseritis  in  me,  et  verba  mea  in  vobis  manserint,  quod- 
cunque  volueritis,  petetis,  et  fiet  vobis.  Unde  negatio  ap- 
posita  valet  intelligi:  Si  non  manseritis  in  me,  et  verba 
mea  in  vobis  non  manserint,  nihil  eorum,  quae  petieritis,  fiet 
vobis.  Hinc  et  Apostolus:  Nolite,  inquit,  jugum  ducere 
cum  infidelibus  etc.  Et  iterum:  Omnia  munda  mundis  etc. 
Item  quod  Dominus  iniquorum  ministrationem  non  recipiat 
et   eorum    orationem   non  exaudiat,    ex  subsequentibus  late 


")  C.  B.  docebit. 
")  C.  V.  quando. 

87 


)  C.  V.  (irrig)  non  exaudiri. 


49 

patet.  Legimus  etenim  in  lege:  Exod.  12,  43 — 46.  Exod. 
28,  1;  32,  33.  Levit.  10,  1.  2;  21,  17;  22,  3;  25.  Numer. 
18,  1.  2.  6.  7;  19,  22.  Deuter.  16,  5—7.  1.  Rtg.  2,  30; 
15,  22—24.  Psalm.  14,  1—4.  Psalm.  5,  7.  Psalm.  2b,  5. 
Psalm.  33,  17.  Prov.  1,  28.  29.  Prov.  15,  8.  Jsai.  1,  10. 
11.  14.  15.  Jsai.  59,  1.  Jerem.  14,  11.  12.  Osee  9,  4. 
Arnos  5,  22,     Mich.  3,  3.     Malach.  2,  1.  2.  8.  9. 

Non  sohim  haec  in  Scriptura,  sed  et  multa  alia  in 
Scripturis  testimonia  divinis  legimus,  quae  praedictam  Vai- 
desianorum  sententiam  novimus  annuUare.  Si  quis  vero  ve- 
lit  objicere:  Vetera  transierunt  et  ecce  nova  facta  sunt, 
iterum  audiat,  quod  Paulus  recolat  ad  Hebraeos  2,  2.  et 
rursum  Hebr.  10,  28.  29.  Et  quia  eodem  iterum  testante 
apostolo  scimus,  quia,  quodcunque  lex  loquitur  et  quaecun- 
que  scripta  sunt,  ad  nostram  doctrinam  scripta  sunt  —  nos 
et  Valdesianorum  confessionem  super  panis  fractione,  quam 
etiam  scriptotradiderunt,  sicdicentes:  ad  quaestionem,  quae 
nobis  facta  fuit  de  panis  fractione,  sie  credimus,  a  sacerdote 
ab  ecclesia  nostra  ^^)  ordinato,  donec  congregatio  baptizato- 
rum  sustinet  eum  in  officio,  sit  justus  vel  injustus,  si  ac- 
ceperit  panem  et  vinum  et  eum  benedixerit  in  commemora- 
tionem  corporis  et  sanguinis  Domini ,  credimus,  quod  per 
benedictionem  ab  eo  dictam  corpus  et  sanguis  fiat  Domini. 
Ad  quaestionem  factam  de  absconso  peccatore  credimus, 
quod  panis  et  vinum,  quem  benedixerit,  propter  benedictio- 
nem fiat  corpus  et  sanguis  J.  Christi.  Hanc  dicimus  Val- 
desianorum confessionem,  quia  contra  tam  multa  divina  te- 
stimonia faciunt,  omnino  respuimus,  et  illam,  quam  praeta- 
xatis  fulti  testimoniis  et  ore  coram  ipsis  fecimus  et  scripto 
eisdem  tradidimus,  discretioni  vestrae  per  scripta  praesentia 
curavimus  intimare. 

Responsio  Ytalorum  de  panis  fractione  vel  sa- 
crificio.  Dicimus,  quod  nemo  sive  bonus  sive  malus,  nisi 
ipse,  qui  est  Dens  et  homo,  panis  et  vini  visibilis  in  Christi 


^'*)  C.  B.   a  sacerdote   ab   ecclesia  Romana  ordinato.    C.  V.    tjfoß 
quod  ordinatus,  donec  congregatio  etc. 

'Döüiitger,  ©ejclj.  b.  (Seften.    Sofumente.  4 


50 

corpus  et  sanguinem  potest  transsubstantiare  siibstantiam ; 
unde,  si  minister  ad  hoc  conficiendiim  accesserit,  ministrum 
dicimus  in  Christi  sacerdotii  ordine  oi'dinatum,  et  Dens  ejus 
orationem  exaiidierit,  credimns,  panis  et  yini  substantiam 
post  benedictionem  esse  Christi  corpus  et  sanguinem ,  alio- 
quin  minima  quoad  se  aut  per  se.  Quod  sie  intelligentes 
exponimus.  „Alioquin  minime",  i.e.  siDeus  eum  non  exau- 
dierit;  et  quid  clarius,  quid  manifestius,  quam  quod  non  in 
hominis,  sed  Dei  solius  potestate  snbsistit?  Si  ministri  oratio 
non  exaudiatur  a  Domino,  non  est  quoad  se,  ^^)  i.  e.  quan- 
tum  ad  ministrantem  reprobum,  etiamsi  ipse  recipere  prae- 
sumpserit,  aut  per  se,  i.  e.  per  ejus  orationem,  si  alicui  alii 
tradere  voluerit.  Tamen  si  quis  ad  recipiendum  hoc  sacra- 
mentum  dignus  accesserit,  credimus,  quod,  licet  non  per  mi- 
nistri indigni  et  reprobi  orationem  sive  benedictionem,  a  Do- 
mino impetret  quod  exoptat,  i.  e.  corpus  Domini  ad  sui 
salutem  juxta  suum  recipiat  desiderium,  testante  de  justo 
scriptura:  Replebitur  in  bonis  desiderium  tuum,  et  iterum: 
Voluntatem  timentium  se  faciet  et  deprecationem  eorum 
exaudiet;  et  rursum:  Desiderium  pauperum  exaudivit  Do- 
minus: praeparationem  cordis  eorum  audivit  auris  tua.  Nee 
nos  moveat,  quod  quidam  de  Juda  proditore  objiciunt,  quia 
nee  credendum  est,  eum  ididem,  quod  ceteri  apostoli  rece- 
pisse;  alioquin  unum  etiam  eisdem  corpus  esset  teste  Paulo 
1.  Cor.  10,  17.  et  sie  de  consimilibus  respondendum,  de 
quorum  ministratione,  ^^)  quid  sentiri  quoad  saeramentum 
oporteat,  expraecedentibus  satis  fore  credimus  manifestum. 
Sed  quia  quorundam  incredulitas  incredentium,  ut  de  qui- 
busdam  ait  Apostolus,  Doetores  nobis  conatur  objicere,  quod 
nostri   tradiderunt  doetores,    audiant^^)    illarum   imperitiam 


^')  Esse  fe^rt  im  C.  B. 

""j  C.  B.  de  quorum  fraetione. 

^')  @o  ber  Cod.  Bavar.;  im  Cod.  Alderspac.  fiei^tcS:  Sed  quia  quo- 
rundam incredulitas,  inteJligimus  vero  de  quibusdam ,  alt  Apostolus, 
doetores  nobis  conantur  objicere  etc.  illarum  in  Reiben  Codd.  ift  iroM 
«Schreibfehler  ftatt  illorum. 


51 

praesumentes.  *'^)  De  crediilitate  vero  sive  confessione  super 
hoc  sacramento  olim  nostija  objicienti  nobis  breviter  respon- 
demus:  cum  essem  parvuhis,  loqiiebar  ut  parviilus,  sapiebam 
nt  parvulns ,  cogitabam  ut  parvulus ,  qiiando  autem  factns 
sum  vir,  evacuavi,  quae  erant  parvuli.  Nee  de  hac  creduli- 
tate  aliquem  fratrum  pie  degentium  iisque  ad  obitum  Do- 
mino famulantium  credimns  condemnatum.  Siquis  vero  op- 
ponat:  qnare  non  ergo  et  vos  adhiic  credentes  sie  confite- 
mini?  respondemiis,  qiiod  contra  veritatem  scripturarum  jam 
propalatam  credere  non  possumus.  Nee  etiam,  licet  Yalde- 
siani  in  hoc  nos  vellent  cogere,  volumus  confiteri,  oportet 
enim  obedire  Deo  magis,  quam  hominibus;  nee  enim  Paiihis 
volentibus  eum  in  legis  servitutem  redigere ,  ut  ipse  testa- 
tur,  ad  horam  subjeetioni  cessit.  Sed  neque  fideles  ex  cir- 
cumcisione  beato  Petro  post  exposicionem  ordinis,  visionis 
et  conversionis  Cornelii  opposuerunt,  de  hoc  scilicet  quod 
nee  Petrus  nee  ceteri  Apostoli  transaeto  erediderant  tempore 
gentes  ad  fidem  in  praeputio  admittendas,  vel  de  Stephano 
post  Domini  passionem  Prothomartyre  id  non  credente  si- 
militer  et  salvato;  nee  inter  fratres  de  his  suseitaverunt  dis- 
cordiam,  Sed  dixerunt  glorifieantes  Dominum:  ergo  et  Deus 
gentibus  poenitentiam  ad  vitam  dedit.  Haec  jam  supradicta 
Valdesianorum  discordia  objectionibus  eorum  incongruis 
multum  ad  easdem  eonvincendas  vestrae  relinquentes  discre- 
cioni  summatim  (per)stringere  et  per  legitimus  nostros  Ugo- 
linum  et  Algossum  utile  duximus  vobis  dirigere,  in  quibus 
et  consuetudo  illa  antiqua  et  reproba  et  veritas  approbanda 
audiendi  aurem  habentibus  panderetur.  Unde,  carissimi,  pru- 
dentiam  vestram  perorando  deposcimus,  quatenus  senten- 
tiarum  subsequentium  non  immemores ,  „lucerna  verbum 
tuum  pedibus  meis  et  lumen  semitis  meis ,  et  praeceptum 
Domini  lucidum  illuminans  oculos,  et  qui  credit  in  me,  si- 
cut  dicit  scriptura,  flumina  aquae  vivae  fluent  de  ventre 
ejus;"  Jesum  in  vobis  et  auditoribus  vestris  pro  viribus, 
aetate  et  gratia  et  sapientia  apud  Deum  et  homines  perfieere 


*')  §ier  füllte«  ^tclleii  au3  (E^^^vlaa,  @rei]oriii8  L,  Siinoceit^  I. 

4* 


52 

procuretis.  Quod  vobis  tribuat  quatenus  permanens  et  unus 
imperat  per  aeterna  saecula  saeculorum  amen.  Salutat  vos 
in  Christo  nostra  societas.  Orate  pro  nobis,  gratia  Domini 
nostri  Jesu  Christi  et  Caritas  Dei  et  commimicacio  S.  Spiri- 
tus sit  semper  cum  omnibus  vobis.     Amen.  — 

V. 

Cod,   Florent.   Laurent.     (Cod.   13  Biblioth.  Mugell. 
de  Nem.  Salvi  Burce.) 

Incipit  libri  prologus ,  qui  Supra  Stella  dicitnr,  facti  et  compo- 

siti   contra   Erreticos   unlversos   a   quodam    nobill    viro    nomine 

Salve  Burce  Civi  Placentino. 

In  Christi  nomine  amen.  Millesimo  ducentesimo  trio^e- 
simo  quinto  indictione  VIII.  die  dominico  VI.  mensis  Ma- 
dii,  in  domo  Monachi  de  Cario ,  quamvis  hie  scriptum  sit 
millesimum  constitutionis  hiijus  libri,  qni  dicitur  Supra 
Stella,  scilicet  principii  constitutionis  hujus,  tarnen  non  mi- 
retur  aliquis,  si  istud  idem  millesimum  inveniet  in  sequen- 
tibus;  non  alia  de  causa  hie  scripsimus  M. ,  nisi  ut  citius 
sciatur  tempus,  quo  liber  iste  fuit  inceptus. 

Quoniam  quidem  multi  conati  sunt  ordinäre  narrationes, 
quas  in  hoc  libro  credimus  esse  completas,  necesse  est,  ut 
scriptorem  lectoremque  admoneamus,  cpiatenus  quae  scripta 
sunt  diligenter  attendat;  cognoscens  quod  in  eo  multa  sunt 
difficilia  intellectu,  multaque  in  littera  latent,  quae  si  a  se- 
dulo  lectore  requirantur,  haereticos  erroresque  eorum  ita 
inveniet  esse  apertos  ac  improbatos,  ut  nulla  eorum  versutia 
seducatur.  Quem  librum  Suprastellam  dic'imus,  nee  imme- 
rito;  nam  sicut  Stella  errantibus  in  mari  viam  ostendit  et 
ad  portum  adducit,  ita  hie  liber  viam  verae  fidei  ostendit 
et  ad  portum  salutis  perducit.  Supra  Stella  autem  dicitur 
ad  differentiam  cujusdam  libri  haereticorum,  qui  Stellae  no- 
mine praetitulatur.  Per  stellam  enim  Absynthium  dicitur 
in  Apocalypsi  figurate.  Et  vere  SupraStella  dicitur ,  nam 
iste  ascendens  unum  Deum,  omnium  creatorem  super  omnia 


53 

praedicat;  ille  vero  descendens  in  foveam  erroris  duos  crea- 
tores  contrarios  garriens  pronimciat.  Iste  veritatem,  ille  fal- 
sitatem  docet,  qiii  editus  ministerio  a  nobili  quodam  lai(5o, 
tarnen  et  litterarum  inscio ,  Placentia  oriundus,  nomine 
Salvo ,  auctore  autem  Salvatore  Christo  Jesu;  nam  con- 
gruum  fuit,  utSalvator  et  Salvns  in  hoc  opere  convenirent, 
in  quo  assignata  sunt  singula  pro  posse  capitula.  Pro  posse 
dico ,  quia  alicubi  confuse  et  inordinate ,  et  f requenter  de 
uno  in  alio  capitulo  dictum  est.  Hoc  autem  factum  est 
compellente  eorum  versutia;  nam  fugientes  potius,  quam  ve- 
ritatis  tramitem  requirentes,  de  uno  in  pluribus,  et  de  plu- 
ribus  tramitibus  in  unum  prosiliunt,  quibus  necessarius  fuit 
ad  singula  respondere. 

Incipit  Liber,  qul  Supra  Stella  dicitur,  contra  Erretloos 

universos. 

Contra  Catharos ,  qui  appellantur  Albanenses  et  Con- 
corricii ,  qui  inter  se  valde  discrepant,  videlicet  quia  unus 
alterum  ad  mortem  condemnat,  dicentes  Albanenses  adver- 
sus  Concorricios,  se  esse  ecclesiam  Dei,  et  dicentes,  illos 
fuisse  ex  ipsis,  et  a  nobis  secessi  sunt;  et  e  converso  Cou- 
corricii  vero  dicunt  illud  idem. 

Manifestum  est,  quod  Albanenses  et  Concorricii  pluri- 
mis  convenerunt  in  unum  et  consilia  plurima  fecerunt  tra- 
ctando,  quomodo  possent  in  unam  fidem  convenire,  volentes 
tam  Albanenses  quam  Concorricii  obmittere  de  eo ,  quod 
praedicabant ,  propter  credentes  eorum  tam  Albanensium 
quam  Concorriciorum ,  qui  inter  se  scandalizabantur  ex 
eorum  praedicatione ,  et  propter  hoc ,  ut  reducerentur  ad 
unam  fidem ,  multum  de  temporalibus  rebus  consumserunt 
in  diversis  et  multis  itineribus,  euntes  huc  atque  illuc,  va- 
gantes  per  orbem  terrarum;  et  quidem  dicunt,  id  est  Catheri, 
qui  Calojani  et  etiam  Francigenae  nuncupantur,  qui  ex  toto 
non  sunt  ex  fide  Albanensium,  nee  ex  fide  Concorriciorum. 
Sed  cum  non  possent  ad  invicem  concordari  et  operam  de- 
dissent  et  pro  viribus  niterentur,  ut  ambae  sectae  simul  in 
una  fide  convenirent,  dicendo,  quod  eorum  ecclesia  patitur 


54 

scandalum  per  divisionem  eoram.  Et  multi  de  eoriim  cre- 
deutibus  propter  hoc  ad  ecclesiam  Romanam  sunt  remeati. 
Et  licet  multoties,  sicut  diximns,  sunt  congregati  ad  invi- 
cem,  pacem  reperire  non  potuerunt,  volentes  enim  unaquae- 
que  illarum  sectarum  dominium  obtinere;  sed  lites  vehemen- 
tes in  ambabus  partibus  remanserunt,  et  unaquaque  persona 
sunt  divisiones  magnae.  Unde  manifestum  est ,  quod  non 
sunt  ecclesia  Dei. 

Modo  dicamus  de  credenciis  eorum,  quae  sunt  falsissi- 
mae.  Dicunt  enim  omnes,  scilicet  Catheri,  quod  in  matrimo- 
nio  temporali  est  fornicatio ,  dicendo  malum  Deum  istum 
Diabolum  istud  ordinasse.  Item  dicunt,  jüngere  se  cum  uxore 
sua  aut  con  matre  aut  con  fiUa  aut  con  aha  uxore  unum 
et  idem  peccatum  esse,  quantum  est  Deo,  sed  quantum  est 
mundo,  scandahmi  est.  Ergo  notate,  quod  ilH,  qui  habent 
uxores  credentes,  si  ahqua  iUarum  dimittit,  quod  non  jungat 
se  c.  con  altero  viro,  non  dimittit  propter  Deum,  imo  pro- 
pter mundum ,  et  si  timor  mundi  non  esset ,  non  haberent 
in  se  frenum ,  imo  magis  alio  homine  uterentur.  Quare? 
quia  consuetudo  est  meretricum;  et  nohte  mirari,  si  dico, 
ipsas  meretrices  esse,  quia  ipsaemet  dicunt,  quod  sunt  me- 
retrices  jungendo  se  cum  marito,  ita  ut  con  aliquo  alio  ho- 
mine. Ergo  notent  diligenter  illi,  qui  similiter  habent  uxo- 
res credentes ,  super  illud  quod  superius  dictum  est ,  quia 
multi  filii,  qui  ab  eis  non  descenderunt,  possessionem  eorum 
hereditabunt ,  quamvis  illos  pro  filiis  suis  teneant ,  et  istud 
quod  dico  ad  vestram  utilitatem  pronuncio,  ut  erreticorum 
disperationem  cognoscatis.  Dicunt  autem  Albanenses,  quod 
in  Omnibus  partibus  N.  T.,  ubi  Christus  et  discipuli  ejus 
docent  de  matrimonio,  intelligendum  esse  tantum  spirituali- 
ter,  scilicet  Christi  et  ecclesiae,  aut  episcopi  et  congregatio- 
nis,  aut  Spiritus  et  animae;  absit  enim,  quod  Dominus  no- 
ster  Jesus  Christus  et  discipuli  ejus  docuissent  de  matrimo- 
nio temporali ,  quia  est  a  diabolo  vel  a  malo  Deo ,  et  ipse 
malus  Dens  vel  diabolus  dixit:  „crescite  et  multiplicamini  etc.," 
imo  destruxissent,  scilicet  Christus  et  discipuli,  et  non  do- 
cuissent.   Item  dicunt,  quod  miracula,  quae  faciebaut  Jesus 


55 

Christus  et  discipuli  ejus,  debent  intelligi  tantum  spirituali- 
ter  scilicet  secundum  hominem  interiorem  et  non  exterio- 
rem,  quia  dicunt,  hominem  exteriorem  esse  opus  Dei  mali 
vel  diaboli,  et  ideo  eum  non  sanaret^  sed  potius  destrueret. 
Quare?  quia  Jesus  dicit:  „ad  hoc  enim  filius  Dei  venit,  ut 
dissolveret  opera  diaboli ,'"  et  etiam  sensus  naturalis  hoc 
manifestat,  scilicet  quod  bonus  Dens  non  sanaret  opera  dia- 
boli. Item  dicunt,  quod  in  omnibus  partibus ,  in  quibus 
Jesus  Christus  et  discipuli  ejus  docent,  quod  intelligendum 
est  tantum  spiritualiter.  Item  dicunt,  quod  omnes  illos,  quos 
Jesus  Christus  docet,  absque  dubio  onmes  salvabuntur  et 
revertentur  ad  coelestem  gloriam,  a  qua  ceciderunt,  et  ista 
sunt  verba  Albanensium.  Concorricii  autem  dicunt ,  quod 
Jesus  Christus  et  discipuli  ejus  docent  in  quibusdam  par- 
tibus de  matrimonio  spirituali  tantum,  scilicet  Christi  et  ec- 
clesiae  vel  episcopi  et  congregationis ,  et  in  quibusdam  de 
temporali  tantum.  Et  adhuc  dicunt,  quod  miracula,  quae 
faciebat  Jesus  Christus  et  discipuli  ejus ,  erant  secundum 
hominem  interiorem  et  exteriorem,  i.  e.  quod  sanabat  ambos. 
Item  dicunt,  quod  magisterium  Jesu  Christi  et  discipulorum 
ejus  erat  spirituale  et  temporale,  sed  in  istis  rebus  habent 
Pessimum  intellectum,  quia  dicunt,  quod  beatus  Dens  crea- 
vit  quatuor  elementa,  et  diabolus  divisit  unum  ab  altero,  et 
ideo  dicunt,  quod  bonus  Dens  fecit  miracula  de  istis  rebus 
extrinsecis,  quia  bonus  Deus  ex  primo  creavit,  et  diabolus 
postea  divisit  ea  et  imaginavit,  et  quando  interrogantur: 
creditis  vos  ista  visibilia  ab  uno  Deo  esse  facta?  et  ipsi  re- 
spondent  sophistice:  facta  sunt  per  virtutem  boni  Dei,  h.  e. 
dicere:  si  bonus  Deus  ea  primo  non  creasset,  diabolus  non 
potuisset  ea  imaginäre. 

Primo  videamus,  quid  dicant  Concorricii  super  capitu- 
lum  matrimonii.  Dicunt  enim ,  ubi  Apostolus  loquitur  ad 
Cor.  1,  7:  „de  quibus  autem  scripsi  etc.,"  quod  loquitur 
ibi  de  carnali ,  sed  loquitur  illis ,  qui  sunt  extra  ecclesiam, 
scilicet  credentibus  suis,  qui  adhuc  non  receperunt  manuum 
impositionem ,  et  quando  Apostolus  dixit:  „propter  fornica- 
tionem  etc.,"    Apostolus  intellexit  propter  fornicationem  fa- 


5G 

ciendam  et  non  evitandam,  et  subaiidi  propter  fornicationem, 
scilicet  miijorem ,  qiiia  snperius  facit  mentionem  Apostolus 
de  magna  fornicatione.  Minorem  et  majorem  intelligit  quan- 
tum  ad  mundum ,  sed  quantiim  ad  Deum  unum  pecca- 
tum  est. 

Forte  dicunt  eretici:  per  mnltas  rationes  et  argumenta 
nobis  secnndum  te  es  contrarius,  quia  dico  et  credo,  matri- 
monium  esse  a  malo  Deo;  sed  si  dico,  iterum  dico,  sed  tu 
dicis  falsum,  quod  probo.  Manifestum  est,  quod  sancti  non 
sunt  in  carne  neque  debitores  carni ,  sed  iili  qui  sunt  in 
matrimonio,  sunt  in  carne  et  debitores  carni,  quia  usus  mu- 
lieris  est  debitum  carnis,  et  quod  ita  sit,  manifeste  probatur 
per  Apostolum  ad  Romanos  dicentem:  „qui  autem  in  carne 
sunt,  Deo  placere  etc.,"  et  infra  argumentatur  Apostolus  ad 
quod  dixit  superius,  dicendo:  .,ergo  fratres  debitores  etc." 
Planum  est ,  quod  usus  feminae  est  debitum  carnis ,  ergo 
bene  dixit  Apostolus  in  persona  Dei  ecclesiae  loquendo: 
„debitores  sumus  non  carni,"  ergo  matrimonium  carnale  seu 
temporale  est  falsissimum ,  si  est  falsissimum ,  ergo  est  a 
maio  Deo  vel  a  diabolo,  ero'o  obmutescat  meretrix,  scilicet 
ecclesia  Romana,  et  non  contradicat  in  hoc  sanctis  Dei.  Item 
Dominus  in  evangelio  dicit:  „Omnis  qui  vidit  mulierem 
ad  concupiscendum  etc.  ,"  si  ergo  homo  adultcr  est  concu- 
piscendo  eam ,  ergo  per  locum  a  minori  bene  sequitur, 
quod  sit  adulter  in  jungendo  secum;  sed  manifestum  est, 
similiter  uxorem  esse  feminam,  ergo  desiderare  eam  habere, 
est  adulterium,  sie  igitur  redit  primum  inconveniens,  scilicet 
matrimonium  temporale  esse  malum.  Taceat  ergo  praedicta 
meretrix,  ecclesia  Romana. 

De  cruce  et  templis  materialibus. 

Forte  dicent  eretici:  non  est  ex  voluntate  Apostoli, 
quod  homines  sint  idolatri ,  neque  idola  adorare  debeant; 
quare  ergo  vos  ecclesiae  Romanae  habetis  cruces  et  imagi- 
nes  in  ecclesiis  vestris,  et  ibi  magnas  reverentias  et  adora- 
tiones  facitis?  ergo  estis  cultores  idolorum,  ergo  estis  gentiles. 

Respondeo:  Christiani    —    conveniunt  se  in  templo  ad 


57 

orandum  —  et  ibi  tantum  unum  Denm  in  Trinitate  adorant, 
—  et  tantum  ab  illo  salvationem  petiint,  et  si  est  aliquis 
credens  et  dicens:  O  pictura,  o  crux,  o  imago,  tu  es  Deus 
meus,  adjuva  me  et  salva  me,  iste  est  stultus  et  sine  discre- 
tione,  et  non  est  sanctae  ecclesiae  Romanae. 

Forte  dicent  eretici:  responde  mihi:  quando  crux,  quae 
est  lignum,  portatur,  tu  velociter  surgis,  et  magnas  reveren- 
tias  et  venias  ei  facis  in  modo  orationum.  Ergo  manifestum 
est,  quod  non  potes  te  excusare,  quod  non  sis  idolator.  Re- 
spondeo:  O  eretici,  quando  crux  portatur,  et  ego  velociter 
surgo ,  ego  non  surgo  pro  cruce ,  sed  surgo  pro  Salvatore 
meo  Jesu  Christo ,  qui  fuit  vere  mortuus  et  crucifixus  in 
ligno,  per  quam  mortem,  quam  sustinuit  in  ligno,  debeo  sal- 
vari,  et  omnem  reverentiam,  quam  ei  facio  et  profero,  omnis 
mea  intentio  est  tantum  filio  Dei  vel  ad  Trinitatem. 

O  Albanensis,  audisti  responsionem,  quam  fecit  Concor- 
ricius  matrimonio ,  qiiia  dixit ,  quod  Apostohis  loquitur  de 
carnali ,  sed  loquitur  illis ,  qui  extra  ecclesiam  Dei  sunt; 
quid  tibividetur?  Respondit  Albanensis:  dico,  Concorricium 
in  hoc  esse  stultum.  Absit,  quod  Apostolus  doceret,  aliquos 
Stare  in  pernicie;  nobis  autem  videtur,  quod  Apostolus  do- 
cuit  ad  salvationem,  et  ibi  in  illa  auctoritate,  in  qua  dixit: 
„de  qnibus  autem  etc. ,"  dicimus ,  ipsum  fuisse  locutum  ad 
illos,  qui  in  ecclesia  Dei  sunt.  Verumtamen  intellexit  de 
spirituali  et  non  de  carnali.  Cum  autem  Apostolus  dixit : 
„Bonum  est  homini  etc.,''  dicimus.  quod  debet  intelligi  de 
episcopo  et  congregatione ,  scilicet  quod  episcopus  non  de- 
beat  congregationem  alterius  episcopi  tangere.  Cum  ergo 
dixit  Apostolus:  „propter  tbrnicationem  etc.,"  intelligendum 
est,  quod  quilibet  episcopus  suam  uxorcm  debeat  habere,  i.  e. 
suam  congregationem ,  et  e  converso  propter  fornicationem 
evitandam,  i.  e.  quod  episcopus  non  praedicet  aliam  congre- 
gationem et  e  converso,  et  si  hoc  facerent,  simpliciter  forni- 
carent. 

Videamus  modo,  qui  sunt  isti,  de  quibus  loquitur  Apo- 
stolus, dicens:  „discedunt  a  üde  etc.,"  nisi  illi  qui  apellan- 
tur  Cathari.  Manifestum  est  enim,  quod  nunquam  inveniun- 


58    . 

tur  aliqiii  haeretici  dicentes,  se  credere  in  Christo  et  habere 
ejus  doctrinam,  qui  nubere  prohibeant  et  matrimonium  blas- 
phemant,  nisi  illi,  qui  Cathari  appelhmtur.  Et  quod  isti  sint 
illi  haeretici,  de  quibus  facit  mentionem  Apostolus:  „atten- 
dite  spiritibus  erroris  etc.,"  per  eorum  credenciam  manife- 
stum est,  quae  talis  est. 

De  credenciis  haereticorum. 

Dicunt  enim  Albaneuses:  duos  creatores  esse  sine  prin- 
cipio  et  medio  et  iine,  et  semper  fuerunt  contraria  et  sunt 
et  erunt  et  habent  ambo  trinitatem  et  unusquisque  habet 
suam  creationem,  et  filius  Dei  tenebrarum  cum  angelis  suis 
in  coelum  ascendit,  i.  e.  in  districto  boni  Dei,  et  miscuit  se 
cum  angelis  bonis  et  fuit  ibi  magnum  proelium  et'  seduxit 
animas  bonorum  angelorum  boni  Dei  et  traxit  eas  inferius, 
et  illae  animae  vadunt  incorporando  se  de  corpore  in  cor- 
pus, dum  veniunt  ad  cognoscendum  veritatem.  Quare  dico 
animae?  quia  ipsi  dicunt,  angelos  tria  habere,  scilicet  corpus, 
spiritum  et  animam.  Animas,  sicut  dictum  est,  inferius  con- 
duxit,  Corpora  vero  in  coelo  mortua  in  deserto  remanserunt, 
et  Spiritus  descendunt,  unusquisque  petendo  suam  animam, 
quando  autem  invenit  eam,  loquitur  ei,  et  anima  respondet. 
Et  statim  cum  anima  cognoscit  spiritum,  cum  quo  fuit  in 
coelo,  tunc  recordatur^  quod  in  coelo  peccavit,  et  tunc  incipit 
facere  bonum  de  peccato  quod  fecit.  Item  dicunt,  quod  filius 
Dei  fuit  unus  angelus  tantum ,  filius  cujusdam  angeli,  qui 
vocabatur  Maria,  dicunt,  ipsum  non  recepisse  carnem  huma- 
nam,  nee  comedit,  nee  bibit  de  istis  cibis  corporalibus,  nee 
fatigatus  fuit  ac  plöravit  ac  dormivit  corporaliter ,  nee  fuit 
mortuus  in  cruce  materialiter,  nee  resurrexit,  sed  ita  videba- 
tur  stulto  populo  et  non  erat,  sicut  magus  facit  rem  appa- 
rere  et  non  est.  Item  dicunt,  in  hoc  mundo  infernum  esse, 
i.  e.  hie  esse  ignem  et  frigus  et  omne  malum ,  et  non  est 
alius  inferuus,  nee  fuit,  nee  erit.  Item  dicunt,  quando  animae 
erunt  reversae  in  coelum ,  et  erunt  junctae  simul  in  resur- 
rectione,  scilicet  cum  corporibus,  et  spiritibus  et  angeli  mali 
Dei,  qui  remanserunt  ad  proelium,  erunt  trabucati  deorsura, 


59 

adhiic  incipietur  proeliiim ,  et  qiü  majora  dicit  de  istis  fa- 
biilis,  habetur  miiltum  sapiens  dicendo,  et  hoc  fiiit  magniim, 
quod  in  coelo.  Ita  diciint  AJbanenses.  O  Albanenses ,  si 
ita  est,  ut  ecclesia  Romana  praedicat,  et  creditis,  vos  eritis 
penitus  omnes  damnati,  sed  si  ita  est,  ut  creditis  et  praedi- 
catis ,  ecclesia  Komana  non  sie,  sed  vide  quomodo?  quia 
illi ,  qui  sunt  in  ecclesia^  Romana ,  qui  sunt  creati  a  bono 
Deo,  etiamsi  Papa  esset  vel  CardinaJis,  quamvis  sint  caeci 
luminis,  quoad  intentionem  vestram,  oportet  ex  necessitate, 
ut  ad  cognoscendum  veritatem  revertantur  et  ad  coele- 
stem  patriam  ,  a  qua  ceciderunt ,  et  sicut  est  opinio  vestra, 
ergo  aptissima  ratio  est,  vos  esse  in  dubio  et  ecclesia  Ro- 
mana non.  — 

Sed  forte  dices,  o  Albanensis:  tu  Garatho  conclusisti, 
me  autem  nullatenus  tetigisti,  probasti  enim  per  supradicta, 
Moysem  fuisse  bonuni,  quod  bene  credo;  dico  enim,  duos 
Moyses,  unum  bonum  et  alterum  malum,  a  principio  fuisse, 
sed  tu  non  probasti  nisi  de  bono,  quod  autem  duo  Moyses 
sint,  audi  apostolum  ad  Romanos  dicentem:  Primus  Moy- 
ses etc.  Sed  ex  quo  primus,  ergo  secundus,  ergo  sunt  duo. 

Sed  forte  dices:  Male  procedis;  si  enim  in  multis  fuis- 
ses  expertus ,  non  ita  laxatis  habenis  concludere  nitereris. 
An  ignoras ,  quod  facit  auceps^  cum  vult  decipere  aves? 
nonne  bonum  frumentum  jacit  juxta  decipulam,  ut  advenien- 
tes  aves  pergustent,  et  sie  laqueo  capiantur?  Ita  et  Dens 
veteris  Testamenti,  qui  quidem  malus  est,  ut  homines  faci- 
lius  seducere  posset,  aliqua  bona  in  veteri  Testamente  jac- 
tavit,    scilicet  praecepta  moralia,  ut:     Non  occides  etc.  — 

Sed  forte  dicet  Albanensis:  Male  procedis,  non  enim 
ibi  loquitur  apostolus,  quod  Christus  sit  factus  ex  muliere 
carnali  vel  muliere  spirituali,  quae  est  ecclesia,  quae  ex  ho- 
minibus  constat,  sed  ex  muliere  spirituali,  quae  ex  angelis 
solummodo  constat. 

(Jo.  „sine  ipso  factum  est  nihil.")  Sed  forte  dicet  Al- 
banus, qui  bonum  et  malum  affirmans  sine  principio  esse, 
me  a  veritatis  tramite  deviare  intendens:  Non  est  enim 
nihil  sie  exponendum,  ut  dicis,  sed  per  nihil  intelligendum 


CO 

est  malum,  i.  e.  peccatura,  etestsensus:  sine  ipso,  i.  e.  Chri- 
sto, factum  est  malum,  quia  a  malo  principio, 

Sed  forte  dices:  Si  omnia  essent  bona  et  a  Deo  bono 
creata,  quomodo  Christus  prohiberet  thesauros  congregare 
terrenos?  ünde  videtur,  quod  non  sunt  boni,  neque  ab  eo 
creati  sive  facti.  — 

De  credenciis  Concorriciorum. 

Concorricii  vero  dicunt^  unum  creatorem  tantum  esse, 
qui  creavit  omnia  ex  nihilo ,  sed  dicunt,  quod  ipse  creavit 
omnia  et  elementa  simul ,  et  dicunt,  quod  Lucifer  in  coelo 
per  se  peccavit ,  qui  modo  appelhitur  Satanas ,  et  seduxit 
angelos  .  nee  ipse  nee  angeli  ejus  erunt  magis  salvi,  et  di- 
cunt, quod  Lucifer,  i.  e.  Satanas,  descendit  in  istud  chaos  et 
vidit  unum  spiritum  habentem  quatuor  facies ,  et  descendit 
et  appropinquavit  sibi  et  unus  locutus  fuit  cum  altero ,  et 
voluerunt  dividere  elementa  boniDei  et  non  potuerunt,  quia 
non  erant  tres ,  et  Lucifer  duxit  unum,  et  fuerunt  tres ,  et 
diviserunt  elementa  boni  Dei  et  fuerunt  de  illis  elementis 
omnia  ista  imaginata  et  fecerunt  corpus  Adae ,  et  quando 
dicit:  „faciamus  hominem  etc."  quia  ipse  loquitur  in  plu- 
rali?  intelligunt,  quod  Lucifer  fuit  locutus  in  persona  socio- 
rum.  Et  acceperunt  angelum  minorem  et  posuerunt  in  cor- 
pus Adae  per  vim,  et  tunc  fuit  factus  Adam  in  animam  vi- 
ventem,  et  imposuerunt  ei  nomen  Adam,  et  extraxerunt  de 
eo  Evam  et  praeceperuut  eis,  ne  de  pomo  comederent;  et 
pomum  intelligunt,  quod  serpens  posuit  cajudam  in  naturam 
Evae  et  concepit  Cain;  et  quando  fuit  Eva  juncta  cum  ser- 
pente,  scilicet  quod  comedit  pomum,  tunc  cognovit  delecta- 
tionem  istius  mundi,  et  de  pomo  dedit  comedere  Adae,  sci- 
licet quod  secum  se  junxit,  et  illimet  ipsi  qui  vetaverant, 
scilicet  confortaverunt  eos,  ut  comederent.  Item  dicunt,  cjuod 
humana  generatio  omnis  descendit  tota  ab  Adam  secundum 
carnem  et  secundum  spiritum ,  scilicet  quod  omnes  nostri 
Spiritus  descenderunt  ab  angelo ,  quem  posuit  Lucifer  cum 
socio  suo,  qui  habebat  quatuor  facies,  in  Adam,  unde  dicunt, 
quod  natum  est  ex  carne  caro  est,    et   quod    natum  est  ex 


61 

spiritu  Spiritus  est.  Item  dicunt ,  quod  Lucifer ,  qui  modo 
appellatur  diabolus,  dedit  V.  Test,  et  legem  et  fecit  promis- 
sionem  Habrae  etc.  et  adhuc  dicimt,  quod  Christus  iion  co- 
medit,  non  bibit  corporaliter ,  et  adhuc  quidam  eorum,  qui 
appellantur  Sclavi,  dicunt,  quod,  quando  Christus  ascendit  in 
coelum,  carnem,  quam  habebat  in  terra,  dimisit.  Haec  sunt 
fabulae  et  mendacia,  quae  dicunt  Concorricii  et  adhuc  dice- 
mus,  scilicet  de  illis  ambobus. 

De  manuum  impositione. 

Dicunt  Albanenses    et  Concorricii ,    quod  homines    per 
impositionem  manuum  accipiunt  Spiritum  sanctum    et   fiunt 
salvi,.  sed  intelligunt  hoc  modo,  scilicet  siilli,  quiimponunt 
manus,  habent  Spiritum  sanctum,  et  si  non  habent  Spiritum 
sanctum ,    illi  qui   recipiunt   manus  impositiones ,    Spiritum 
sanctum  non  recipiunt;  ideo  non  recipiunt  Spiritum  sanctum, 
quod  illi,  qui  faciunt  impositiones,  non  habent  Spiritum  san- 
ctum, ideo  dare  non  possunt,  quamvis  illi,  qui  recipiunt  ma- 
nus impositiones,  credunt  se  recepisse  Spiritum  sanctum    ab 
illis,  qui  imponebant  eis  manus,  et  ipsi  agunt  poenitentiam 
secundum  modum  illorum,  et  non  fallant  de  illo,  quod  pro- 
mittunt,  et  etiam  si  sustinerent  aliquod  martorium  pro  Chri- 
sto ,    scilicet   mortem   ad   intentionem    eorum  quod  credunt 
bene  facere,  nihil  eis  valet  penitus ,  et  erunt  damnati.     Di- 
cunt Concorricii.   Sed  Albanenses  dicunt,  quod  si  sunt  cre- 
ati  a  bono  Deo ,    revertentur  ad    faciendum    bonum    adhuc. 
Item  dicunt,  quod  episcopus  congregationis,  ad  quem  congre- 
gatio  facit  obedientiam  et  reverentiam,    et  recipit  consilium 
episcopi  et  doctrinam  suam,  si  episcopus  non  habet  Spiritum 
sanctum,  scilicet  quod  sit  in  peccato  privato,  ut  est  de  for- 
nicatione,  aut  falsis  cogitationibus  aut  hypocrisis  aut  vanae 
gloriae  etc. ,  quod  illa  congregatio,  quae  est  posita  sub  eo, 
est  in  casu  mortis ,    scilicet    quod    nunquam  est  posita  sub 
Spiritu  sancto,  imo  sub  spiritu  maligno,  qui  est  in  illo  epi- 
scopo,  et  etiam  si  illa  congregatio  sustineret  martorium,  pe- 
nitus esset  damnata,  sicut  dictum  est  superius,  quamvis  cre- 
dant,  se  bonum  facex-e.  Item  dicunt,  quod  si  peccatum  epis- 


62 

copi  venerit  palam,  statim  clebet  deponi  et  ordinari  niiiis 
episcopns  noviis,  et  omnes  illi,  qiü  sunt  in  illo  tempore  in 
quo  episcopns  novns  est  ordinatns,  debent  recipere  manus 
impositiones  ab  illo  episcopo  novo,  et  si  est  aliquis  eornm, 
qni  non  recipiat,  est  in  casu  mortis.  Item  dicunt^  si  episco- 
pns novns  est  in  illis  peccatis,  in  qnibns  praedietns  episco- 
pns erat,  non  recepernnt  manus  impositiones  a  Spiritu  sancto, 
imo  a  spiritu  maligno ,  et  quamvis  congregatio  credat,  se 
esse  in  casu  salvationis^  est  in  contrario;  ergo  miseri  tapini, 
cujusmodi  credencia  est  haec?  bene  potestis  videre,  quod 
non  est  a  Deo,  imo  est  falsissima.  Quare?  qnia  si  morie- 
mini  in  lectulo  aut  in  martorio ,  nescitis,  utrum  sitis  salvi 
vel  non,  quia  nescitis,  si  episcopns  vester  habeat  Spiritum 
sanctum,  quamvis  credatis,  quod  ipse  habeat  et  non  habet. 
Vos  itis  multum  male ,  ergo  estis  stulti ,  igitur  habebitis 
damnum. 

Isti  haeretici  sunt  depulsi  ab  ecclesia ,  quia  assimilant 
se  Deo,  sicut  volnit  facere  magister  eornm  (diabolus),  quia 
dicunt,  se  dare  Spiritum  sanctum,  et  peccata  remittunt  sicut 
Christus,  et  qnando  fit  eis  reverentia  sive  venia  loco  oratio- 
num,  si  aliquis  eos  interrogat,  ipsi  dicunt:  vos  non  facitis 
carni  nee  sanguini,  imo  Spiritui  sancto,  qui  in  nobis  est,  et 
si  dubitatis,  damnati  estis,  et  frustra  est  factum  vestrum. 

De  Pauperibus  haereticorum. 

O  pauperes  Leonistae  et  pauperes  Lombard i  et  vos 
Speronistae,  videre  ex  rationibus  hujus  libri  aperte  potestis, 
haereticis  esse  conjunctos,  qui  Cathari  appellantur,  per  no- 
vum  Testamentum  prave  circa  matrimonium  et  plnra  alia 
sentientes ,  et  licet  non  sitis  in  tam  altum  profundum  ere- 
xiae  sicut  eretici ,  hoc  est  sicut  qni  appellantur  Cathari, 
tamen  et  vos  eretici  estis.  Separati  enim  estis  a  s.  eccle- 
,  sia  Romana,  a  qua  baptismum  et  manus  impositionem  rece- 
pistis,  et  ideo  quaedam  contra  vos  dicere  volumus.  Primo 
considerate,  quod  apostolus  per  Spiritum  sanctum  praevidit 
quosdam  a  fide  separari  debere,  a  fide  dico  ecclesiae  Roma- 
nae,  quae  in  universo  mundo  annuntiatur^  sicut  cgo  evidens 


63 

ostendam;  ostendens  eos  manifeste  cognosci  in  tantum  ut 
si  ipse  dixisset,  venient  liomines  corniiti,  noii  magis  apo- 
stolus  eos  manifestasset ,  et  qiiamvis  cognoscatis  eos  ,  sicut 
dicitis,  non  est  multum  miruni,  quamvis  et  vos  claudicetis. 
Istiid  enim  manifestum  est,  quod  C^tliari  primo  fuerunt  de 
Romana  ecclesia,  et  in  illa  fide  baptisma  et  maniuim  imposi- 
tionem  et  alia  sacramenta  receperunt,  et  in  illa  aliquö  tem- 
pore steterunt  et  ab  illa  exiverunt;  hoc  modo  crescentes 
eorum  inanis  discreptionis  blasphemias  dicunt  contra  ipsam 
ecclesiam,  sicut  eis  videtur,  dicentes,  eam  esse  meretricem 
et  nidum  serpentum  et  bestiam,  et  vos  stiilti  illud  idem  di- 
citis.  Notate  diligenter,  qnod  apostolus  dicit  „quidam,"  per 
hoc  dat  intelligere ;,  quod  pauci  vel  quasi  nulli  sint  isti  se- 
parati,  respectu  illorum,  qui  remanserunt.  Iterum  notate  potius 
diligenter,  quod  adhuc  Cathari  non  sunt  in  respectu  vestro- 
rum  quidam,  imo  estis  quasi  in  nihilo  in  respectu  illorum, 
quia  ipsi  sunt  plures  satis  per  Universum  mundum,  quam 
vos,  et  Cathari  sunt  quasi  nihil  in  respectu  illorum,  de  quo- 
rum  numero  fuerunt,  i.  e  de  illis  qui  sunt  in  ecclesia  Ko- 
mana;  igitur  videre  potestis,  quod  vos  non  estis  ecclesia 
Dei,  ergo  labor  vester  frustra  est. 

Item  notate,  quod  vos  creditis  congregationem  et  eccle- 
siam  veteris  Testamenti  fuisse  a  Deo  sancto,  quia  extraxit 
eos  de  Aegypto  et  dedit  eis  legem  et  erat  cum  eis  et  du- 
cebat  illos  per  desertum,  et  in  hoc  bene  creditis.  Et  notate, 
quod  illa  ecclesia  V.  T.  erat  multo  major  multitudine  quam 
vos.  Igitur  miseri  creditis  vos,  quod  congregatio  N.  T.  et 
ecclesia  sit  minor  populo,  quam  illa  V.  T.  Absit.  Quare? 
quia  ecclesia  V.  T.,  scilicet  Judaeorum,  erat  in  quodam  an- 
gulo  mundi,  scilicet  Jerusalem,  et  non  multum  longe  a  Je- 
rusalem. Verum  ecclesia  N.  T.  est  per  totum  mundum. 
Ergo  videre  potestis^,  quod  ecclesia  N.  T.  est  potius,  major 
quam  illa  veteris.  Ergo  videre  potestis,  quod  vos  non  estis 
ecclesia  Dei.  Quare?  quia  vos  estis  multum  minor,  quam 
illa  V.  T.  —  a.  1235  indict.  VIII.  die  dominico  VI.  men- 
sis  Madii,  in  domo  Monachi  de  Carlo.  Manifestum  est, 
quod  ecclesia  Dei  est  ab  apostolis  usque  nunc    et  erit  hinc 


64 

usque  ad  finem .  et  quod  in  ecclesia  Dei  debent  esse  epi- 
scopi ,  presbyteri ,  diacones  ,  praepositi  etc.  Valdexius ,  qui 
fnit  de  Leoiio,  fiiit  vestrum  caput ,  et  a  Valdexio  in  retro 
non  habebatis  caput,  nisi  ecclesiam  Romanam,  et  hoc  esse 
potest  circa  60  annos ,  et  multi  sunt  modo  de  illis  liomini- 
bus,  qui  fuerunt  sui  familiäres,  et  ipsemet  Valdexius  fnit  de 
ecclesia  Romana;  quomodo  ergo  creditis,  quod  ecclesia  non 
esset  a  Valdexio  in  retro?  Stulti  estis.  Speronus  fuit  caput 
Speronorum,  et  hoc  est  circa  quinquaginta  annos.  Pauperes 
Lombardi  exiverunt  a  Pauperibus  de  Leono ,  et  hoc  est 
circa  30  annos,  et  surrexit  Joannes  de  Roncho,  qui  eorum 
erat  ancianus,  et  ipse  erat  idiota  absque  literis.  Igitur  vi- 
dere  potestis,  quod  vos  stulti  estis  et  quod  labor  vesterfru- 
stra  est.  — 

Forte  eretici  dicent:  Nos  sumus  partiti  a  turpi  mere- 
trice,  scilicet  ab  ecclesia  Romae ,  et  videamus  de  praelatis 
ipsius  bestiae.  Ipsi  habent  mille  marchas  de  reddenta  et 
plus  et  minus ,  et  videatis ,  qualiter  ipsi  expendunt  ipsas, 
adulterando,  fornicando,  etiam  quia  tantum  comedunt^  quod 
ipsi  evomunt  per  ore  extra;  igitur  quomodo  credere  debeo 
ad  nidum  serpentis?  etiam  foetor  ascendit  coram  Deo  et 
ipsius  sanctis;    absit,    quod  ego    unquam  ad  illam  revertar. 

Notate,  quod  quidam  tenentes  fidem  Romanam  sunt 
boni  sancti ,  ergo  quare  dubitatis  propter  hoc?  ubi  sunt 
magna  jejuuia?  ubi  est  magna  abstinentia?  ubi  sunt  maximae 
eleemosynae?  ubi  sunt  pontes  et  hospitalia?  ubi  estvirgini- 
tas  et  continentes  et  matrimoniati  nisi  in  ecclesia  Romana? 
sed  boni  erunt  salvi,  pessimi  vero  damnati,  et  specialiter 
magni  praelati  majorem  poenam  habebunt.  —  Item  notate 
millesimum  supradictum;  quare?  quia  si  sapientes  estis  vos, 
bene  videbitis,  quantum  novi  estis,  et  ideo  positum  est  mil- 
lesimum, ut  agnoscatis  vestram  novitatem.  Valdexius  enim 
Leonista  et  Ugo  Speronus  atque  Joannes  de  Roncho,  hi 
tres  fuerunt  prima  capita  vestrarum  congregationum ,  sed 
Joannes  de  Roncho  circa  30  annos ,  Ugo  vero  Speronus 
circa  50,  Valdexius  circa  60,  ergo  videre  potestis  stultitias 
vestras,  obmutescatis  igitur  et  nolite  loqui  de  cetero  adversus 


65 

sanctam  ecclesiam  Romanam.  —  O  erretici  maligni, 
quare  dicitis ,  quod  Joannes  fait  magnus  demon?  ergo  fait 
demoniaca  Elizabeth  mater  siia,  et  hoc  est  nefas  dicere, 
quia  (dicit)  b.  Lucas,  quando  Joannes  erat  in  ventre  Eliza- 
beth ,  quod  ipsa  erat  repleta  Spiritu  sancto ,  ergo  non  erat 
demoniaca,  nee  Joannes  demon.  Absit  enini,  quod  si  Joan- 
nes esset  demon,  quod  Jesus  suscepisset  ab  eo  baptismum, 
quia  demon  non  potest  facere  bonum ,  sed  baptismum  est 
bonum  etc. 

Forte  dicent  erretici:  ideo  credimus  Joannem  esse  fal- 
sissimum,  quia  fuit  mendax  et  dubitavit  de  adventu  Christi. 
Si  fuit  mendax,  ergo  fuit  a  mendace,  i.  e.  a  diabolo,  quia 
diabolus  mendax  est.  Igitur  fuit  membrum  diaboli,  ergo 
diabolus  fuit  caput  ejus;  ergo  fuit  filias  mali  Dei  aut  a 
diabolo  ex  creatione.  Dicunt  Albanenses:  igitur  fuit  dae- 
mon.  Concorricii  vero  dicunt,  quod  non  fuit  filius  ex  crea- 
tione, sed  ex  falsitate,  quia  credunt  tantum  unum  creatorem, 
et  quod  fuisset  mendax  et  dubius  probant.  Dixit  Dominus 
Jesus:  si  vultis  ipsum  recipere,  ipse  est  Elias,  quia  Domi- 
nus ibi  loquitur  de  Joanne ,  et  in  alia  parte  dicit  de  Elia, 
et  discipuli  ejus  intellexerunt  de  Joanne,  quod  erat  Elias, 
et  Joannes  dixit  contrarium,  quando  interrogaverunt  dicen- 
tes:  Elias  es  tu?  respondit,  non  sum.  Planum  est:  quod  Do- 
minus dixit  verum ,  igitur  Joannes  dixit  falsum.  Ergo  fuit 
mendax,  ergo  malus.  Et  quod  dubitasset  de  adventu  Christi 
])robatur  etc. 

(De  resurrectione.)  Dicunt  Erretici:  Meretrix,  responde 
mihi.  Audi  apostolum  ad  Romanos:  Scio,  quod  in  carne 
mea  etc.  Si  in  carne  apostoli,  qui  perfectus  erat,  non  habi- 
tabat  bonum ,  ergo  in  aliqua  carne  non  habitabit  bonum, 
ergo  non  habitabit  bonum  in  carne  sanctorum;  ergo  potestis 
videre,  quod  caro  non  est  facta  sive  creata  a  bono  Deo,  sed 
a  malo;  ergo  stulti  qui  dicitis,  quod  debet  surgere  et  habere 
poenam  vel  gloriam;  bene  potestis  videre,  quod  caeci  estis. 
Igitur  obmutescat  pessima,  quae  praedicat  et  credit  tarn  mag- 
nam  falsitate  m. 

(De  Pauli  loco:  reformabit  corpus  etc.)   Ille  qui  refor- 

2)i3ainger,  ®efd).  b,  "Setten,    Siolumente.  5 


66 

mabit,  primo  formavit  illiid  idem  corpus,  ergo  potes  videre, 
quod  bonus  Dens  vel  ejus  filius  fecit  corpus  humanum. 
Forte  dicent  Albanenses:  non  est  sie  intelligendum ,  quia 
sie  debet  intelligi,  quia  corpus  sanctorum  remansit  mortuum 
ibi  superius,  ubi  fuit  proelium.  Si  remansit  mortuum,  ergo 
deformatum,  et  illa  sunt  corpora,  quae  ipse  reformabit,  quia 
Spiritus  et  anima  et  corpus  similiter  jungentur ,  et  illa  est 
resurrectio  corporum. 

O  Erretici,  i.  e.  Concorricii,  vos  dicitis,  quod  omnes  ha- 
bebunt aequalem  beatitudinem  in  coelesti  gloria,  similiter 
dicitis ,  quod  omnes  peccatores  habebunt  aequalem  poenam 
in  inferno,  quod  est  falsissimum  credere. 

Forte  dicent  erretici:  o  defensores  ecclesiae  Romanae, 
vos  creditis  probasse  per  novum  testamentum,  quod  David 
rex  veteris  testamenti  sit  bonus  et  ad  bonum  finem  venit 
David  Salomonem  regem  ordinando,  sed  decepti  estis,  bene 
enim  credo,  quod  novum  testamentum  sit  a  bono  Deo  fa- 
ctum et  vetus  a  malo ,  et  ideo  videtur,  quod  velis  probare 
per  novum  testamentum.  O  miseri  ecclesiae  Romanae,  vos 
ea  quae  vobis  videntur  de  David  dixistis,  de  his  vero  quae 
contra  vos  sunt,  caudam  in  manu  tenuistis:  qua  propter 
stultitias  vestras  declarare  volo ,  ut  cognoscantur.  Quando 
enim  apostolus  dixisset:  „cum  administrasset  David  volun- 
tati  Dei,"  dicit  infra:  „et  vidit  corruptionem";  quum  quem 
Deus  suscitavit  von  vidit  corruptionem;  et  haec  sunt  capti- 
vissime  illa  quae  tacebas.  Et  nota  hie  duo:  unum  bonum, 
aliud  vero  malum;  ille  qui  vidit  corruptionem  seu  David  in- 
telligitur  in  mala  parte,  ergo  malus;  igitur  non  est  salvus, 
sicut  tu  dixisti;  ille  autem  qui  non  vidit  corruptionem  fuit 
ipse  Dei  filius.  Igitur  obmutescat  ecclesia  mundana  seu 
Romana. 

Forte  dicent  erretici:  o  caeci  ecclesiae  Romanae,  absit, 
quod  filius  Dei  reciperet  carnem  de  semine  David,  de  car- 
nali  David  dico,  quum  caro  plena  est  humoribus  et  foetori- 
bus,  sed  illa  filii  Dei  fuit  pulchra  et  munda,  caro  dico  spi- 
ritualis  et  non  materialis ,  et  quando  apostolus  dixit,  quod 
filius  Dei  factus  erat    ex    semine  David,    intellexit   ibi    per 


67 

David  Deiim  Patrem.  Quid  ergo  fuit  seinen  David,  ex  quo 
luit  factus?  Dico,  fuisse  virginem  Mariam,  quae  fuit  semen 
Dei  patris ,  semen  dico  spirituale ,  et  quando  recepit  filius 
Dei  carnem  de  semine  Dei  patris?  quando  angelus  Gabriel 
fecit  communicationem  Mariae ,  tunc  iste  angelus  Gabriel 
junxit  se  cum  illo  angelo,  qui  vocabatur  Maria,  spiritualiter 
et  generaverunt  filium  Dei  secundum  carnem.  Unde  aposto- 
lus  dicit,  quod  venit  in  similitudine  carnis  peccati.  Et  nota, 
quod  dicit  similitudinem.  Si  similis  tantum,  ergo  non  erat. 
Ergo  bestia  penitus  obmutescat. 

O  ecclesia  Romana,  tu  credis  et  praedicas,  quod  filius 
Dei  semper  fuit  cum  patre,  et  quod  nonhabuitinitium,  nee 
finem  habebit,  et  quod  non  fuit  factus,  nee  creatus,  sed  ge- 
nitus,  sed  decepta  es,  quia  initium  habuit  et  factus  fuit,  quod 
probo.  Dicit  Joannes  Bapt.,  quem  credis  bonum  et  sanctum, 
et  loquitur  de  filio  Dei:  „qui  post  me  ....  factus  est." 
Et  nota,  quod  filius  Dei  fuit  factus  ante  liominem;  si  factus 
fuit,  ergo  antequam  fieret  non  erat;  ergo  de  necessitate  se- 
quitur,  quod  fuit  ab  alio  factus,  scilicet  a  Deo,  ergo  potes 
videre,  quod  tantum  unus  angelus  fuit,  qui  fuit  factus  a  Deo. 

Dicent  haeretici,  et  maxime  Albanenses:  Bene  dico 
quod  filius  Dei  est  angelus  et  minor  angelis,  quod  probo. 
Dictum  ad  Hebraeos:  „Minuisti  eum  etc."  Ergo  fuit  me- 
lior  alius  angelus,  quam  ipse.  Ergo  patet,  quod  fuit  creatura 
vel  angelus  creatus  vel  factus.  Et  nota,  quod  fuit  minoratus 
ab  angelis,  ergo  aliquando  non  fuit  minor.  Quae  fuit  causa, 
quare  fuit  minor?  O  ecclesia,  si  tu  cognosceres,  tu  obmu- 
tesceres.  Haec  fuit  causa,  quia  peccavit  obediendo  filio  Dei 
tenebrarum,  quia  sub  regimine  filii  Dei  erat  magnus  popu- 
lus  ad  regendum  et  quia  caput  peccavit,  i.  e.  filius  Dei, 
magna  multitudo  populi  peccavit.  Et  quod  filius  Dei  pec- 
cavit, audi.  Dicit  apostolus  ad  Cor.  2.:  „Eum  qui  non  no- 
verat  peccatum,  pro  nobis  peccatum  fecit."  O  ecclesia  ma- 
ligna, apostolus  non  potuit  (add.  clarius)  explicare, 'quia  di- 
cit, quod  filius  Dei  peccatum  fecit,  ergo  ita  est;  et  nota, 
quod  dicit:  pro  nobis  peccatum.     Hoc  est  dicere:   Christus 

5* 


C8 

Caput  nostrum ,    qui  eramiis  sub    suo    regimine    in    coelesti 
patria,,  peccavit.  et  fecit  nos  peccare. 

Quod  Dens  vel  Trinitas  erat  et  nihil  aliud. 

Forte  dicent  erretici,  sciUcet  Albanenses,  qnandam  stul- 
titiam,  quam  solent  dicere:  Si  tantum  Dens  aut  Trinitas, 
aut  sicut  tu  dicis,  quod  nihil  aliud  erat,  ubi  habitabat? 
Respondeo:  tunc  ubi  nunc,  in  se,  quum  sibi  sufficit  ipse. 
Quaestio  ista  «tulta  est  et  stultorum;  ipse  habitabat  tunc 
ubi  bodie  habitat ,  hoc  est  in  se  ipso  et  per  semetipsum, 
et  hoc  quod  in  sanctis  habitat  ipse ,  hoc  est  per  gratiam. 
Forte  dicent  Albanenses:  semper  fuit  coelum  et  terra  et 
raare  et  populus  et  materia,  in  quibus  habitabat,  de  quibus 
ipse  fecit  et  creavit  omnia  quae  voluit. 

Quod  illi,  qui  ceciderunt,  non  salvabuntur. 

Forte  dicent  Albanenses:  O  ecclesia  Romana,  responde 
mihi:  dicit  evangelista:  „Venit  filius  hominis  salvare,  quod 
perierat,"  et  filius  Dei  hoc  verbum  suo  ore  exponit,  si  bene 
intelligeres,  secundum  Matthaeum  dicens:  „Non  sum  mis- 
sus  nisi  ad  oves  quae  perierant  domus  Jsrael."  Ergo  habe- 
mus  manifeste,  quod  venit  illud  salvare,  quod  perierat. 
Quamvis  dicat  oves,  intelligitur  bene,  quod  filius  Dei  intelle- 
xit  de  animabus ,  et  ipse  alio  loco  exponit  dicendo:  non 
veni  animas  perdere,  sed  salvare.  Jsrael  intelligitur  Dens 
Pater,  et  de  domo  ejus  hae  oves  perierunt ,  scilicef  quod 
filius  Dei  tenebrarum  cas  seduxit  et  inferius  ipsas  traxit,  et 
pro  illis  ovibus  venit  tantum  filius  Dei  et  non  pro  aliis,  et 
ideo  filius  Dei  dixit:  non  sum  missus  etc. 

Item  de  angelis,  qui  peccaverunt  et  non  salvabuntur. 

Potestis  videre  illum,  qui  reservat  angelos  malos  dam- 
nare,  esse  solum  dominatorem;  igitur  bene  dixit  Judas: 
„Commonere  autem  etc."  Forte  dicent  Erretici,  sicut  con- 
sueverunt ,  et  maxime  Concorricii:  hie.  Jesus ,  de  quo  fuit 
Judas  locutus,  est  Jesus  Nave  et  non  Jesus  filius  Dei  vivi, 
quum  Jesus  Nave  rexit  populum  Ebraeum. 
De  baptismo  aquae  materialis. 

Forte  dicent  erretici:  O  ecclesia  mundana,  tu  scis  ea 
quae  hujus  mundi  sunt ,  sed  ea  quae  Dei  sunt  nequaquam. 


69 

Tu  credis,  quod  pueri  causa  tui  sacramenti,  i.  e.  baptismi  et 
impositionis  manuum  etc.,  quod  recipiunt  Spiritum  sanctum, 
quomodo  posset  esse ,  quia  pueri  non  habent  fidem ,  nee 
eognoscunt  bonum  neque  malum,  et  neque  intelligunt  illud 
quod  tu  dicis.  Igitur  stulta  bestia,  quid  praedicas,  tu  credis: 
fide  et  opere  oportet  vos  salvos  fieri? 

De  gladio  temporali. 

Nota,  quod  dicit  Paulus:  omnis  anima  etc.,  vult  enim 
ut  subditi  sint  homines  dominis  suis  non  tantum  opere,  sed 
mente,  unde  supra:  non  ad  oculum  servientes.  Contra  Pau- 
perem  de  Leono ,  qui  dicit,  quod  ibi  loquitur  de  temporali 
potestate,  et  laudatur  ibi  potestas  secundiim  laudem  buma- 
nam,  contra  hoc  palam  est,  quod  non  Jaudat  eam  secundum 
laudem  humanam,  imo  divinam ,  cum  dicit:  Subditi  etc. 
etiam  propter  conscientiam  servandam. 

Si  autem  dixeris,  o  Lombarde  vel  Cathare,  quod  spiri- 
tualem  vindictam  praelatis  vel  ministris  dedit,  temporalem 
autem  sibi  renuit  (reservavit?):  contra,  spiritualis  vindictae 
potestas  majus  donum  est,  quam  temporalis  vindictae  po- 
testas etc. 

Forte  dicet  erreticus :  quod  fideles  non  tenentur  ad  tri- 
buta  praestanda,  videtur  posse  baberi  ex  17  cap.  Mat- 
thaei:  Reges  terrae  ....  aliis ,  et  subditur:  ergo  liberi 
sunt  etc. 

Quod  judices  debeant  constitui  in  ecclesia,  qui  de  sae- 
cularibus  negotiis  tractent,  patet  ad  Cor.  I.,  ubi  dicit  apo- 
stolus:  „Audet  aliquis  vestrum  etc."  Si  autem  dicit,  quod 
hoc  dicit  apostolus  ironice,  contra:  Supra  audet  etc.  ubi 
dicit,  quod  a  sanctis  debent  ista  tractari,  qui  inferius  dicun- 
tur  contemptibiles  non  in  se,  quia  sancti,  sed  quia  de  hujus- 
modi  contemptibilibus  judicabant. 

Contra  Pauperes  Lombardos  et  Pauperes  Leonistas  di- 
citur  ad  Timoth.  L:  finis  praecepti  etc.  usque  quod  credi- 
tum  est  mihi.  Ante  autem,  quam  proponatur  haec  auctori- 
tas,  sie  procede  et  quaere:  Die  mihi  Pauper,  an  licita  fuis- 
set  vindicta   in  V.  T.  Dicet  sie.     Modo    quaero ,    an   istud 


70 

praeceptum,  non  occides,  qiiod  fiiit  Exod.  20,  fuerit  univer- 
saliter  dictum  an  particulariter.  Dicet:  particulaiiter.  Non 
enim  prohibebatur  illo  praecepto  occisio  malefactoris  etc. 
Modo  quaero ,  si  judex  istas  vindictas  exercens  peccabat? 
Dicet:  non;  imo  hoc  facere  tenebatur.  Modo  quaero,  sihaec 
ex  modo  sancta  sit  et  bona,  sicut  fuit  in  V.  T.  Dicet:  non; 
sed,  o  erretice,  yide,  quam  incaute  legis,  quod  apostolus  dicit 
ad  Timoth.  I.  etc. 

Ostensum  est  per  divinam  Scripturam,  quod  vindicta  est 
bona  et  a  bono  Deo,  sed  forte  non  credent  haerctici;  qua- 
propter  catholicus  dicet  tales  rationes,  quas  populus  et  sim- 
plices  videbunt  quasi  oculus,  populus  i.  e.  universitas  mundi. 
Dicunt  erretici,  quod  vindicta  est  a  diabolo  vel  malo  Deo, 
absit  enim,  quod  vindicta  temporalis  sit  a  bono  Deo. 

Forte  dicent  aliqui,  qui  steterunt  increduli  de  vindicta 
erreticorum,  specialiter:  O  defensor  ecclesiae  Romanae,  bo- 
num  opus  scriptum  est  per  te  secundum  naturalem  intelle- 
ctum ,  quia  quod  dixisti  de  vindicta  credimus  et  nos  sicut 
tu  dixisti,  sed,  o  catholice,  tu  incepisti  probationem  per  sen- 
sum  naturalem  sine  scriptura  et  ostendisti  quantum  ad  nos 
manifeste ,  quod  vindicta  est  a  Deo  Patre  omnipotenti ,  et 
non  fuisti  contentus  ea  probatione ,  sed  probasti  etiam  per 
scripturam  et  auctoritatem,  quae  est  securior  via  vel  proba- 
tio,  et  probasti  seu  incepisti  apud  sensum  naturalem,  quod 
damnationes  et  Servitutes  sunt  et  possunt  esse  in  ecclesia 
Dei,  utentes  dominus  dominio  et  servus  Servitute.  Et  iterum 
ostendisti ,  quod  vindicta  temporalis  est  in  ecclesia  et  a 
principibus  et  potestatibus  debet  esse ,  et  hoc  per  N.  T., 
et  iterum  ostendisti,  quod  vindicta  non  debet  tantum  esse 
facta  de  malefactoribus,  imo  etiam  de  haereticis,  et  haec  est 
magna  probatio,  quum  permulti  homines  credunt  vindictam 
malefactorum  a  Deo  Patre  omnipotenti ,  qui  non  credunt 
fieri  posse  vindictam  erreticorum.  Et  iterum  exposuisti 
quandam  auctoritatem  apostoli  ad  Rom.  de  vindicta,  quae 
illuminat  totum  librum  tuum.  Auctoritas  haec  est:  „Non 
vos  defendentes,  carissimi,  sed  date  locum  etc."  Sed  haere- 
tici,  et  specialiter  PauperesLeonistae  et  Pauperes  Lornbardi, 


71 

faciunt  aliara  expositionem,  quam  tu  feceris.  Videatur  igi- 
tur  una  et  alia  expositio.  Primo  igitur  Pauperum.  Dicunt 
Pauperes:  O  eccelesia,  tu  praedicas  et  dicis,  quod  vindicta 
debet  esse,  et  potest  a  principibus  et  potestatibus  sine  pec- 
cato  fieri.  Haec  falsissima  praedicatio  est,  nee  mirum,  qnia 
tu  etiam  falsa  es.  0  populi,  audite,  quod  dicemus,  et  po- 
teritis  cognoscere  eorum  stultitias;  dicit  enim  apostolus  glo- 
riosus  ad  Rom.:  „Non  vosmetipsos  defendentes  etc."  O 
misera  ecclesia,  manifestius  non  potuit  apostolus  loqui;  hoc 
est  dicere,  si  aliquis  te  nocet,  nolite  vindicare;  quare?  quia 
non  est  vestrum  vindictam  facere,  sed  (illi)  cujus  est  relin- 
quatis.  Sed  cujus  est?  Apostolus  dixit,  quod  est  domini. 
Et  quando  faciet?  in  die  judicii ,  cum  dicet:  Discedite  a 
me  etc.  Videte  ergo  populi,  quod  neque  principes,  neque 
potestates,  nee  aliquis  potest  vindictam  facere,  praeter  Domi- 
num. Obmutesce  igitur,  o  meretrix  ecclesia,  quia  convicta 
es.     Haec  est  expositio  haereticorum. 

Verum  est,  quod  Cathari  et  Pauperes  de  Leono  et  Pau- 
peres Lombardi  sunt  increduli  de  vindicta  temporali,  sed 
differentia  est  inter  Catharos  et  Pauperes.  Videnda  est  igi- 
tur, ut  audientes  ex  ea  proficiant.  Dicunt  Pauperes,  quod 
vindicta  erat  bona  in  V.  T.  et  multi  homines  sancti  facie- 
bant  vindictam ,  sed  dicunt ,  quod  filius  Dei  eam  prohibuit 
in  N.  T. ,  et  de  hoc  volunt  ostendere  rationem.  Cathari 
autem  dicunt,  quod  vindicta  in  V.  T.  erat  a  malo  Deo,  et 
hodie  est  ab  eodem  Deo ,  et  de  hoc  volunt  ostendere 
rationem.  Yideamus  primo  rationem  Pauperum.  Dicunt 
enim  Pauperes:  Audiant  audientes:  Dicit  Christus  secun- 
dum  Matthaeum:  „Audistis,  quia  dictum  est  etc."  Igitur 
potes  videre  manifeste^  quod  vindicta  permissa  erat  in  Y.  T. 
lam  videatis,  qualiter  filius  Dei  eam  prohibuit  dicens:  „Ego 
autem  dico  vobis  etc."  Igitur,  o  ecclesia  maledicta ,  quo- 
modo  potes  praedicare,  quod  vindicta  debeat  esse  in  eccle- 
sia Dei?  ergo  bestia  obmutesce.  Videamus  igitur  rationem 
Catharorum:  dicunt  enim:  „audistis,  quia  dit3tum  est  etc." 
haec  lex  a  malo  Deo  data  est,  hoc  sciens  filius  Dei  dedit 
aliam  legem,  dicens:    „ego  autem  etc."     Obmutescant  ergo 


72 

Paiiperes  et  ecclesia  maledicta.  Sed  in  hoc  concordant,  quod 
modo  vindicta  non  est  bona,  et  in  hoc  sunt  contra  eccle- 
siam,  dicentes,  seqiiitur:  qui  te  percussit  in  maxillam  etc. 
O  ecclesia  hnjus  miindi,  tenesne  hunc  ordinem,  quem  Chri- 
stus docuit?  absit.  0  populi,  notate  bene,  quod  audistis  et 
audietis,  et  dividamini  a  meretrice.  Modo  videbitis,  qualiter 
bene  tenet  magisterium  Christi.  Praelati  hujus  ecclesiae 
dant  vim  et  laborant,  in  quantum  possunt ,  ut  ponatur  in 
scriptis  civitatum,  quod  Tariis  tormentis  crucientur  hi,  quos 
ipsi  baereticos  appellant,  et  si  Commune  civitatum  non  vult 
hoc  facere ,  pugnant  eos  dicentes ,  excommunicabimus  vos, 
et  oportet  quod  fiat ,  et  si  non  faciunt ,  neque  dicunt  offi- 
cium, neque  quasdam  suas  truphas,  et  in  hoc  Commune  est 
stuhum  et  sequitur  stultitias  suas.  O  populi,  videte,  qualiter 
faciunt  eos  occidere,  quia  nolunt  jurare,  nee  adulterari,  nee 
comedere  carnes  etc.  Sed  de  illis,  qui  habent  gladium  ad 
latus  et  qui  faciunt  adulteria  et  homicidia,  non  faciunt  ipsi 
ponere.  O  ecclesia  Romana,  omnes  habes  plenas  manus  de 
sanguine  martyrum.  0  populi,  non  miremini  de  hoc,  quod 
dictum  est:  quia  ipsi  complent  mensuram  possessorum  (sie, 
leg.  patrum)  suorum;  patres  eorum*  interfecerunt  Christum 
et  Stephanum  et  Jacobum  et  alios  discipulos  cruciaverunt 
variis  tormentis.  Potestis  igitur  videre ,  quod  isti  bene  te- 
nent  hereditatem,  nee  mirum,  quia  Christus  dixit  per  Joan- 
nem ,  „quia  venit  hora  etc.  .  .  Deo."  Bene  posset  esse, 
quod  aliqui  istorum  stultorum,  quando  interficiuntur  Marty- 
res ,  arbitrantur  obsequium  se  praestare  Deo.  O  ecclesia, 
modo  te  habeo  sub  ungulis.  Iterum  dicit  apostolus:  Sine 
offensione  estote  Judaeis  et  gentibus  et  ecclesiae  Dei.  O 
populi,  videte,  si  ecclesia  tenet  hunc  ordinem;  nequaquam. 
O  populi,  bene  videtis,  quod  deberetis  dividi  ab  hac  bestia? 
Unde  rogamus  vos,  quod  debeatis  vos  dividi  ab  ecclesia  Ro- 
mana; junctae  sunt  simul  ungulae ,  hoc  est  quod  ecclesia 
Romana  facta  est  muta. 

O  Erretici,  magnum  terrorem  poteritis  habere  de  his, 
quae  dicet  Catholicus.  Concorricii,  qui  Cathari  appellantur, 
Deum  quem  bonum  credunt,  Albanenses,  qui  Cathari  appel- 


73 

lantnr,  enndem  malum  tenent.  Major  non  potest  esse  di- 
visio.  Pauperes  Leonistae  et  Pauperes  Lombardi  sunt  di- 
visi,  et  hae  quatnor  sectae  sunt  contrariae,  una  alteri  quasi 
ut  ignis  aquae,  et  una  ad  mortem  aliam  condemnat,  et  qui- 
libet  eorum  dicit,  se  esse  discipulum  Christi,  et  si  aliqui 
sustinent  mortem,  dicunt,  quod  sint  martyres  Christi.  Igitur 
potestis  videre,  quam  magnus  terror  vester  est;  quare  pona- 
tis,  quod  unus  salvetur,  tamen  damnantur  tres,  igitur  mag- 
nus debet  esse  pavor  vester. 

O  miseri ,  quis  est ,  qui  praedicet  Christum  vere ,  nisi 
ecclesia  Romana,  quis  est  qui  credat  eum  salvatorem ,  nisi 
ecclesia  Romana?  ipsa  etenim  credit ,  se  salvari  in  nomine 
suo  et  propter  nomen  suum,  et  hoc  quasi  praedicat  tota  die. 
Perfecti  quando  audiunt  nomen  Christi  confortantur  et  lae- 
tantur  in  dominoJesu;  et  ideo,  o  miseri,  quia  male  sentitis 
de  Christo ,  permittit  ecclesia ,  quod  fiat  vindicta.  O  vos 
Cathari ,  vos  creditis ,  quod  Christus  fuerit  una  pura  crea- 
tura  vel  creatus  angelus,  igitur  non  fuit  salvator,  quia  crea- 
tura  neminem  salvare  potest.  Iterum  non  creditis,  quod 
fuerit  verus  homo ,  h.  e.  quod  receperit  carnem  de  Maria, 
nee  creditis  ,  quod  mortuus  fuerit  vere  secundum  humani- 
tatem.  Iterum  quaecunque  ecclesia  Romana  credit,  quod  fe- 
cerit  secundum  humanitatem  ad  literam ,  dicitis,  quod  sie 
videbatur,  sed  non  sie  erat.  Igitur  non  est  mirum,  si  ecclesia 
Romana  dat  vim,  ut  fiat  vindicta,  quia  estis  erretiei  pleni  foetore. 

O  erretiei ,  si  Judaei  habuerunt  Christum  pro  trupha- 
tore,  et  vos  eodem  modo  habetis  eum  pro  truphatore.  Di- 
cunt Albanenses,  et  est  secreiissimum  eorum:  Ille,  qui  dixit: 
tristis  est  anima  mea  usque  ad  mortem,  non  sit  in  meo  ad- 
jutorio.  Igitur  fuit  Spiritus  malignus ,  qui  dixit  in  Christo 
hoc;  igitur  eoncordes  estis  cum  Judaeis ,  dicentibus:  dae- 
monium  habes:  pejor  error  non  potest  dari. 

O  erretiei,  si  aliquis  simplicium  hominum  petit  a  vobis 
de  imagine  Christi,  quae  est  in  eruce ,  et  isti  simplices  vi- 
dent  libenter  imaginem,  vos  aliquando  respondetis:  Si  pater 
vel  filius  tuus  esset  suspensus ,  videresne  libenter  eum  vel 
poneres  ante  te,  quasi  dieat  non. 


74 

O  Pauperes  Lombardi ,  vos  fuistis  primo  de  ecclesia 
Romana,  qnia  non  placuit  vobis  ecclesia,  junxistis  vos  cum 
Paupeiibus  Leonistis,  et  eratis  cum  eis  sub  regimine  Gual- 
densis,  et  stetistis  aliquo  tempore  sub  suo  regimine,  postea 
elegistis  unum  aliud  Caput  displicendo  Gualdensi  et  pauperi- 
bus  Leonistis,  cujus  nomen  fuit  Johannes  deRoncho,  quem 
ego  vidi,  et  praedicastis  aliquibus  annis  id,  quod  Pauperes 
praedicabant  dicendo,  quod  non  eratis  contra  eos,  sed  modo 
maxima  discordia  est  inter  vos  ad  invicem,  et  dicitis,  quod 
caro  descendit  a  carne  et  spiritus  a  spiritu,  et  adhuc  dividi- 
tis  maritum  ab  uxore  contra  voluntatem  mariti  et  e  con- 
verso.  Unde  dicitis,  quod  potestis  facere  secundum  verba 
evangelii  Matthaei:  omnis  qui  reliquerit  domum  vel  fra- 
tres  etc.,  ergo  potes  videre,  quod  ille,  qui  relinquit  uxorem, 
magnum  meritum  habebit;  igitur  si  nos  praedicamus,  quod 
maritus  dividat  se  ab  uxore  et  e  converso,  bonum  opus  est; 
igitur  quare  nos  vituperas? 

O  Pauperes  Lombardi  et  Pauperes  Leonistae,  bene  po- 
testis videre ,  quod  istud  non  intelligitur  tantum  secundum 
literam  etc. 

O  Pauperes  Lombardi,  notate  pro  Deo,  quod  audietis, 
quod  Concorricii  et  Albanenses  sunt  duae  sectae ,  Deum 
quem  unus  credit  bonum,  alius  credit  falsum;  nulla  potest 
esse  major  divisio,  et  adhuc  dicunt ,  Cjuod  descenderunt  de 
Christo  de  gradu  in  gradum,  sed  hoc  non  possunt  probare 
per  divinam  scripturam,  sed  bene  possunt  probare  per  vete- 
res  homines  de  octoginta  annis.  Sed,  vos  Pauperes  Lom- 
bardi, non  potestis  probare,  quod  vestra  sit  de  trigintasex, 
et  ideo  positus  est  millesimus  in  isto  libro ,  quia  multi  vi- 
derunt  vos  esse  in  ecclesia  Romana,  et  ivistis  cum  Pauperi- 
bus  Leonistis  et  exiistis  de  congregatione  eorum  et  fecistis 
pro  vobis  congregationem  et  adhuc  dicitis,  quod  ecclesia 
Dei  stetit  amissa  multis  annis  usque  ad  vos,  et  vos  restitu- 
istis.  Major  stultitia  non  potest  credi.  O  Pauperes  Lom- 
bardi ,  ecclesia  Dei  est  per  Universum  mundum  et  per  Uni- 
versum mundum  debet  salvari,  et  sie  probatum  est,  sed  sie 
non  estis  vos.     Petrus  in  duobus  diebus  feeit  eonverti  oeto 


75 

millia  hominiim,  forte  tot  non  estis  vos.  In  Apocalypsi  di- 
citur:  Vidi  turbam  magnam,  quam  dinumerare  etc.  Sed 
vos  quando  innumerabiles  eritis?  Numqiiid  nunc  estis  innu- 
merabiles?  vos  ipsi  pensate;  vix  enim  in  Lombardia  non 
estis,  extra  vero  minime.  O  Panperes  Lombardi,  si  mundus 
adhuc  staret  50000  annis ,  secundum  quantitatem ,  in  quam 
estis ,  non  possetis  complere  numerum  suprascriptum ,  et 
unus  homo  numeraret  vos  una  die. 

Quod  reg^es  et  principes  et  potestates  saeculares  seu  tem- 
porales sunt  a  bouo  Deo  et  non  a  diabolo. 

„Reges  gentium  etc.  vos  autem  non  sic.'^  Erretici,  et 
maxime  pauperes  Leoni^tae  et  Lombardi,  haec  volunt  intro- 
ducere  pro  eis,  dicentes,  quod  per  haec  verba  probatur, 
quod  nee  reges  nee  potestates  debent  esse  in  ecclesia  Dei, 
et  super  haec  volunt  inducere  rationes.  Unde  dicunt,  quod 
reges  nee  potestates  non  sint  a  Deo  ordinati ,  imo  sunt 
contra  Deum  et  in  quocunqne  casu  faciunt  vindictam  pec- 
cant  mortaliter,  quia  sunt  ordinati  a  mundo,  ab  illo  mundo, 
qui  est  contra  Deum,  i.  e.  a  mundanis.  Unde  dicunt:  Venit 
enim  princeps  hujus  mundi  et  in  me  non  habet  quidquam, 
h.  e.  dicere,  quod  isti  principes,  qui  sunt  suppositi  ei,  sunt 
suppositi  magno  principi,  i.  e.  diabolo.  Sed  Catholicus  dicit, 
quod  haec  est  falsissima  credulitas ,  quia  principes  et  pote- 
states sunt  ordinati  a  Deo  Patre  omnipotenti  et  non  a  diabolo. 

Forte  dicent  aliqui  erretici,  qui  credunt  humanam  ge- 
nerationem  creatam  a  bono  Deo:  o  pessime  errator,  tu  ex- 
posuisti  super  auctoritate  Petri,  quod  fideles  debent  supponi 
et  esse  subjecti  ducibus,  qui  faciunt  Judicium  de  malefacto- 
ribus,  absit  autem,  quod  iste  unquam  fuerit  intellectus  Petri, 
imo  fideles  sunt  contra  vindictas ,  quia  vindicta  est  contra 
Deum ,  et  debent  praedicare ,  quod  facientes  vindictam  de- 
beant  dimittere  et  debeant  eam  Deo  cujus  est  derelinquere, 
et  debent  praedicare,  quod  si  aliquis  percutit  te  in  maxillam, 
debes  volvere  aliam.  Modo  vult  quasi  appellans  haereticus 
intellectum  dicere  Petri:  dixit  Petrus  superius:  subjecti 
estote  omni  humanae  creaturae.     Nota,    quod  dicit  propter 


76 

Deum ,  i.  e.  causa  humilitatis  sive  regi  sive  dacibus,  h.  e. 
quia  sunt  de  humana  creatura ,  iste  est  intellectus  Petri  et 
non  tuus. 

Catholicus  vult  magis  dicere  de  auctoritate  Christi, 
quae  videtur  facere  pro  erreticis;  dicit  dominus:  ^red- 
dite  etc."  Dicit  erreticus:  O  miser,  haec  verba  Christi  no- 
tabilia  sunt,  nota,  quod  Christus  distinguit  inter  Deum  et 
Caesarem.  Ea  quae  sunt  Caesaris ,  non  sunt  a  bono  Deo, 
nee  Dei,  nee  ecouverso;  ea  quae  sunt  Caesaris,  sunt  istae 
creaturae,  ergo  potes  videre,  quod  istae  creaturae  et  Caesar 
sunt  a  malo  Deo. 

Forte  dicent  haeretici,  maxime  Pauperes,  responde  mihi, 
si  potes,  quia  ita  ligabimus  linguam  tibi,  quod  non  poteris 
obsistere.  Scriptum  est  secundum  Matthaeum  et  Lucam, 
quod  contentio  erat  inter  apostolos ,  quis  eorum  esset  ma- 
jor; Christus  cognoscens,  quod  errabant,  statim  dixit:  Keges 
gentium  etc.,  ergo  habemus  manifeste,  quod  nee  reges  nee 
principes  debent  esse  in  ecclesia  Dei.  Quare  ergo,  o  stulte, 
persequeris  ecclesiam  Dei?  bene  potes  cognoscere,  si  haberes 
sensum,  quod  stultus  es;  ergo  potes  videre,  quod  istae  vin- 
dictae  non  sunt  a  Deo. 

O  miseri  Pauperes  haeretici ,  si  Dens  non  ordiuasset 
potestates  causa  justitiae  et  rationis  et  vindictae  malefacto- 
rum ,  quare  ordinasset  eas?  quasi  dicat  pro  nihilo ,  quod 
falsum  est. 

Forte  dicent  Erretici:  o  falsator,  magna  falsitas  scripta 
est  per  te,  unde  nos  credimus,  quod  quIs  non  responderet 
tibi,  alioquin  illi,  qui  sunt  illuminati ,  efficerentur  caeci  pro 
dicto  tuo,  et  ideo  volumus  destruere  stultitias  tuas  ad  hoc, 
ut  populus  non  decipiatur,  et  volumus  finire  disputationem 
et  credimus,  quod  auctoritas  erit  ita  fortis,  quod  responsio 
tua  judicabitur  quoddam  taedium  etiam  idiotis.  Audiant 
audientes  et  notent.  Scriptum  est  apud  Matth.:  Simile  fa- 
ctum est  etc.,  ista  similitudo  exposita  est  per  Christum:  per 
zizaniam  intelliguntur  mali  et  per  triticum  sancti.  Servi  pe- 
tierunt  a  Deo,  si  volebat,  ut  irent  ad  colligendum;  audi  modo, 
miser,    quod  ista  est    substantia  facti.     Dominus    prohibuit, 


77 

qiiod  non  deberent  exstirpare  modo,  imo  deberent  permittere 
crescere  utraque  usque  ad  messem ,  et  messis  exposita  est 
per  Christum  consummatio  saeculi.  Ideo  quasi  miser  potes 
videre ,  quod  in  praesenti  vita  aliquis  in  aliquo  casu  non 
debet  occidere,  nee  facere  aliquam  vindictam  temporalem; 
imo  Christus  debet  facere  in  consiimmatione  saeculi ,  ergo 
obmutesce. 

O  vos  Cathari,  respondeatis;  vos  dicitis,  quod  estis  ec- 
clesia  Dei;  igitur  zizania  debet  esse  inter  vos  seu  peccato- 
res ,  quia  ostensum  est^  quod  debent  esse  in  ecclesia  Dei. 
Sed  secundum  quod  dicitis,  zizania  inter  vos  non  est,  quia 
dicitis,  quod  estis  omnes  boni,  et  si  aliquis  malus  est,  dici- 
tis, quod  privatim  est  non  cognoscendo,  et  si  peccatum  ve- 
nit  in  publico,  excommunicatis  eum  et  expellitis.  —  Et  di- 
citis, quod  in  ecclesia  Dei  non  debent  esse  peccatores,  et  si 
sunt,  privatim  sunt  non  cognoscendo. 

Forte  dicent  Erretici:  bene  credimus,  quod  tu  credis 
nos  vicisse,  sed  deceptus  es.  Petrus  usus  fuit  gladio  tem- 
porali  et  incidit  aurem  servo;  si  gladius  materialis  fuisset 
licitus,  in  meliori  modo  non  potuisset  esse  usus,  quum  usus 
fuit  illa  hora,  quando  Christus  secundum  quod  homo  ver- 
berabatur  et  tradebatur  contra  rationem;  igitur  potes  videre, 
si  gladius  materialis  fuisset  a  Christo  vel  aDeo  patre,  non 
reprehendisset  Petrum,  imo  confortasset  eum,  et  ideo  voluit, 
quod  ecclesia  non  uteretur ,  quando  Petrus  percussit.  Re- 
spondit  Catholicus:  Probavit  Catholicus  in  hoc  libro,  quod 
gladius,  quo  Petrus  usus  fuit,  materialis  fuit  et  auris  mate- 
rialis; quare  istam  probationem  fecit?  ideo  quia  Albanenses 
non  credunt,  quod  fuisset  auris  materialis,  dicendo:  Si  con- 
fiteremur,  quod  fuisset  materialis ,  diceremus,  quod  homo 
fuisset  factus  et  creatus  a  bono  Deo ,  quod  non  credimus, 
quia  bonus  Dens  non  sanasset  opera  diaboli,  et  ideo  credi- 
mus, quia  loquitur  de  alia  auricula  et  de  alio  gladio. 

Forte  dicent  Albanenses,  qui  credunt  duo  principia  con- 
traria ab  aeterno:  O  secutor  bestiae,  bonus  defensor  es  ec- 
clesiae,  secundum  quod  credis  de  ista  generatione,  et  nemo 
posset  se  defendere  de  te  per  divinam    scripturam;    sed   tu 


78 

es  deceptus    et  caecus  non  intelligendo ,    sed   forte    videbis 
adhuc  aliud,  quod  nunquam  vides.    Dicit  Dominus  in  para- 
bola  de  zizania  in  expositione  sua:  ager  est  mundus  ,  et  tu 
credis  de  isto  mundo,  et  in  hoc  es  deceptus,  quia  non  po- 
tes  cognoscere   veritatem.     Absit  enim,    quod  Christus  un- 
quam  intelligeret  de  isto  mundo;  quare?  quia  non  est  suus, 
imo  est  diaboli.  O  stulte,  quomodo  potes  tu  intelligere,  quod 
semen  seu  sancti  fuissent  seminati  in  isto  mundo;  quia  iste 
mundus  plenus  est  foetore;  unde  intelligas  ea  quae  dicemus 
tibi.  Nos  intelligimus  de  alio  mundo,  et  in  illo  fuit  factum 
ilhid  magisterium ,  et  non  in  isto ,    non  tantum  illud  magi- 
sterium,  sed  omnia  alia,  et  sunt  magisteria  spiritualia  et  non 
temporalia,    et   ideo  es  caecus  non  intelligendo.     Tu  credis 
de  isto  mundo,  et  nos  de  superiori  seu  de  coelesti.     Modo 
videatur  noster  intellectus  et  tuus  et  videbitur,  quis  erit  me- 
lior.     In  illo  mundo  de  Deo  patre  omnipotenti   vel  de  suo 
filio,  quod  idem  est,  ille  vere  est  suus  ager,   et  suus  mun- 
dus, et  suum  saeculum,  et  in  illo  agro  filius  Dei  seminavit 
bonum  semen ,   scilicet  ss.  angelos,  archangelos ,    Cherubim 
et  Seraphim  etc.,  filius  Dei  seminavit  istud  semen,  et  filius 
mali  Dei   superseminavit   malum    semen    contra   voluntatem 
filii  Dei,  quia  de  isto  mundo  ascendit  in  coelum  cum  magno 
exercitu  i.  e.  cum  suis  angelis ,    et  ibi  superseminavit  istud 
semen,  ita  quod  angeli  istius  permiscuerunt  se  cum  illis  oc- 
casione  seducendi  eos.    Ergo  videant  sapientes,  quia  nostra 
melior  est  et  pulchrior  sententia,    et   tua  turpis  est  et  cor- 
rupta  et  falsa. 

O  Albanenses,  catholicus  vult  adhuc  confirmare  suam 
sententiam  ad  hoc,  ut  populus  cognoscat  truphas  vestras  et 
vestrum  bonum,  si  potest  esse.  Vos  praedicatis  et  creditis, 
duos  creatores  esse  ab  aeterno  et  quod  sunt  contrarii  et 
magnum  proelium  est  inter  eos,  et  quod  unus  pugnat  contra 
alium ,  et  perdat  alium,  sicut  plus  possunt  et  privatim  et 
publice.  Si  ita  est,  uterque  est  dominus  pro  se  et  est  do- 
minus de  suo  regno,  et  creaturae  suae  et  filii  eorum  debent 
esse  subditi  eis,  et  si  malus  Dens  fecit  proelium  contra  bo- 
num Deum  et  habet  voluntatem  percutiendi  eum,  tunc  non 


79 

peccat,  Qiiare?  quia  non  est  sub  suo  regimine,  nee  sub  suis 
praeceptis,  nee  est  sna  creatura.  —  O  Albanenses,  ideo  ee- 
cidistis  in  errorem ,  quia  videtis  malitias  et  peeeata  hujus 
mundi,  et  ideo  quia  ecelesia  dicit,  quod  erat  unum  bonum 
tantum,  scilieet  Dens,  argumentamini  eontra  eam  dieentes: 
unde  venit  peceatum?  in  hoe  estis  deeepti  et  eaeei ,  quia 
creditis  plus  eordibus  vestris,  quam  scripturae  divinae. 

Forte  dieent  Albanenses:  diabolus  semper  fuit  malus 
apud  patrem  suum ,  et  tu  dicis ,  quod  in  initio  fuit  bonus; 
non  est  ita,  quod  probo:  Dominus  dieit  (Jo.:  non  est  ve- 
ritas  in  eo).  O  stulte  imitator  bestiae,  nota,  quod  dieit,  in 
veritate  non  stetit  ete.,  quod  est  hocdietum?  hoe  est  dieere, 
quod  nunquam  fuit  in  veritate,  imo  semper  contra  veritatem 
fuit.  In  Christi  nomine  amen.  O  Albanenses,  vos  praedi- 
catis  duos  deos,  duos  populos  et  duo  regna  sine  prineipio 
et  quodlibet  horum  duraturum  in  perpetuum;  ergo  suntpo- 
tentia ,  sapientia  et  ingenio  pares ,  unus  in  bono ,  alius  in 
malo,  quia  si  alter  esset  potentior  altero  seu  sapientior  aut 
ingenuior,  alter  non  posset  ei  resistere,  ergo  vineeret  eum  et 
regnum  ejus  ab  eo  auferret,  et  non  cessaret,  quamdiu  eum 
destrueret.  —  O  Albanenses ,  vos  praedieatis ,  quod  malus 
Dens  misit  nuntium  suum  vel  nuntios  suos  in  regnum  boni 
Dei,  et  ibi  fuit  magnum  proelium,  et  non  valentes  resistere 
Miehaeli  Arehangelo  projeeti  fuerunt  de  illo  regno,  sed  ta- 
men  ceeiderunt  eum  multitudine  animarum  boni  Dei,  quas 
ipse  malus  Dens  eareeravit  in  eorporibus  humanis,  pro  qui- 
bus  restaurandis  bonus  Dens  misit  filium  suum  in  hunc 
mundum,  qui  mortuus,  erueiiixus  et  martyrizatus  fuit  in  hoc 
mundo;  sie  enim  praedieatis  populo  simpliei.  Seimus  tarnen, 
quod  creditis  de  Christi  morte.  —  O  Albanenses,  simili- 
tudo,  quam  ponitis  solis  et  sphaerae,  non  est  pro  vobis,  imo 
potius  eontra  vos.  Unde  illa  similitudo  pertinet  iilio  Dei 
et  non  alieui  creaturae,  quia  sieut  sphaera  est  a  sole  et  de 
sole  et  de  substantia  solis,  et  a  sole  non  diseedit,  «nee 
reeedit ,  et  quamvis  sphaera  hie  luceat ,  unum  tantum  est 
cum  sole. 

O  Albanenses,    modo  quaero  a  vobis,    si  beatus  Deus 


80 

scivit,  quando  malus  Deus  misit  exercitum  suum  in  regnum 
beati  Dei  ad  proeliandnm ,  ad  tradendum ,  ad  decipiendum 
et  occidendum.  Si  dixeritis  non,  contra:  ergo  jam  sequere- 
tur ;  quod  animae  sanctae  boni  Dei ,  quae  in  mundo  isto 
agunt  veram  poenitentiam,  essent  sapientiores  beato  Deo,  et 
hoc  probo:  quia  cognoscunt  inimicos  suos  seu  carnem,  mun- 
dum  et  diabolum ,  et  ita  sunt  animatae  contra  illos  caritate 
et  amore  Christi,  quae  non  possunt  intrare  in  ipsis;  ergo 
falsa  sunt,  quae  dicitis:  Si  dixeritis,  quod  scivit  ad  hoc, 
ut  omnes  caperet  et  incarceraret,  ergo  beatus  Deus  fuit  de- 
ceptus,  quia  non  fuit  (fecit?)  sie,  quod  falsum  est.  Praeterea 
si  dixeritis,  quod  beatus  Deus  permisit  eos  intrare  in  reg- 
num suum  ad  hoc,  ut  reciperet  et  recuperaret  vi  de  regno 
mali  Dei  et  angelorum  ejus  omnes ,  quos  ipse  malus  Deus 
cum  suis  angelis  caperet  de  illis  boni  Dei,  ut  ibi  ostenderet 
potentiam  suam,  contra:  quamvis  sint  aequaliter  potentes  in 
contradicendo  unus  alteri ,  tamen  sequeretur  ex  hoc  facto, 
quod  bonus  Deus  esset  minus  potens  et  stultus,  quia  misit 
filium  suum,  ut  occideretur  et  pateretur  tam  horribiles  poe- 
nas  ad  hoc,  ut  recuperaret  illas  animas;  ergo  non  est  ita, 
ut  dicitis.  Praeterea  si  dixeritis,  quod  bonus  Deus  bene  sci- 
vit, quando  ipsi  intraverunt  in  regnum  suum,  sed  non  erat 
ita  armatus  cum  suo  exercitu,  ut  posset  se  defendere,  ideo 
vi  intraverunt;  contra,  quia  jam  sequeretur,  quod  bonus  Deus 
longe  esset  minus  potens,  quod  nefas  est  dicere.  —  O  Al- 
banenses,  quomodo  credendum  est,  ubi  est  tota  curia  coe- 
lestis  cum  Deo  Patre ,  quod  malus  Deus  potuisset  misisse 
exercitum  suum  in  re^-num  beati  Dei  et  fecisse  ibi  mao-num 
proelium  et  occisionem  et  traxisse  deorsum  in  regnum  suum 
magnam  multitudinem  animarum  populi  boni  Dei  in  hunc 
mundum,  quum  una  anima  de  regno  boni  Dei  tracta  et  car- 
cerata  carceribus  mali  Dei  superet  totum  exercitum  supra- 
dictum  diaboli  vel  mali  Dei. 

*  O  Albanenses ,  si  quis  quaerit  a  vobis  ,  utrum  animae 
vadant  de  corpore  in  corpus,  vos  respondetis,  quod  non,  et 
quamquam  habetis  hunc  intellectum ,  quod  animae  vestrae, 
quae  faciunt  poenitentiam  et  cognoscunt  veritatem,  non  ibunt 


81 

amplius  de  corpore  in  corpus,  sed  ibunt  siib  altare  Dei.  O 
Albanenses,  vestrae  animae,  qiiae  sunt  sine  principio,  ut  di- 
citis,  ubi  tamdiu  steterunt  ad  cognoscendum  veritatem?  forte 
quaelibet  illarum  jam  stetit  in  tot  corporibus,  quod  posse- 
mus  dicere  quasi  innumerabilibus.  Forte  dicet  aliquis,  o  ca- 
tholice,  tu  fecisti  mentionem  superius  de  duobus  crucifica- 
mentis,  videlicet  filii  boni  Dei  et  filii  mali  Dei,  sed  dicunt 
Albanenses:  non  est  ita,  quia  nos  credimus  unum  crucifi- 
camentum,  scilicet  filium  boni  Dei.  Respondit  Catholicus: 
verum  est,  quod  dicunt  hoc,  sed  quia  credere  duo  crucifi- 
camenta  est  unum  de  secretissimis  eorum,  ipsa  duo  crucifi- 
camenta  palam  populo  praedicare  non  attentant,  ne  populus 
scandalizaretur ,  unde  super  hoc  intelligatis  rationem ,  quia 
credunt  duo  crucificamenta.  Si  bonus  Deus  misit  filium 
suum  in  hunc  mundum  ad  recuperandum  animas  suas ,  et 
ideo  idem  filius  sustinuit  tormentum  et  opprobrium  et  de- 
decus,  et  hoc  intelligatis  secundum  humanitatem ,  quia  fuit 
verus  homo ,  et  si  malus  Deus  non  misit  filium  suum  in 
coelestem  patriam  ad  sustinendum  simile  tormentum,  sicut 
sustinuit  et  passus  fuit  filius  boni  Dei  in  isto  regno,  sequi- 
tur  ex  necessitate ,  quod  malus  Deus  et  filius  suus  sit  ma- 
joris  potentiae  et  virtutis,  quam  bonus  Deus  et  ejus  filius, 
quod  falsum  est.  Item  sequitur,  quod  sunt  duo  crucifica- 
menta. Si  unus  Deus  esset  fortior  et  potentior  et  sapientior 
altero  etc. ,  istud  proelium  et  lis  esset  finitum  et  devictum 
millia  millium  anni  sunt.  O  Albanenses,  sicut  audivi,  quod 
male  sentitis  de  isto  verbo,  quia  dicitis:  utinam  ille  non  sit 
nobis  adjutor  in  animabus  nostris^,  qui  dixit  illud  verbum: 
tristis  est  anima  mea  etc.  Forte  dicent  Erretici:  O  bestiolae 
sequentes  bestiam ,  vos  tegitis  naturam  bestiae  cum  cauda, 
sed  nos  ita  detegemus  eam,  quod  omnis  homo  poterit  legere 
in  illo  brevi.  O  miser  Catholice^  nota  diligenter:  secundum 
Matthaeum  dicit  Dominus  Jesus  loquendo  de  duabus  arbo- 
ribus:  bona  arbor  etc.  Igitur  quomodo  dubitatis  vos,  quod 
non  sint  duo  principia  contraria,  quia  bonum  est  contrarium 
malo  et  malum  est  contrarium  bono,    et   si   tu    vis    dicere, 

quod  istae  duae  arbores  non  significent  duo    principia  con- 
2)öainger,  ®efdö,  b.  ©elten.    2)o!umentc.  Q 


82 

traria,  sive  non  sint ,  hoc  planum  est ,  quod  luia  intelligitur 
in  bona  parte  et  alia  in  mala.  Igitur  illa  quae  intelligitur 
in  bona  parte  est  a  bono  principio ,  et  ea  quae  intelligitur 
in  mala  parte  est  a  malo  principio;  ergo  Labes  manifeste 
duo  principia  contraria,  si  bene  intelligis. 

O  Albanenses,  quia  videtis  mundam  sie  corruptum  et 
in  eo  tam  gravia,  istis  verbis  multum  utimini,  cum  praedi- 
catis  populo  simplici,  scilicet  quomodo  posset  esse,  quod 
hujusmodi  qui  faciunt  talia  et  in  quibus  fiunt,  essent  a  bono 
Deo?  absit,  imo  potius  a  malo,  et  ideo  velletis,  quod  vestra 
disputatio  esset  opinio  cum  opinione  sine  scriptura;  sed  ec- 
clesia  Romana  appellat  disputationem  sine  scripturis  stultam 
quaestionem ,    et    stultae    quaestioni  non  est  respondendum. 

O  Albanenses,  o  Concorricii  et  o  Bagnolenses,  in  ec- 
clesia  Dei  sunt  et  esse  debent  Septem  sacramenta,  sine  qui- 
bus non  est,  nee  esse  potest  ecclesia  Dei.  De  istis  Septem 
non  habetis  nisi  duo,  scilicet  impositionem  manuum  et  frag- 
mentum  panis;  sed  in  fragmento  panis  non  multum  vim  fa- 
citis ,  et  specialiter  vos  Albanenses,  quia  panis  materialis, 
quem  frangitis,  propter  hoc  non  fit  melior  nee  deterior.  O 
Albanenses,  o  Concorricii  et  o  Bagnolenses,  in  ecclesia  Dei 
reperitur  in  N.  T. ,  quod  debent  esse  episcopi ,  presbyteri, 
diacones  praepositi ,  et  hoc  vocabulum  est  in  ecclesia  Dei. 
Vestrum  vocabulum  est  episcoporum  et  filii  majoris  et  filii 
minoris  et  diaconum;  ponamus,  quod  filius  major  et  filius 
minor  non  contradicatur  vobis ,  ubi  est  vocabulum  presby- 
teri? O  Albanenses,  o  Concorricii  et  o  Bagnolenses,  non 
videtur,  quod  cum  lacrymis  intrinsecis  et  externis  poeniteat 
vos  peccatorum  vestrorum  praeteritorum,  praesentium  et  fu- 
turorum,  uec  in  orationibus  nee  extra  orationes.  Non  videtur, 
quod  habeatis  amorem  divinum,  quod  est  maxime  crudelis- 
simum. 

0  miseri  tapini ,  vos  multum  nugamini  de  corporibus 
humanis ,  cum  mortua  sunt ,  et  ponitis  ea  in  foveas  huc  et 
illuc  privatim,  ut  melius  potestis.  Ita  non  fuit  factum  de 
corpore  Christi,  quod  fuit  ex  quatuor  elementis.  Vos  dice- 
tis,  quod  fuit  spirituale  corpus,  contra:  notate,  quod  fuit  se- 


83 

pultiim  seciindum  morem  Judaeorum ,    ergo   potestis  videre 
manifeste,  qiiod  erat  corpus  materiale. 

De  juramento. 

O  Erretici,  Paiiperes  Lombardi  et  Leonistae  praedicant 
et  credunt,  quod  juramentum  debebat  et  potuit  esse  in 
V.  T. ,  quia  Dens  docnerat  ipsum ,  scilicet  perjurium  erat 
prohibitum,  sed  dicunt:  in  N.  T.  filius  Dei  prohibiiit,  scili- 
cet quod  aliquis  aliquo  casu  non  potest  jurare  sine  peccato 
mortali.  Item  sunt  alii  erretici,  qui  Cathari  appellantur,  qui 
aliter  sentiunt  de  juramento  dicendo,  quod  juramentum  tan- 
tum  prohibitum  est  ecclesiae,  h.  e.  christianis,  sed  illis,  qui 
sunt  extra  ecclesiam,  non  prohibitum  jurare,  nee  pejerare,  nee 
homicidium  facere,  quia  propter  haec  non  sunt  meliores  nee 
deteriores  apud  Deum,  sed  si  pejerant,  scandalum  est  mundo, 
et  ideo  praedicant  Concorricii,  quod  omnes  damnati  habe- 
bunt eandem  poenam;  et  ideo  si  sunt  extra  ecclesiam,  fa- 
ciunt,  quidquid  velint,  non  nocet  adulterari,  nee  prodest  elee- 
mosynas  facere,  quia  debent  esse  in  eadem  damnatione.  Ca- 
thari non  concordant  in  hoc  (doctrina  de  jurejurando)  cum 
Pauperibus.  Igitur  videndum  est  de  hac  divisione.  Dicunt 
Cathari:  Audistis ,  quia  dictum  est  antiquis  etc.  Ista  lex 
data  fuit  a  truphatore  vel  a  malo  Deo;  cognoscendo  filius 
Dei  sie  esse,  dedit  aliam  legem  ecclesiae  Dei  contra  istara. 
Unde  sequitur:  ego  dico  vobis  etc.  Hoc  dat  intelligere,  quod 
illi  qui  jurabant  faciebant  malum,  nee  mirum,  quia  erant  sub 
regimine  mali  Dei ,  et  ideo  filius  Dei  dedit  aliani  legem 
contra  istam. 

Nunc  restat  videre  de  resurrectione.  Albanenses  dicunt : 
Nos  credimus,  esse  duos  domiuos  ab  aeterno  sine  principio, 
sine  medio  et  sine  fine,  et  esse  contrarios,  unum  bonum  et 
unum  malum.  Mundus  iste  et  corpora  ista  sunt  a  Deo  non 
bono ,  et  bonus  Dens  non  habet  aliquid  ad  faciendum  in 
istis  in  aliquo  casu,  et  quod  ista  corpora  morientur  et  non 
magis  resurgent.  Concorricii  autem  aliter  sentiunt,  dicentes 
contra  eos:  O  Albanenses,  si  vos  non  creditis  bonum  esse 
illum  Deum  (qui  creavit)    quatuor  ista  elementa  mundi ,    et 

6* 


84 

non  adoratis  eum  et  petitis  ab  eo  salvationem  secundum 
hominem  interiorem,  nescitis,  quid  petatis,  et  nihil  adoratis, 
quia  non  est  alius  bonus  Dens,  nisi  ille  qui  creavit  quatuor 
elementa.  Nos  Concorricii  adoramiis  bonum  Deum  illum, 
qui  est  ab  aeterno,  et  alius  non  est  ab  aeterno:  et  iste 
noster  Dens,  quem  adoramus,  creavit  quatuor  elementa  istius 
mundi  in  chaos,  sed  non  divisit  simpliciter,  sed  unus  ange- 
lus,  quem  creavit,  qui  peccavit^  qui  multos  angelos  bonos 
seduxit  falsa  promissione ,  qui  vocatur  diabolus ,  Satanas, 
princeps  hujus  mundi,  et  iste  Satanas  divisit  elementa  istius 
mundi  et  omnes  istas  imagines  fecit  de  creatione  boni  Dei 
et  istam  divisionera  fecit  permissione  boni  Dei.  Corpus 
istud  morietur  et  marcescet  et  amplius  non  resurget. 

Multipliciter  erreticorum  erroribus  improbatis  nunc  quod 
de  animabus  vel  spiritibus  sentiant  intimemus.  Dicent  Pau- 
peres  Lombardi:  Credimus,  quod  spiritus  descendat  a  spi- 
ritu  et  caro  a  carne,  et  hoc  fit  in  conjunctione  hominis  et 
mulieriS;,  et  quod  hoc  sit  verum  audite.  Dicit  filius  Dei  se- 
cundum Joannem  3:  „quod  natum  est  ex  carne  etc."  ergo 
potes  videre,  quod  sumus  concordes  cum  filio  Dei,  tace  ergo 
et  noli  in  hoc  contradicere. 

O  pauperes  Lombardi ,  magistri  fixice  (physices)  non 
sunt  concordes  vobiscum  dicentes ,  quod  non  potest  nasci 
Spiritus  de  spiritu.  Physica  non  est  contra  divinitatem.  Pro- 
batur,  quod  non  possitis  probare  per  divinam  scripturam 
ea  quae  dicitis,  nee  vos  nee  nos,  quibus  credendum  est?  an 
nobis  an  ipsis?  non  nobis ,  sed  ipsis;  quare?  quia  longo 
tempore  medici  habent  experimentum ,  h.  e.  quia  probave- 
runt,  quia,  cum  mulier  habet  puerum  vivum,  ipsi  invenerunt 
eum ,  et  quando  mortuus,  h.  e.  sine  anima ,  ipsi  invenerunt 
eum  mortuum  etc.  O  pauperes  Lombardi ,  prius  fuerunt 
Concorricii  in  hac  credulitate,  quam  vos,  quia  prius  fuerunt 
erretici,  h.  e.  extra  ecclesiam,  quam  vos.  O  pauperes  Lom- 
bardi, o  Concorricii,  mirum  videtur  de  vobis,  quia  creditis, 
quod  anima  descendat  ab  anima  sicut  caro  a  carne.  Anima 
immortalis  est,  caro  vero  mortalis ,  quia  anima  est  simplex 
et  non  potest  dividi  nee  incidi  nee  occidi. 


85 


VI. 

Joannis  et  Apostoli   et   Evangelistae  Interrogatio    in 

coena  sancta  regni  coelorum  de  ordinatione  mündig  et 

de   Principe   et   de  Adam.     (Codex  Vindob.  membr. 

1137.  fol.  158.  saec.  XIV.) 

In  nomine  Patris  et  Filii  et  Spiritus  sancti  amen.  Inter- 
rogatio Johannis  et  apostoli  et  evangelistae  in  coena  secreta 
regis  coelorum  de  ordinatione  mundi  istius  et  de  principe 
et  de  Adam.  Ego  Johannes  particeps  in  tribulatione  et 
regno  Dei,  ut  essem  particeps,  qui  et  recumbens  in  coena 
supra  pectus  Jhesu  Christi  Domini  nostri,  dixi :  Domine,  quis 
tradet  te,  et  Dominus  dixit  mihi:  qui  intinxerit  manum  in 
catino,  et  introibit  in  eum  sathanas,  ille  tradet  me.  Et  dixi: 
Domine,  antequam  sathanas  cecidisset,  in  qua  gloria  assiste- 
bat  apud  Patrem?  et  dixit:  in  virtutibus  coelorum  et  in 
trono  Patris  invisibilis  et  ordinator  erat  omnium,  et  sede- 
bam  ^)  ego  apud  Patrem  meum,  et  ille  erat  ordinans  virtutes 
coelorum  et  illos  qui  secuti  sunt  Patrem  et  descendebat  de 
coelis  usque  ad  infernum  et  ascendebat  usque  ad  tronum 
Dei  invisibilis  Patris  et  custodiebat  illas  glorias,  quae  erant 
supra  omnes  coelos,  et  cogitavit  volens  ponere  tronum  super 
nubes  et  esse  similis  altissimo.  Et  cum  descendisset  in 
aerem,  invenit  angelum  sedentem  super  aerem  et  dixit  ei: 
aperi  mihi  portas  aeris,  et  aperuit  ei,  et  descendens  invenit 
angelum,  qui  tenebat  aquas,  et  dixit  ei:  aperi  mihi  portas 
aquarum,  et  aperuit  ei,  et  descendens  invenit  totam  terram  coo- 
pertam  de  aquis^)  et  ambulans  per  subter  invenit  duos 
pisces  jacentes  super  aquas  et  erant  quidem  vincti  substi- 
nentes  totam  terram  per  praeceptum  Patris  invisibilis,  et 
descendens  desubtus  invenit  magnas  nubes  tenentes  pelagum 


Üianbbemerfuiigeit:     ')  sedebat. 

^)  Verum  est,  quod  sunt  pisces,  et  non  est  aliud,  sed  significant 
evangelium  et  epistolam,  quae  sustinent  ecclesiam,  sicut  illi  sustinent 
terram,  quae  ecclesia  raanet  in  VII  columnis    id    est   VII    candelabris. 


^6 

maris,  et  descendit  subtus  et  invenit  suum  infernum  quod 
est  geenna  ^)  igiiis,  postea  vero  non  valuit  descendere  sub- 
tus propter  flammam  ignis  qiii  ardebat.  Tunc  reversus  est 
sathanas  retro  implens  se  de  malitiis  et  ascendit  ad  ange- 
lum,  qui  erat  super  aerem,  et  ad  illum,  qui  erat  super  aquas, 
dicens  eis:  omnia  sunt  mea,  si  me  audieritis,  ponam  tronum 
meum  super  nubes  et  ero  similis  altissimo  et  substolam 
aquas  supra  firmamentum  istum  et  ceteras  aquas  in  lata 
maria  congregabo,  et  postea  non  erit  aqua  super  faciem  om- 
nis  terrae,  et  regnabo  nobiscum  in  saecula  saeculorum,  et 
hoc  dixit  angelis.  Et  ascendebat  ad  illos  coelos  usque  ad 
tertium  coelum  subvertens  angelos  invisibilis  Patris  et  di- 
cens singulis  eorum:  quantum  debes  Domino  tuo?  et  primum 
respondit :  c.  chados  olei,  et  dixit  ei:  accipe  cautionem  et 
sede  et  scribe  1.  Et  alii  dicit:  tu  vero  quantum  debes  Do- 
mino tuo?  qui  ait :  c.  chados  tritici,  et  ait  illi:  tolle  cautio- 
nem tuam  et  sede  et  scribe  cito  octuaginta.  Et  asscendebat 
ad  alios  coelos  ita  dicens  adscenditque  usque  ad  quartum 
coelum  seducens  angelos  invisibilis  Patris,  et  exivit  vox  de 
trono  Patris  dicens:  quid  facis,  dejecte,  subvertens  angelos 
Patris;  factor  peccati,  cito  fac,  quod  cogitasti.  Tunc  Pater 
praecepit  angelis  suis:  deponite  stolas  et  tronos  et  Coronas 
ab  Omnibus  angelis  audientes  eum,  et  tulerunt  angeli  vesti- 
menta  et  tronos  et  Coronas  omnibus  angelis  audientes  eum. 
Iterumque  ego  Johannes  interrogavi  Dominum  dicens,  quum 
sathanas  cecidit,  in  quo  habitavit,  et  respondens  dixit  mihi: 
praecepit  Pater  mens,  et  transtiguravit  se  propter  elationem 
suam,  etabstulit  lumen  gloriae  suae  ei,  et  facies  ejus  sicut 
ferrum  f'uit  fervens"*)    ab  igne  et^)    tota    species    faciei  ejus 


')  Vallis  Josaphat  idem  sunt,  scilicet  oseph  et  atto  et  infernus  et 
tartarus  et  generatio  ignif),  sed  secimdum  diversas  linguas  nominantur, 
non  est  Spiritus  neque  aliquid  vitale,  sed  locus  est,  sicut  est  Bossina  et 
Lombardia  et  Tuscia. 

^)  ....  in  aliquo  malo  opere  a  Domino  suo  et  facies  ejus  muta- 
tur  in  alium  colorem. 

^)  Mutata  est  facies  ejus  sicut  hominis,  qui  amisit  lumen,  quod  ha- 
bebat, et  fuit  tenebrosus  propter  malum,  quod  cogitaverat. 


87 

fnit  siciit  hominis  et  habuit  VII  caiidas^)  trahentes  tertiam 
partem  angelorum  Dei  et  ejectus  fuit  a  trono  Dei  et  a  vil- 
licatione  coelorum  et  descendens  de  coelo  satbanas  in  fir- 
mamentum  hoc  nullam  requiem  poterat  facere,  neque  hi  qui 
cum  eo  erant,  rogavitque  Patrem  dicens:  peccavi,  patientiam 
habe  in  me,  omnia  reddam  tibi;  Pater  misertus  est  ejus  et 
dedit  ei  requiem  facere,  quod  voluerit,  usque  ad  diem  septi- 
mum,  et  tunc  sedit  super  ürmamentum  praecepitque  angelo, 
qui  erat  super  aerem,  et  illi,  qui  erat  super  aquas.  Et  ele- 
vaverunt  duas  partes  aquarum  sursum  in  aerem  et  de  tertia 
parte  fecerunt  1  maria,  et  fuit  divisio  aquarum  per  praecep- 
tum  Patris  invisibilis.  Et  praecepit  iterum  angelo,  qui  erat 
super  aquas:  sta  super  duos  pisces,  et  elevavit  capite  suo 
tertiam,  et  apparuit  arida  et  fuit,  quum  accepit  coronam  ab 
angelo,  qui  erat  super  aerem,  media  fecit  tronum  suum  et 
medium  lumen  solis  accipiensque  coronam  ab  angelo,  qui 
erat  super  aquas^  medietatem  fecit  lumen  lunae  et  medieta- 
tem  lumen  diei.  Et  de  lapidibus  fecit  ignem  et  de  igne 
fecit  omnem  militiam  et  Stellas  et  de  illis  fecit  angelos  Spi- 
ritus, ministros  suos  secundum  formam  ordinatoris  altissimi 
fecitque  tonitrua  et  pluvias  et  grandinem  et  nivem  et  misit 
ministros  angelos  suos  super  ea.  Praecepitque  terrae,  ut  edu- 
ceret  omne  vivens ,  animalia ,  arbores  et  herbas.  Et  mari 
praecepit,  ut  educeret  pisces  et  aves'')  coelorum.  Et  cogi- 
tavit  facere  hominem  in  servitio  sibi  et  tulit  limum  de  terra 
et  fecit  hominem  similem  sibi.  Et  praecepit  angelo  secundi 
coeli  introire  in  corpus  luti  et  tulit  de  eo  et  fecit  aliud  cor- 
pus in  forma  mulieris  praecepitque  angelo  primi  coeli  in- 
troire in  illum.  Angeli  ploraverunt  multum  videntes  super 
se  formam  mortales  esse  in  divisis  formis,  praecipiebatque 
eis  carnalia  opera  facere  in  corporibus  luti,  et  illi  nesciebant 


**)  Septem  caudae  VII  peccata  sunt  vel  vitia ,  quibiis  adhiic  sedu- 
cithomines,  scilicet  mendacium,  adulterium,  rapacitas,  furtum,  blasphe- 
mia,  invidia,  dissensio. 

')  Volucres  et  pisces  non  habent  spiritum  nee  bestiae,  neque  ha- 
bent  spiritum  hominis,  sed  volucres  et  pisces  ab  aquis  et  aere  et  bestiae 
a  terra  et  aere  recipiimt,  quod  habent. 


88 

facere  peccatum.  Initiator  autem  peccati  cum  sua  seductionc 
ita  fecit:  plantavit  paradisum  ^)  et  misit  homines  intra  et 
praecepit  eis,  ne  comederent  ex  eo.  Diabolus  introivit  in 
paradisum  et  plantavit  arundinem  in  medio  paradisi  et  de 
sputo  suo  fecit  serpentem  et  praecepit  ei  in  arundine  manere 
et  sie  diabolus  asscondebat  sapientiam  suae  fraudis,  ut  non 
viderent  deceptionem  suam,  et  introibat  ad  eos  dicens:  de 
omni  fructu  comedite,  qui  est  in  paradiso,  de  fructu  iniqui- 
tatis  ne  comedatis.  Postea  malignus  diabolus  intrans  in  ser- 
pentem malum  et  decepit  angelum  qui  erat  in  forma  mulie- 
ris  et  effundit  super  caput  ejus  concupiscentiam  peccati,  et 
fuit  concupiscentia  Evae  sicut  fornax  ardens. 

Statimque  diabolus  exiens  de  arundine  in  forma  ^)  ser- 
pentis  fecit  concupiscentiam  suam  cum  Eva  cum  cauda  ser- 
pentis,  ideo  non  vocantur  filii  Dei,  sed  filii  diaboli  et  filii 
serpentis,  voluntates  patris  facientes  diabolicas  usque  ad 
saeculi  finem.  Postea  diabolus  effudit  suam  concupiscentiam 
super  Caput  angeli,  qui  erat  in  Adam,  et  ambo  inventi  sunt 
in  concupiscentia  luxuriae  simul  generando  filios  diaboli  et 
serpentis  usqne  ad  consummationem  saeculi.  Et  postea  ego 
Johannes  interrogavi  Dominum  dicens,  quare  dicunt  homi- 
nes: Adam  et  Eva  a  Deo  sunt  formati  et  in  paradiso  po- 
siti  fuerunt  custodire  mandata  ejus,  et  ipsi  propter  trans- 
gressionem  praecepti  Patris  morti  traditi  sunt,  et  Dominus 
dixit  mihi:  audi,  Johannes  carissime,  insipientes  homines  sie 


')  Plantavit  paradisui»  id  est  ortum  fructiferum  XX  arboribus,  sci- 
licet  nucJbus  et  malis  perimicis  et  cotanis  et  aliis  pomis  et  inte  et  cir- 
cumdedit  omnia  paradisino  igne  et  misit  intus  Adam  et  Evam  et  adhuc 
manet  ad  deceptionem  hominum,  qui  credunt  ea  esse  bonum  locum,  sed 
malus  est,  intis  vetita  non  fuit  mors,  sed  diabolus  latenter  misit  sapo- 
rem  suum  in  —  ,  ut  posset  decipere  eos ,  non  tamen  esset  liberatus  a 
morte ,  si  non  coraedisset ,  sed  diabolus  fecit  hoc  totum ,  ut  decipiat 
homines. 

^)  Serpens  non  fuit  ut  serpens,  sed  sicut  homo;  fecit  enimse  sicut 
pulcrum  adolescentem  et  per  praeceptum  diaboli  introivit  in  paradisum 
per  —  canam  et  decepit  mulierem  et  fornicatus  est  cum  ea  cum  cauda, 
quod  diabolus,  cum  dormiret,  cecidit  de  bava  ejus,  ex  illa  creatus  est 
nie  serpens. 


89 

dicunt,  sed  quum  in  praevaricfttione  Pater  mens  lutea  Cor- 
pora   fecit,    sed  de  Spiritu  sancto  omnes  virtutes  coelorum 
fecit,  ipsi  autem  propter  transgressionem  et  propter  causam 
eorum  inventi  sunt  habentes  lutea  corpora    et    morti  traditi 
sunt.  Et  adhuc  ego  Johannes  interrogavi  Dominum  dicens: 
Domine,  quomodo  incipitur  homo  de  Spiritu  in  corpore  car- 
nali,  dixitque  mihi  Dominus:    de  lapsis  spiritibus  coelorum 
ingrediuntur  in  corpora  feminea  lutosa  et  carnem  accipiunt 
de  concupiscentia  carnis,  et  nascitur  Spiritus    de    spiritu    et 
caro  de  carne,  et  ita  finitur  regnum  sathanae  in  hoc  mundo. 
Et  interrogavi  Dominum  dicens:  usque  quo  regnabit  sathanas 
in  hoc  mundo  super  essentia  hominum?    dixitque    mihi  Do- 
minus: Pater  meus  permisit  illi  regnare  VII  dies,  qui  sunt 
Septem  secula.    Et  iterum  ego  Johannes  interrogavi  Domi- 
num dicens:  quäle  erit  hoc  saeculum,  dicens  et  dixit  mihi: 
ex  quo  cecidit  diabolus  de  gloria  Patris  et  propriam  gloriam 
voluit  seditque  supra  nubes  et  posuit  nubes  ministros  suos 
ignem  urentem  et  interea  homines  ab  Adam  usque  ad  Enoch 
et  misit  ministrum  suum  et  assumpsit  eum  supra  firmamen- 
tum    et    ostendit  illi  deitatem    suam    et   praecepit   illi    dari 
calamum    et  atramentum    et   sedens  scripsit  septuaginta  VI 
libros  et  praecepit  ei,  eos  deferri  in  terram ,    detulit  autem 
Enoch  libros  et  tradidit  iiliis  et  docuit,  eos  facere  formam 
sacrificiorum  et  locum  sacrificiorum,  et  fecerunt  ita  et  clau- 
serunt  regnum  coelorum  ante  homines,  et  dicebateis:  videte 
quia  ego  sum  Dens,  et  non  est  alter  Deus  praeter  me.  Ideo 
misit  me  Pater  meus  in  mundum  istum,  ut  manifestem  no- 
men  meum  hominibus,  et  ut  cognoscant  eum  et  malitiosum 
diabolum.     Cum  autem  cognovisset  sathanas,  quod  descen- 
derem  in  hunc  mundum,  misit  angelum  suum  et  accepit  de 
tribus  arboribus  et  dedit  Moysi  prophetae  ad  crucifigendum 
me,  quaeligna'*')  mihi  custodiuntur  usque  nunc,  et  ipse  an- 


'")  etiam  fuerunt  ligna  illa,  cum  quibus  divisit  mare  Moyses,  cum 
autem  venerunt  filii  Jsrael  ad  aquas  amaras  quas  qui  gustabantmorie- 
bantur.  Erat  tunc  angelus  Moj^si  dicens:  tolle  ligna  et  junge  insimul 
et  planta  ea  juxta  aquam  dicens,  ista  ligna  erunt  salus  mundi  et  defen- 
siü  mundi,  remissio  peccatorum  mundi erit  confessus  in 


90 

nnntiabat  ei  deitatem  praecepitqiie  ei  legizare  filiis  Israel,  et 
ita  eduxit  eos  per  siccum  per  medium  maris.  Quam  cogita- 
vit  Pater  meus  mittere  me  in  mundum  istum,  misit  ante  me 
angelum  suum  per  Spiritum  sanctum,  ut  reciperet  qui  voca- 
batur  Maria,  mater  mea,  et  ego  descendens  per  auditum  in- 
troivi  et  exivi,  et  scivit  sathanas,  princeps  hujus  mundi,  quod 
ego  veni  quaerere  et  salvare  quae  perierant,  misit  angelum 
suum  Elyam  prophetam  baptizantem  in  aqua,  qui  vocatur 
Johannes  Baptista.  Elyas  autem  interrogavit  principem  hujus 
mundi,  quomodo  poterit  eum  cognoscere,  et  ipse  dixit  ei: 
supra  quem  videritis  Spiritum  sanctum  descendentem  in  specie 
columbae  et  manentem  supra  eum,  ipse  est,  qui  baptizat  in 
Spiritu  sancto  et  igni.  Ideo  hoc  dicebat  Johannes,  quia  non 
cognoscebat  eum ,  sed  ille  qui  misit  me  baptizare  in  aqua, 
ille  dicit  ei:  testificatur  Johannes,  ego  baptizo  in  aqua  in 
poenitentia,  ille  autem  baptizat  nos  in  Spiritu  sancto  in  re- 
missionem  peccatorum,  üle  est ,  qui  potest  perdere  et  sal- 
vare. Et  iterum  ego  Johannes  interrogavi  Dominum:  potest 
homo  habere  salvationem  per  baptismum  Johannis?  Sine  meo 
baptismate,  quo  baptizo  in  remissionem  peccatorum,  inquam 
solum_,  nullus  potest  habere  salvationem  Dei,  ex  quo  ego 
sum  panis  vitae  descendens  de  septimo  coelo ,  quod  qui 
manducat  carnem  meam  et  bibit  sanguinem,  hi  filii  Dei  vo- 
cabuutur.  Et  interrogavi  Dominum,  quid  est  caro  tua  et  quid 
est  sanguis  tuus,  et  dixit  mihi  Dominus,  antequam  cecidisset 
diabolus  cum  tota  militia  angelica  Patris,  angeli  Patris  oran- 
tes  orloriiicabant  Patrem  meum  hanc  orationem  dicentes: 
„Paternoster,  qui  es  incoelis,  ^')  ita  hie  cantus  ascendebat 
ante  tronum  Patris,  sed  angeli,  ex  quo  ceciderunt,  jam  non 


• 

illo,  qui  .  .  .  enim  de  Maria  virgine,  quod  significat  fidem  sanctae  tri- 
nitatis;  quicunque  enim  crediderit  in  tidem  sanctae  trinitatis,  salvus  erit, 
sicut  homines  bibentes  postea  illam  aquam  per  plantationem  illam 
salvi  fuerint. 

• ')  Cantabant  angeli  hanc  orationem  dicentes,  sed  Pater  noster  non 
ideo  dixerunt,  quod  ipsi  peccata  haberent,  sed  Pater  providens  nosti'a 
delicta  futura ,  qui  nos  dicturi  eramus  hanc  orationem,  sie  placuit  ei 
esse  dicendam. 


91 

potuerunt  glorificari  Dominum  in  hac  oratione.  Et  iterum 
inteiTOgavi  Dominum:  quomodo  totiis  mundus  accepit  bap- 
tismum  Johannis ,  tuum  aiitem  non  omnes  accipiunt.  Re- 
spondit  mihi  Dominus:  ideo,  quia  opera  eorum  mala  sunt, 
et  non  veniunt  ad  lucem;  discipuli  Johannis  nubunt  et  nu- 
buntur,  discipuli  autem  mei  non  nubunt,  nee  nubuntur,  sed 
sunt  sicut  angeli  Dei  in  coelo  in  regno  coelorum.  Et  ego 
dixi:  si  ita  est  peccatum  cum  mulieribus,  non  expedit  nu- 
bere.  Et  Dominus  ait:  non  omnes  capiunt  vcrbum  istud, 
sed  quibus  datum  est;  sunt  enim  eunuchi,  qui  de  ventre 
matris  sie  nati  sunt,  et  sunt  eunuchi,  qui  facti  sunt  ab  ho- 
minibus,  et  sunt  eunuchi,  qui  se  ipsos  eastraverunt  propter 
regnum  coelorum.  Et  postea  ego  interrogavi  Dominum  de  die 
judieii,  quod  signum  erit  adventus  tui,  et  respondens  Dominus 
ait,  et  erit,  cum  eonsummabitur  numerus  justorum  secundum 
numerum  coronarum  cadentium,  tunc  solvetur  sathanas  de 
suo  carcere  habens  iram  magnam  et  faciet  bellum  cum  ju- 
stis,  et  clamabunt  justi  ad  Dominum  Deum  suum,  et  statim 
praeeipiet  Dominus  Dens  arehangelo,  ut  tuba  cantet,  et  exiet 
vox  arehangeli  de  eoelis  et  usque  ad  inferiora  audietur,  et 
tunc  obseurabitur  sol  '^),  et  luna  non  dabit  lumen  suum,  et 
stellae  cadent  de  eoelis  et  solventur.  .  .  .  *^)  Venti  magni 
a  constitutione  eorum,  et  tremet  terra  et  mare  montesque  et 
colles  insimul,  et  tunc  revelabitur  signum  filii,  et  plangent 
omnes  tribus  terrae,  statimque  coelum  tremet  et  obseurabi- 
tur, et  sol  lueet  usque  ad  horam  nonam,  et  tunc  manifesta- 
bitur  filius  hominis  in  gloria  sua  omnesque  sancti  et  angeli 
cum  eo,  et  sedes  ponentur  supra  nubes,  sedebitque  supra  se- 
dem  gloriae  suae  cum  XII  apostolis  super  XII  sedes  suae 
gloriae,  et  libri  aperientur,  et  judicabit  omnes  gentes  orbis 
terrae,  tunc  praedieabitur  fides,  tunc  mittet  filius  hominis 
angelos  suos    et   colligcnt  electos  suos    a  summis  coelorum 


'')  Quatuor  venti  reges  sunt,  qui  persequentur  ecclesiara,  quae  tunc 
erit,  et  alios  bello  occident,  sine  misericordia. 

'^j  Sol,  id  est,  princeps  et  tronum  suum;  luna,  id  est  lex  Moysi, 
stellae  spiritus  sui  ministri,  quod  apostoli  non  habebunt  locum  ut  p.  . 
regnare,  sed  Christus  filius  Dei,  qui  est  sol  septuplum,  regnabit. 


92 

asque  ad  fines  eorum  et  adducent  eos  cum  sua  in  omnia 
mihi  super  nubem  in  aerem;  tunc  mittet  filius  üei  daemo- 
nes  malos  et  ejiciet  eos  cum  ira  et  omnes  linguas  quae  cre- 

diderunt  in  eum,  eos  ve  .  .  n  .  .  r  et qui 

manducemus  et  bibamus  et  recipiamus  et  bis,  qui  hie  sunt, 
et  videamus ,  quäle  adjutorium  habebit  de  bis,  et  confestim 
omnes  gentes  ante  Judicium  timidum,  et  aperientur  duo  libri 
et  manifestabunt  omnes  gentes  eum  praedicatione  eorum  et 
glorificabunt  justos  in  sufferentia  eorum  cum  operibus  bonis, 
gloria  et  honor  inaccessibilis  custodientibus  angelicam  vitam, 
et  obedientes  iniquitati  iram  et  furorem  et  angustiam  et  in- 
dignationem  accipient,  et  separabit  filius  hominis  justos  suos 
de  medio  peccatorum  dicens  eis :  venite,  benedicti  Patris  mei, 
percipite  paratum  vobis  regnum  a  constitutione  mundi,  et 
tunc  dicet  peccatoribus:  discedite  a  me,  maledicti,  in  ignem 
aeternum  paratum  diabolo  et  angelis  ejus,  et  ceteri  videbunt 
novissimam  separationem  et  convertentur  peccatores  in  in- 
fernum.  Et  per  licentiam  Patris  exibunt  de  carcere  Spiritus 
increduli  aliquando  et  vocem  meam  audient,  et  erit  unum 
ovile  et  unus  pastor.  Et  tunc  per  licentiam  Patris  exiet  de 
inferiori  terrae  obscuritas  tenebrosa  et  geenna  ignis  et  arde- 
bit  omnia  inferiora  terrae  usque  ad  aerem  firmamenti,  erit 
ignis  afiic 


VII. 

De  Pauperihus  de  Lugduno.  (Cod.  Vatic.  lat.  2648.) 

f.  71.  Sequitur  de  vita  et  actibus,  de  fide  et  erroribus  haereticorum, 
qui  se  dicunt  Pauperes  Christi  seu  Pauperes  de  Lugduno. 

Primo  est  sciendum ,  quod  de  secta  praedictorum  hae- 
reticorum alii  dicuntur  haeretici  perfecti  et  consolati ,  alii 
amici  eorundem.  Item  haereticorum  perlectorum  alii  dicun- 
tur sandaliati,  alii  Novellani.  Sandaliati  sunt  illi,  qui  sacer- 
dotes,  magistri  et  rectores  dicuntur  totius  haereticae  pravi- 
tatis  et  possunt,  ut  asserunt,  conficere  opus  Christi  sicut  ca- 
tholici  sacerdotes.     Item  sandaliati  non  tenent  pecuniam,  et 


93 

sotulares  decollatos  seu  perforatos  super  pedes  in  dictis  san 
daliis.  Et  qiiodquod  per  ipsos  sandaliatos  ordinatur,  con- 
stituitiir  vel  etiam  praecipitur,  ab  omnibus  inferioribus  irre- 
fragibiliter  observatur,  et  eisdem  tanquam  capitibus  obediunt. 
In  ipsa  secta  homines  et  mulieres  recipiuntur  et  fratres  et 
sorores  nuncupantnr.  Non  possident  aliqui  immobilia,  sed 
propriis  renuntiant  et  seqiiuntur  paupertatem.  Non  laborant, 
nihil  acquirunt  vel  lucrantur,  unde  valeant  sustentari.  Sed 
de  bonis  et  eleemosynis  siiorum  amicorum  et  credentium 
sustinentiir  et  vivimt  studiis  cum  magna  sollicitudine  inhae- 
rentes.  Item  amici  eorundem  et  credentes  possident  immo- 
bilia et  utuntur  conjugio,  mercantur,  negotiantur,  acquirunt 
etiam  et  lucrantur  et  per  ipsos  haereticos  perfectos  visitan- 
tur,  praedicantur  et  reducuntur  ad  credulitatem  eorum,  prout 
inferius  apparebit. 

Secundo  dicendum  est,  quod  praedicti  haeretici  tenent, 
credunt  et  docent  suis  credentibus  amicis  Septem  articulos 
fidei,  et  Septem  etiam  sacramenta,  et  alia  pro  majori  parte, 
quae  Catholici  credunt,  exceptis  erroribus ,  qui  sequuntur. 
Non  credunt,  quod  D.  Papa  tantam  potestatem  habeat  in 
terris ,  quantam  habuit  b.  Petrus ,  nisi  ita  bonus  esset  et 
sanctus,  ut  b.  Petrus  erat.  Item  non  credunt,  esse  purgato- 
rium  nisi  duntaxat  in  hoc  mundo.  Item  non  credunt,  quod 
eleemosynae  vel  orationes  proficiunt  animabus  defunctorum. 
Item  non  credunt,  quod  alicui  liceat  sine  mortali  peccato 
in  aliquo  casu  de  mundo  hominem  occidere  vel  jurare.  Item 
credunt,  quod  alter  alteri  sua  peccata  valeat  confiteri  juxta 
autoritatem  b.  Jacobi.  Item  credunt,  quod  illi,  qui  inter 
cos  in  sandaliatos  ordinantur,  possunt  ita  bene  opus  Christi 
conficere  sicut  catholici  sacerdotes. 

Tertio  sciendum  est^  quod  praedicti  haeretici  in  diver- 
sis  locis,  provinciis  et  regiminibus  hujusmodi ,  tarn  in  Ala- 
mannia,  quam  in  aliis  partibus  commorantur  per  domos  et 
lamilias ,  duo  vel  tres  in  uno  hospitio  cum  duabus  vel  tri- 
bus  mulieribus,  quas  suas  uxores  esse  fingunt  vel  sorores. 
Aliquot  antiquae  mulieres  sine  hominibus  in  hospitiis  com- 
morantur, sed  per  alios  haereticos  saepe  et  saepius  visitan- 


94 

tur  et  eis  alimenta  praeparantur.  Talern  in  hospitiis  vitam 
diicunt.  Siirgunt  —  —  miiltorum ,  diciint,  quod  orent  pro 
regibus  et  ducibus  et  gubernatoribus,  scilicet  iit  Deus  con- 
cedat  eis  ita  mundum  giibernare,  quod  sit  ad  suam  gloriam 
et  eorum  salutem  vel  verba  consimilia.  Item  orant  pro  ini- 
micis  et  persecutoribiis  eorundem,  ut  ad  poenitentiam  per 
Dei  adjutorium  convertantur  vel  verba  similia,  et  pro  Omni- 
bus dicatur  septies  vel  decies  Pater  noster.  Facta  oratione 
ille,  qui  regit  hospitium,  primo  surgit  et  dicit:  Deus  sit  no- 
biscum ,  si  sibi  placet.  Post  hoc  illi  tam  homines  quam 
mulieres,  qui  scripturam  volunt  addiscere ,  recipiunt  a  suis 
doctoribus  lectionem,  et  lectionibus  receptis  et  pluries  repe- 
titis  faciuut  postea  id  quod  volunt,  et  mulieres  cibaria  prae- 
parant.  Si  aliquod  offendant  peccatum  in  aliquo,  coram 
Omnibus  hospitii  projiciunt  se  in  terram  postulantes  veniam, 
et  tunc  eriguntur  a  circumstantibus,  et  poenitentia  eis  datur. 
Ante  prandium  ponunt  se  ad  orationem ,  ut  superius  conti- 
netur,  et  pluries  in  die:  in  prandio  ille,  qui  regit  hospitium, 
benedictionem  prandii  facit  in  hunc  modum,  dicendo  bene- 
dicite,  et  alii  respondent:  Deus,  et  praeterea  dicitur  Pater 
noster,  qua  completa  dicit  rector  hospitii  materna  lingua: 
Deus ,  qui  benedicere  (voluit)  quinque  panes  ordeaceos  et 
duos  pisces  in  deserto,  benedicat  cibum  et  potum  et  perso- 
nas  qui  recipient,  in  nomine  Patris  et  Filii  et  Spiritus  sancti. 
Quandoque  per  illum,  qui  regit  hospitium,  praedicatur  in 
prandio  vel  in  coena ,  et  facta  praedicatione  regratiatur  ei- 
dem  per  aliquem  circumstantem,  et  sua  praedicatio  confir- 
matnr.  Post  prandium  agunt  gratias  et  rector  hospitii  dicit 
materna  lins^ua:  Benedictio  et  claritas  etc.  et:  retribue  etc. 
Et  iterum  ponunt  se  ad  orationem,  ut  supra.  Familiäres 
hospitii  peccata  sua  rectori  suo  confitentur^  quando  volunt, 
non  tamen  ad  hoc  compelluntur,  nisi  velint.  Si  aliqui  cre- 
dentes  vel  amici  eorum  ad  hospitium  veniunt ,  fit  eisdem 
magnum  festum,  et  cum  magno  gaudio  recipiuntur  et  prae- 
dicantur  et  exhortantur  in  forma  superius  memorata ,  et 
quando  confiteri  volunt,  a  rectore  seu  majore  hospitii  confi- 
tentur,  et  eis  injungitur  poenitentia  per  eundem  vel  ab  alio 


95 

de  hospitio,  si  rector  non  sit  praesens.  Item  cum  aliqiü  hae- 
retici  perfecti  in  una  villa  liabitantes  veniunt  ad  hospitiuni 
aliquomm  aliorum  haereticorum  perfectorum  in  alia  villa 
commorantium ,  in  adventu  ipsorum  dant  sibi  ad  invicem 
osculum  pacis ,  homines  horainibus,  mulieres  mulieribus,  et 
sie  faciunt  in  recessu. 

Quarto  sciendnm  est,  quod  praedicti  haeietici  perfecti 
semel  in  anno  in  quadragesima  vel  circa  celebrant  concilium 
vel  capitulum  generale  in  aliquo  loco  Lombardiae  vel  Pro- 
vinciae ,  vel  in  aliis  regionibus ,  in  quibus  sandaliati  vel 
eorum  aliqni  coinmorantur ,  et  hoc  fieri  consnevit  potius  in 
Lombardia  quam  alibi.  Ad  qnod  concilium  veniunt  tres  vel 
quatuor  haeretici  perfecti  de  Alamannia  habentes  secum  ali- 
quem  clericum  vel  alium  interpretatorem ,  et  fingunt  aliquo 
modo,  se  velle  apostolorum  Petri  et  Pauli  limina  visitare. 
In  quo  quidem  generali  concilio  seu  capitulo  quasi  omnes 
haeretici  hospitiorum  gubernatores  congregantur.  In  quo 
etiam  capitulo  credentes  non  admittuntur,  nee  perfecti  haere- 
tici juvenes ,  nee  mulieres,  quamvis  sint  perfeetae  et  anti- 
quae,  nee  aliquis  haeretieus  perfectus,  quamvis  antiquus,  nisi 
eorum  voluntati  et  obedientiae  totaliter  sit  subjeetus  et  ser- 
vet  immobiliter  seetam  illam.  In  praedicto  siquidem  capi- 
tulo traetatur  de  statu  omni  dietae  seetae,  et  quaeritur  a  quo- 
libet,  ut  audivit  de  statu  familiae  suae  et  qualiter  se  guber- 
net,  et  &i  fuerint  aliqui  inobedientes  vel  rebelles,  mittuntur 
et  cum  aliis  soeiis  adjunguntur.  Item  si  aliqui  haeretici  per- 
fecti fuerunt  inter  eos  per  longa  tempora  laudabiliter  con- 
versati  juxta  formam  seetae  suae  et  fuerint  sapientes  in 
scriptis,  efficiuntur  in  eodem  capitulo  sandaliati,  et  ex  tune 
una  cum  aliis  sandaliatis  magistri  et  rectores  et  sacerdotes 
dieuntur.  Item  in  dicto  capitulo  ordinatur  de  his,  qui  in 
dieta  seeta  cupiunt  profiteri  et  eonsolari,  et  illi,  de  quibus 
conceditur,  postea  consolantur,  et  mansio  seu  societas  as- 
signatur  eisdem,  in  qua  permanere  debeant  illo  anno.  Item 
in  dicto  capitulo  deputantur  et  constituuntur  visitatores  ami- 
corum  suorum  et  credentium,  qui  visitare  debeant  illo  anno, 
et  mittuntur  duo  in  qualibet  regione  seu  provincia,  in  qua 


96 

aliqiü  de  eorum  credentia  conversantur.  Item  in  diclo  ca- 
pitulo  parantur  pecunia  et  eleemosynae  per  amicos  et  cre- 
dentes  eorundem  sibi  data  et  transmissa ,  qiiae  qiüdem  pe- 
cunia jnxta  Ordinationen^  dictorum  sandalicorum  distribuitur, 
et  datur  cuilibet  certa  portio  pro  se  et  sua  familia  in  victu 
et  vestitu  anno  venturo  snstinenda.  Et  si  aliqui  qui  regunt 
hospitia  praesentes  non  fnerint ,  mittitur  eis  pecunia  per 
alios,  qui  in  Ulis  partibus  morantur,  et  de  Alamannia  major 
pars  pecuniae ,  de  qua  vivunt  et  sustinentur,  apportatur. 
Qualiter  autem,  ignorat  iste  qui  hoc  deponit  (ber  Qzn^t). 
Qualiter  autem  in  sandaliatos  ordinent,  ignorat  similiter.  Sed 
audivit,  quod  discalciantur  per  alios  sandaliatos,  et  ei  cre- 
duntur  caligae  et  sotulares  super  pedes  perfbrati,  ut  supe- 
rius  continetur. 

Quinto  est  sciendum,  quod  professio  eorum,  qui  inter 
ipsos  recipiuntur ,  fit  hoc  modo:  Major  seu  sapientior  de 
societate  seu  hospitii,  in  quo  consolandus  moraturus  est  illo 
anno,  seu  alius  haereticus  extraneus,  si  sibi  praesens  fuerit 
et  sapientior  reputetur,  congregatis  omnibus  tam  hominibus 
quam  mulieribus,  quae  in  illo  hospitio  commorantur,  prae- 
dicat,  et  facta  praedicatione  exponimt  illi ,  qui  recipiendus 
est,  omnia  quae  observantur  in  dicta  secta,  et  quod  oportet 
illum,  qui  recipiendus  est,  credere  illud  quod  superius  con- 
tinetur, et  quod  de  cetero  castitatem  servet,  proprium  non 
habeat ,  humilitatem  et  obedientiam  promittat  et  consilio  et 
voluntati  ipsorum  haereticorum  obediat  in  omnibus  et  pa- 
reat,  non  mentiatur,  non  juret,  non  occidat,  nee  aliud  mor- 
tale peccatum  faciat  pro  posse  suo ,  imo  antequam  aliquod 
e  praedictis  offendat,  mortem  patiatur;  quod  si  praedictum 
adimplere  non  vellet,  non  reciperetur  inter  eos.  Et  conso- 
landus respondet  separatim,  omnia  et  singula  supradicta  pro 
posse  suo  fideli  adimplere  et  observare,  et  tunc  projiciens 
se  in  terram  a  circumstantibus  erigitur  et  sibi  a  quolibet 
datur  osculum  pacis,  si  homo  fuit,  ab  hominibus,  si  mulier, 
a  mulieribus.  Et  tunc  ille,  qui  sie  receptus  est,  solvet  ex- 
pensas  prandii,  si  (non)  habet,  non  solvet. 

Sexto    sciendum ,    quod    illi    (qui)    deputati    et  ordinati 


97 

sunt  ad  visitandum    credentes    sie    procedunt:    petiint    enim 
loca,  quae  visitare  debent,  et  notificant  eis,  quod  tales  fia- 
tres  veniiuit.  Et  tiinc  mandatur  eisdem  per  dictos  credentes 
et  assignatur  certa  dies  et  hora ,    ad    quam  venire  debeant. 
Ad  quam  horam  veuiunt  cum  dicto  credente ,   qui  conducit 
eos    aliquando    de    die,    aliquoties    de    nocte.     Non    faciunt 
quoad  praesens  congregationes  magnas,    sed  dictos  creden- 
tes visitant  de  hospitio  in  hospitium ,  videlicet  quoslibet  in 
hospitiis  eorum,  et  ibi  in  quolibet  hospitio  manent  per  duos 
vel  tres  vel  quatuor  dies ,    aliquoties    minus    et   praedicant, 
exhortantur  et  instruunt  ipsos  credentes  in  fide  et  erroribus 
supradictis ,    et  quod  ab  infrascriptis  abstineant:    non    occi- 
dant,  non  mentiantur,  non  jurent,  non  faciant  aliquod,  quod 
sibi  nolunt  fieri.  Item  audiunt  confessiones  ipsorum  creden- 
tium  et  eis  poenitentias  injungunt,  et  eleemosynas  recipiunt 
ab  eisdem  et  scripturas  eis  docent.  Aliquoties  etiam  in  aliis 
hospitiis  dictorum  credentium  visitant  isto  modo,  et  in  plu- 
ribus  locis  perferunt  dicti  perfecti  haeretici  suis  eredentibus 
et  eorum  liberis  et   familiis   aliqua  jocalia ,    videlicet  zonas, 
cultellos,  achalbenos  et  acus,  ut  libentius  et  familiarius  reci- 
piantur.  Et  dicta  visitatio  fit  potius  in  hieme  quam  aestate, 
quia  credentes  melius  vacare  possunt;    visitatis  eredentibus 
salutant  eos  ex  parte  fratrum  suorum  omnium.  Et  dicti  cre- 
dentes rogant  eos,  ut  ex  parte  ipsorum  salutent  omnes  fra- 
tres  suos  et  orent  ad  Dominum  pro  eisdem.     Et    sie    dicti 
vilitatores  credentium  cum  pecunia  et  eleemosynis  sibi  da- 
tis  ipsa  reportant  ad  venturum  capitulum  generale,  et  eadem 
ibi  praesentantes  dividunt,  prout  superiiis  continetur. 


VIII. 

^luBJÜge  ttUB  km  Codex  Vaticanus  4030.    (^rotofolfe 
ber  3nquifition  in  Sangueboc,  Anfang  be§  14.  3a^r§.) 

nie ,    qui    eum    ordinavit  diaconum ,    vocabatur  Major, 

electus  aDeo  et  hominibus;  socii  elegerunt  eum,  credentes, 

ipsum  esse  bonum ,    ac  post  electionem  orantes  super  eum 
2)öaingcr,  ®ejc^.  b.  (Selten.    SDofumente.  7 


98 

et  impoiientes  manns  super  caput  ejus,  iit  acciperet  Spiri- 
tnm  sanctiim.  Statuerimt  enin  Majorem  siiiim,  sicnt  apostoli 
fecerunt  de  Mattbia,  et  orclinaverunt  episeopos  siiccessores 
suos.  Non  volnit  dicere,  si  Major  est  uniis  solus  vel  diio 
vel  tres.  Cum  Major  eorum  decesserit,  congregant  se  dia- 
coni  et  presbyteri  in  qnadam  domo,  et  antiquior  in  ordine 
dicit  aliis:  fratres,  nos  sumus  sine  Majore  et  oportet,  quod 
aliquis  ordinatur  inter  nos,  qui  babet  auctoritatem  et  scien- 
tiam  regendi  gregem  Dei;  quia  inter  nos  non  esset  perfe- 
ctus  ordo ,  qui  consistit  in  tribus  ordinibus ,  episcopatu, 
presbyteratu  et  diaconatu,  sine  eo,  qui  debet  babere  ordi- 
nem  majoralem ,  qui  ordo  est  gradus  perfectionalis ,  nee 
etiam  babemus  Majoralem,  qui  nos  regat.  Et  tunc  praecipi- 
tur  aHcui  ordinis  presbyteratus,  quod  egrediatur  extra.  Et 
tunc  dicit  ille  antiquior,  nominando  illum,  quem  exire  fece- 
runt: fuit  inter  nos  per  tot  annos  et  est  homo  multum  lite- 
ratus  in  scientia  divina,  ut  velletis  vos ,  quod ,  si  Deo  pla- 
cet ,  ipse  esset  Major  noster  post  Deum ,  interrogando  ali- 
quem  post  se  antiquiorem.  Omnibus  concorditer  et  uni- 
voce  respondentibus,  quod  placet,  quod  ille  praeficiatur  su- 
per eos,  tunc  vocatur  ille,  qui  electus  est  et  ipso  renuente 
et  allegante  suam  insufficientiam ,  tandem  praecipitur  ei, 
quod  obediat  et  servet  obedientiam,  quam  promisit  Deo  et 
bominibus,  et  tunc  ipse  consentit,  licet  coactus  per  obedien- 
tiam. Quo  facto  omnes  genua  flectunt,  dicentes  Pater  noster, 
tunc  surgunt,  et  tunc  electus  coniitetur  omnia  peccata  sfta 
in  genere  et  petit  a  Deo  remissionem  suorum  peccatorum 
et  rogat  eum ,  ut  det  ei  fructuosam  facere  poenitentiam ,  et 
ut  faciat  eum  dignum ,  quod  possit  recipere  Spiritum  san- 
ctum.  Ante  tamen  quam  faciat  generalem  confessionem, 
confitetur  in  secreto  peccata  sua,  de  quibus  recordari  potest, 
alii  Majori ,  si  sit  ille  praesens ,  et  si  praesens  non  esset, 
mittetur  pro  eo,  si  in  eorum  statu  alter  Major  esSet,  alio- 
quin  confitetur  alii  Majori,  licet  ille  Major  non  haberet  gra- 
dum  perfectionalem.  Tunc  electus  flectit  genua  in  medio 
fratrum  et  ante  Majorem  babentem  ordinem  perfectionalem, 
si  praesens  sit ,    alioquin  ante  Majorem   nou  ordiuatum ,    et 


99 

tunc  dictus  Major  iinponit  manus  de  voliintate  fratriim  super 
capnt  electi,  orans  saper  eiim,  ut  accipiat  Spiritiim  sanctum^ 
et  post  eimi  imponiint  mamim  omnes  presbyteri  praesentes 
et  diaconi.  Et  Major  habet  ordinari  in  ordine  gradiis  per- 
fectionalis  per  alium  Majorem,  qni  ejusdem  gradus  sit,  si 
in  eorum  statu  sit  aliqiüs  talis ,  quod  si  non  esset ,  tunc 
presbyter  antiquior  de  voluntate  et  licentia  aliorum  presby- 
terorum  et  diaconoruin  electum ,  qui  tunc  non  induitur  ali- 
ter,  nisi  communibus  vestibus,  sed  induitur  bonis  operibus, 
jejuniis  et  orationibus,  habet  et  mitram  spiritualem,  non  ta- 
rnen corporalem,  scilicet  auctoritatem  regendi  a  Deo  et  ho- 
minibus ,  habet  etiam  bacuhim  pastoralem  non  corporalem, 
sed  spiritualem,  scilicet  minas  sacrarum  scripturarum  contra 
peccatores.  Quando  Major  est  ordinatus,  ipse  potest  ordi- 
näre et  ordinat  presbyteros  et  diaconos  in  statu  suo.  Dia- 
conum  eligunt  fratres;  et  debet  per  sex  annos  et  ultra  in 
societate  fuisse;  Major  ordinat  eum ,  orando  et  imponendo 
manum  super  caput  ejus,  et  oratio ,  quam  dicunt ,  dum  or- 
dinatur  diaconus ,  est  Pater. noster  et  Ave  Maria.  Et  ipse 
ordinandus  inflectendo  genua  ante  Majoralem  et  confitendo 
peccata  sua,  et  Majoralis  imponendo  manus  suas  super  Ca- 
put ejus  et  orando ,  ut  accipiat  Spiritum  sanctum ,  et  haec 
fiunt  per  jejunos.  Presbyteri  apud  eos  eodem  modo  ordi- 
nantur  per  electionem  et  orationem  et  impositionem  manus 
Majoralis  et  aliorum  presbyterorum  ibidem  assistentium.  Bo- 
lus Major  vel  multi  Majores,  si  praesentes  sunt,  imponunt 
manus  super  caput  ordinandi  in  diaconum ,  sed  in  ordine 
presbyteri  Majoralis  et  omnes  presbyteri  praesentes  impo- 
nunt manus  super  caput  ejus,  sed  in  ordine  Majoralis  im- 
ponit  manus  super  caput  ejus  Majoralis  ordinatus  in  gradu 
perfectionali  et  post  eum  imponunt  manus  presbyteri  et  dia- 
coni praesentes.  Ipse  et  alii,  qui  sunt  de  statu  suo,  credunt 
et  dicunt ,  quod  episcopi  ordinantes  episcopos ,  presbyteros 
et  diaconos  juxta  formam  ecclesiae  Romanae  bene  faciunt. 
Et  ordinati  per  eos  sunt  vere  episcopi ,  presbyteri  et  dia- 
coni ,  et  si  ipse  vel  aliquis  de  suo  statu  reciperet  ordinem 
episcopalem,  presbyteralem  vel  diaconalem  ab  episcopo  sub- 

7* 


100 

jecto  Romaiiae  ecclesiae,  crederet,  se  dictum  ordinem  rece- 
pisse  ac  etiam  Spiritiim  sanetum.*) 

Post  electionem  ad  ordinem  diaconatus  et  maniis  im- 
positionem  facit  votnm  paupertatis,  castitatis  et  obedientiae 
praedicto  Majorali ,  et  si  aliquid  de  dictis  votis  frangeret, 
juxta  ordinationem  Majoralis  expelleretur  de  congregatione 
ad  poenitentiam  peragendam,  qua  peracta  per  manus  impo- 
sitionem  Majoralis  reconciliaretur  et  reuniretur  congrega- 
tioni,  non  tarnen  reordinaretur ,  et  si  diaconus  factus  bene 
se  liabuit  in  ordine,  quando  jam  est  aetatis  perfectae,  eligi- 
tur  et  ordinatur  in  presbyterum.  Et  deinde  potest  eligi  in 
Maj oralem.  Tamen  etiam  diaconus  potest  eligi  in  Maj ora- 
lem, si  prius  ordinaretur  in  presbyterum.  Majoralis  potest 
ordinäre  Majoralem  alium ,  presbyteros  et  diaconos ,  potest 
et  alios  fratres  delinquentes  corrigere. 

Solum  quando  aliquis  Majoralis  vivat,  non  potest  ordi- 
nari  alter  Majoralis  in  gradu  perfectionali ,  nisi  per  dictum 
Majoralem  viventem,  sed  si  tantum  esset,  quod  nuUus  Ma- 
joralis viveret ,  tunc  presbyteri  et  diaconi  possunt  ordinäre 
Majoralem. 

5Kö  er  gefragt  tüurbe,  irarum  fie  in  einem  folc^en  ga((e  nid)t 
für  i^ren  Majoralis  bie  Orbination  eine^  fvit(;o(ifcf)en  ^ifc^cfe^ 
nac^fudbten,  antn)crtete  er,  quia  timent,  quod  statim  caperentur 
per  episcopos  subjectos  Romanae  ecclesiae.  Dicit,  quod,  quia 
eorum  presbyteri  et  diaconi  omnia  dimittunt  propter  Christum, 
sunt  ordinis  et  gradus  apostolici,  propter  quod  sicut  apostoli 
ordinäre  possunt  Majoralem ,    quando  talis  casus  contingat. 

Majoralis  eorum  potest  conficere  corpus  Christi ,  ut 
audivit ,  non  tanien  vidit ,  tamen  non  tenet  illum  modum, 
quando  conficit  corpus  Christi,  nee  missam  celebrat,  quem 
tenent  episcopi  et  presbyteri  subjecti  Romanae  ecclesiae.  Pres- 
byteri non  conficiunt  apud  eos  corpus  Christi,  nescit  tamen, 
cur  hoc  non  faciunt.**)    Credit,  quod  raro  Majoralis  conficiat 


*)  §ier  \inrb  treiter  au§i^efül;rt,  ba^  jinige  ^eute  in  ber  l^eiligen  ®c^rift 
untevrid)tet,  imb  bann,  iveiiii  [ie  irenigftenS  giranjig  3ahre  ait  fnib,  gu 
Xiafonen  orbinirt  berbeii. 

**)  3)er  Tlaioxal,  beißt  e€  treiter,  tbue  babei  nur,  »aS  (S^riftuä  getrau. 


101 

corpus  Christi,  praecipue  hoc  facit  in  die  Paschae,  iit  com- 
mimicet  se  et  fratres  snos,  et  adorent  corpus  Christi,  et  hoc 
facit,  quia  tunc  est  melius  dispositus  propter  jejunium  qua- 
dragesimae,  quam  jejunat  ipse  et  si  potest  tribus  diebus  in 
pane  et  aqua,  et  etiam  ut  dicta  die  adoretur  Christus,  qui 
resurrexit  a  mortuis.  Majoralis  sacramentum  baptismi  vel 
confirmationis  nulli  ministrat,  sed  safticit  ei,  qiiod  illa  rece- 
perint  in  ecciesia  Romana,  sed  ipse  ministrat  sacramentum 
poenitentiae  taliter:  peccator  poenitens  genua  flectit  coram 
eo,  et  Majoralis  dicit  ei:  quid  fecisti,  quae  peccata  commi- 
sisti  contra  praecepta  divina,  et  tunc  ipse  Majoralis  interro- 
gat  eum  de  peccatis,  et  ostendit  ei  per  sacram  scriptnram, 
qualiter  et  quantum  Deum  oftenderit,  et  imponit  ei  poeni- 
tentiam  juxta  qualitatem  et  quantitatem  suorum  peccatorum, 
et  tunc  dicit  ei:  Ego  mando  tibi  ex  parte  Domini  nostri 
Jesu  Christi ,  qui  instituit  hoc  s.  sacramentum  poenitentiae 
in  ecciesia  sua,  confisus  de  auctoritate  b.  apostolorum  Petri 
et  Pauli,  quod  tu  talem  poenitentiam,  quam  tibi  impono, 
perficias.  Et  hoc  dicendo  imponit  manum  super  caput  con- 
fitentis  in  significationem  illius  verbi  Domini  et  etiam  nunc 
in  mente  hoc  verbum  habens:  super  aegros  manus  imposuit 
et  bene  habebant,  non  tamen  dicit:  ego  te  absolvo  de  pec- 
catis tuis. 

Majoralis  non  ministrat  sacramentum  matrimonii ,  nee 
unctionis  infirmorum ,  nee  aliquod  aliud  sacramentum ,  nisi 
sacramenta  ordinis ,  corporis  Christi  et  poenitentiae ,  non 
quia  non  possit  ipsa  ministrare,  sed  sufficit  eis,  qui  sunt  de 
statu  suo  et  credentibus  eorum,  quod  alia  sacramenta  reci- 
piuntur  per  manus  episcoporum  et  presbyterorum  subjecto- 
rum  ecclesiae  Romanae;  et  omnia  Septem  sacramenta  eccle- 
siae  collata  per  episcopos  et  presbyteros  subjectos  ecclesiae 
Romanae  credit ,  et  etiam  illi ,  qui  sunt  de  statu  suo ,  cre- 
dunt,  habere  aequalem  efficaciam  et  virtutem,  sicut  si  mini- 
strarentur  pro  eorum  nomine ,  et  quia  hoc  ipse  Majoralis 
credit,  vult,  praecipit  et  cogit  dictus  Majoralis,  quod  dicta 
sacramenta  accipiantur  per  eos  ab  episcopis  et  presbyteris 
subjectis  ecclesiae  Romanae.  (Non  voluit  respondere,  quare 


102 

magis  vult  Majoralis  eonferre  sacramentiim  poenitentiae, 
quam  baptismiim ,  confirmationem,  matrimonium  et  imctio- 
nem  extremam.) 

Confitentes  sunt  absoluti  a  peccatis  suis  quoad  culpam, 
licet  non  sint  absoluti  a  poena^,  quae  eis  est  imposita  pro 
poenitentia,  quousque  suam  poeuitentiam  perfecerint,  quam 
eis  injunxit  Majoralis. 

Presbyter  apud  eos  potest  audire  confessiones  tarn  Ma- 
joralis ,  quam  presbyteroram  et  diaconorum  et  credentium 
eis,  et  absolvere  ab  omnibus  peccatis  illos,  qui  ei  confiten- 
tur,  et  imponere  poenitentias ,  sed  tales  casus  possunt  esse 
in  confitente  5  quod  eum  remittat  ad  Majoralem;  presbyter 
etiam  non  dat  indulgentiam ,  ncc  remittit  poenam  debitam 
peccatis  eorum ,  qui  ei  confitentur ,  quod  tamen  Major  ali- 
quando  facit.  Presbyter  non  potest  conficere  corpus  Christi, 
ut  credit,  et  nunquam  hoc  faciet,  sive  possit  sive  non  pos- 
sit,  nee  ministrat  aliquod  aliud  sacramentum,  nisi  sacramen- 
tum  poenitentiae,  et  in  casu  necessitatis,  quando  omnes  Ma- 
jorales essent  mortui ,  potest  ordinäre  Majoralem  in  gradii 
perfectionali,  et  hoc  de  auctoritate,  licentia  et  consensu  om- 
nium  sociorum  suorum  ,  tam  presbyterorum  quam  diacono- 
rum praesentium. 

Major  in  die  coenae  post  nonam  jam  coena  praeparata 
lavat  pedes  sociorum,  quo  facto  ponit  se  ad  mensam  cum 
eis  et  tunc  accipiens  panem,  vinum  et  piscem  benedicit,  non 
in  sacrificium  vel  holocaustum,  sed  in  memoriam  dominicae 
coenae,  dicens  hanc  orationem:  Domine  Dens  Abraham, 
Jsaac  et  Jacob ,  Dens  patrum  nostrorum  et  Pater  Domini 
nostri  Jesu  Christi,  qui  per  manus  episcoporum  et  sacerdo- 
tum  servorum  tuorum  jussisti  offerri  sacrificia  et  holocausta 
et  oblationes  multifarias;  Domine  Jesu  Christe,  qui  benedi- 
xisti  quinque  panes  hordeaceos  et  duos  pisces  in  deserto  et 
aquam  benedicens  conversa  est  in  vinum,  benedic  in  nomine 
Patris  et  Filii  et  Spiritus  s.  panem  istum,  piscem  et  vinum, 
non  in  sacrificium ,  nee  in  holocaustum ,  sed  in  simplicem 
commemorationem  sacratissimae  coenae  Jesu  Christi  et  dis- 
cipulorum  ejus,    quia.    Domine,    non  sum  ausus  tibi  offerre 


103 

per  immimdas  manus  et  polluto  oie  sacrificium  episcopi 
Domini  Nostii  Jesu  Christi  Filii  tui ,  summe  piissime  Pa- 
ter, sed  hunc  panem  et  substantiam  piscis  et  vini,  petimus, 
ut  benedicas  in  nomine  Patris  et  Filii  et  Spiritus  sancti. 
Amen.  Et  communicatio  hujus  panis  tanquam  simplex  ho- 
stia  tibi  placeat,  Pater  aeterne,  et  animam  meara  et  corpus 
meum ,  omnes  meos  sensus  ita  dirige  et  gressus  meos  ita 
dispone,  ut  illud  sacnitissimum  corpus  tibi  sim  dignus  oi- 
ferre,  quod  veneratur  ab  angelis  in  coelo,  qui  vivis  et  reg- 
nas  etc.  — 

Qua  benedictione  panis,  piscis  et  vini  facta  per  unum 
Majorem  comedit  ipse  et  bibit  de  dictis  et  postea  dat  Om- 
nibus sociis  et  comedunt  et  bibunt  omnes,  et  non  datur  ali- 
quid de  praedictis  credentibus  eorum ,  nee  etiam  volunt, 
quod  hoc  ipsi  sciant.  Et  licet  dicatur  in  dicta  oratione:  non 
sum  ausus  offerre  tibi  sacrificium  sancti  corporis  et  sangui- 
nis Domini  Nostri  etc.,  tamen  non  pro  tanto  est,  quin  Ma- 
jor eorum  in  die  paschae  aliquando  conficiat  corpus  et  san- 
guinem  Christi. 

Presbyter  apud  eos,  quando  Majoralis  non  esset ,  non 
potest  conficere  corpus  Christi,  ut  credit,  hoc  est,  quia  Ma- 
jor non  dat  presbyteris  potestatem ,  nisi  quod  audiant  con- 
fessiones.  Quando  absolvunt  a  peccatis ,  non  dicunt:  ego 
te  absolvo  etc.,  sed:     Dens  tua  peccata  tibi  dimittat. 

Diaconi  apud  eos  nihil  aliud  habent  facere ,  nisi  quod 
ministrant  necessaria  ad  comedendum  et  ad  alias  >corporis 
necessitates  Majorali  eorum  et  presbyteris.  Diaconi  sunt 
primi  in  eorum  statu,  quia  nullus  est  de  eorum  statu,  nisi 
diaconi ,  presbyteri  et  Majoralis.  Diaconus  apud  eos  non 
potest  audire  confessionem ,  nee  etiam  portare  in  vasculo 
corpus  Domini,  sed  bene  habet  potestatem  legendi  evange- 
lium  in  ecclesiis ,  licet  hac  potestate  non  utatur.  Nullus 
est  perf'ectus  apud  eos ,  nisi  ordinatus  ad  minus  in  ordine 
diaconali  et  qui  in  illo  exsistens  fecerit  votum  p^aupertatis, 
castitatis  et  obedientiae,  sed  perfectio  eorum  status  consistit 
magis  in  statu  diaconatus,  quam  in  votis  praedictis.  Ordi- 
natur  aliquis  in  diaconum  solummodo  quod  sciat  Pater  no- 


104 

ster  et  Ave  Maria  et  aliter  sit  homo  bonae  vitae.  Quando 
fit  diaconus,  facit  dicta  vota  et  tunc  est  in  statu  perfectio- 
nis.  Qiii  facit  votum  paupertatis,  nihil  omnino  debet  habere, 
nee  in  proprio,  nee  in  communi,  nee  debet  vivere  de  labo- 
ribns  manuum  suarum.  Ipsi  non  crederent,  se  esse  in  statu 
perfectionis,  si  de  laboribus  manuum  suarum  viverent. 

Majoralis,  qui  habet  potestatem  a  Deo ,  qui  dedit  eam 
beato  Petro ,  potest  evangelium  praedicare  sine  hoc  quod 
mittatur  ab  aliquo  alio  homine  ad  evangelium  praedican- 
dum ,  et  potest  dare  auetoritatem  et  potestatem  illis  ,  qui 
sunt  de  statu  suo,  praedicandi  evangelium. 

Majoralis  ubique  potest  praedicare  et  alia  sacramenta 
ministrare  sociis  suis.  Dixit  tamen,  quod  praedieta  facere 
non  posset  sine  licentia  Papae,  si  cum  eo  posset  convenire, 
sed  quia  Papa  persequitur  eum  et  suos  ,  idcirco  non  petit 
ab  eo  licentiam  faciendi  praedieta ,  sed  ipse  propria  aucto- 
ritate ,    quam   habet  a  Deo,  praedieta  facit  et  facere  potest. 

Major,  presbyter  et  diaconus  apud  eos  non  possunt  ha- 
bere uxorem ,  imo  nee  etiam  audent  längere  mulierem  eum 
manibus,  nee  permitterent  etiam,  quod  mulieres  oseularentur 
manus  eorum,  nee  in  camera,  ubijacent,  permitterent,  quod 
aliqua  mulier  jaeeret,  nisi  aliter  facere  non  possent.  Inter- 
rogatus ,  si  aliquis  habens  uxorem  vellet  transire  ad  eorum 
statum,  utrum  reeiperent  eum,  respondit ,  quod  non ,  ex  eo 
quia  est  uxoratus.  Dixit  etiam,  quod,  si  uxor  vellet  dimit- 
tere  virum  suum  et  absolvere  eum,  et  vir  similiter  eam,  ad- 
hue  eum  non  reeiperent  ad  statum  suum ,  sed  dieerent  ei 
illud  Domini:  quos  Dens  eonjunxit  etc.  Et  non  vidit,  nee 
audivit  dici,  quod  ad  statum  eorum  reciperetur  aliquis,  qui 
habuisset  uxorem  et  mortua  ipsa  haberet  pueros  de  ea.  Vi- 
duae  non  recipiuntur  apud  eos ,  nee  aliquae  aliae  mulieres, 
nee  cohabitant  eum  eis.  Et  non  permitteretur  alicui  de 
dicto  statu,  quod  staret  cum  matre,  sorore,  vel  alia  consan- 
guinea  vel  affini. 

Tenentur  obedire  Majorali  in  omnibus ,  si  non  eonstet, 
quod  praeeipiat  aliquid,  quod  sit  contra  praeeepta  divina. 
Interrogatus,  si  credit,  licitum  esse  ecclesiae,  interfieere  ho- 


105 

minem  errantem  in  fide ,  respondit ,  quod  non  est  licitum 
nee  justum,  quod  ipse  vel  illi,  qiii  sunt  de  statu  suo^  inter- 
ficiantur ,  posito  quod  nollent  redire  ad  unitatem  ecclesiae 
Romanae,  sed  de  aliis  haereticis,  ut  puta  Manicbaeis,  cre- 
dit, justum  esse  et  licitum,  quod  interficiantur,  si  nollent  re- 
dire ad  fidem  et  unitatem  ecclesiae  Romanae. 

Interrogatus,  si  aliquem  reciperent  ad  statum  suum,  qui 
habuisset  uxorem ,  quae  tarnen  jam  obiisset ,  nee  haberet 
filios  vel  filias  de  ea,  respondit,  quod  non,  quia  ipsi  dicunt, 
quod  caro  superaret  ejus  rationem ,  ex  quo  usus  est  opere 
carnali ,  dum  exsistebat  in  matrimonio ,  et  traheret  eum  ad 
opera    carnalia,    quibus   usus  fuit,  dum  erat  in  matrimonio. 

Confessio  Raymundi  de  Costa,  diaconi  Valdensis. 

Credunt,  quod  si  post  mortem  alterius  conjugis  conjux 
supervivens  possit  vivere  caste  sine  uxore,  quod  melius  est 
eum  sie  stare  in  statu  viduati,  quam  si  iterum  nuberet,  sed 
si  caste  vivere  non  possit,  tunc  credunt,  quod  melius  est, 
quod  nubat.  Licet  talem  (hominem  viduatum)  possent  reci- 
pere  in  fratrem  suum,  tarnen  hoc  non  faciunt,  nee  unquäm 
fecerunt,  timentes,  ne  in  peecatum  carnis  laberetur  propter 
pristinum  usum,  et  etiam  quia  talis  non  possit  addicere. 

Credit,  quod  seeundum  evangelium  et  N.  T.  episcopus 
vel  presbyter  non  potest  habere  uxorem ,  nee  posset  ordi- 
nari ,  si  uxorem  haberet,  et  si  ordinaretur,  dicta  ordinatio 
esset  nulla;  et  cum  ei  diceretur,  quod  apostolus  dieit:  opor- 
tet ....  unius  uxoris  viri;  respondit,  quod  illa  uxor  non 
intelligitur  de  muliere  uxore ,  sed  de  ecclesia ,  dixit  tamen, 
quod  ordinari  possit  in  episcopum  vel  presbyterum ,  qui 
uxorem  habuisset ,  post  mortem  dictae  uxoris ,  et  eodem 
modo  posset  fieri  de  eorum  Majorali. 

Nullus  apud  eos  habet  officium  praedicandi,  nisi  pres- 
byter et  Majoralis ,  et  Majoralis  potest  dare  potestatem 
presbyteris  suis  praedicandi,  in  quoeunque  loco  voluerint, 
suis  soeiis  et  credentibus  eorum,  si  essent,  praeeipit  tamen 
dietis  presbyteris ,  quod  inducant  credentes  eorum ,  quod 
obediant  curatis  suis  subjeetis  Romanae  ecclesiae.  Et  dictam 


106 

potestatem  acciperet  a  dicto  Papa  eoriim  Major,    si   posset 

convenire  cum  eo ,    sed   quia  non  potest  cum  eo  convenire, 

idcirco  habet  eam  immediate   a  Deo;    et    bene    faeit    dando 

presbyteris  potestatem  praedicandi  et  eos  mittendi ,  qnando 

mittit^  vel  misit,  licet  modo  non  mittat,  quia  non  habet  lo- 

cum ,  ad  quem  mittat,  et  ipsi  modo  non  habeant  populum, 

cui  praedicare  possint.     Ipse  obediret  Majorali    suo   in  isto 

articulo    (missionis  et  praedicationis)    et    non    dicto    Papae, 

quia  est  suo  Alajorali   adstrictus    per    obedientiam ,    et    non 

Domino  Papae. 

Credit,    quod  Major  non  habet  claves  regni  coelornm, 

sed  habet  potestatem  absolvendi  a  peccatis  eandem  et  aequa- 

lem  ,  quam  habent  episcopi  subjecti  Komanae  ecclesiae ,    et 

presbyteri  eorum  habent  eandem  potestatem  ,    quam  habent 

*. 
presbyteri  subjecti  ecclesiae  Romanae ,    quia    idem    sunt    in 

fide  et  in  credulitate. 

Doctrina  Majoris  est  ista ,  quando  mittit  presbyteros 
suos  ad  praedicandum,  quod  doceant  et  inducant  credentes 
eis,  quod  vadant  ad  missam  presbyterorum  subjectorum  Ko- 
manae ecclesiae,  quia  ibi  andient  epistolam,  quam  Spiritus 
sauctus  dixit  per  os  apostolorum  et  prophetarum  ,  et  evan- 
gelium^  quod  Dominus  dixit,  et  licet  haec  ipsi  non  possint 
intelligere ,  quod  dicuntur  in  latino,  cum  bonum  est ,  quod 
audiant  et  habeant  fidem,  quae  sunt  verba  Spiritus  sancti; 
ibi  etiam  poterunt  orare  secretius  et  magis  secrete  et  at- 
tente,  quam  in  domo  sua,  in  qua  impediuntur  negotiis  se- 
cularibus;  in  ecclesia  videbunt  corpus  Domini  Nostri  Jesu 
Christi,  quod  adorare  debent  et  rogare,  ut  eos  perducat  ad 
bonum  finem  et  iis  dimittat  sua  peccata;  ibi  etiam  andient 
Pater  Noster,  quam,  si  ignorent,  melius  poterunt  addiscere, 
et  post  finem  missae  accipient  benedictionem  a  sacerdote  in 
nomine  s.  Trinitatis.  Dicit  etiam  eis ,  quod  inducant  cre- 
dentes, quod,  quando  erunt  infirmi,  quod  mittant  presbyte- 
ris subjectis  Romanae  ecclesiae  et  confiteantur  eis  peccata 
sua  et  accipiant  corpus  Domini  et  extremam  unctionem  per 
manus  eorum. 

Credit,     quod    ecclesiae    debent  consecrari  juxta  illud, 


107 

quod  factum  fuit  in  V.  T. ,  et  etiam  qnia  verba  divina  ibi 
diculitiir  et  sacramenta  conficiimtur. 

Interrogatus ,  cum  ipse  credat ,  quod  ecclesia  llomana 
errat  in  fide,  dicendo,  quod  licitum  est  jurare,  quod  tarnen 
secundum  eum  est  illicitum,  quia  est  contra  divinum  prae- 
ceptum  de  non  jurando,  si  credit,  quod  staute  ecclesia  in 
dicto  errore  habeat  potestatem  ministrandi  sacramenta ,  et 
si  ministrata  per  ipsam  habeant  efficaciam  et  virtutem  ,  re- 
spondit,  quod  credit  quod  ecclesia  Romana  habet  omnia  sa- 
cramenta et  potest  ea  conferre,  quae  collata  per  eam  habent 
efficaciam  et  virtutem,  sicut  ministrata  per  s.  Petrum. 

Credit,  ecclesiam  Romanam  errare  in  hoc  quod  dicit, 
purgatorium  esse  et  aliquando  jurare,  licet  non  multum  in 
hoc  secundo  articulo  credat  eam  errare,  salva  sua  reveren- 
tia,  et  tarnen  tam  ecclesia  Romana  quam  eorum  ecclesia 
possunt  omnia  sacramenta  ministrare ,  et  sacramenta  mini- 
strata per  utramque  ecclesiam  aeque  valent  et  aequalem  ef- 
ficientiam  habent. 

Credit,  quod  solus  Petrus  fuit  caput  ecclesiae  post  Chri- 
stum, et  Romani  Pontifices  sunt  et  fuerunt  caput  ecclesiae 
post  Petrum  usque  ad  diem  istum,  et  Major  eorum  est  sub 
Papa  Joanne  XXII,  et  dictus  Papa  est  caput  ejus. 

Audivit  dici  a  Majori  suo  et  aliis  sociis  suis  et  ipse 
etiam  credit,  quod,  si  ecclesia  Romana  non  esset,  jam  üdes 
omnium  sacramentorum  et  articulorum  sublata  esset  et  ap- 
pratiata  (?)  ab  hominibus  et  omnes  illi,  qui  nunc  sunt  Chri- 
stiani,  eö'ecti  essent  pagani. 

Pro  tanto  eorum  Major  non  vult  obedire  Papae ,  quia 
Papa  dicit,  purgatorium  esse  et  licitum  esse  jurare,  quae 
eorum  Major  negat,  et  etiam  quia  Papa  non  permitteret, 
quod  teneret  viam  paupertatis,  quam  elegit  teuere  ipse  et  sui. 

In  collatione  ordinis  diaconatus  Major  recipit  ad  statum 
suum ,  qui  status  vocatur  pauperes  Christi,  ordinatum  per 
eum  in  diaconum,  quia  ante  receptionem  ordinis  diaconalis 
nullus  est  de  statu  eorum ,  sed  tunc  tam  per  receptionem 
dicti  ordinis  quam  per  votum  paupertatis,  quod  ibi  emitti- 
tur,  fit  homo  de  eorum  statu,  et  obligatur  ad  eorum  statum. 


108 

Si     aliqnis     esset     ordinatns     ad     diaconiim     vel     presby- 
terum    vel    episcopum    in   Romana    ecclesia ,    et    ille    vel- 
let  transire  ad  eorum  statum^  eorum  Major  non  reordinaret 
ipsum  ,  sed  talis  soliis  faceret  votum  castitatis ,   paupertatis 
et  obedientiae  dicto  Majori  et  sociis  et  obligaret  se  ad  eo- 
rum statnm,    qiiae  obligatio  est,    qiiod  ipse  permittitur,    si 
Dens  ei  snam  gratiam  dederit,  stare  et  perseverare  in  statu 
eorum  usque   ad    mortem.     Et   tnnc    osculatur  Majorem    et 
deinde  omnes  alios  socios.   Tamen  antequam  dictum  votum 
faciat,  praedicitur  ei  eorum  Status  austeritas  et  paupertas  ac 
persecutio ,    quam    pati  solent ,    quibus    expositis  dicitur  ei, 
qnod    si    potest    et    vult    eorum  vitam    et   statum  suscipere, 
quod  suscipiat,  alioquin  liber  recedat.     Si  habet  res ,  ante- 
quam diaconus  fiat,  oportet  quod  ordinet  de  eis  et  eas  det 
pro  Deo  faciendo  eleemosynas,  quia  in  eorum  statu  exsistens 
nihil  omnino  debet  habere.     Major   nihil    omnino    habet    ut 
proprium.     Et    non    faciunt   testamentum.     Et   nihil    retinet 
pro  crastino,  nee,  si  daretur  ei,  reciperet,  nisi  tantum  quan- 
tum  sufficere  posset  sibi  et  sociis  pro  victu  et  vestitu  dicta 
die,  qua  ei  aliquid  daretur,    nee  habet  graminum  nee  arni 
(sie)    nee    terras    nee  possessiones  nee  aliquid  omnino  vult 
habere,  nee  reciperet,    si  ei  daretur,    nisi  victum  tenuem  et 
vestitum.     Ipse  dieit,  quod  viginti  Septem  anni  sunt  elapsi, 
quod  recepit  esse  in  dicto  statu,  licet  non  continuo  residens 
cum  magistro  vel  sociis. 

Joannes  Lotaringus ,  qui  erat  tunc  Minister  eorum, 
fecit  eum  diaconum,  cum  quo  postea  stetit,  ab  eo  addidicit 
scripturam  divinam  per  duos  annos  vel  circa;  et  post  duos 
annos  dictus  Joannes  misit  eum  ad  alios  socios,  ut  maueret 
cum  eis  et  instrueretur  in  scriptura  divina ,  cum  quibus 
mansit  usque  ad  Septem  annos  vel  circa ,  et  per  dictum 
tempus  docuit  eum  Michael  Italicus,  qui  mortuus  est,  post 
quos  Septem  annos  fuit  reversus  ad  dictum  Joannem  Mini- 
strum, qui  Joannes  misit  eum  ad  poenitentiam  peragendam. 
Et  post  mortem  Joannis  ipse  vidit  Christinum,  qui  fuit  Mi- 
nister Major  post  Joannem ,  licet  vivente  Joanne  dictus 
Christinus  esset  ordinatus  in  ordine  Majoralis,  qui  Christi- 


109 

nus  erat  idiota  et  sine  literis,  post  quem  Chris  tili  um  successit 
ille  in  officio  Ministri,  qui  nunc  est,  cujus  iiomen  noluit  di- 
cere,  quemdictus  Raymundus  benc  vidit,  postquam  factus 
est  Minister. 

Et  Majores  non  faciunt  mansionem  in  uno  aliquo  loco, 
sed  Major  vadit  de  loco  ad  locum,  et  ipse  Raymundus  per 
duos  annoS  ivit  cum  Joanne,  quem  multum  dilexit  et  adhuc 
mortuum  diligit ,  et  cum  dicto  Joanne  fuit  per  Italiam ,  et 
illo  tempore  Joannes  praedicabat  sociis ,  quando  eos  inve- 
niebat  in  domibus,  exponendo  eis  scripturas ,  dixit  tamen, 
quod  nulluni  credentem  acquisivit,  quantum  ipse  vidit,  dum 
ivit  cum  eo. 

Major  non  congregat  capitulum ,  in  quo  socii  congre- 
gantur,  sed  notum  facit  sociis  voluntatem  suam,  non  litera- 
torie,  sed  ipsemet  vadit  vel  mittit  aliquem  de  sociis  ad  eos, 
quia  seit,  ubi  quilibet  de  sociis  moratur.  Ipse  magis  stetit 
cum  dicto  Joanne,  Michaele  presbytero  et  Bartolomaeo  dia- 
cono  et  Joanne  Moran  presbytero ,  qui  omnes  mortui  sunt, 
noluit  tamen  dicere,  in  quo  loco.  Ipse  contraxit  moram  in 
Civitate  Vivariensi  quasi  per  duos  annos ,  in  Aurisica  per 
unum  annum;  et  ibi  studuit  in  grammatica,  postquam  fuit 
diaconus  ordinatus  in  Montepessulano,  per  unum  annum  et 
aliquando  intrabat  scholas  titulatorum  fratrum  minorum  in 
civitate  Agathensi  quasi  per  quindenain ,  et  in  Castris  de 
Albigesio  fuit  in  transitu,  et  postquam  fuit  in  Civitate  Ap- 
pamiensi ,  ivit  bis  ad  Civitatem  Viennensem  ad  petendam 
pecuniam,  quae  sibi  debebatur. 

Confessio  Beatricis  Uxoris  Othonis  de  Ecclesia. 

Dixit,  quod  Reges  et  Principes,    praelati  et  religiosi  et 

omnes  alii,  qui  divitias  habent,    salvari  non  poterant,    nisi 

soli    illi    boni  Christiani ,    et  illi  morabantur  in  Lombardia, 

quia  non  audebant  hie  morari,  quia  lupi  et  canes  perseque- 

bantur  eos. 

Confessio  Raymiindi  de  Costa,  haeretici  Valdensis  et  dia- 

coni  in  illa  secta. 

Interrogatus,  si  sciebat,  quod  episcopus,,  qui  eum  dia- 

conum  fecit,  credebat,    quod  nullo  modo  deberet  homo  ju- 


HO 

rare:  respondit ,  quod  nescit,  quid  dictus  episcopiis  crede- 
bat.  Sed  dixit,  quod  bene  credit  et  tunc  credebat,  quod 
dictus  episcopus  crederet,  quod  nullo  modo  aliquis  jurare 
debebat.  Interrogatus ,  quare  credit,  respondit,  quod  pro 
eo  quia  audivit  dictum  episcopum  dicere,  quod  homo  nullo 
modo  jurare  debebat.  Interrogatus ,  si  aliquis  alius  erat 
praesens ,  quando  dictus  episcopus  dixit  sibi ,  quod  nullo 
modo  debebat  homo  jurare,  respondit,  quod  non ,  nisi  ipse 
et  dictus  episcopus,  qui  episcopus  monstrando  librum  evan- 
gelii  ostendit  ei  dictum  capitulum  evangelii,  ubi  dicitur:  ego 
autem  dico  vobis  non  jurare  omnino;  et  tunc  dixit  ipse  Ray- 
mundo ,  quod  hoc  Domini  praeceptum  totaliter  observaret, 
si  volebat  intrare  paradisum.  Interrogatus,  si  ille,  qui  or- 
dinavit  eum  diaconum,  vocabatur  episcopus,  respondit,  quod 
vocabatur  Major  electus  a  Deo  et  hominibus.  Interrogatus, 
quomodo  erat  electus  a  Deo  et  hominibus  Major  praedictus, 
respondit,  quod  socii  elegerunt  eum,  credentes ,  ipsum  esse 
bonum  et  catholicum  ac  bonum  clericum,  et  post  electionem 
orantes  super  eum  et  imponentes  manus  super  caput  ejus, 
ut  acciperet  Spiritum  sanctum,  constituerunt  eum  Majorem 
suum ,  quemadmodum  apostoli  fecerunt  de  Matthia  et  apo- 
stoli  ordinaverunt  episcopos  successores  suos.  Interrogatus, 
si  ipse  fuit  praesens,  quando  dictus  Major  sie  fuit  ordina- 
tus:  respondit,  quod  non,  nee  etiam  fuit  in  ordinatione  ali- 
cujus  Majoris.  Interrogatus,  si  sunt  multi  tales  Majores  apud 
eos;  vel  est  unus  solus.  vel  duo,  vel  tres:  respondit,  quod 
non  sunt  multi,  nee  voluit  dicere,  si  erat  unus  solus,  vel 
duo.  Interrogatus ,  si  dictus  Major  eorum  est  subjectus 
D.  Johanni,  summo  Pontifici,  qui  nunc  regit  ecclesiam  Ro- 
manam,  dixit,  quod  Major  eorum  nee  accipit  suam  potesta- 
tem,  nee  Jurisdictionen!  a  D.  Johanne  Papa ,  nee  a  summo 
Pontifice.  Interrogatus,  quomodo  vocatur  Major  eorum,  vel 
ubi  moratur,  vel  in  quo  loco  fuit  factus  Major,  noluit  re- 
spondere,  dicens,  quod  hoc  scire  non  pertinebat  ad  salutem 
animae,  quia  ex  hoc  posset  scandalum  oriri,  et  vae  homini, 
per  quem  scandalum  venit.  Interrogatus ,  si  seit  modum, 
quo  ordinatur  eorum  Major,  respondit ,    quod  ordinatur  illo 


111 

modo,  quo  Matthias  fiiit  orcllnatiis  per  apostolos;  nam  cum 
Major  eorum  clecesserit,  congregant  se  diaconi  et  presbyteri 
eorum,  et  cum  sunt  congregati  in  aliqua  domo,  dicit  anti- 
quior  in  ordine  aliis:  fratres,  nos  sumus  sine  Majoie ,  et 
oportet  quod  aliquis  Major  ordinetur  inter  nos ,  qui  liabeat 
auctoritatem  et  scientiam  regendi  gregem  Dei ,  et  oportet 
quod  eligamus  eum ,  ut  fecerunt  apostoli  de  Matthia ,  quia 
inter  nos  non  esset  perfectus  ordo ,  qui  consistit  in  tribus 
ordinibus,  scilicet  episcopatus,  presbyteratus  et  diaconatus, 
sine  eo,  qui  debet  habere  ordinem  majoralem,  qui  ordo  est 
gradus  pontificalis;  nee  etiam  habemus  Majoralem,  qui  nos 
regat  post  Deum.  Et  tunc  praecipitur  alicui  ordinis  presby- 
teralis,  quod  egrediatur  extra.  Et  tunc  dicit  ille  antiquior, 
qui  primo  locutus  fuerat:  talis,  nominando  illum,  quem  exire 
fecerunt,  fuit  inter  nos  per  tot  annos;  est  homo  multum  li- 
teratus  in  scriptura  divina,  est  etiam  sapiens  homo  et  bene 
regens;  et  postquam  fuit  nobiscum,  scimus  eum  juste,  sancte 
et  honeste  vixisse  et  conversatum  fuisse,  sicut  homo  plenus 
Spiritu  sancto  secundum  illa,  quae  exterius  apparent,  et  se- 
cundum  quod  homo  potest  cognoscere  et  judicare  per  ex- 
teriorem  conversationem.  Velletis  vos,  quod,  si  Deo  placet, 
ipse  esset  Major  noster  post  Deum?  interrogando  aliquem 
post  se  antiquiorem;  qui  cum  responderit:  quod  ita,  si  Deo 
placet,  interrogat  eodem  modo  subsequentem,  et  sie  grada- 
tim  usque  ad  ultimum.  Quibus  Omnibus  coneorditer  et  uni- 
verse  respondentibus ,  quod  placet ,  quod  ille  praeficiatur 
super  eos ,  si  Deo  placet ,  et  quod  est  bonus  et  sufficiens 
secundum  illa,  quae  exterius  apparent.  Et  tunc  vocatur  per 
aliquem  de  fratribus  ille ,  qui  eleetus  est ,  et  venit  in  con- 
gregationem  aliorum ,  et  tunc  ille  antiquior  praedictus  dicit 
ei:  Tu  es  coneorditer  per  fratres  eleetus,  si  Deo  placet, 
volumus,  quod  tu  sis  Major  noster  post  Deum.  Et  ipso  re- 
nuente  et  allegante  suam  insufficientiam  et  quoad  scientiam 
et  quoad  aetatem ,  si  juvenis  sit,  et  quoad  vitam ,  tandem 
praecipitur  ei,  quod  obediat  et  servet  obedientiam ,  quam 
promisit  Deo  et  hominibus.  Et  tunc  ipse  consentit,  licet 
coaetus  per  obedientiam.     Quo  facto  omnes  genua  flectunt, 


112 

diceiites:  Pater  Noster;  et  dum  dicunt  Pater  Noster,  tenent 
manus  junctas  positis  poUicibus  siib  mento;  et  deinde  sur- 
git  ille  electus  et  omnes ,  et  tunc  electns  confitetiir  omiiia 
peccata  siia  in  genere  et  petit  a  Deo  remissionem  suorum 
peccatorum  et  rogat  eura;,  ut  det  ei  facere  fructiiosam  poe- 
iiitentiam ,  et  ut  faciat  eum  dignum ,  quod  possit  recipere 
Spiritum  sanctum.  Ante  tarnen  quam  generalem  confessio- 
nem  faciat  praedictani,  confitetur  in  secreto  peccata  sua,  de 
quibus  recordari  potest,  alii  Majori,  si  sit  talis  praesens,  et 
si  praesens  non  esset,  mittetnr  pro  eo ,  si  in  eorum  statu 
alter  Major  esset;  alioquin  confitetur  alii  Majori,  licet  ille 
Major  non  haberet  gradum  pontificaleni.  Quibus  confessio- 
nibus  factis  et  orationibus  dictus  electus  flectit  genua  in 
medio  dictorum  fratrum  et  ante  Majorem  habentem  ordinem 
pontificalem,  si  praesens  sit,  alioquin  ante  Majorem  non  or- 
dinatum,  et  tunc  dictus  Major  imponit  manus  de  voluntate 
fratrum  super  caput  electi ,  orans  super  eum ,  ut  accipiat 
Spiritum  sanctum.  Et  post  dictum  Majorem  imponunt  ma- 
nus super  Caput  ejusdem  electi  omnes  presbyteri  praesentes 
et  diaconi  et  sie ,  ut  dixit,  ordinatur  dictus  Major.  Dixit 
etiam ,  quod  dictus  Major  habet  ordinari  in  ordine  gradus 
pontificalis  per  alium  Majorem,  qui  ejusdem  gradus  sit,  si 
in  eorum  statu  sit  aliquis  talis;  quod  si  non  esset,  tunc 
presbyter  antiquior  de  voluntate  et  licentia  aliorum  presby- 
terorum  et  diaconorum  ordinaret  in  gradu  pontificali  prae- 
dictum  sie  concorditer  electum.  Qui  tamen  electus^  ut  dixit, 
dum  ordinatur,  non  induitur  aliter ,  nisi  communibus  vesti- 
bus,  sed  induitur  bonis  operibus,  jejuniis  et  orationibus;  ha- 
bet etiam  mitram  spiritualem,  non  tamen  corporalem,  scili- 
cet  auctoritatem  regendi  a  Deo  et  ab  hominibus,  qui  ele- 
gerunt  eum  juxta  illud  apostoli:  omnis  enim  pontifex  ex 
hominibus  assumptus  pro  hominibus  constituitur  ad  ea,  quae 
Dei  sunt.  Quae  auctoritas  est  scientia  divina  regendi  sub- 
jectos  et  vitae  sanctitas  ac  ordinatio  supradicta,  in  qua  re- 
cepit  gratiam  Spiritus  sancti.  Habet  etiam  dictus  Major 
crossam  et  baculum  pastoralem,  non  corporalem,  sed  spiri- 
tualem ,    scilicet  minas  scripturarum  sanctarum  contra  pec- 


113 

cantes,  exliortationes  saiictas  et  siisteiitationes  permissionum 
divinaruiia  5  quibus  sustententur  infirmi  jiixta  illud  apostoli: 
Oportet  esse  episcopiim  eiim,  qui  secundum  fideni  est,  am- 
plecteiitem  fidelem  sermonem ,  ut  potens  sit  exliortari  in 
doctrina  sana ,  et  eos  qni  contradicunt  redarguere.  Habet 
et  annulum  non  materialem ,  sed  spiritiialem ,  scilicet  fidei 
integritatem,  qua  se  et  alios  ciiigit ,  ne  a  fide  deappluant, 
juxta  illiid  apostoli:  sine  fide  impossibile  est  placere  Deo. 
Errores  contra  eccIesiamRomanam:  —  Item  dixit:  ec- 
clesia  Roraana  errat  in  fide,  dicendo ,  quod  licitum  est  jii- 
rare  et  quod  purgatoriiim  est  in  alio  saeculo ,  non  tenetur 
ei  obedire ,  nisi  solum ,  quando  praecipit  illud  idem ,  quod 
Dens  praecepit,  et  illud  quod  est  secundum  Deum;  sed  in 
re  dubia,  si  est  secundum  Deum,  vel  non,  et  in  re  indiffe- 
renti,  antequam  cadat  sub  praecepto,  si  contrarium  declara- 
ret  D.  Papa  et  eorum  Major ,  sequeretur  declarationem  sui 
Majoris  et  non  D.  Papae,  et  si  contraria  praecepta  darent 
in  re  indiflferenti  D.  Papa  et  eorum  Major,  ipse  obediret 
suo  Majori  et  non  D.  Papae.  Et  credit,  quod  praedicta 
facere  deberet.  Item  dixit ,  quod  ecclesia  errans  in  fide, 
quantumcunque  modicum  erret ,  est  ecclesia  malignantium, 
et  quod  non  habet  potestatem  conficiendi  et  ministrandi  sa- 
cramenta,  licet  concedat,  quod  ecclesia  Romana  potest  con- 
ficere  et  ministrare  sacramenta ,  quam  dixit  errare  in  fide, 
quia  dicit ,  licitum  esse  jurare  et  purgatorium  esse.  Item 
dixit,  quod,  si  in  ecclesia  errante  in  fide  aliquod  sacramen- 
tum  suscepisset,  non  crederet,  illud  sacramentum  suscepisse, 
licet  in  forma  ecclesiae  datum  fuisset.  Item  dixit ,  quod 
eorum  Major  accipit  immediate  potestatem  a  Deo  et  Juris- 
dictionen! et  non  a  D.  Papa,  et  hoc  pro  tanto  potest  facere, 
quia  non  possunt  inter  se  convenire ,  et  propter  hoc  est 
exemptus  a  jurisdictione  D.  Papae;  et  non  tenetur  ei  obe- 
dire, nisi  quando  praecipit  illud  idem ,  quod  Dens ,  licet 
concedat,  quod  Romani  Pontifices  sunt  et  fuerunt  caput  ec- 
clesiae: Item  dixit,  quod  idcirco  ipsi  non  revertuntur  ad 
fidem  et  unitatem  Romanae  ecclesiae ,  quia  credit ,  quod 
eorum  fides  sit  secundum  scripturas  divinas  et  timent  Deum 


114 

offeiidere,  si  ad  Romanam  ecclesiam  reverterentur;  dixit  ta- 
rnen ,    quod    non    viilt    tantiun    inhouorare  Romanam  eccle- 
siam, quod  dicat,  eam  errare  circa  divinas  scripturas.  Item 
dixit,  qnod,  si  Romaua  ecclesia  converteretur  ad  fidem  ec- 
clesiae  eorum,  quod  tunc  esset  ecclesia,  quam  Cbristus  ele- 
git.     Item  dixit,  quod  ecclesia  Romana  non  est  bona,   quia 
non  credit  illa,  quae  ipsi  credunt,  et  quia  eos  persequitur. 
Item  dixit ,    quod  non  credit  aliquem  fuisse  sanctum  ,    licet 
ecclesia  Romana  eum  canonizasset  pro  sancto,  qui  non  cre- 
deret  illud ,   quod  eorum  ecclesia  credit ,    et  qui  eos  perse- 
quutus  fuisset.     Item  dixit,  quod  in  ecclesia  Romana,    licet 
erret    in  fide,    est  remissio  peccatorum  et  etiam  in  ecclesia 
sua ,    quae  non  errat  in  fide,    ut  dixit.     Item   dixit,    quod, 
quamvis  ecclesia  Romana  reprobavit  eorum  statum  et  dictum 
statum  excommunicavit ,    tamen  non  credit ,    quod  illi ,    qui 
sunt  de  suo  statu,  malefaciant  dictum  statum  accipiendo  et 
in  eo  stando,  nee  quod  mortaliter  peccent,  licet  sint  inobe- 
dientes  in  hoc  D.  Papae.     Item  dixit,  quod,  licet  D.  Papa 
habeat  claves  regni  coelorum,  et  ipse  eos  propter  hoc,  quod 
dicunt,  illicitum  esse  jurare,  et  negant  purgatorium  et  pro- 
pter   inobedientiam    eorum    excommunicaverit ,     non    tamen 
propter  hoc  est,  quin  ipsi  possint  ingredi  regnum  coelorum, 
quia,    cum  nihil  sit  mali  apud  eos,  nee  quoad    fidem,    nee 
quoad  mores,  non  potuit  eos  excommunicare  juste  et  licite, 
nee  ejus  sententia  est  justa  vel  licita;    postea   tamen    dixit, 
quod  illa  sententia  est  justa,  quia,  quando  eorum  Major  ce- 
lebrat,  non  observat  illa ,  quae  D.  Papa  praecipit  in  missis 
celebrandis;    a    qua    tamen   sententia  non  se  faciunt  absolvr 
per  aliquem ,  quare ,   ut  dixit ,    credit ,    dictos  Majores  esse 
damnatos.  Ipse  tamen,  ut  dixit,  non  credit,  se  esse  excom- 
municatum,     licet    fuerit    ordinatus    in    diaconum    in    secta 
eorum.  —  Errores  contra  sacramentum  ordinis.   Item  dixit, 
quod  solum  mala  opera  excommunicant  hominem    et    extra 
congregationem  fidelium  ponunt ,    et    non    oportet  quod  ex- 
communicetur  ab  aliquo.    Item  dixit,  quod  solum  sunt  tres 
ordines    in    ecclesia ,    scilicet    diaconatus ,    presbyteratus    et 
episcopatus ,    et   episcopus    apud    eos  vocatur  Majoralis  vel 


115 

minister.  Item  dixit,  quod  apud  eos  episcopus  ordinäre  ha- 
bet Majoralem,  presbyternm  et  diaconum,  sed  qnando  niil- 
lus  Majoralis  esset  vivens,  tnnc  presbyter  de  consensu  om- 
nium  presbyterorum   et  diaconorum  potest  Majoralem  ordi- 
näre in  gradu  pontificali.     Item  dixit,  quod  apud  eos  ordi- 
natur  Majoralis  sie:    facta  concordi  electione   de    eo ,    orant 
omnes  flexis  genibus  dicendo:  Pater  Noster  pluries;  postea 
confitetur  primo  sectae  omnia  peccata  sua,    deinde  publice 
genera  peccatorum;  deinde  Major,  si  sit  praesens,    alioquin 
presbyter,  orando  et  dicendo:  Pater  Noster  imponit  manum 
super   Caput    ejus,    ut   accipiat  Spiritum  Sanctum;    et   post 
eum  omnes  alii,    tam  presbyteri ,    quam  diaconi    imponunt 
manus  super  caput  ejus.     Et  sie  ordinatus  est,  ut  dixit,  in 
ordine  episcopali;   non  tamen  induitur  aliter,  nee  fit  hoc  in 
ecclesia;    nee  super  caput  ejus    et  cervicem  imponitur  über 
evangeliorum ,    nee  inungitur  ejus  caput  et  manus ,    nee    ei 
traduntur  aliqua  insignia  pontificalia;    et ,    ut  dixit ,    credit, 
quod  taliter  ordinatus  sit  verus  episcopus,    sicut  si  ordina- 
retur  in  Romana  ecclesia.     Dixit    etiam ,    quod  sie  ordinati 
fuerunt  in  episcopos  Paulus  et  Barnabas  et  alii  in  primitiva 
ecclesia.     Item  dixit,    quod  dictus  Major  sie  ordinatus  mi- 
nistrat  sacramenta  poenitentiae,  ordinis  et  eucharistiae.  Item 
dixit;,    quod    dictus  Major  potest  absolvere  quemcunque  de 
Omnibus  peccatis  sibi  confessis,    qualiacunque  peccata  sint; 
potest  etiam  remittere  totam  poenam   debitam    peccatis    vel 
partem,  licet  communiter  hoc  non  faciat;  quando  autem  ab- 
solvit  a  peccatis,  dieit  ita:     Dens    te    absolvat    ab  omnibus 
peccatis  tuis ,    et    ego  injungo  tibi  contritionem  de  peccatis 
tuis  usque  ad   mortem    et   talem    poenitentiam ;    non    tamen 
dicit:  ego  te  absolvo.    Item  dixit,  quod  dictus  Major  ordi- 
nat  presbyterum  isto  modo:  facta  electione  concordi  et  ora- 
tione  per  omnes  socios,  dicendo :  Pater  Noster  et  confessione 
peccatorum  suorum,  Major  ipse  imponit  manus  super  caput 
ejus  et  post  eum  omnes  presbyteri   praesentes  ,   ut    accipiat 
Spiritum  Sanctum,    sed,    ut  dixit,   in  impositione  manuum 
Majoralis  confertur  ordo ,   et,  ut  dixit ,    nihil  aliud  fit  circa 
presbyterum,  quando  ordinatur.  Quem  sie  ordinatum  credit 

8* 


116 

esse  verum  presbyterum,  siciit  si  fnisset  ordinatiis  in  eccle- 
sia  Romana,  et  nt  dixit,  isto  modo  fuermit  ordinati  presby- 
teri  in  primitiva  ecclesia.  Qui  presbyter  sie  ordinatus  non 
potest  celebrare  missam,  sed  solum  aiidire  confessiones,  nee 
poenas  peccatorum  remitiere;  potest  tamen  ordinäre  Majo- 
ralem,  si  omnes  aüi  mortui  essent,  quia,  nt  dixit,  per  hoc 
qiiod  diaconi  et  presbyteri  sunt  in  eorum  statu,  in  quo  om- 
nia  propter  Christum  reliquerunt ,  sunt  ordinis  et  gradus 
apostolorum.  Item  dixit,  quod  dictus  Major  ordinat  diaco- 
num  isto  modo:  facta  electione  et  oratione,  ut  supra,  etcon- 
fessione  sohis  Major,  dicendo  Pater  Noster,  imponit  manus 
super  Caput  ejus,  ut  accipiat  Spiritum  Sanctum;  et  nihil  fit 
aliud  circa  eum.  Qui  diaconus  non  potest  aliud  facere^  nisi 
quod  ministrat  necessaria  corporis  Majori  et  presbyteris; 
sed  tamen,  ut  dixit,  per  hoc  quod  ordinatur  diaconus,  effi- 
citur  de  eorum  statu  cum  voto,  quod  facit,  paupertatis,  ca- 
stitatis  et  obedientiae;  et  sie  ipse,  ut  dixit,  fuit  in  diaconum 
ordinatus  per  Johannem  Lotaringum,  Majoralem  eorum,  20 
anni  sunt  elapsi ,  nee  ante  receptionem  dicti  ordinis  aliquis 
est  de  eorum  statu.  Et  dixit,  quod  sie  ordinatus  diaconus 
est  verus  diaconus,  sicut  si  in  ecclesia  Romana  esset  ordi- 
natus, et,  ut  dixit,  tam  Major,  quam  presbyteri  et  diaconi 
possunt  fieri  etiam  idiotae  ,  et  facti  fuerunt  duo  Majorales, 
quos  ipse  nominat,  tempore  suo,  videlicet  Christinus  etJa- 
cobus.  Item  dixit,  quod  eorum  Major  solum  conficit  cor- 
pus Christi  in  die  Paschae  et  non  dicit  aliud ,  nee  facit, 
nisi  solum  illud ,  quod  Dominus  dixit  et  fecit  in  coena, 
quando  panem  et  vinum  convertit  in  suum  corpus  et  san- 
guinem.  Dixit  etiam,  quod  eorum  Major  solus  habet  bene- 
dicere  in  die  coenae  panem,  piscem  et  vinum,  quae  solum 
recipiuntur  per  illos,  qui  sunt  de  secta  eorum.  Item  dixit, 
quod  nullus  potest  ordinari  in  episcopum ,  presbyterum  et 
diaconum,  habens  uxorem,  et  si  ordinaretur,  ejus  ordinatio 
esset  nulla. 

Errores  contra  purgatorium  et  sufiragia  ecclesiae,  quae  fiunt 
pro  defunctis.  Item  dixit,  quod  purgatorium  post  mortem  non  est, 
sed  solum  paradisus  et  infernus  sunt  loca  animarum  hominum 


117 

post  mortem.  Item  dixit,  qiiod  nescit,  nee  etiam  seit,  quid 
credat,  si  ille,  qui  male  vixit  et  in  aegritudine ,  de  qua 
obiit ,  plene  eonfessus  est  et  contritus  de  peccatis  suis ,  ad 
quem  locum  ejus  anima  ibit  post  mortem?  Item  dixit,  quod 
orationes ,  sacrifieia  et  eleemosynae ,  legata  facta  ad  pias 
causas  non  valent  alicui  post  mortem ,  nee  ipse  fecit ,  nee 
faciet  pro  aliquo  suo  amico ,  qui  deeessit  vel  deeedet  in 
posterum,  talia.  Item  dixit,  quod  non  credit  illi  capitulo 
libri  Machabaeorum:  Vir  fortissimus  Judas  collatione  facta 
misit  Jerosolymam  12  millia  drachmas  argenti,  oflPerri  eas 
pro  peccatis  mortuorum,  et:  sancta  ergo  et  salubris  est  co- 
gitatio ,  pro  defunctis  exorare ,  ut  a  peccatis  solvantur. 
Item  dixit,  quod  illa  oratio,  quae  ponitur  in  canone  missae: 
Memento  etiam.  Domine,  famulorum  famularumque  tuarum, 
qui  nos  praecesserunt  cum  signo  fidei,  deberet  corrigi  sie: 
qui  nobiscum  vivunt  cum  signo  fidei,  et  tunc  valeret ,  cum 
modo  non  valeat,  ut  dicit.  Item  dixit,  quod  in  praedictis 
non  crederet  Augustino ,  Hieronymo ,  Ambrosio ,  Gregorio, 
nee  ecelesiae  Romanae,  quia  in  hoc  errant.  Item  dixit, 
quod  nescit,  quae  utilitas  sit,  quod  in  ecclesiis  vel  coeme- 
teriis  corpora  fidelium  sepeliantur.  —  Errores  contra  vota. 
Item  dixit ,  quod  nuUus  potest  esse  in  statu  perfectionis, 
nisi  sit  diaconus  ordinatus ,  quantumcunque  fecerit  votum 
paupertatis,  castitatis  et  obedieritiae.  Item  dixit,  quod  ma- 
gis  eonsistit  perfectio  status  evangelici  in  illo,  qui  fecit  vo- 
tum et  aeeepit  diaconatum  ,  in  reeeptione  ordinis  diacona- 
tus,  quam  in  votis.  Item  dixit,  quod  de  ratione  voti  pau- 
pertatis est,  quod  non  vivat  ille,  qui  fecit  votum,  de  labore 
manuum  et  quod  omnino  nihil  habeat,  nee  in  proprio ,  nee 
in  communi.  Item  dixit,  quod  apostoli  non  potuerunt  te- 
nere  sine  fractione  voti  paupertatis  bona  im  mobilia.  Item 
dixit,  quod  in  suo  statu  nullo  modo  reeiperent  virgines^  nee 
viduas,  quia  non  possunt  praedieare,  nee  ordinem  diaeona- 
tus  aeeipere,  nee  etiam  aliquem,  qui  häbuisset  uxorem,  quia 
timent,  quod  postea  non  possent  vivere  nee  continere.  Item 
dixit,  quod  ipse  plus  tenetur  obedire  in  reeipiendo  ordines 
et  in  aceipiendo  potestatem  praedicandi  Majori  suo ,    quam 


118 

D.  Papae.  Item  dixit,  quod  in  hoc  non  obediret  D.  Papae, 
sed  siio  Majori.  —  Errores  contra  missiones  ad  praedican- 
dnm.   Item  dixit,  qnod  eornm  Majoralis  potest  licite  vivere 
de  evangelio.     Item  dixit.  qnod  eornm  Majoralis  habet  po- 
testatem  praedicandi  evangelinm  a  Deo,  qni  eam  dedit  beato 
Petro,  et  sine  hoc,  qnod  mittatnr  ab  aliqno  alio  homine  ad 
evangelinm  praedicandnm.     Item  dixit,    qnod  eornm  Major 
potest  dare  anctoritatem  et  dat  presbyteris  snis  praedicandi 
evangelinm.     Item  dixit,    qnod  nbiqne  eornm  ^lajor  potest 
praedicare  evangelinm  propria  anctoritate ,  qnia  non  conve- 
nit    cnm  D.  Papa ,    cnm  qno    si  posset  convenire ,    haberet 
ab  eo  accipere  dictam  potestatem.     Item  dixit,  qnod,  licet 
D.   Papa  prohibeat,  qnod  nnllns  mittatnr  ad  praedicandnm, 
nisi  de  mandato  ejns,  credit,  qnod  eornm  Major,  qni  habet 
potestatem  a  Deo,  benefacit,  dando  presbyteris  suis  dictam 
potestatem ,  et  qnando  eos  mittit  ad  praedicandnm ,   et  ipsi 
facinnt  bene,  qnando  recipiunt  dictam  potestatem,  et  pecca- 
rent,  si  non  reciperent  et  nisi  praedicarent,  et  in  hoc  magis 
tenentnr  obedire  Majorali  sno,    qnam  D.  Papae.     Et  credit 
etiam,  quod  injuste  facit  D.  Papa,  qnando  eos  propter  hoc 
excommunicat.  —  Errores  contra  justam  occisionem  maleiico- 
rnm.    Item  dixit,  qnod,  si  ipse  accnsaret  apnd  jndices  sae- 
cnlares  aliquem  in  easn.  nl)i  deberet  interfiei ,  vel  mntilari, 
crederet  peccare.  Item  dixit.  si  ipse  liaberet  potestatem  in- 
terficiendi  haereticnm    obstinatnm ,    nnllo    modo    interficeret 
eum,  nee  faceret,   quod  ejns  vita  breviaretur,    qnia  crederet 
peccare.    Dixit  etiam,  qnod  conscientiam  haberet,  si  haere- 
ticnm ,  vel  credentem  revelaret.     Item  dixit,  qnod  illi .    qni 
eos  persequnntnr ,  eos  perseqnnntnr ,    qnia  ipsi  tenent  veri- 
tatem  evangelii.  —  Errores  contra  baptismnm.    Item  dixit, 
quod  post  divnlgationem  illins  praecepti:    nisi   qnis  renatns 
fnerit  etc.,  nnllns  salvari  potnit,  et  si  mortem  snstineret  pro 
ChristO;,  vel  in  articulo  necessitatis,  non  posset  recipere  sa- 
cramentnm  baptismi ,  nisi  baptizaretnr  in  aqua.   —  Errores 
contra    confirmationera.      Item    dixit.     qnod     sine    nnctione 
chrismatis  in  fronte  potest  esse  qnis  couiirmatns,    qnia  hoc 
est  de  sollemnitate  sacramenti,  non  de  necessitate.  —  Errores 


119 

contra,  sacramentum  ordinis.  Item  dixit,  qnod  sine  eerta 
forma  verbornm  possunt  conf'erri  omnes  ordines  per  solam 
manus  impositionem  et  sine  collatione  alicujiis  rei  corpora- 
lis  facta  per  episcopiim  ordinato. 

Item  et  ibidem  dictiis  Kaymnndus  petiit  copiam  dicto- 
rum  articulorunij  in  quibiis  continentur  errores  praedicti  et 
diem  ad  deliberandum  super  praedictis,  qiiod  fuit  sibi  con- 
cessum  per  D.  episcopnm  et  fiiit  sibi  dies  assignata  ad 
praedicta  de  hodie  iisqoe  ad  octo  dies. 

Postea  19.  die  mensis  Januarii  praedicti,  videlicet  ante 
assignationem  diei  praedictae  ad  hoc,  iit  dictns  Kaymnndus 
converteretur  ad  fidem  et  imitatem  Romanae  ecclesiae,  fuerunt 
praedicto   Kaymundo    lectae   per    dictum    D.    episcopum   in 
originali    auctoritates    Augustini    et   aliorum    sanctorum    et 
primo  ad  hoc,    quod  jurare    pro  veritate  dicenda  peccatum 
non  est ,  et  ad  hoc  fuit  primo  inducta  auctoritas  Augustini 
in  19.  libr.  contra  Faustum  c.  9,  ubi  dicit:    pejerare    grave 
peccatum  est,    non  jurare  autem ,   sicut  bene  jurare  nulluni 
peccatum  est;  et  infra:  apostolus  Paulus  in  scriptis,  ubi  est 
consideratio  major  atque  propensior,  pluribns  in  locis  jurasse 
invenitur ,  ne  quisquam  putaret,  etiam  verum  jurando  pec- 
cari.     Item  fuit  ei  lectus    sermo    b.  Augustini    de    perjurio, 
in  quo  manifeste  et  pkiries  dicit,    quod,    qui    verum  jurat, 
non  peccat.     Item  fuit  sibi  lecta  glossa    super    illud:     Ego 
autem  dico  vobis,  non  jurare  omnino,  quae  incipit:  non  pe- 
nitus.     Item  fuit  sibi  lecta  auctoritas  Augustini    in    lib.    de 
mendacio,  quae  incipit:  juravit  apostolus  et  est  c.  21.  Item 
fuit  ei  lecta  auctoritas  Ausfustini  in  1.  lib.  de  sermone  Do- 
mini  in  monte  c.   16.     Item  fuit  ei  lecta  auctoritas  apostoli 
ad  Hebraeos:     Ilomines  per  majorem    sur  jurant,    et   finis 
omnis  controversiae  eorum  ad  confirmationem   est  juramen- 
tum.    —    Item  quod  purgatorium    esset,    fuerunt    ei    lectae 
auctoritates;    primo  glossae  super    illud:    non    remittetur  ei, 
nee  in  hoc  saeculo ,   nee  in  futuro ,    quae  incipit:    quaedam 
culpae  et  nee  in  futuro.  Item  fuit  sibi  lecta  auctoritas  Gre- 
gorii  c.  4.  lib.  dialog.   Item  fuit  ei  lectum  dictum  apostoli: 
uniuscujusque  opus  quäle  sit,  ignis  probabit,  et  glossa,  quae 


120 

ponitiir  ibidem.  Item  fuit  ei  lectiis  sermo  Aiigustini  de 
piirgatorio.  Item  f'iiit  ei  lectus  quidam  sermo  Augustini  de 
resurrectione  Domini  et  alia.  Item  fuerunt  ei  lectae  aucto- 
ritates  Augustini  in  XXI.  de  civit.  Dei  circa  finem,  in  en- 
chiridio  de  igne  purgatorio,  et  quod  orationes  prosint  ali- 
quibus  defunctis.  Item  fuit  lecta  eidem  auctoritas  Augustini 
de  verbis  apostoli:  in  sermonem  humanuni  dico  etc.  Item, 
quod  extra  ecclesiam  et  fidem  Ivomanae  ecclesiae  non  sit 
remissio  peccatorum ,  et  quod  sacramenta  suscepta  extra 
eam  non  conferunt  gratiam ,  licet  dicta  sacramenta  quoad 
aliqua,  si  dentur  in  forma  ecclesiae,  sint  vera.  Fuit  ei  lecta 
auctoritas  Augustini  de  verbo  Domini  serm.  11.  Ad  hoc 
etiäm  sunt  multae  auctoritates  in  lib.  de  baptismo  contra 
Donatistas.  Quibus  omnibus  auctoritatibus  lectis  coram 
dicto  Raymundo  et  in  originali  iterum  monuit  eundem,  quod 
revertatur  ad  fidem  et  unitatem  Romanae  ecclesiae  et  credat 
et  confiteatur  illa,  quae  superius  per  scripturas  tam  Sancto- 
rum  quam  canonis  ei  sunt  ostensa,  et  quod  abjuraret  om- 
nem  haeresim  et  faciat  omnia  alia,  quae  in  supradicta  mo- 
nitione  continentur. 

Post  quae  23.  mens.  Jan.  dicto  Raymundo  constituto 
in  judicio  in  dicto  Castro  d§  Alamannis  coram  dicto  D. 
episcopo  assistente  sibi  dicto  fratre  Qualardo  de  Pomeriis 
dictus  D.  episcopus  monuit  et  induxit  per  diversas  aucto- 
ritates et  scripturas^  quod  reverteretur  ad  fidem  et  unitatem 
Romanae  eclesiae ,  dicens  ei ,  quod  adhuc ,  si  volebat  plus 
de  tempore  ad  deliberandum  super  abjuratione  errorum  su- 
perius per  eum  confessatorum ,  quod  ei  paratus  erat  dare, 
et  quod ,  si  aliquas  auctoritates  aut  rationes  exponeret  et 
solveret,  et  quod  etiam,  si  volebat  suam  responsionem  dif- 
ferre  usque  ad  crastinam  diem ,  quae  ei  erat  assignata, 
quod  paratus  erat,  eum  expectare.  Qui  Raymund us  respon- 
dit,  quod  magis  paratus  erat,  mori,  quam  si  dictos  articulos 
abjuraret.  Etiam  dixit,  hoc  nullo  modo  faceret,  quia  crede- 
bat ,  se  in  praedictis  vere  et  secundum  Bcripturas  divinas 
credere  et  rectam  fidem  habere^  nee  super  hoc  crederet  cui- 
quam,  nisi  solum  doctrinae  Christi  et  apostolorum  ejus  Petri 


121 

et  Pauli;  et  com  ei  diceretnr,  quod  Paulus  frequenter  jura- 
vit  in  epistolis  suis  et  posuit ,  quod  aliqua  peccata  in  alio 
saeculo  per  ignem  devorabuntur;  Christus  etiam  dixit,  quod 
peccatuin  in  Spiritum  s.  nee  in  hoc  saeculo  nee  in  futuro 
remittetur;  et  quod  negare  de  uno,  non  videtur  de  aliis  ne- 
gare;  in  veteri  etiam  testamento,  tarn  in  lege,  quaminpro- 
phetis ,  juramentum  non  est  prohibitum  ut  illicitum ,  et  in 
Malachia  dicitur,  quod  Christus  in  suo  adventu  erit  ignis 
conflans  etc.  et  in  2.  Machabaeoruin.  Christus  etiam  legi- 
tur  jurassfe  frequenter,  cum  dicebat:     Amen,  dico  vobis.  In 

evangelio  Joannis  et  in  Luca  dicit 

et  angelus  in  apocal.  juravit  per  viventem  in  saecula  sae- 
culorum  .  .  .  quia  tempus  non  erit  amplius.  Per  opera 
autem  et  facta  Domini  et  sanctorum,  maxime  illorum,  quo- 
rum  dicta  sunt  recepta  in  canone  scripturae  s. ,  recte  Do- 
mini mandata,  si  in  aliquo  sunt  dubia,  declarantur,  ut  Au- 
gustinus dicit  in  lib.  de  mendacio.  Respondit,  quod  nescit 
praedictis  auctoritatibus  respondere ,  nee  aliter  respondere 
voluit,  sed  perstitit,  et  persistere  se  velle  dixit  in  bis,  quae 
prius  dixerat,  propter  dictum  Christi  de  non  jurare  omnino; 
verum  est  tamen,  quod  revocavit  illud,  quod  dixerat,  quod 
si  quis  ante  baptismum  pateretur  martyrium  pro  Christo, 
vel  in  necessitate  non  posset  recipere  baptismum ,  et  tamen 
vellet  multum  recipere  ipsum  et  poeniteret  de  suis  peccatis, 
quia  non  salvaretur  propter  illud ,  quod  Dominus  dixit: 
nemo^  qui  renatus  etc.,  dicens,  quod  credit,  martyrium  sus- 
ceptum  pro  Christo  vicem  baptismi  habere  et  etiam  cordis 
contritionem,  si  necessitas  baptismum  aquae  excludat.  Dixit 
etiam  quod  revocat  illud ,  quod  dixerat ,  quod  sine  signo 
crucis  facto  in  fronte  cum  chrismate  posset  aliquis  confir- 
mari.  Item  revocavit  illud,  quod  dixerat,  quod  habens  uxo- 
rem  non  potest  ordinari  in  diaconum ,  presbyterum  et  epi- 
scopum ,  et  si  ordinaretur,  ejus  ordinatio  esset  cassa,  quia, 
ut  dicit,  credit,  quod  in  ecclesia  orientali,  quae  non  emisit 
Votum  castitatis ,  habens  uxorem ,  quam  accepit  virginem, 
et  unicam,  potest  dictos  ordines  suscipere  et  ejus  or- 
dinatio firma  est ,  et    credit ,    quod  in  ecclesia  orientali ,    si 


122 

nxor  maritum  absolvat  ab  illo  debito ,  quo  ei  tenetur^  pot- 
est  ordinari  et  ejus  ordinatio  firma  est.  Item  revocavit  il- 
lud,  quod  dixerat,  quod  nullus  polest  esse  in  statu  perf'ec- 
tionis,  nisi  ordinatus  in  diaconum,  posito  quod  emisisset  Vo- 
tum paupertatis,  castitatis  et  obedientiae,  dicens,  quod  hoc 
dixit  loquens  de  statu  vel  secta  sua ,  sed  dixit ,  quod  cre- 
dit, quod  in  ecclesia  Komana  conversi  et  conversae  religio- 
num  sunt  in  statu  perfectionis.  Dixit  etiam,  quod,  licet  apud 
eos  ille,  qui  solum  seit  „Paternoster"  et  „Ave Maria,"  or- 
dinetur  in  diaconum,  communiter  tarnen  si  aliquis  esset,  qui 
nollet  esse  diaconus ,  sed  solum  faceret  vota  praedicta  et 
promitteret ,  quod  ipse  vult  stare  et  perseverare  usque  ad 
mortem  in  via  eorum,  crederet,  esse  eum  in  statu  perfectio- 
nis. Interrogatus,  si  vellet  jurare,  quod  praedictas  revoca- 
tiones  facit  et  fecit,  quia  ita  credit^  ut  dixit  in  revocatione 
dictorum  articulorum,  respondit,  quod  hoc  nullo  modo  ju- 
raret,  nee  credit,  ut  dixit,  ita  esse.  Interrogatus,  si,  quando 
dictos  articulos ,  quos  nunc  revocavit,  fuit  confessus ,  et  in 
prima  confessione  sua  credebat  eos ,  ut  confessus  fuit  in 
dicta  confessione  ,  respondit ,  quod  sie.  Interrogatus  ,  qui 
erant  illi  de  statu  suo,  qui  fuerunt  in  partibus  Vasconiae  et 
fecerunt  multos  credentes,  respondit,  quod  Robertus  Mor- 
terii  et  Stephanus  Maurini,  qui  ambo  erant  presbyteri  sectae 
suae,  et,  ut  dixit,  sunt  mortui,  sex  anni  sunt  elapsi,  ut  di- 
xit. Interrogatus ,  si  ipse  fuit  missus  ad  partes  istas  per 
suum  Majorem,  vel  si  stat  sub  obedientia  sui  Majoris ,  di- 
xit, quod  non  venit  ad  partes  istas  de  mandato  sui  Majoris, 
nee  est  sub  obedientia  ejus,  quia  est  ei  rebellus.  Interroga- 
tus ,  quare  est  rebellus  suo  Majori  et  propter  quid  ,  dixit, 
quod  idcirco  est  rebellus  suo  majorali ,  quia  vult  et  voluit 
sequi  suas  voluntates. 

Tenor  commissionis  dicti  fratris  Gualhardi,  de  quo  su- 
perius  in  dicto  processu  est  facta  mentio,  talis  est. 

Rev.  patri  in  Christo  D.  Jaeobo,  Dei  gratia  Appami- 
ensi  episcopo,  frater  Joannes  de  t>elua,  Inquisitor  haereticae 
pravitatis  in  regno  franciae  per  sedem  apostolicam  deputa- 
tus,  salutem  et  reverentiam  debitam  et  devotam. 


123 

Cum  in  vestni  dioecesi ,  Domino  permittente ,  casus 
haereticales  proh  dolor  reperiantur  frequenter,  et  nos  occu- 
pati  plurimum  ad  vestram  praesentiam  faciliter  accedere 
non  possimus,  paternitati  vestrae,  de  cujus  sapientiamagni- 
fica  et  discretione  circumspecta  fiduciam  gerimiis  non  im- 
merito  pleniorem ,  tenore  praesentium  committimus  et  con- 
sentimus ,  quod  vocato  fratre  Gualhardo  ordinis  nostri  de 
conventa  Appamiensi  nobis  munere  requisitis  pro  poeniten- 
tia  arbitraria  imponenda  cuicunque,  citra  tarnen  casum  in- 
jurationis ,  libere  ad  sententiam  procedere ,  aut  de  jam  im- 
posita  poenitentia  per  nos  gratiam  facere  valeat.  Dat.  Car- 
casson.  dominica  secunda  in  adventu ,  10.  die  Decembr.  a. 
D.  1318. 

Post  qnae  a  D.  1320  die  23.  mens.  April,    constitutus 
dictus  Raymundus  in  Castro  de  Alamannis   coram  dicto  D. 
episcopo  assistente  sibi  venerabili  et  religioso  viro  D.  fratre 
eToanne  de  belua ,    inquisitore  haereticae  pravitatis  in  regno 
franciae  per  sedem  apostolicam  deputato,  monuerunt,  roga- 
verunt  et  praeceperunt  semel ,  secundo ,    tertio  et  caritative 
dictum  Raymundum ,    sicut  aliter  jam  monitus ,    rogatus  et 
reqnisitus  fuerat  per  dictum  D.  episcopum,  quod  errores  et 
haereses,    quas  confessus  est  tenuisse  et  teuere,  pluries  co- 
ram dicto  D.  episcopo  in  judicio  constitutus  et  nunc  coram 
dicto  D.  inquisitore  relinqueret  et  dimitteret,  et  quod  abju- 
raret  et  juraret  omnem  haeresim  Valdensium  et  sectam  Pau- 
perum  de  Lngduno ,    in    quibus    per  longum  tempus  stetit, 
et  quod  revelaret  complices  et  socios  suos  et  credentes ,  et 
quod  reverteretur  ad  fidem  et  unitatem   ecclesiae  Romanae. 
Et    dicti    DD.    episcopus    et    inqnisitor    protestati    fuerunt 
eidem ,    quod  ,    nisi  redire  voluerit    et  praedictos  errores  et 
haereses,  quas  dixit  se  teuere  et  credere,   relinquere  nolue- 
rit,  contra  ipsum  tanquam  contra  haereticum  procedetur  se- 
cnndum  canonicas  sanctiones  et  quantum  de  jure  fuerit  pro- 
cedendum.     Et  assignaverunt  jam    dicti  DD.    episcopus    et 
Inquisitor  eidem  Raymundo  ad  respondendum  et  deliberan- 
dum   super    praedicta    praecise,    videlicet    diem    dominicam 
proximam,  praesentibus  D.  Germanno  de  Castro,    novo  ar- 


124 

chidiacono  ecclesiae  Appamiensi ,  fratre  Gnalhardo  de  Po- 
meriis,  fratre  Arnaldo  de  Cassario,  ord.  praedic,  conventns 
Appamiensis ,  fratre  Joanne  Stephan! ,  ejiisd.  oi'd. ,  socio 
dicti  D.  inquisitoris ,  et  magistro  Bartholomaeo  Adalberti, 
notario  inquisitoris  haeret.  prav.,  et  magistro  Guilielmo  Pe- 
tri  Barta  notario  etc. 

Qua  die  dominica  superius  assignata  constituto  diclo 
Ray  mundo  in  judicio  coram  dictis  DD.  episcopo  et  inqui- 
sitore ,  praesentibus  testibus  supra  proxirae  scriptis ,  in  Ca- 
stro praedicto  de  Alamannis,  fuerunt  eideni  Raymundo  lecti 
articuli  superius  in  dicto  processu  positi  et  extracti  de  con- 
fessionibus  suis,  in  quibus  erravit  et  errat  dictus  llaymun- 
dus  contra  fidem  catholicam,  potestatem  et  auctoritatem  Ro- 
manae  ecclesiae ,  quorum  articulorum  praedictorum  tenor 
iterum  inferius  est  insertus,  in  quibus  articulis  dictus  Ray- 
mundus  corrigeret,  emendaret,  revocaret  illa,  quae  videntur 
ei  in  dictis  articulis  corrigenda ,  emendanda  et  revocanda, 
de  quibus  aliis  etiam  consulte  et  deliberate  respondendum 
fuerat  sibi  copia  data ,  in  quibus  articulis  dictus  Raymun- 
dus  correxit ,  emendavit ,  revocavit,  addidit,  prout  in  fine 
quorundam  dictorum  articulorum  continetur.  Quibus  articu- 
lis lectis,  correctis,  emendatis,  revocatis  et  additis  illis,  quae 
dictus  Raymundus  voluit  facere  circa  praemissa,  dicti  DD. 
episcopus  et  Inquisitor  iterum  semel ,  secundo  et  tertio  et 
caritative  monuerunt ,  rogaverunt  dictum  Raymimdum  et 
etiam  ei  persuaserunt  rationibus ,  auctoritatibus ,  et  etiam 
eidem  praeceperunt ,  quod  dictos  errores  in  dictis  articulis 
contentos,  per  eum  emendatos  et  correctos,  revocaret,  abju- 
raret  et  omnem  aliam  haeresim  extollentem  se  adversus 
scientiam  Dei  et  insurgentem  contra  s.  Rom.  ecclesiam, 
matrem  omnium  ecclesiarum  et  magistram,  et  quod  detege- 
ret  credentes,  fautores,  celatores,  receptatores  et  omnes  alios 
de  secta  sua,  intimantes  eidem,  quod,  nisi  hoc  in  continenti 
fecerit,  contra  eum  procederent  velut  contra  haereticum  ob- 
stinatum  et  impoenitentem.  Qaibus  factis  dictus  Raymun- 
dus respondit ,  quod  nolebat  revocare  dictos  errores ,  nisi 
illos ,    quos   revocavit,    nee   abjurare   aliquem  articulum  de 


125 

praedictis ,  iiec  jurare  pro  qiiociinque ,  nee  etiam ,  ut  dixit, 
revelaret  complices  snos  ,  credentes ,  fautores  ,  receptatores 
et  defeiisores  ac  nuntios  eorum,  sed  in  ista  credentia  prae- 
dicta  vult  vivere  et  mori,  et,  qiiantum  in  ipso  est,  in  dicto 
negotio  voluit  haberi  pro  renuntiatore  concluso  et  petiit 
sententiam  ferri  super  praedictis. 

Post  quae  die  Mercurii,  sc.  ultima  die  mens.  April., 
magister  Guilielmus  Petri  Barta,  notarius  D.  Appamiensis 
episcopi  praedicti ,  accessit  personaliter  ad  dictum  castrum 
de  Alamannis  et  de  mandato  dictorum  DD.  episcopi  et  in- 
quisitoris,  citavit  dictum  Raymundum ,  ut  die  crastina  per- 
sonaliter coram  dictis  DD.  episcopo  et  inquisitore  compare- 
ret  in  dicto  loco  de  Alamannis  ante  ecclesiam  dicti  loci, 
auditurus  sententiam  super  praedictis,  quae  coram  eis  con- 
fessus  fuerat,  qui  Raymundus  dictam  diem  gratis  accepta- 
vit,  cujus  citationis  et  responsionis  fuerunt  testes  magister 
Marcus  Hivelli,  notarius  terrae  periagii,  rever.  Vasconis  de 
Alamannis  et  Joannes  Boerii  de  Maleriis. 

Tenor  vero  articulorum  praedictorum,  de  quibus  supe- 
rius  est  facta  mentio,  talis  est. 

Isti  sunt  articuli ,  quos  dictus  Raymundus  de  Costa, 
aliter  dictus  de  s.  fide ,  diaconus  Pauperum  de  Lugduno, 
confessus  est  in  judicio  coram  dicto  D.  episcopo  et  fratre 
Gualhardo  de  Pomeriis,  tenente  locum  D.  inquisitoris  Car- 
casson.,  qui  quidem  Raymundus,  respondendo  ad  interroga- 
tiones  factas  eidem  per  dictum  D.  episcopum  confessus  fuit 
errores  eosdem.  Primo  dixit,  quod,  si  juraret  pro  veritate 
dicenda,  crederet  peccare  mortaliter,  licet  non  multum  gra- 
viter.  Item  dixit ,  quod  in  novo  testamento  quicunque  ju- 
raret pro  quacunque  causa,  peccat  mortaliter,  quia  facit 
contra  praeceptum  Domini  de  non  jurare  omnino.  Item 
dixit ,  quicunque  ei  vel  cuicunque  alteri  — ,  quod  juraret, 
peccaret  mortaliter,  et  si  eum  vel  alios  cogeret  ad  juran- 
dum,  peccaret  eodem  modo.  Item  dixit,  quod  tota  Romana 
ecclesia,  quae  praecipit  jurare,  et  cogit  etiam  aliquos  ad  ju- 
randum,  peccat  mortaliter,  licet  non  multum  graviter.  Item 
dixit ,  quod  ecclesia  et  quicunque ,  qui  di^at ,  quod  licitum 


126 

est  jurare ,    peccat    in   fiele  Christi  quoad  hoc.     Item  clixit, 
quocl  qiiicunque  patitiir  persecutionem  vel  mortem,  quia  non 
vult  jm^are  pro  aliqna  causa,  est  martyr  Christi.     Item  di- 
xit,  qiiod  ille ,  qui  perseqiiitiir,  vel  morti  traclit  illiim  ,   qui 
non  vult  jurare  pro  aliqua  causa,  est  homicida,  quiajustum 
et  innocentem  interficit ,    et  etiam    est    sociiis    illorum ,    qui 
s.  Stephanum    lapidaverunt ,    et    veniet    super    eum   sanguis 
justus,    qui    eflPusus  est  super  terram  a  sanguine  Abel  justi 
usque  ad  sangninem  Zachariae  etc.  Item  dixit,  quod  eccle- 
sia  Komana  eum    excommunicaret   propter   hoc ,    quia   non 
vult  jurare,  vel  alium,  non  credet,  se  excommunicatum,  nee 
alium ,  nee  dictam  sententiam  esse  justam,  et  crederet,    se 
bene    facere ,    si    excommunicatus  propter  hoc  non  obediret 
ecclesiae.     Item  dixit,  quod,  quia  ecclesia  Romana  errat  in 
fide,  dicendo,  quod  licitum  est  jurare,  et  quia  purgatorium 
est  in  alio  saeculo,  non  tenetur  ei  obedire,  nisi  solum  quando 
praecipit   vel  illud    quod    est    secundum  Deum ,    vel    in    re 
dubia,  si  est  secundum  Deum  vel  non,  et  in  re  indifierenti, 
antequam    cadat    sub    praecepto ,     si    contrarium    declaret 
D.    Papa    et    eorum    Major,     sequeretur    declarationem    sui 
Majoris  et  non  D.  Papae ,    et  si  contraria  praecepta  darent 
in  re  indifferenti  D.  Papa    et    eorum  Major ,    ipse    obediret 
suo  Majori  et  non  D.  Papae,  et  credit,  quod  praedicta  fa- 
cere deberet.  Item  dixit,  quod  ecclesia  errans  in  fide,  quan- 
tumcunque  modicum   erret,    est    ecclesia   malignantium ,    et 
quod  non  habet  potestatem  conficiendi  et  ministrandi  sacra- 
menta,  licet  concedat,  quod  ecclesia  Romana  potest  conficere 
et  ministrare  sacramenta ,    quam  dixit  errare    in   fide ,    quia 
dicit,    licitum  esse  jurare  et  purgatorium  esse.     Item  dixit, 
quod ,    si    in    ecclesia    errante    in  fide  aliquod  sacramentum 
suscepisset,  non  crederet,  illud  sacramentum  suscepisse,   li- 
cet in  forma  ecclesiae  datum  fuisset.  Revocavit  quantum  ad 
ecclesiam  Romanam  de  omnibus  sacramentis ,    quantum    ad 
haereticam  etiam,  excepto  sacramento  poenitentiae.  Item  di- 
xit, quod  eorum  Major  accepit  immediate  potestatem  a  Deo 
et  Jurisdictionen!,  et  non  a  D.  Papa,  et  hoc  pro  tanto  pot- 
est fieri ,    quod  non  possunt  inter  se  convenire;    et   propter 


127 

hoc  est  exemptus  a  jurisdictione  D.  Papae ,  et  iion  tenetur 
ei  obedire,  nisi  qiiando  praecipit  illud  idem,  quod  Deus,  li- 
cet concedat,  quod  Komani  Pontifices  sunt  et  fuerunt  caput 
ecclesiae.  Item  dixit,  quod  primo  Majoralis  eoram  non  fuit 
oi'dinatus  in  gradu  pontificali  ab  aliquo  alio  pontifice ,  sed 
a  Deo  et  hominibus  sui  Status  non  ordinatis  in  gradu  pon- 
tificali ,  sed  habentibus  dignitatem  apostolorum  Petri  et 
Pauli.  Item  dixit,  quod  idcirco  ipsi  non  revertuntur  ad  fidem 
et  unitatem  ecclesiae  Romanae ,  quia  credunt ,  quod  eorum 
fides  sit  secundum  scripturas  divinas,  et  timent,  Deum  of- 
fendere ,  si  ad  Romanam  ecclesiam  reverterentur;  dixit  ta- 
rnen ,  quod  non  vult  tantum  inhonorare  Rom.  Ecclesiam, 
quod  dicat,  eam  errare  circa  divinas  scripturas.  Item  dixit, 
quod,  si  ecclesia  Rom.  reverteretur  ad  fidem  ecclesiae 
eorum,  quod  tunc  esset  ecclesia,  quam  Christus  elegit.  Item 
dixit,  quod  credit,  quod  eorum  ecclesia  sit  illa,  quam  bonus 
pastor  rexit  et  quam  Christus  elegit.  Item  dixit,  quod  ec- 
clesia Romana  non  est  bona,  quia  non  credit  illa,  quae  ipsi 
credunt,  et  quia  eos  persequitur.  Item  dixit,  quod  non  cre- 
dit, aliquem  fuisse  sanctum,  licet  Rom.  ecclesia  eum  cano- 
nizasset  pro  sancto,  qui  non  crederet  illud,  quod  eorum  ec- 
clesia credit,  et  qui  eos  persecutus  fuisset.  Item  dixit,  quod 
non  colunt  aliter  festa,  nisi  quod  custodiunt  se ,  quantum 
possunt,  a  peccato;  revocavit.  Item  dixit,  quod  in  ecclesia 
Rom.,  licet  erret  in  fide,  est  remissio  peccatorum  et  etiam 
in  ecclesia  sua ,  quae  non  errat  in  fide.  Ilem  dixit, 
quod,  quamvis  ecclesia  Rom.  reprobaverit  eorum  statum  et 
dictum  statum  excommunicaverit ,  tamen  non  credit,  quod 
illi,  qui  sunt  de  suo  statu,  male  faciant  dictum  statum  ac- 
cipiendo  et  in  eo  stando,  nee  quod  mortaliter  peccent,  licet 
sint  inobedientes  in  hoc  D.  Papae.  Item  dixit,  quod,  licet 
D.  Papa  habeat  claves  regni  coelorum  et  ipse  eos  propter 
quod  dicunt,  illicitum  esse  jurare,  et  negant  purgatorium  et 
propter  inobedientiam  eorum  excommunicaverit,  non  tamen 
propter  hoc  est,  quin  ipsi  possint  ingredi  regnum  coelorum, 
quia ,  cum  nihil  sit  mali  apud  eos ,  nee  quoad  fidem  nee 
quoad  mores,  non  potuit  eos  excommunicare  juste  et  licite. 


128 

nee  ejus  sententia  est  justa  vel  licita;  postea'  tarnen  dixit, 
qiiod  illa  sententia  est  justa.  quia ,  quando  eorum  Major 
celebrat.  non  observat  illa,  quae  D.  Papa  praecipit  in  mis- 
sis  celebrandis ,  a  qua  tarnen  sententia  non  se  faciunt  ab- 
solvi  per  aliquem ,  quare ,  ut  credit ,  dicit ,  dictos  Majores 
esse  damnandos,  ipse  tarnen,  ut  dixit,  non  credit,  se  esse 
excommunicatum,  nee  fuerit  ordinatus  in  diaconum  in  secta 
eorum.  Item  dixit,  quod  solum  mala  opera  exconimunicant 
hominem  et  extra  congregationem  fidelium  ponunt ,  et  non 
oportet,  quod  excommunieetur  ab  aliquo.  Revocavit,  quod 
D.  Papa  et  episcopi  et  alii  Jurisdictionen!  habentes  possunt 
exeommunieare.  Item  dixit,  quod  solum  sunt  tres  ordines 
in  ecelesia,  sc.  diaeonatus,  presbyteratus  et'episcopatus,  et 
episeopus  apud  eos  vocatur  Majoralis  vel-  minister.  Item 
dixit ,  quod  apud  eos  episeopus  ordinäre  habet  Majorem, 
presbyterum  et  diaconum,  sed;,  quando  nullus  Majoralis  es- 
set vivens,  tum  presbyter  de  eonsensu  omnium  presbytero- 
rum  et  diaconorum  potest  Majoralem  ordinäre  in  gradu  pon- 
tifieali.  Item  dixit,  quod  apud  eos  ordinatur  Majoralis  sie : 
facta  concordi  electione  de  eo  orant  omnes  flexis  genibus, 
dicendo  „Pater  noster,"  postea  confitentur  primo  secrete 
omnia  peccata  ßua,  deinde  publice  genera  peccatorum,  deinde 
Major,  si  est  praesens,  alioquin  presbyter,  orando  et  dicendo 
„Pater  noster,"  imponit  manum  super  caput  ejus,  ut  acci- 
piat  Spiritum  s. ,  et  post  eum  omnes  alii ,  tam  presbyteri 
quam  diaconi ,  imponunt  manus  super  caput  ejus ,  et  sie 
ordinatus  est,  ut  dixit,  in  ordine  episcopali,  non  tamen  in- 
duitur  aliter ,  nee  fit  hoc  in  ecelesia^  nee  super  caput  ejus 
imponitur  liber  evaugeliorum ,  nee  inungitur  ejus  caput 
et  manus,  nee  ei  traduntur  aliqua  insignia  pontificalia,  cor- 
poraliter  et  actualiter,  sed  solum  spiritualiter  et  per  fidem, 
et  dicuntur  ei  verba,  quae  significaut  insignia  pontificalia, 
cum  magna  solemnitate.  Et,  ut  dixit ,  credit ,  quod  taliter 
ordinatus  sit  vere  episeopus ,  sicut  si  ordinaretur  in  Rom. 
ecelesia.  Dixit  etiam,  quod  sie  ordinati  fuerunt  in  episco- 
pos  Paulus  et  Barnabas  et  alii  in  primitiva  ecelesia.  Item 
dixit ,    quod    dictus    Major    sie    ordinatus    solum   ministrat 


129 

sacrameiitum  poenitentiae,  ordinis  et  eucharistiae.  Item  di- 
xit,  quod  dictiis  Major  potest  absolvere  qiiemcunqiie  a  pec- 
eatis  Omnibus  sibi  confessis ,  qualiacnnqiie  peccata  sint; 
potest  etiam  remittere  totam  poenam  debitam  peccatis  vel 
partem ,  licet  hoc  communiter  noii  fiat;  quando  autem  ab- 
solvit  a  peccatis,  dicit  ita:  Deus  absolvat  te  ab  omnibiis 
peccatis  tuis ,  et  ego  injungo  tibi  contritionem  de  peccatis 
tuis  iisque  ad  mortem  et  talem  poenitentiam ;  non  tamen 
dicit:  ego  te  absolvo.  Item  dixit,  quod  dictus  Major  or- 
dinat  presbyterum  isto  modo:  Facta  electione  concordi  et 
oratione  per  omnes  socios,  dicendo  „Pater  noster,"  et  con- 
fessione  peccatorum  suorum ,  Major  ipsis  imponit  manus 
super  Caput  ejus  et  post  eum  omnes  presbyteri  praesentes, 
ut  accipiat  Spiritum  s. ,  sed ,  ut  dixit ,  in  impositione  ma- 
nuum  Majoralis  confertur  ordo.  Et,  ut  dixit,  nihil  aliud  fit 
circa  presbyterum ,  quando  ordinatur ,  quem  sie  ordinatum 
credit  esse  verum  presbyterum,  sicut  si  fuisset  ordinatus  in 
ecclesia  Romana;  et,  ut  dixit,  isto  modo  fuerunt  ordinati 
presbyteri  in  primitiva  ecclesia.  Qui  presbyter  sie  ordinatus 
non  potest  celebrare  missam,  sed  solum  audire  confessiones, 
nee  poenas  peccatorum  remittere ,  potest  tamen  ordinäre 
Majoralem,  si  omnes  alii  mortui  essent,  quia,  ut  dixit,  per 
hoc ,  quod  diaconi  et  presbyteri  sunt  in  eorum  statu ,  in 
quo  omnia  propter  Christum  reliquerunt ,  sunt  ordinis  et 
gradus  apostolorum.  Item  dixit,  quod  dictus  Major  ordinat 
diaconum  isto  modo:  facta  electione  et  oratione,  ut  supra, 
et  confessione,  solus Major,  dicendo  „Paternoster,"  imponit 
manus  super  caput  ejus ,  ut  accipiat  Spiritum  s. ,  et  nihil 
aliud  fit  circa  eum ,  qui  diaconus  non  potest  aliud  faeere, 
nisi  quod  ministrat  necessaria  corporis  Majori  et  presbyte- 
ris,  sed  tamen,  ut  dixit,  per  hoc,  quod  ordinatur  diaconus, 
efficitur  de  eorum  statu  cum  voto ,  quod  facit ,  paupertatis, 
castitatis  et  obedientiae,  et  sie  ipse,  ut  dicit,  fuit  in  diaconum 
ordinatus  per  Joannem  Lotaringium,  Majoralem  eorum,  20 
anni  sunt  elapsi,  nee  ante  receptionem  dicti  ordinis  aliquis 
est  de  eorum  statu,  et  dixit,  quod  sie  ordinatus  diaconus 
est  vere  diaconus,  sicut  si  in  ecclesia  Komana  esset  ordina- 

SJöÜinger,  ®cj(^.  b.  «Scftcn.    SDoIumente.  9 


130 

tus ,  et  ut  dixit ,  tarn  Major ,  quam  presbyter  et  diaconiis 
possunt  tieii  etiam  idiotae  et  facti  l'ueriuit  dno  Majorales, 
qiios  ipse  iiominat,  tempore  suo,  videlicet  Christinus  et  Ja- 
cobus.  Item  dixit,  quod  eorum  Major  solnm  conficit  corpus 
Christi  in  die  Paschae,  et  iion  dicit  aliud,  nee  facit,  nisi 
solum  illud,  quod  Dominus  dixit  et  fecit  in  coena,  quando 
panem  et  vinum  convertit  in  suum  corpus  et  sanguinem. 
Dixit  etiam ;,  quod  eorum  Major  solus  habet  beuedicere  in 
die  coenae  panem ,  piscem  et  vinum,  quae  solum  excipiun- 
tur  per  illos,  qui  sunt  de  secta  eorum.  Item  dixit,  quod 
nullus  potest  ordinari  in  episcopum ,  presb}  terum  et  diaco- 
num  habens  uxorem,  et  si  ordinaretur,  ejus  ordinatio  esset 
nulla;  revocavit.  Item  dixit,  quod  purgatorium  post  mortem 
non  est,  sed  solum  paradisus  et  infernus  sunt  loca  anima- 
rum  hominum  post  mortem.  Item  dixit,  quod  nescit,  nee 
etiam  seit,  quid  credat,  si  ille  qui  male  vixit  et  in  aegritu- 
dine,  de  qua  obiit,  plene  confessus  est  et  contritus  de  pec- 
catis  suis ,  ad  quem  locum  ejus  anima  ibit  post  mortem. 
Et  idem  dixit  de  illo ,  qui  moritur  in  venialibus  sine  pec- 
cato  mortali.  Item  dixit,  quod  orationes,  sacrificia  et  elee- 
mosynae  et  legata  facta  ad  pias  causas  non  valent  alicui 
post  mortem ,  nee  ipse  fecit ,  nee  faciet  pro  aliquo  suo 
amico ,  qui  decessit ,  vel  deeedet  in  posterum ,  talia.  Item 
dixit,  quod  non  credit  illi  capitulo  2.  Maehab.:  vir  fortissi- 
mus  Judas  collatione  facta  misit  Jerosolymam  12  millia 
draehmas  argenti,  ofi'erri  eas  pro  peccatis  mortuorum,  et:  saneta 
igitur  et  salubris  est  cogitatio  pro  defunetis  exorare  ,  ut  a 
peccfitis  solvantur.  Item  dixit,  quod  illa  oratio,  quae  poni- 
tur  in  canone  missae:  memento  etiam,  Domine,  famulorum 
famularumque  tuarum ,  qui  nos  praecesserunt  cum  signo 
fidei ,  deberet  corrigi  sie:  qui  nobiscum  vivunt  cum  signo 
iidei,  et  tune  valeret,  cum  modo  non  valeat,  ut  dixit.  Item 
dixit,  quod  in  praedictis  non  crederet  Augustino,  Hiero- 
nymo,  Ambrosio,  Gregorio,  nee  eeelesiae  Rom.,  quia  in  hoo 
errant.  Item  dixit,  quod  nescit,  quae  utilitas  sit,  quod  in 
ecclesiis  vel  coemeteriis  corpora  fidelium  sepeliantur.  Item 
dixit^  quod  nullus  potest  esse  in  statu  perfeetionis,    nisi  sit 


131 

diaconus  oidiniitus,  quantumcunqiie  fecerit  votum  paiiperta- 
tis,  castitatis  et  obedientiae.  Ivevocavit.  Item  dixit,  quod 
magis  consistit  peifectio  status  evangelici  in  illo ,  qui  f'ecit 
Votum  et  accepit  diaconatum,  in  receptione  ordinis  diacona- 
tus,  quam  in  votis.  Item  dixit ,  quod  de  ratione  voti  pau- 
pertatis  est,  quod  ille,  qui  liujusmodi  votum  fecit,  non  ha- 
beat  bona  immobilia  in  communi.  Item  dixit,  quod  apostoli 
non  potuerunt  teuere  sine  fractione  voti  paupertatis  bona 
immobilia.  Item  dixit ,  quod  in  suo  statu  non  reciperent 
virgines  nee  viduas,  quia  non  possunt  praedicare,  nee  ordi- 
nem  diaconatus  aeeipere  ,  nee  etiam  aliquem ,  qui  uxorem 
habuisset,  quia  timent,  quod  postea  non  possent  vivere  con- 
tinenter.  Item  dixit,  quod  ipse  plus  tenetur  obedire  in  re- 
eipiendo  ordines  et  accipiendo  potestatem  praedicandi  Ma- 
jori suo ,  quam  D.  Papae.  Item  dixit ,  quod  in  hoc  non 
obediret  D.  Papae,  sed  suo  Majori.  Item  dixit,  quod  eorura 
Majoralis  potest  licite  vivere  de  evangelio.  Item  dixit,  quod 
eorum  Majoralis  habet  potestatem  praedicandi  evangelium 
a  Deo,  qui  eam  dedit  beato  Petro,  et  sine  hoc.  quod  mit- 
tatur  ab  aliquo  alio  homine  ad  evangelium  praedicandum. 
Item  dixit ,  quod  eorum  Major  potest  dare  auctoritatem  et 
dat  presbyteris  suis  praedicare  evangelium.  Item  dixit,  quod 
ubique  eorum  Major  potest  praedicare  evangelium  propria 
auctoritate ,  quia  non  convenit  cum  D.  Papa ,  cum  quo ,  si 
posset  convenire ,  ab  eo  aeeipere  (haberet)  dictam  potesta- 
tem. Item  dixit,  quod,  licet  D.  Papa  prohibeat,  quod  nul- 
lus  mittatur  ad  praedicandum,  nisi  de  mandato  ejus,  credit, 
quod  eorum  Major,  qui  habet  potestatem  a  Deo,  bene  facit, 
dando  presbyteris  suis  dictam  potestatem ,  et  peccarent ,  si 
non  reciperent  et  nisi  praedicarent,  et  in  hoc  magis  tenetur 
obedire  Majorali  suo,  quam  D.  Papae,  et  credit  etiam,  quod 
injuste  facit  D.  Papa,  quando  eos  propter  hoc  excommuni- 
cat.  Item  dixit,  quod,  si  ipse  accusaret  apud  judices  sae- 
culares  aliquem  in  casu  ,  ubi  deberet  interfici  aut  mutilari, 
crederet  peccare.  Item  dixit,  quod,  si  ipse  haberet  potesta- 
tem interficiendi  haereticum  obstinatum,  nullo  modo  interfi- 
ceret  eum ,  nee  faceret,  quod  ejus  vita  abbreviaretur,   quia 

9* 


132 

crederet  peccare.  Dixit  etiam  ,  qiiod  conscientiam  haberet, 
si  haereticimi  vel  credenteni  revelaret.  Item  dixit ,  quod 
illi.  qui  eos  persequiintur,  eos  persequimtur,  qiiia  ipsi  tenent 
veritatem  evangelii.  Item  dixit,  quod  ex  illo  tunc,  quo  Do- 
minus dixit:  „immitte-^  usque  hie  „converte  gladium  tuum 
in  vaginam,"  fuit  prohibitum  per  D.  N.  J.  Chr.  omnis  occi- 
sio  corporalis  malefactorum.  Item  dixit,  quod  non  licet  ali- 
quem  interficere  in  bello  quocunque ,  quia  Dominus  prohi- 
buit  omnem  occisionem  corporalem.  Item  dixit,  quod  post 
divulgationem  illius  praecepti:  nisi  quis  renatus  fuerit  etc. 
nullus  salvari  potuit ,  etiam  si  mortem  sustineret  pro  Chri- 
sto ,  vel  in  articulo  necessitatis  non  posset  recipere  sacra- 
mentum  baptismi ,  nisi  baptizaretur  in  aqua.  Revocavit. 
Item  dixit,  quod  sine  unctione  chrismatis  in  frontem  potest 
quis  esse  confirmatus ,  quia  hoc  est  de  solemnitate  sacra- 
menti,  non  de  necessitate.  Revocavit.  Item  dixit,  quod  sine 
certa  forma  verborum  possunt  conferri  omnes  ordines  per 
solam  manus  impositionem  et  sine  collatione  alicujus  rei 
corporalis  facta  per  episcopum  ordinato;  postmodum  autem 
revocavit  simplici  verbo  illud ,  quod  dixerat ,  videl.  quod 
nullus  poterat  ordinari  habens  uxorem,  et  quod,  si  ordina- 
retur,  illa  ordinatio  esset  nulla.  Item  revocavit  illud,  quod 
dixerat,  quod  nullus  poterat  esse  in  statu  perfectionis,  nisi 
esset  ordinatus  in  diaconum ,  etiam  si  vota  evangelica  emi- 
sisset.  Item  illud,  quod  dixerat,  quod  martyrium  susceptum 
pro  Christo  et  baptismus  flaminis  non  poterant  supplere 
vicem  baptismi  facti  in  aqua.  Dixit  tamen,  quod  praedicta, 
quae  nunc  revocat,  ita  credebat  et  crediderat,  quando  con- 
fessus  fuit,  ut  superius  continetur  in  confessioue  ejus.  Hoc 
revocavit.  Non  tamen  super  ista  revocatione  vel  alia  de 
veritate  dicenda,  licet  frequenter  fuerit  admoiiitus ,  voluit 
jurare,  nee  complices ,  vel  credentes  eorum  viventes  voluit, 
nee  vult  adhue  revelare.  Dixit  etiam ,  quod  sie  reeipiunt 
homines  ad  sectam  suam,  quod  primo  inquiritur,  si  ille, 
qui  vult  reeipi ,  est  filius  parentum  fidelium ,  et  deinde ,  si 
est  bonae  conversationis  et  aptus  ad  addiscendum;  quod, 
si  sit  talis .    instruitur    et    docetur    de    seeta  eorum  per  sex 


, 


133 

annos  ad  minus ,  et  si  diclo  tempore  fuerit  repertus  aptus, 
eligitur  in  diaconum,  si  vult  remanere  apiid  eos.  Et  expo- 
sita  sibi  auctoritate  sectae  eorum,  si  dicat,  quod  vnlt  stare 
et  perseverare  in  eorum  secta  usque  ad  mortem ,  tum  reci- 
pit  eum  Major  ad  osculum,  et  postea  omnes  alii.  Et  tunc 
facit  Votum  ,castitatis,  paupertatis  et  obedientiae.  Quo  facto 
ordinatur  in  diaconum  per  impositionem  manus  Majoralis,  et 
ex  tunc  nihil  omnino  debet  retinere  pro  crastino,  et  si  am- 
plius  ei  daretur;,  quam  sufficeret  pro  una  die,  non  retineret, 
ut  dixit.  Et  hanc  vitam  dixit  esse  apostolicam.  Item  dixit 
de  se ,  quod  ipse  stetit  per  5  annos ,  antequam  ordinaretur 
in  diaconum ,  cum  illis  de  secta  sua ,  et  postea ,  quando 
Joannes  Lotaringius  ordinaverat  eum  in  diaconum  ,  docuit 
eum  per  duos  annos  theologiam ,  et  post  dictum  Joannem 
docuit  eum  Michael  Italiens  per  7  annos.  Dixit  autem, 
quod  uon  habent  alicubi  certam  mansionem,  nee  ipsi  prae- 
dicant,  nisi  per  viam  vel  in  domibus,  nee,  ut  dixit,  congre- 
gantur  in  aliquo  certo  loco ,  nee  Major  eorum  per  literas 
notificat  absentibus  suam  voluntatem,  sed  mittit  aliquem  de 
sociis ,  cui  aliquid  vult  mandare.  Habuit  autem  socios  in 
addiscendo  ,Bartholomaeum  diaconum  et  Joannem  Moram 
presbyterum.  Dixit  etiam,  quod  contraxit  moram  in  parti- 
bus  linguae  occitanae  quasi  per  5  annos.  Item  dixit,  quod 
sie  dicunt  horas.  Nam  incipiendo  matutinas  vel  vigilias  do- 
minico  die  dicunt:  „Domine,  in  adjutorium  meum  intende," 
cum  „Gloria  Patri"  totum;  deinde  „Kyrie  eleison,"  „Pater 
noster,"  „Ave  Maria,"  deinde:  „Venite,  exultemus,"  et 
postea:  „Beatus  vir"  usque  ad  „Dominus  illuminatio  mea," 
dicendo  „Gloria  Patri"  etc.  post  finem  cujuslibet  psalmi; 
postea  „Te  Deum  laudamus;"  deinde  „Kyrie,"  „Pater  no- 
ster," „Ave  Maria."  Et  sie  fiunt  vigiliae.  Sed  laudes  di- 
cunt ita.  Post  „Domine,  in  adjutorium  meum  etc."  et  „Glo- 
ria Patri"  dicunt  „Kyrie,"  „Pater  noster"  et  „Ave  Maria," 
„Dens,  Dens  mens"  et  „Dens  misereatur  nostri,"  „Dominus 
regnavit,"  „Jubilate  Deo,"  „Laudate  Dominum  de  coelis," 
„Quicunque  vult,"  „Benedicite,"  „Benedictus"  et  „Gloria 
Patri"  in  fine  cujuslibet,     Postea  „Kyrie,"  „Pater  noster," 


134 

„Ave  Maria."  Ad  Primam  aiitem  dicunt:  „Dens  in  adju- 
torium,"  „Gloria  Fat li,"  „Kyrie,"  „Pater  noster,"  „Dens  in 
nomine  tiio ,"  „Beati  immaciilati"  nsque  ad  „legem  pone," 
„Kyrie,"  „Pater  noster,"  „Ave  Maria,"  et  eodem  modo  di- 
cnnt  Tertiam,  Sextam  et  Nonam,  dicendo  psalmiim  a  „Le- 
gem pone"  nsque  ad  „Dominum  cum  tribulareu'."  Ad  Ve- 
speras  autem  dicunt  psalmos,  quos  dicit  ecclesiaKom.  post 
„Dens  in  adjutorinm,"  „Gloria  Patri,"  „Kyrie,"  „Pater  no- 
ster," postea  dicunt  „Magnificat,"  „Kyrie,"  „Pater  noster." 
Completorium  vero  dicunt  sie:  „Dens  in  adjutorium," 
„Gloria  Patri,"  „Kyrie/  „Pater  noster,"  „Cum  invocarem" 
et  partem  psalmi:  „In  te  Domine  speravi,"  „Benedixisti," 
„Qui  liabitat,  "  „Ecce ,  nunc,"  „Nunc  dimittis,"  „Kyrie," 
„Pater  noster,"  „Christus  qui  lux,"  „Kyrie,"  „Paternoster." 
Qualibet  vero  die  septimana  dicunt  unum  matitutinale  ad 
Vigilias ,  postea  „Te  Deum  laudamus,"  et  in  omnibus  aliis 
dicunt  et  faciunt,  ut  in  die  dominica.  Kon  dicunt  autem 
Antiphonas,  Lectiones,  Responsoria,  Hymnos,  Versus,  Ora- 
tiones  alias,  nisi  „Pater  noster,"  nee  faciunt  aliquam  diver- 
sitatem  in  officio  inter  dies  festivos  et  alios  dies  communes. 
Item  dixit ,  quod ,  si  benedicunt  mensam ,  Ma^r  inter  eos 
dicit:  „Benedicite,"  et  alii  respondent:  „Dominus,"  et  tunc 
Major  dicit:  „Kyrie  eleison/  „Christe  eleison,"  „Pater  no- 
ster," postea  Major  dicit:  „Gratia  Domini  Kostri  elesu 
Christi  et  Caritas  Dei  et  communicatio  Spiritus  s.  sit  sem- 
per  cum  omnibus  nobis.  Amen."  •  Et  deinde  dicit:  „Do- 
minus J.  Chr.,  qui  benedixit  quinque  panibus  hordeaceis  in 
deserto  et  duobus  piscibus,  benedicat  huic  cibo  et  omnibus 
personis,  quae  sumpturae  sunt  de  eo.  In  nomine  Patris  et 
Filii  et  Spiritus  s.  Amen."  Ex  post  cibum  dicunt:  „Be- 
nedictio  et  Caritas  etc."  Deinde  „Kyrie,"  „Pater  noster," 
et  postea  dicit  Major:  „Dens  autem  spei  repleat  nos  omni 
pace  et  gaudio  in  credendo,  ut  abundetis  in  spe  et  con- 
solatione  Spiritus  s. ,  vel  illud:  j,Regi  autem  saeculo- 
rum  etc. 

Et  ego  Ramandus  Jalbandi,  clericus  de  Tolosa,  juratus 
in    negotio    inquisitionis ,    de    mandato  D.    episcopi    supra- 


135 

dicti  istam  confessionem  praedictam   cum    originali    fideliter 
correxi. 

Post  quae  anno,  quo  supra,  die  8.  mens.  Octobr.  prae- 
dicti  educta  de  carcere  de  Alamannis,  in  quo  capta  detine- 
batur,  dicta  Mengardis  et  constituta  in  judicio  in  camera 
episcopali  praedicta  coram  diclo  D.  episcopo,  assistente  sibi 
dicto  fratre  Gualhardo  de  Pomeriis,  tenente  locum  dicti  D. 
inquisitoris  Carcassonensis,  praesentibns  D.  Guilielmo  Aiidi- 
berti,  canonico  Lemovicensis  dioecesis,  licentiato  in  legibus 
et  religioso  viro  fratre  Arnaldo  de  Cassario  de  ord.  praed., 
conventus  Appamiensis ,  et  me  Guilielmo  Petri  Barta ,  no- 
tario  dicti  D.  episcopi ,  testibus  ad  hoc  vocatis.  Et  quia 
volebat  reverti  ad  primam  confessionem  suam,  quam  fecerat 
apud  Duachum  et  etiam  addere,  ut  dicebat,  iterum  juravit 
de  veritate  mere  et  plene  dicenda  super  crimine  haeresis, 
tam  de  se ,  ut  principalis ,  quam  de  aliis  vivis  et  mortuis, 
ut  testis.  Quo  juramento  per  eam  praestito  dixit,  deposuit 
et  confessa  fuit,  ut  sequitur.  Quod,  19  anni  sunt  vel  circa, 
ipsa  morabatur  in  una  domo  cum  Guilielmo  Bustalh,  quon- 
dam  de  Pradis ,  sororio  suo ,  et  quadam  die,  de  qua  dixit 
se  non  recordare,  cum  ipsa  et  dictus  Guilielmus  soient  stare 
ad  ignem  in  domo ,  vocata  la  foganha ,  dictus  Guilielmus 
dixit  ipsi  loquenti,  quod  illi  homines,  qui  fugabantur,  quia 
erant  de  bona  fide ,  erant  boni  homines  et  sancti  et  amici 
Dei  et  non  faciebant  malum  alicui  rei,  nee  accipiebant  ali- 
quid de  alieno,  nisi  homo  daret  eis,  nee  mentiebantur,  nee 
occidebant  aliquod  animal,  et  salvabant  animas,  nee  poterat 
homo  salvari,  nisi  homo  haberet  cos  in  fine  suo,  et  sihomo 
haboret  eos  in  suo  fine  et  reciperetur  per  eos,  erat  absolu- 
tus  ab  Omnibus  peccatis  suis^  nee  poterat  homo  absolvi  a 
peccatis ,  nisi  per  eos  ,  et  recepti  per  eos  incontinenti  post 
mortem  eorum  animae  statim  ibant  ad  terram  requiei.  Et 
his  dictis  interrogabat  eam,  si  praedicta  credebat,  et  ipsa 
ei  bene  respondit,  quod  credebat  praedicta,  ipsa  tamen ,  ut 
dixit,  non  credidit  praedicta.  Item  dixit,  quod,  quando  so- 
crus  ejus  praedicta  fuerat  haereticata,  ipsa  loquens  habebat 
unura  filium  duorum  vel  trium  mensium  infirmum,  et  dictus 


136 

Guilielmiis  Bustalh  dixit  ei:  velles ,  quod  haberemus  ali- 
quem  de  illis  bonis  hominibus ,  loquens  de  haereticis ,  ut 
reciperet  dictum  filiura  tiuim  ad  sectam  eoriim,  si  inciperet 
declinare  ad  mortem,  qiiia,  si  reciperetnr  per  eos  et  more- 
retiir,  esset  angelus  Dei.  Et  cum  ipsa  quacreret  ab  eo, 
quid  faceret  ipsa  de  infante,  postquam  fuisset  receptus  per 
haereticos,  dictus  Guilielmus  dixit  ei,  quod  postea  non  da- 
ret  lac  dicto  puero ,  nee  aliquid  aliud ,  sed  quod  eum  per- 
mitteret  sie  mori.  Quod  ipsa  audiens  dixit ,  quod  nullo 
modo  omitteret  dare  mamillam  puero ,  quamdiu  viveret, 
quia  ex  quo  Christiamis  erat  et  non  habebat  peccatum,  nisi 
de  ipsa,  credebat,  quod,  si  ipsa  perderet  dictum  puerum, 
Dens  haberet  eum.  Et  dictus  Guilielmus  respondit  ei,  quod 
melius  Dens  haberet  animam  dicti  pueri,  si  receptus  fuisset 
per  dictos  bonos  homines,  quam  aliter,  quia  tunc  esset  an- 
gelus Dei ,  et ,  ut  dixit ,  dictus  puer  non  fiiit  haereticatus, 
quia  his  dictis  dictus  Guilielmus  recessit  ab  ea.  Item  dixit, 
quod ,  cum  ipsa  semel  iret  ad  ecclesiam ,  obviavit  dicto 
Guilielmo,  qui  dixit  ei,  quo  vadis,  et  ipsa  respondit,  quod 
ibat  ad  ecclesiam,  et  dictus  Guilielmus  respondit,  ohe  bona 
ecclesiastica,  tantum  valeret,  quod  orares  Deum  in  domo 
tua,  sicut  si  orares  ipsum  in  ecclesia.  Et  ipsa  respondit  ei, 
quod  magis  locus  erat  opportunus  orandi  Deum  ecclesia, 
quam  domus.  Et  ipse  Guilielmus  dixit  murmurando,  non 
es  de  la  fe.  Item  dixit  revocando  revocationem,  quam  fe- 
cerat  in  prioratu  deUnacho,  dicens,  quod,  postquam  Gui- 
lielmus Bustalh  ei  dixerat,  quod  dicta  socrus  ejus  fuerat 
recepta  per  haereticum,  et  quod  propter  hoc  non  daret  com- 
edere ,  nee  bibere  dictae  socrui  suae ,  nisi  ipso  Guilielmo 
praesente.  Cum  Bruna  praedicta  duxisset  capellanum  ad  so- 
crum  praedictam  ipsius  loquentis,  postquam  haereticata  fue- 
rat ,  de  quo  reprehendit  eam  dictus  Guilielmus ,  andiente 
ipsa  loquente,  dicens  ei ,  quod  de  cetero  non  posset  f'acere 
bonum,  quia  duxerat  dictum  capellanum  ad  dictam  infirmam, 
quae  jam  fiierit  recepta.  Et  dicta  Bruna  responderat,  quod 
immo  adhuc  faciet  bonum.  Nocte  sequenti  dicta  Bruna  ve- 
nit  ad  domum  ipsius  loquentis    et   de   ostio   domus  vocavit 


137 

eam,  quae  egressa  ad  dictam  Briinam  petivit  ab  ea ,  quid 
volebat  tali  hora.  Et  dicta  Bruna  respondit:  nonne  vidisti, 
qualiter  hodie  reprehendit  me  frater  meus,  Guilielmus  prae- 
dictus ,  qnia  adduxeram  capellannm  ad  matrem  meam ,  so- 
crnm  tuam,  postqnam  fuerat  per  illum  boniim  hominem  re- 
cepta,  loqiiens  de  haeretico;  veni  mecum,  earans  ad  domum  Pe- 
tri  Michaelis  Rubei,  in  qua  est  ille  bonus  homo,  qui  recepit 
matrem  meam,  et  ducamus  eum  ad  matrem  meam,  ut  iterum 
recipiat  ipsam.  Et  ipsa  loquens,  ut  dixit,  non  respondens 
ei  aliter  ivit  cum  dicta  Bruna  ad  domum  dicti  Petri  Mi- 
chaelis, et  intrantes  dictam  domum  invenerunt  in  domo,  vo- 
cata  la  foganha,  dictum  Petrum  Michaelis  sedentem  ad  ig- 
nem ,  et  dicta  Bruna  aperiens  sotulum  dictae  domus,  quod 
erat  clausuni ,  intravit  dictum  sotulum ,  remanente  ipsa  lo- 
quente  en  la  foganha  cum  dicto  Petro  Michaelis.  Et  dictus 
Petrus  interrogavit  ipsam  loquentem,  et  quid  quaeris  filia? 
et  ipsa  respondit,  quod  ipsa  venerat  cum  Bruna  de  Sanni- 
hano,  quae  intravit  sotulum  vestrum.  Et  dictus  Petrus  re- 
spondit: ita  bene,  filia!  Et  cum  per  aliquam  pausam  stetis- 
set  cum  dicto  Petro,  dictus  Petrus  dixit  ei:  et  quid  tantum 
expectas ,  filia?  et  ipsa  respondit ,  quod  expectabat  dictam 
Brunam.  Et  dictus  Petrus  dixit  ei,  per  aliud  ostium  egressi 
sunt.  Quod  audiens  ipsa  egressa  de  domo  dicti  Petri  vidit 
dictam  Brunam  et  unum  hominem  cum  ipsa,  euntes  versus 
domum  dictae  socrus  suae.  Et  ipsa  currens,  non  tamen  cla- 
mans,  post  eos  attinxit  eos  ante  domum  Raymundi  Saurina 
et  ivit  cum  ipsis  usque  ad  domum  dictae  socrus  suae ,  et 
dictus  homo  petiit  a  dicta  Bruna,  quae  erat  ipsa  loquens. 
Et  dicta  Bruna  respondit,  nostra  est,  quia  est  uxor  Bernardi 
fratris  mei.  Et  cum  venissent  ad  domum  dictae  socrus 
ipsius  loquentis ,  intraverunt  cameram ,  in  qua  dicta  socrus 
infirma  jacebat,  et  invenerunt  cum  ipsa  Guilielmum  Bustalh 
praedictum  et  Gualhardam,  uxorem  Pontii  Esquinati,  quon- 
dam  de  Camuraco,  filiam  dictae  infirmae,  et  quia  per  quod- 
dam  magnum  foramen,  quod  erat  in  dicta  camera,  radiilu- 
nae,  quae  tunc  claraerat,  intrabant  et  resplendebant  inlecto 
dictae  infirmae^  non  fuit  accensus  ignis,  sed  dictus  haereti- 


138 

cus  appropinqnavit  lecto  dictae  infirmae  et  posiiit  se  ad  Ca- 
put lecti  dictae  infirmae  et  interrogavit  eam ,  dicens:  Ray- 
munda,  qualiter  est  vobis?  Et  ipsa  respondit,  qiiod  debiliter, 
et  tunc  dictus  haereticus  fecit  mnltas  inclinatioiies  et  eleva- 
tiones  et  tenebat  unum  librnm  super  capnt  dictae  infirmae 
et  haereticavit  eam,  vidente  et  praesente  ipsa  loqiiente,  di- 
cta  Bruna  et  dicto  Guilielmo,  non  recordatur  tarnen,  si  dicta 
Gnalharda  surrexit  de  lecto ,  in  quo  erat ,  quando  ipsa  et 
dicta  Bruna  cum  haeretico  dictam  cameram  intraverunt,  et 
tunc  credidit,  quando  vidit  dictum  haereticum  praedicta  fa- 
cientem,  quod  dictus  haereticus  dictam  infirmam  reciperet, 
credidit  etiam  tunc,  quod  dictus  haereticus,  quando  eam 
recipiebat  et  dicta  infirma ,  quando  recipiebatur ,  facerent 
bonum  opus,  et  postquam  haereticata  fuit  dicta  infirma,  di- 
ctus haereticus  dixit,  quod  de  cetero  non  daretur  cibus  vel 
potus  dictae  Kaymundae,  nisi  solum  panis  et  aqua,  et  quod 
illa  non  darentur,  nisi  ei  prius  dixisset  „Paternoster."  Qui- 
bus  factis  ipsa  recessit  de  dicta  domo  et  remansit  in  dicta 
domo  dictus  haereticus  cum  dictis  Guilielmo  Bustalh  et  aliis, 
et  in  crastinum  dictus  Guil.  Bustalh  in  curti  dictae  domus 
dixit  ei:  et  tu  non  credis  bonum  esse  illud,  quod  nocte  fe- 
cimus,  loquens  de  dicta  haereticatione?  Et  ipsa  respondit, 
quod  non,  et  addidit,  et  quomodo  possit  esse  bonum,  cum 
ille  homo  praeceperit,  quod  non  daretur  cibus  et  potus  di- 
ctae infirmae,  nisi  solum  panis  et  aqua,  de  quibus  vivere 
nee  sani  possent.  Et  dictus  Guilielmus  respondit ,  quod 
immo  bonum  erat,  quod  fecerant,  quia  non  poterant  homi- 
nes  aliter  salvari ,  nisi  reciperentur  per  tales  homines ,  qui 
sunt  amici  Dei,  et  non  audent  ire  de  die,  sed  de  nocte  so- 
lum, et  omne,  quod  faciunt,  faciunt  propter  amorem  Dei  et 
salvant  animas  illorum ,  qui  credunt  eis ,  et  non  valent  ali- 
quid ,  qui  non  credunt  eis ,  et  si  tu  non  habes  fidem  tuam 
in  eis,  nihil  tibi  valent.  Cui  ipsa  respondit,  ut  dixit,  quod 
non  habebat  fidem  suam  in  eis.  Et  tunc  dictus  Guilielmus 
interrogavit  ipsam :  et  non  faceres  eis  bonum  vel  malum? 
Et  ipsa  respondit,  quod  nee  bonum  vel  malum  faceret  di- 
ctis hominibus ,    sed  tarnen  volo  eos  videre  ultra.     Et  tunc 


139 

dictns  GuilieJmus  dixit  ei,  quod  Guilielma  Maleta  qiiondam 
docuerat  eam  praedicta.  Et  ipsa  petivit  a  dicto  Gnilielmo, 
qiiis  erat  ille  homo ,  qiü  receperat  dictam  socrum  snain 
praeterita  nocte.  Et  ipse  respondit  ei ,  quod  dictus  homo 
vocabatur  Pradas  Tavernerii,  qiii  erat  bonns  cbristianus.  Et 
postquam  socriis  ejus  fuerat  haereticata,  supervixit  per  tres 
vel  quatuor  dies ,  et  tunc ,  postquam  haereticata  fuit ,  non 
comedit,  ut  credit,  sed  bene  vidit,  quod  semel  Guil.  Bustalh 
praedictus  dedit  ei  ad  potandum  aquam  frigidam.  Et  ipsa, 
ut  dixit,  sepulturae  dictae  socrus  suae  (interfuit),  licet  sci- 
ret,  eam  fuisse  haereticatam.  Quae  sepultura  fuit  in  coeme- 
terio  s.  Petri  de  Pradis ,  et  non  fuit  exhumata.  Ex  tunc 
praecedentes  ejus  confessiones  et  revocationes  lectae  ei  fue- 
runt  intelligibiliter  et  in  vulgari  anno ,  quo  supra ,  die 
21.  mens.  Oct.,  praesentibus  religiosis  viris  Albenone  priore 
claustralis  ecclesiae  Appam. ,  fratre  Arnaldo  de  Cassario, 
ord.  praed.,  conventus  Appam.,  fratre  David,  monacho  fon- 
tis  frigidi,  et  me  Guilielmo  Petri  Barta,  notario  dicti  D.  epi- 
scopi,  testibus  ad  hoc  vocatis;  et  fuit  interrogata,  si  fecerat 
praecedentes  confessiones  et  revocationes  et  si  volebat  per- 
sistere  et  perseverare  in  eis.  Quae  respondit,  quod  sie;  et 
quia  non  plene  videbatur  adhuc  confiteri  veritatem,  dedit  ei 
diem  ad  deliberandum  et  ad  confitendum  plenius  et  perfe- 
ctius,  diem  hunc  sequentem. 

Post  quae  anno,  quo  supra,  die  29.  mens.  Octobr.,  di- 
cta  Mengardis  comparuit  in  dicta  camera  sedis  episcopalis 
Appam.  coram  dicto  D.  episcopo,  assistente  sibi  fratre  Gual- 
hardo  de  Pomeriis  praedicto ,  praesentibus  fratre  Arnaldo 
de  Cassario ,  Petro  Carperii ,  cleiico  cantore  dicti  D.  epi- 
scopi,  et  fratre  David,  monacho  fontis  frigidi  et  me  Guilielmo 
Petri  Barta,  notario  praedicto,  testibus  ad  hoc  vocatis,  quia 
die  superius  assignata  fuerat  prorogata  ex  causa  usque  ad 
diem  praesentem ,  et  constituta  in  judicio  fuit  interrogata, 
si  ultima  sua  confessio,  quam  fecit,  in  omnibus  et  per  omnia 
continet  veritatem  et  si  ita  fuit  in  rebus ,  ut  confessa  est. 
Quae  respondit,  quod  sie.  Interrogata^  an  ipsa  crediderit 
unquam ,    quod    illi    homines ,    qui  fugabantur ,    essent  boni 


140 

homines    et   amici  Dei    et    non    faciebant  malum  alicni  rei, 
nee  accipiebant  alienum ,  nee  mentiebantur ,  nee  oeeidebant 
aliquid ,  et  salvabant  animas ,  et  si  homo  non  transiret  per 
manus  eorum,  salvari  non  poterat,    et  qiiod  recepti  per  cos 
erant  absoluti  ab  omnibns  peccatis,  et  qiiod  homo  non  po- 
terat absolvi  a  peccatis  per  alium,  nisi  per  dictos  homines, 
et  quod  recepti  per  eos  incontinenti  post  mortem  vadunt  ad 
terram  reqniei,  et  quod,  si  filius  ejus  lactans  fuisset  recep- 
tus  per  dictos  haeretieos  et  sie  mortuus,  post  mortem  esset 
angekis  Dei,  ut  praedictos  errores  confessa  est,  se  audivisse 
a  dieto  Guilielmo  Bustalh:  respondit,  quod  non.  Interrogata, 
si  tunc,  dum  haeretieabatur  dieta  soerus  ejus,  credidit,  quod 
dietus  haereticus  bonum  opus  faceret  et  ad  sakitem  animae 
dictae  infirmae,  respondit  revocando,  quod  dixerat  in  prae- 
eedenti  confessione ,  quod  nunquam  credidit ,    nee  tune  nee 
aliter,  quod  dietus  haereticus  bonum  opus  faceret,  dum  di- 
ctam  infirmam  haereticabat ,    nee    ad    salutem    animae   ejus, 
nee  quod  etiam  dieta  mulier  bene  faceret,   quando  faciebat 
haereticari.     Interrogata ,    quantum    temporis    erat ,    ex   quo 
Guilielmus  Bustalh  dixit  ei  dictos  errores  juxta  ignem    us- 
que  ad  illud  tempus ,    quod    dieta    ejus  soerus  fuit  haereti- 
cata:    respondit,  quod  ei  videtur,  quod  unus  annus  fuit  in- 
termedius ,    ex  quo  primo  dixit  ei  dietus  Guilielmus  dictos 
errores  usque  ad  illam  noctem,    qua  dieta  ejus  soerus  hae- 
reticata  fuit^  aliter  tamen,  ut  dixit,  non  plene  recordaturde 
tempore.    Et  quia  in  tot  perjuriis  inveniebatur  et  tot  varie- 
tatibus ,    idem  D.    episeopus    volens   seire  plenius  veritatem 
praeeepit  ei,  quod  incontenti  se  ponat  in  Castro  de  Alaman- 
nis  in  carcere  talibus  deputato. 

Post  quae  anno,  quo  sequitur,  die  4.  mens.  Kovembr., 
edueta  de  carcere  castri  de'  Alamannis  dieta  Mengardis  et 
constituta  in  judicio  in  camera  sedis  episeopalis  Appam. 
coram  dieto  D.  episeopo,  assistente  sibi  dicto  fratre  Gual- 
hardo  de  Pomeriis,  tenente  locum  dicti  D.  inquisitoris  Car- 
casson. ,  praesentibus  religiosis  viris  D.  Jaeobo  Albenonis, 
priore  claustralis  eeclesiae  Appam.,  fratribus  David,  mona- 
cho  fontis  frigidi,  Arnaldo  de  Cassario,  de  ord.  praed.,   con- 


141 

ventus  Appam. ,    D.  Bertrando  Barrani,    presbytero    et   me 
Guilielmo  Petri  Barta,  notario  dicti  D.  episcopi  supradicto, 
testibus  ad  hoc  vocatis ,    dixit   et    confessa  fuit  sub  virtute 
per  eam  priiis  praestiti  juramenti ,    quod   ipsa  fuit  praesens 
in  prima  haereticatione  Raymundae  Bustalh  praedictae,  so- 
crus  suae,  dicens,  ut  sequitar^  quod  illa  hora  homines  com- 
muniter  solent  intrare  lectum ,    ipsa    stabat   in  ostio  domus 
suae    et    vidit   transeuntes    ante    dictum    ostium    per    viam 
Guilielmum  Bustalh  praedictum  cum  quodam  alto   homine, 
et  ipsa  5  ut  dixit ,    cognovit  dictum  Guilielmum ,    quia  luna 
clara  erat,    alium  autem  hominem  non  cognovit,    ut    dixit, 
credidit  tamen  tunc,  quod  haereticus  esset,    qui  Guilielmus 
et  dictus  homo  ibant  versus  domum,  in  qua  infirmajacebat 
dicta  Raymunda.  Et  videns  ipsa  eos  transeuntes  secuta  fuit 
eos,  qui  homines  intraverunt  domum  dictae  Raymundae,  et 
ipsa  incontinenti  intravit  post  ipsos  dictam  domum  et  inve- 
nit  cum  dicta  Raymunda  Brunam ,    uxorem    nunc  Bernardi 
Pelitii ,    filiam  dictae  Raymundae    et  Gualhardam ,    uxorem 
Pontii  Esquinati  de  Camuraco  quondam,  filiam  dictae  Ray- 
mundae.    Et  tunc  ille  homo  altus  appropinquavit  ad  caput 
lecti,    in  qua  jacebat  infirma  dicta  Raymunda,  et  petivit  ab 
ea,  qualiter  sibi  erat.  Quae  respondit,  quod  debiliter.  Deinde 
petivit  ab  ea,    si  volebat  recipi  per  eum.     Quae  respondit, 
quod  sie.     Et  tunc  dictus  homo    fecit  multas   inclinationes 
et,  ut  videtur  ei,  quater  vel  quinquies  fecit  tales  inclinatio- 
nes et  elevationes    et  deinde  posuit  librum  super  caput  di- 
ctae infirmae  et  recepit  eam  ad  fidem  et  sectam  suam.     Et 
dum  haec  fiebant,  dicta  infirma  tenebat  manus  junctas  extra 
pannos,  ac  si  oraret  Deum,  et  quando  sie  dictus  haereticus 
eam  haereticaverat,  dictus  haereticus  dixit  illis,  qui  praesen- 
tes  fuerant,  quod  de  cetero  non  darent  comedere  vel  bibere 
dictae   infirmae ,    nisi  panem    et   aquam  frigidam.     Fuerunt 
autem  praesentes  in  dicta  haereticatione,  ut  dixit,  ipsa  lo- 
quens,  Bruna,  Gualharda  et  Guilielmus  Bustalh.     Non  fuit 
accensum  lumen ,  quando  dicta  haereticatio  facta  fuit ,  quia 
per  quoddam  foramen  magnum,  quod  erat  in  posticio,  radii 
lunae  domum ,   in  qua  dicta  infirma  jacebat ,    intrabant ,    et 


142 

clare  homo  poterat  videre  illud,  qiiod  in  dicta  domo  fiebat. 
Et  deinde  facta  dicta  haereticatione  Guilielmus  Bustalh  et  di- 
cta Bruna  flexerunt  genua  corani  dicto  haeretico ,  et  ipsa 
boc  videns  fecit  similiter,  quia  Guilielmus  Bustalb  dixit  ei, 
quod  faceret  sicut  et  ipsi,  et  videtur  ei,  quod  dixerunt  dicto 
baeretico:  Domine,  miserere,  vel  Domine,  orate  Deum  pro 
Dobis.  Et  dictns  baereticus  respondit  alterum  de  duobus, 
vel  Dens  nos  benedicat,  vel  Dens  sit  rogatus  pro  vobis. 
Non  vidit ,  iit  dixit ,  quod  aliquid  fuisset  datum  tunc  dicto 
baeretico.  Et  bis  factis  dictus  baereticus  recessit  cum 
Guilielmo  Bustalb,  nescit  tamen  ipsa,  quo  iverunt.  Ante 
tamen  quam  dictus  baereticus  recederet,  dictus  Guilielmus 
Bustalb  dixit,  quod  multum  gaudere  debebat,  quia  mater 
ejus  erat  recepta,  quia  propter  dictam  receptionem  erat  sal- 
vata  et  statim  post  mortem  iret  ad  terram  requiei.  Interro- 
gata,  quare  alias  de  dicta  baereticatione  non  fuerat  confessa, 
cum  tamen  super  boc  fuisset  interrogata,  respondit,  quod 
non  recordabatur,  quousque  modo  ultimo  fuit  in  Castro  de 
Alamannis.  Et  in  crastino  ipsa  interrogavit  dictum  Guiliel- 
mum  Bustalb,  quis  erat  ille  bomo,  qui  receperat  nocte  prae- 
terita  dictam  Raymundam;  qui  Guilielmus  respondit  ei, 
quod  erat  Pradas  Taverneriis  baereticus ,  qui  erat  amicus 
Dei.  Item  dixit ,  addendo  confessioni  suae  supradictae, 
quod,  quando  Petrus,  filius  ejus,  infirmari  coepit  de  infirmi- 
tate,  de  qua  obiit,  dictus  Guilielmus  Bustalb  dixit  ei,  quod 
bonum  esset,  quod  si  dictus  puer  appropinquaret  ad  mor- 
tem, quod  eum  facerent  recipi  per  dictum  bonum  bominem, 
et  ipsa  respondit ,  quod  placebat  ei ,  sed ,  quia  audiverat  a 
dicto  baeretico ,  quod  dictae  Raymundae  post  baereticatio- 
nem  non  darentur ,  nisi  panis  et  aqua ,  interrogavit  dictum 
Guiüelmuni;  quid  daretur  dicto  puero  post  baereticationem, 
et  dictus  Guilielmus  respondit,  quod,  postquam  baereticatus 
fuisset ,  non  daret  ei  mamillam ,  quia  nihil  valeret  receptio 
vel  baereticatio,  si  post  baereticationem  lac  sugeret,  vel  bi- 
beret  dictus  puer.  Quod  audiens  ipsa  dixit,  quod  nullo 
modo  dimitteret  dare  lac  dicto  filio ,  et  propter  boc  dictus 
puer   baereticatus    rion    fuit,    licet   placuisset    ipsi  loquenti, 


143 

quod  haereticatiis  fiiisset ,  (si)  postea  eiim  lactare  posset, 
qiiia  dictus  Guilielmiis  dixerat  ei,  quod,  si  dictus  puer  re- 
ciperetur,  esset  angelus  Dei  post  mortem.  Item  dixit,  quod 
ipsa  per  duas  noctes  et  unam  diem  stetit  in  credentia,  quod 
haeretici  erant  boni  homines  et  amici  Dei,  et  quod  nulli  rei 
malum  faciebant,  nee  accipiebant  res  alienas ,  et  quod  non 
mentiebantur,  nee  aliquod  animal  occidebant,  et  quod  salva- 
bant  animas  ,  et  quod  nullus  poterat  salvari ,  nisi  transiret 
per  manus  eorum ,  et  quod  recepti  per  eos  erant  absoluti 
ab  Omnibus  peccatis  suis  et  quod  homo  non  poterat  absolvi 
a  peccatis,  nisi  per  eos,  et  quod  recepti  per  eos  post  mor- 
tem ibant  in  terram  requiei ,  et  quod ,  si  filius  ejus  lactans 
fuisset  receptus  per  eos,  fuisset  angelus  Dei,  quod  bonum 
opus  erat ,  se  facere  haereticare ,  et  praedicta  credidit  in- 
structa  per  dictum  Guilielmum  Bustalh. 

Confessio  Joannis  de  Vienna,  haeretici  Valdensis.  A.  1319. 

Post  quae  anno,  quo  supra,  die  18.  mens.  Martii  fue- 
runt  ei  expressi  articuli  haeretici,  quos  supra  confessus  est, 
se  credidisse,  qui  sunt  infrascripti,  primo  videl.,  quod  ju- 
rare  pro  veritate  dicenda,  quando  homo  est  in  judicio  con- 
stitutus,  et  maxime  in  causa  fidei,  est  peccatum.  Secundo, 
quod  purgatorium  non  est  in  alio  saeculo,  in  quo  peccata  venia- 
lia  purgentur  et  satisfactio  fiat  de  poenis  peccatorum  mor- 
talium,  de  quibus  in  praesenti  vita  non  est  plenarie  satisfa- 
ctum.  Tertio,  quod  orationes,  missae  et  eleemosynae  et  alia 
opera  pietatis  non  prosint  ad  citiorem  liberationem  anima- 
rum  in  purgatorio  existentium  a  poena,  quam  sustinent  ibi 
pro  peccatis  suis.  Quarto  ,  quod  excommunicatio  lata  rite 
et  canonice  per  eum ,  qui  potest ,  contra  subjectum  suum 
non  excludat  excommunicatum  a  regno  Dei  et  a  bonis  spi- 
ritualibus,  quae  in  ecclesia  fiunt.  Quinto ,  quod  potestates 
saeculares  vel  ecclesiasticae,  habentes  Jurisdictionen!  tempo- 
ralem, peccent  occidendo  malefactores  eis  subjectos.  Sexto, 
quod  non  credit,  se  esse  subjectum  Romano  Pontifici ,  nisi 
solum^  quando  praecipit  illud  idem,  quod  Dens.  Septimo, 
quod  in  ecclesia  non  sunt,  nisi  tres  ordines^  seil,  episcopa- 


144 

tus,  presbyteratus  et  diaconatus.  Et  monuit  eum  et  rogavit 
instanter ,  quod  dictos  articulos  haereticos ,  qiios ,  ut  dixit, 
credidit,  discredat  et  abjuret  secimdum  formam  ecclesiae^ 
abjuret  etiam  omnes  articulos  haeresis  Valdensis  et  omnem 
aliam  haeresim  extollentem  se  adversiis  scientiam  Dei  et  s. 
ecclesiae  catholicae  et  apostolicae  et  Romanae.  Qui  respon- 
dit,  quod  in  credentia  dictorum  articulorum  persistere  vole- 
bat,  ut  confessus  fuerat  supra,  nee  volebat  dictam  creden- 
tiam  abjurare,  sed  vult  perseverare  in  ea  et  vivere  et  mori. 

Confessio  Huguetae,  uxoris  Joannis  de  Vienna,  haereticae 

perfectae  sectae  Valdensium  seu  Pauperum  de  Lugduuo. 

A.  1319,  die  Jovis,  in  vig^lia  s.  Laurentii. 

Item  dixit,  quod  16  anni  sunt  vel  circa,  quod  inducta 
per  dictum  Girandum,  qui  dixit  ei,  quod  Joannes  Lotarin- 
gius  eorum  Majoralis  erat  in  Monte  Pettulano ,  ipsa  de 
Arelate  venit  apud  Montem  Pettulano  ad  videndum  dictum 
Joannem  Lotaringium,  accepta  occasione  vigilandi  in  eccle- 
sia  b.  Mariae  de  Tabulis.  Quem  Joannem  ipsa  reperit  in 
carreria  de  Sannaria,  et  fuit  loquens  cum  ipsa  in  quadam 
domo,  den  falco,  quae  est  juxta  le  Peiro.  Quem  Joannem 
inveniens  in  carreria  dixit  ei,  quod  volebat  secum  loqui,  et 
ingressi  dictam  domum  loquuta  fuit  cum  dicto  Joanne. 
Qui  Joannes  inter  alia  ei  dixit,  quod  de  cetero  nuUo  modo 
juraret ,  quia  peccatum  erat  jurare  pro  quacunque  causa. 
Item  dixit,  quod  purgatorium  pro  peccatis  solum  erat  in 
vita  praesenti  et  non  in  alio  saeculo,  quia  illi,  qui  moriun- 
tur,  incontinenti  post  mortem  vel  vadunt  ad  infernum  vel 
ad  paradisum.  Item  dixit ,  quod  orationes,  eleemosynae, 
missae  et  alia,  quae  fiunt  pro  mortuis,  nihil  valent  eis,  quia 
purgatorium  non  est  in  alio  saeculo.  Item  dixit,  quod  nul- 
lus  homo  interfici  debebat,  non  excipiendo  malefactores. 
Item  dixit,  quod  excommunicatio  nihil  valebat,  nee  ipsicu- 
rabant  de  exeommunicatione.  Quae  omnia  ipsa,  ut  dixit, 
credidit  et  adhue  credit  et  ex  tunc  credidit. 


145 


Coufessio  Guilielml  Esoaunerii    de  Ax.    A.   1320,    die 

13.  mens.  Jan. 

InteiTogatus,  si  sciebat,   tunc  dictum  Jacobum 

Auterii  esse  haereticum,  respondit,  quod  sie,  quia  sie  eom- 
miiniter  dicebatur  inter  eredentes.  Item  dixit ,  qnod  eirea 
idem  tempus  ipse  morabatur  apud  Archas  et  quadam  die, 
de  qua  dixit  se  non  recordari,  Sibilia^  uxor  dicti  Raymundi 
Petri,  et  Marquesia,  uxor  Guiliehiii  Botolh  dicti  loci  de  Ar- 
chis,  dixerunt  ei,  quod  volebant  ire  apud  Limosum  ad  visi- 
tandum Petrum  Auterii  haereticum,  eui  volebant (dare)  unu m  pa- 
stillum  de  piseibus,  quod  feeerant  pro  eo,  quia  dictus  Pe- 
trus non  comedebat  carnes ,  sed  solum  pisces ,  et  quia  non 
venirent  ambae  solae ,  rogaverunt  eum ,  ut  ipse  vellet  ire 
cum  ipsis,  et  ipse  respondit,  quod  libenter.  Et  iverunt  si- 
mul  portando  dictum  pastillum.  Et  cum  fuerunt  in  Limoso, 
iverunt  reeta  via  ad  domum  Martini  Franeisei  de  Limoso, 
in  cujus  domo  invenerunt  Petrum  Auterii ,  et  eum  eo  sta- 
bant  dictus  Martinus  et  quaedam  mulier,  quae  vel  erat  ejus 
uxor,  vel  coneubina,  quia  eam  dictus  Martinus  in  domo 
sua  continuo  tenebat.  Et  dictae  mulieres  dixerunt  dicto 
Petro,  quod  unum  pastillum  de  piseibus  portaverant,  et  ipse 
reeollegit  eas  bene.  De  quo  pastillo  comedit  dictus  haere- 
tieus  et  etiam  ipse  loquens  cum  dictis  personis.  Et  ipse 
comedit  cum  eo  in  eadem  mensa  et  dieta  noete  ipse  jacuit 
eum  dicto  haeretico  in  eodem  lecto.  Et  antequam  intrarent 
leetum,  dictus  haereticus  voluit,  quod  biberet  cum  ipso  in 
uno  cipbo  de  vitro  de  aqua.  Et  postquam  ipse  loquens 
intraverat  leetum,  dictus  haereticus  feeit  multas  genuflexio- 
nes  super  quandam  bancam ,  quae  distabat  aliquantulum  a 
lecto,  vidente  ipso  qui  loquitur.  Et  antequam  ipse  intraret 
leetum  ^  dictus  haereticus  et  dictus  Martinus  instruxerunt 
ipsum  loquentem,  quod  adoraret  dictum  haereticum  flectendo 
genua  coram  ipso,  ter  dicendo:  benedieite,  quod  et  ipse  fe- 
eit super  dietam  bancam,  dicendo:  benedieite,  bone  Chri- 
stiane. Dixit  etiam,  quod  antequam  intrarent  mensam,  di- 
ctus haereticus  instruebat  eum  et  alios  praesentes,  quoddi- 

SDöüinger,  @ef^.  t).  ®e!ten.    ÜDotumente.  10 


146 

cerent:  benedicite.  Et  dicta  nocte  multa  sibi  dixit  de  erro- 
ribus  suis ,  non  tarnen  recordatur  de  erroribus ,  qiios  dixit 
ei  dicta  nocte ,  nisi  quod  dixit  ei ,  quod  ipsi  nullo  modo 
tangerent  in  carne  nnda  midierem  aliquam ,  et  quod  non 
reddebant  maliun  pro  malo ,  quia  Dominus  prohibuerat,  et 
quod  non  mentiebantur,  nee  occiderent  aliquid,  nisitraheret 
ventrem  per  terram,  et  quod ,  si  irent  per  viam  et  inveni- 
rent  bursam  vel  saccum  pecuniarum ,  non  tangerent  ipsam, 
nisi  scirent ,  vel  crederent ,  quod  esset  alicujus  credentis 
eorum^  et  tunc  acciperent  ipsam  et  redderent  ei,  et  si  non 
esset  dicti  credentis ,  reportarent  eam  ad  locum  ,  ubi  eam 
prius  invenerant ,  et  ibi  dimitterent  ipsam.  Videtur  etiam 
ei ,  quod  nocte  illa  dixit  ei ,  quod  matrimonium  nihil  vale- 
bat,  nee  baptismus  factus  in  aqua,  nee  aliquid,  quod  fieret 
in  missa,  excepto  evangelig  et  „Pater  Noster,"  et  quod  in 
sacramento  altaris  non  erat,  nisi  panis  communis,  quia,  si 
esset  in  altari  corpus  Domini ,  capellani  non  essent  digni, 
tangere  eum ,  quia  capellani  erant  mali  homines ,  facientes 
multas  turpitudines  et  mentientes,  et  tamen  postea  levabant 
hostiam,  de  qua  faciebant  corpus  Domini,  cum  tamen  non 
esset.  Dicebat  etiam ,  quod  dicti  capellani  non  dicebant, 
nisi  malum,  nisi  quod  dicebant  evangelium  vel  „Pater  No- 
ster."  Dicebat  etiam  ei,  quod  nullus  homo  poterat  intrare 
paradisum,  nisi  per  sectam  eorum.  —  —  — 

—  —  —  et  iverunt  apud  Archas  et  intrantes  domum, 
in  qua  jacebat  infirma  dicta  mater  ejus,  invenerunt  dictam 
matrem  ejus  valde  graviter  infirmam  nee  plene  existentem 
in  suo  sensu.  Et  tunc  dictus  haereticus  accessit  ad  lectum 
dictae  infirmae  et  locutus  fuit  cum  ea,  quae  nonloquebatur 
cum  sensu  suo,  sed  semper  dicebat :  O,  O.  Dictus  haereticus 
incepit  dubitare,  si  eam  reciperet  ad  sectam  suam^  et  quia 
dubitabat,  et  erat  circa  auroram,  fuit  vocata  Raymunda,  so- 
crus  dicti  Petri ,  quae  etiam  erat  credens  haereticorum ,  et 
tandem  deliberavit  dictus  haereticus ,  quod  ipsam  reciperet 
ad  suam  sectam,  et  fecit  multas  genuflexiones  in  quadam 
banca,  quae  erat  ante  lectum  dictae  infirmae;  deinde  acci- 
piens  quendam  librum  posuit  super  caputejus   et  haeretica- 


147 

Vit  eam.  Interrogatus  de  piaesentibus  dixit,  qiiod  ipse,  di- 
cta  Raymnnda,  Marquesia,  soior  sua  praedicta,  Raymuiidus, 
frater  ejus  praedictus ,  et  Petrus  praedictus.  Et  postquam 
dictus  haereticus  haereticaverat  dictam  matrem  ejus,  dixit 
eis,  quod  de  cetero  non  darent  ei  aliquid ,  nisi  aquam  pu- 
ram,  et  postea  dictus  haereticus  ivit  ad  domum  dicti  Ray- 
inundi  Petii.  Et  post  quinque  vel  sex  dies,  cum  mater  ejus 
non  acciperet,  nisi  aquam  frigidam,  aliquantulum  meliorata 
incepit  petere  victualia,  et  dicta  Marquesia,  filia  ejus,  nole- 
bat  ei  dare,  nisi  aquam  juxta  praeceptum  haeretici.  Et  po- 
stea dicta  mater  ejus  conquerens  dictae  filiae  suae ,  quia 
non  dabat  ei  comedere,  dixit  ei,  quare  non  dabat  ei  come- 
dere.  Quae  respondit  ei,  quod  pro  tanto  non  dabant  ei  co- 
medere, quia  erat  recepta  per  dictum  haereticum  ad  sectam 
et  fidem  eorum,  propter  quod  non  debebat  aliquid  accipere 
in  cibum  vel  potum,  nisi  aquam  frigidam,  quia  sie  ordina- 
vit  dictus  haereticus.  Ipsemet  etiam  loquens  hoc  idem  dixit 
ei,  eadem  vel  consimilia.  Quae  respondit  eis,  quod  nolebat 
teuere  praeceptum  dicti  haeretici,  sed  volebat  comedere,  et 
quia  ipsa  mater  ejus  vituperabat  dictam  filiam  suam ,  quia 
non  dabat  ei  comedere,  Jacobus  Auterii  haereticus,  qui  tunc 
erat  in  domo  Raymundi  Petri ,  ut  postea  audivit  a  Sibilia, 
uxore  dicti  Raym.  Petri,  dicebat,  quod  mala  vetula  erat  ma- 
ter ipsius  loquentis ,  quia  multa  mala  effundebat ,  quando 
raaledicebat  filiae  suae  praedictae ,  quia  non  dabat  ei  co- 
medere. 

Confessio  et  depositio  Arnaldl  Cicredl  de  Ax  super  orimlne 
haeresis.    A.  1321,  die  21.  mens.  Octobr. 

—  —  —  et  cum  fuerunt  praedictae  personae  congre- 
gatae,  et  mensa  fuit  posita  et  panis  desuper,  dictus  haereti- 
cus accepit  unum  tersorium  et  partem  ejus  posuit  super 
humerum  suum  sinistrum.  Deinde  cum  manu  dextera  nuda 
accepit  unam  placentam  de  mensa  et  involvit  eam  in  dicto 
tersorio  et  tenuit  dictam  placentam  totaliter  iuvolutam  juxta 
pectus  suum,  ita  quod  cum  manu  nuda  non  tangebat  dictam 
placentam ,    et    stans    pedes    ipse    cum  praesentibus  dicebat 

10* 


148 

aliqiia  verba  submisse,  quae  nnllus  andire  poterat.  Et  cum 
sie  stetissent  per  pausani,  quo  homo  posset  dicerebis  ^Pa- 
ter Noster ,"  dicendo  dicta  verba ,  extrahebat  cultellum 
suum  et  scindebat  in  longum  de  una  parte  dictae  pla- 
centae usque  ad  aliam  dictae  placentae  in  tot  frusta  vel 
calhatas,  quot  personae  erant  praesentes.  Et  cum  sie  dietam 
placentam  divisisset,  sedit,  et  post  eum  alii  sederunt  ordine 
suo,  ita  quod  ille,  qui  fuerat  prius  credens,  sedebat  primus,' 
et  post  eum  ille,  qui  seeundo  credidit,  et  sie  per  ordinem, 
et  tune  dictus  haereticus  primum  frustum  dictae  placentae 
dedit  illi,  qui  primo  credidit,  et  quando  dictus  credens  ae- 
cepit  dictum  frustum,  dixit:  benedicite ,  Senher ,  et  dictus 
haereticus  respondit:  Dens  vos  benedieat.  Ex  eodem  modo 
fuit  factum  de  seeundo  frusto  placentae,  quod  dedit  illi 
qui  seeundo  credidit ,  et  sie  deinceps  usque  ad  ipsum  lo- 
quentem,  qui  erat  ultimus  credentium,  qui  eodem  modo  di- 
xit dicto  haeretico:  Benedicite,  sieut  et  alii  dixerant.  Et 
ibidem  dixit  dicta  Guilielma  ipsi  loquenti,  quod  dictus  pa- 
nis  erat  benedictus  et,  ut  dixit,  primo  comederunt  de  illo 
pane  benedicto ,  et  dum  primo  ponebant  de  ipso  pane  in 
ore,  dicebant:  Benedicite,  Senher,  et  haereticus  responde- 
bat:  Dens  vos  benedieat.  Et  cum  ipse  postea  frequenter 
videret,  quod  dictus  haereticus  taliter  panem  benedicebat  in 
prineipio  mensae,  interrogavit  dietam  Guilielmam,  quam  vir- 
tutem  habebat  ille  panis  sie  benedictus.  Quae  respondit  ei, 
quod  dictus  panis  majorem  virtutem  centies  habebat,  quam 
panis,  qui  benedicitur  per  sacerdotes  in  ecclesia  in  die  do- 
minica  ,  licet  non  fiat  signum  crueis  super  dictum  panem, 
nee  spergatur  aqua  benedieta;  non  tarnen  dixit  ei  aliter  vir- 
tutem panis  praedicti.  Et  cum  coenassent  et  post  coenam 
habuissent  suum  solatium,  ipse  accepit  commeatum  a  dicto 
haeretico  et  aliis  praesentibus  et  recessit  ad  domum  suam. 
Item  dixit,  quod  illo  tempore  Guilielma  Maurina  dixit 
ipsi  loquenti,  quod  dictus  haereticus  non  tangebat  mulierem. 
Et  tune  ipse  dixit  ei ,  et  quomodo  ergo  est  hoc ,  ex  quo 
mulieres  non  tangit,  quod  mulierem  secum  in  domo  tenet. 
Et    ipsa    respondit ,    quod   domini  melius  se  cooperiunt  du- 


149 

cendo  et  tenendo  secnm  mulierem,  quam  aliter,  qnia  homi- 
nes  videntes,  quod  secum  mulieres  habent,  credunt ,  qiiod 
sint  eoriim  iixores,  et  sie  non  existimantur  haeretici,  et  ta- 
rnen, licet  habitent  simiil  cum  muliere  in  domo  iina,  tamen 
nnnqnam  ipsi  tangnnt  eas,  immo  si  solnm  extenderent  ma- 
nnm  ad  mulierem,  ut  tangeret  ipsam,  non  comederent,  nee 
biberent  dö  tribus  diebus  et  noctibus.  Et  mulier,  ut  dixit, 
quae  stat  cum  domino,  parat  ei  coquinam  et  lectum,  et  ne 
perpendatur  per  vicinos ,  quod  non  sit  dicta  mulier  ejus 
uxor,  ipse  dominus  diebus  dominicis  et  Jovis  emit  carnes 
et  portat  ei,  et,  quia  cum  manu  tetigit  carnes,  tribus  vici- 
bus  lavat  manus  suas ,  antequam  comedat  vel  bibat ,  aliis 
vero  diebus  dicta  mulier  comedit  illa  victualia,  talia  qualia 
comedit  dictus  dominus.  Dixit  etiam  ei,  quod,  quando  in 
aliquo  loco  dictus  haereticus  trahit  moram,  in  duobuslectis 
jacent  et  separatim  multum  dictus  haereticus  et  dicta  mu- 
lier ,  sed  quando  erant  in  itinere ,  dicebant  de  se  invicem, 
quod  erant  conjuges ,  et  ponebant  se  in  uno  lecto ,  tamen 
induti,  ita  quod  unus  aliud  in  nuda  carne  non  tangebat. 

Haereticus,  postquam  aliquantulum  cogitaverat,  dixit: 
Pater  sanctus  dixit  ore  suo,  quod  nullus  debet  facere  alteri, 
quod  non  vult  fieri  sibi;  deinde  intulit:  invenitur,  quod  Pa- 
ter sanctus  in  coelo  cum  sanetis  spiritibus  in  regno  suo  et 
gloria(stabat),  deinde  Satanas,  inimicusPatris  sancti,utturbaret 
quietem  Patris  saneti  et  regnum  ejus,  ivit  ad  portam  regni 
Patris  saneti  et  stetit  ad  portam  per  32  annos;  non  permit- 
tebatur  intrare.  Tandem  quidam  janitor  dictae  portae  vi- 
dens,  quod  per  longum  tempus  expectaverat  ad  portam  et 
non  fuerat  adhuc  permissus  intrare,  introduxit  illum  in  reg- 
num Patris  s.  Et  cum  fuit  inter  spiritus  bonos,  stetit  cum 
eis  per  annum ,  abseonditus  inter  eos ,  ne  Pater  s.  eum  vi- 
deret,  et  ineepit  sollicitare  spiritus  bonos,  dicens  eis:  et  non 
habetis  aliam  gloriam  vel  delectationem ,  nisi  illam ,  quam 
video  vos  habere?  Qui  responderunt  ei,  quod  non.  Et  tune 
ipse  dixit  eis,  quod,  si  vellent  descendere  ad  mundum  suum 
inferiorem  et  regnum,  ipse  majora  bona  et  majores  delecta- 
liones  eis    daret,    quam  eis  dederat  Pater  s.     Et  cum  boni 


150 

Spiritus  petercnt  ab  eo,  ciijusmodi  bona  eis  daret,  respondit 
eis  ,  qiiod  daret  eis  agros  ,  vineas  ,  aqnas  ,  prata ,  fructus, 
aurnm,  argentum  et  omnia  bona  hiijus  mundi  sensibilis  et 
etiam  cuilibet  ipsorum  iixores.  Et  tunc  incepit  laudare  iixo- 
res  mnltuni  et  delectationes  carnales ,  quae  cum  uxore  ha- 
bentur.  Et  tunc  dicti  spiritus  quaesiverunt  ab  eo ,  cujus- 
modi  res  erant  uxores.  Ipse  respondit  eis ,  quöd  mulieres 
erant,  et  si  ipsi  vellent  videre  aliquam  de  dictis  mulieribus, 
quas  ipse  se  promittebat  eis  daturum,  ipse  adduceret  unam 
mnlierem  ad  eos,  ut  eam  viderent,  solum  quod  permitterent 
reintrare  regnum  Patris  s.  Et  cum  dicti  spiritus  dixissent 
ei,  quod  eum  permitterent  reintrare,  egressus  fuit  de  regno 
Patris  s.  et  post  tempus  adduxit  mnlierem  pulcberrimam  et 
formosam  auro  et  argento  et  lapidibus  pretiosis  ornatam  et 
introduxit  eam  in  re<]^num  Patris  et  abscondit  eam,  ne  Pa- 
ter  sanctus  eam  videret .  et  illam  mnlierem  ostendit  spiriti- 
bus  bonis  dicti  Patris.  Quam  cum  vidissent ,  inflammati 
concupiscentia  ejus,  quilibet  eorum  eam  habere  volebat,  quod 
videns  Satanas  eduxit  secum  de  regno  Patris  dictam  mnlie- 
rem et  spiritus  concupiscentia  dictae  mulieris  illecti  secuti 
fuerunt  dictum  Satanam  et  mnlierem  ejus,  et  tot  eos  secuti 
fuerunt ,  quod  per  novem  dies  et  noctes  per  quoddam  fo- 
ramen,  unde  Satanas  egressus  fueiat  cum  muliere,  non  ces- 
saverunt  cadere  spiritus,  et  magis  minutatim  et  spisse  ceci- 
derunt  spiritus  de  coelo  per  dictas  dies ,  quam  cadat  plu- 
via  super  terram,  et  tot  ceciderunt,  quod  usque  ad  cathe- 
dram  ,  in  qua  Pater  s.  sedebat ,  fuit  locus  spiritibus  deser- 
tus.  Quod  videns  Pater  s.  petivit,  quid  hoc  erat,  et  respon- 
dit ei  unus  de  spiritibus  astantibus,  quod  inimicus  ejus  in- 
traverat  regnum  ejus  cum  quadam  muliere ,  quam  spiritus, 
qui  recedebant ,  adamaverant,  et  cum  egressus  fuisset  cum 
dicta  muliere  de  regno  ejus,  spiritus  ejus  sequebantur  ini- 
micum  ejus  propter  mnlierem,  quam  secum  ducebat.  Quod 
videns  Pater  s.  surrexit  de  cathedra  sua  et  ivit  ad  foramen, 
unde  spiritus  boni  egrediebantur,  et  posuit  pedem  in  fora- 
mine  et  tunc  juravit  per  saecula  saeculorum,  quod,  quicun- 
qne  de  Ulis ,   qui  remanserant ,    se  moverent ,    nunquam  re- 


151 

quicm  invenirent;  jnravit  etiam  tiinc  Pater  s. ,  qiiod  ,  quia 
per  miilierem  regniim  suum  ita  fuerat  tnrbatiim  et  spiritibus 
suis  spoliatum ,  quod  de  cetero  nulla  mulier  regnum  suum 
intraret.  Spiritus  autem  praedicti,  qui  de  coelo  ceciderant, 
videutes  se  esse  decej)tos  per  inimicum  Patris  s.,  recordan- 
tes  se  de  gloria ,  quam  habebant  cum  Patre  s. ,  quam  per- 
diderant,  quotidie  supplicabant  Patrem  s.,  quod  eis  indul- 
geret,  quia  eum  dimiserant,  inimicum  ejus  sequendo.  Quod 
diabolus  cernens  dixit,  isti  Spiritus,  qui  recordantur  de  glo- 
ria, quam  perdiderunt,  propterea  rogant  Patrem  s. ,  ut  eis 
misereatur,  ego  dabo  eis  tunicas ,  quibus  induti  non  recor- 
dabuntur  de  cetero  de  gloria ,  quam  perdiderunt.  Et  tunc 
inimicus  Dei  Satanas  fecit  corpora  humana,  in  quibus  di- 
ctos  Spiritus  inclusit  ad  hoc,  ut  non  recordarentur  de  gloria 
Patris  s.  Qui  spiritus ,  quando  egrediuntur  de  una  tunica, 
i.  e.  de  uno  corpore,  tam  velociter  currunt,  quod,  si  in  Va- 
lencia unus  Spiritus  egressus  fuisset  ex  corpore  et  intrare 
deberet  in  comitatus  Fuxi  villagio  ,  et  plueret  fortiter  per 
totum  spatium ,  quod  est  inter  dicta  loca ,  vix  tres  guttae 
pluviae  attingerent  eum.  Sic  autem  currens  Espaurucastrum 
ponit  se  in  primo  foramine ,  quod  vacuum  invenire  potest, 
i.  e.  in  ventre  cujuscunque  animalis  concupiscentis  prolem, 
quae  nondum  est  animata,  sive  sit  canis,  sive  canicula,  sive 
equa ,  sive  quodcunque  aliud  animal ,  sive  etiam  in  ventre 
mulieris,  sie  tamen,  quod,  si  dicti  spiritus  malum  fecissent 
in  corpore  primo,  incorporabantur  in  corpore  animalis  bruti, 
si  vero  non  fecissent  malum,  intrabant  corpus  mulieris.  Et 
sie  spiritus  intrabant  de  tunica  in  tunicam,  quousque  intra- 
rent  tunicam  pulchram,  i.  e.  in  corpus  alicujus  hominis  vel 
mulieris ,  qui  haberent  entendentiam  de  bestiis ,  et  in  illo 
corpore  salvarentur  et  reverterentur.  Postquam  egressi  fuis- 
sent  de  dicta  pulchra  tunica,  i.  e.  de  corpore  alicujus  sectae 
eorum,  revertebantur  ad  Patrem  s.,  quia  nullus  spiritus  de 
praedictis  poterat  salvari,  nisi  per  eorum  manus,  vel  eorum 
fidei  esset.  Si  tamen  dicti  spiritus  in  corpus  mulieris  ha- 
bentis  entendentiam  de  bestiis  subintrassent,  egressi  de  cor- 
pore mulieris  convertebantur  in  viros,  quia  Pater  s.  jurave- 


152 

rat,  quod  nulla  mnlier  de  cetero  ingrederetur  regnum  suum; 
et  propter  hoc,  ut  dicebat ,  qnia  Spiritus  ingrediuntur  Cor- 
pora animalium ,  ipse  et  sni  consimiles  nullnm  animal  ha- 
bens  sanguinem  occiderent;  sed,  ut  dixit ,  pisces  poterant 
occidere ,  quia  in  piscibus  non  incorporantur  dicti  Spiritus, 
quia  non  concipiuntur,  vel  generantnr  in  venire  matris,  sed 
generantur  ex  aqua ,  et,  ut  dixit ,  ipsi  propter  hoc  poterant 
comedere  carnes  piscium  et  non  animalium,  quia  filius  Dei 
dixit ,  quod  tres  erant  species  carnis,  sc.  carnis  humanae, 
bestiarum  et  piscium,  et  pusilli  mei  non  comedant,  nisi  car- 
nes piscium,  et  ipse  et  sui.  ut  dixit,  erant  pusilli,  et  propter 
hoc  solum  poterant  comedere  carnes.  Et  cum  ipse  loquens 
dixerat  ei,  et  quomodo  dicitis,  quod  manus  meas  et  ocu- 
los  Dens  non  fecerit,  ipse  haereticus  respondit,  quod  Dens 
dixerat,  quod  nihil  eorum ,  quae  ipse  fecit,  posset  perire, 
quia  verbum  suum,  quo  omnia  fecit,  permanet  in  aeternum, 
et  ideo  nihil  potest  perire  illorum ,  quae  Pater  s.  fecit ,  et 
quia  omnia,  quae  sunt  in  hoc  mundo  visibili ,  i.  e.  coelura 
et  terra  et  omnia,  quae  sunt  in  eis,  peribunt  et  destruentur, 
ideo  nihil  istorum  fecit,  sed,  ut  dixit,  dominus  hujus  mundi 
fecit  omnia  ista;  nam,  ut  dixit,  Dens  Pater  non  fecit,  nee 
dixit,  nisi  bonum.  Vides  autem,  quod  multa  mala  fiunt  in 
hoc  mundo,  sicut  tempestates  et  grandines ,  quae  non  fecit 
Deus  Pater,  sed  rector  hujus  mundi,  inimicus  Dei  Patris. 
Et  cum  ipse  loquens  peteret  ab  eo,  et  nonne  animae  malo- 
rum  hominum  post  mortem  cadunt  ad  infernum,  et  dictus 
haereticus  respondit,  quod  non  erat  aliud  infernus,  nisi  iste 
mundus  visibilis ,  in  quo  Spiritus  praedicti  faciendo  poeni- 
tentiam  vadunt  de  corpore  in  corpus  et  de  tunica  in  tuni- 
cam ,  et,  ut  dixit,  non  finietur  mundus,  quousque  omnes 
Spiritus  creati  a  Patre  s.  fuerint  incorporati  in  corporibus 
hominum  et  mulierum  suae  fidei ,  in  quibus  salvarentur  et 
reverterentur  ad  Patrem  coelestem,  et  creatura  tota  Dei  Pa- 
tris, id  est  spiritibus  omnibus  a  Deo  Patre  collectis  in  coe- 
lum,  blada  nascentur  et  crescent  et  florebunt  et  tarnen  non 
granabunt  et  vineae  emittent  palmites  et  tamen  non  fructi- 
licabunt.  Et  cum  ipse  loquens  peteret,  quomodo  ipse  sciebat, 


153 

quod  Spiritus  irent  de  corpore  in  corpus  et  de  bestia  in  ho- 
minem  et  de  homine  in  bestiam,  ipse  haereticus  respondit, 
quod  boni  homines  invenerant,  quod  quidam  homo  fuerat 
multum  malus  homo,  hominum  interfector,  et  quando  mor- 
tuus  fuit ,  Spiritus  ejus  subintravit  corpus  bovis ,  qui  bos 
habuit  durum  dominum ,  qui  male  pascebat  eum  et  cum 
magno  stimulo  eum  pungebat;  tamen  Spiritus  ipsius  bovis 
recordabatur,  quod  homo  fuerat,  et  quando  mortuus  fuit  ille 
bos,  Spiritus  ejus  intravit  corpus  equi,  qui  equus  fuit  cujus- 
dam  magni  domini,  qui  bene  nutriebat  eum;  sed  cum  qua- 
dam  nocte  hostes  dicti  domini  invaderent  ipsum,  dictus  do- 
minus ascendit  equum  praedictum  et  per  rupes  et  loca 
aspera  duxit  dictum  equum ,  et  cum  inter  duo  saxa  dictus 
posuisset  pedem  suum ,  non  potuit  extrahere  pedem ,  nisi 
cum  magna  difficultate ,  et  remansit  ferrum  inter  dicta  duo 
saxa,  et  postea  per  partem  noctis  subsequentem  dictus  do- 
minus duxit  dictum  equum ,  recordabatur  tamen  spiritus 
equi,  quod  in  homine  fuerat.  Tandem  mortuo  dicto  equo 
Spiritus  ejus  intravit  corpus  mulieris  praegnantis  et  fuit  in- 
corporatus  in  corpore  pueri,  quem  dicta  mulier  portabat  in 
ventre.  Qui  puer  cum  crevisset ,  venit  ad  entendensa  de 
bestiis,  deinde  fuit  factus  bonus  christianus  et  cum  quadam 
die  cum  quodam  socio  suo  transiret  per  locum,  in  quo  di- 
ctus equus  fuerat  differratus ,  dictus  homo ,  cujus  spiritus 
fuerat  in  equo,  dixit  socio  suo:  quando  ego  eram  equus, 
quadam  nocte  inter  ista  duo  saxa  perdidi  ferrum,  et  postea 
ivi  per  totam  noctem  differratus  et  perdidi  ferrum.  Deinde 
ambo  perquirentes  ferrum  inter  duo  saxa  invenerunt  ferrum 
praedictum.  Et  hoc  ipsi  loquenti  toties  dictus  haereticus 
dixit,  quod  anima  hominis  ingreditur  corpus  bestiae  et  spi- 
ritus bestiae  ingreditur  corpus  hominis,  quod  audiens  dicta 
Guilielma  dixit:  heu  me,  quantam  poenam  sustinuit  ille  spi- 
ritus, antequam  posset  venire  ad  pulchram  tunicam.  Et  in 
dicto  sermone  fuerunt  praesentes  ipse  dictus  Petrus  Maurini 
et  dicta  Guilielma  Maurina. 


154 


Confessio  Beatricis,  uxoris  Othonls,  de  ecclesia  quondam 

de  Adalone. 

Alazaicis  dixit ,  qiiod  boni  christiani  venerant  ad  do- 
mum  dictae  Guilielmae  infirmae  et  receperant  eam  ad  se- 
ctam  snam,  ut  facerent  eam  bonam  chiistianam,  et  postquam 
eam  receperant  ad  sectam  siiam,  praeceperant  ei,  qnod  non 
comederet ,  nee  biberet,  nisi  solum  aqiiam  frigidam;  qiiod 
et  ipsa  Giiilielma  fecit ,  non  comedens  aliquid ,  nee  bibens, 
nisi  aquam  frigidam;  et  sie  mansit  quasi  per  15  dies,  quous- 
que  mortua  fuit.  Et  ex  tune  dicta  Alazaicis  incepit,  ipsam, 
quae  loquitur,  frequentare,  et  loquebatur  sibi  de  bonis  chri- 
stianis ,  dicens,  quod  illi  erant  sancti  et  boni  homines ,  et 
quod  magis  eis  credendum  erat ,  quam  catholicis ,  quia  illi 
sustinent  multas  persecutiones  propter  Christum,  et  Catho- 
lici  non  sustinent  aliquam  persecutionem,  sed  habent  mundi 
deleetationes.  Dicebat  etiam  ei,  quod  propter  nullum  peri- 
culum  vel  malum,  quod  homini  imminere  possit ,  debet  di- 
mittere  sectam  dictorum  bonorum  christianorum.  Dicebat 
etiam  ei,  quod  in  sola  eorum  secta  et  credentia  homo  sal- 
vari  poterat ,  et  quaecunque  peccata  homo  fecisset  in  vita 
praesenti,  solummodo  quod  reciperetur  per  eos  in  fide ,  di- 
mittebantur  ei  et  salvabatur.  Dicebat  etiam  ei ,  quod  illi 
boni  christiani  latitant,  et  non  audent  apparere,  quia  eccle- 
sia persequitur  eos  et  destruit ,  et  quod  magna  eleemosyna 
est ,  qui  facit  eis  bonum ,  et  quod  ipsa  frequenter  et  Ray- 
mundus  Maurini,  maritus  suus,  de  paupertate  sua  eis  elee- 
mosynas  faciebant,  abstinendo  a  cibis,  ut  eis  dare  possent, 
et  frequenter  'eis  mittebant  farinam  et  alia ,  quae  habebant, 
et  semper  meliora. 

Errores  Manichaeorum:    Confessio  Raymundi  Valsiera  de 
Ax,  haeretici  conversi,  super  crimine  haeresis. 

Item  dixit,  quod  Guilielmus  Auterii  haereticus,  qui  fuit 
praecipuus  et  principalis  doctor  ejus  in  haeresi ,  quam  ali- 
quando  credidit ,    ut    confessus    fuit  in  carcere  coram  fratre 


155 

Gaufiedo ,  quondam  inquisitore  carceris ,  docuit  eum  infra- 
scriptos  articulos  haereticales  sectae  Manichaeorum.  Primo, 
qiiod  duo  erant  dii ,  nniis  benignus  et  alter  malignus;  et 
deus  benignus ,  ut  dieebat ,  in  altissimis  stabat  coelis ,  sed 
deas  malignus  stabat  infra  mundum  visibilem;  quia,  ut  di- 
eebat, deus  benignus  solum  fecerat  Spiritus;  deus  vero  ma- 
lignus fecerat  omnia,  quae  oculis  corporalibus  sentiri  pos- 
sunt  vel  aliis  sensibus  corporalibus ,  sicut  sunt  coelum  et 
terra  et  omnia  animalia,  aer  et  aqua  et  omnia,  quae  sunt  in 
eis;  et  illum  deum  malignum  vocabant  dominum  mundi,  et 
illum  deum  malignum  dicebant  esse  Johannem  baptistam, 
qui  secundiim  eos  erat  prior  inter  omnes  daemones;  et  de 
eo  dicebant,  quod  dominus  ei  dixerat,  quod  minor  in  regno 
coelorum  esset  major  illo,  nee  faciebant,  ut  dixit,  festum  de 
ipso.  Item  dixit,  quod  cum  ipse  interrogaret  semel  dictum 
Guilielmum,  si  Christus  natus  erat  de  virgine  Maria,  dictus 
Guilielmus  respondit  ei,  quod  ipsi  bene  sciebant,  quod  Chri- 
stus natus  erat  de  virgine  Maria,  sed  non  intelligebant  hoc 
ita,  sicut  catholici  dicunt,  sed  dicta  Christi  nativitas  de  vir- 
gine Maria  intelligitur  spiritualis ,  et  non  corporaliter ,  et 
cum  ipse  loquens  diceret  ei ,  quod  daret  sibi  illud  intelli- 
gere,  quomodo  intelligitur  Christus  natus  de  virgine,  dictus 
Guilielmus  respondit  ei,  quod  non  poterant  in  eo  confidere 
plene ,  et  ideo  non  exponeret  ei  praedicta.  Item  dieebat, 
quod  Christus  vere  non  habuerat  carnes  et  ossa,  nee  come- 
derat,  nee  biberat^  nee  mortuus  fuerat,  nee  resurrexerat  vere, 
quia  non  fnerat  homo  verus ,  nee  acceperat  veram  carnem 
humanam  ex  Maria  virgine.  Item  dixit,  quod  dictus  Gui- 
lielmus dieebat  ei,  quod  baptismus  factus  in  aqua  corpora- 
liter illo  modo,  quo  baptizantur  homines  in  ecclesia  catho- 
lica,  non  valebat  aliquid,  sed  baptismus  factus  in  aqua  Spi- 
ritus Sancti,  quomodo  ipsi  baptizant  in  Spiritn  Sancto.  Item 
dieebat  ei  dictus  Guilielmus,  quod  ipse  et  illi,  qui  erant  de 
secta  sua  perfecti,  poterant  absolvere  hominem  quemcunque 
de  Omnibus  peccatis  suis ,  et  ut  dieebat  ipse  Guilielmus, 
tantam  potestatem  habebat  absolvendis  peccatis,  quantam 
habuerant  apostoli  Petrus  et  Paulus,  et,  ut  dieebat,  ecclesia 


156 

catholica  illam  pote^tatem  non  habebat,  quia  erat  leno  et 
meietrix.  Item  dicebat  praedictus  Guilielmus ,  quod  post 
consecrationem  panis  et  vini  in  sacramento  altaris  remanebat 
ibi  panis  et  vinum,  siciit  et  ante  fuerat,  nee  erat  ibi  corpus 
Christi;  sed  catholici  dicentes ,  quod  corpus  Christi  est  in 
sacramento  aharis,  faciebant  homines  errare,  quia  panis  con- 
secratus  tantum  valebat ,  sicut  non  consecratus;  et  nullam 
differentiam  faciebat  inter  panem  communem  et  dictum  pa- 
nem.  Item  dicebat  ei,  quod  ordines  collati  in  ecclesia  ca- 
thohca  nihil  omnino  valebant^  sed  sokim  illi,  qui  erant  col- 
lati in  sancta  ecclesia  eorum.  Item  dixit,  quod  dictus  Gui- 
lielmus dicebat  ei,  quod  matrimonium,  quod  fit  in  ecclesia, 
non  valet  aliquid,  quia  majus  peccatum  est,  cognoscere  uxo- 
rem  propriam,  quam  aliquam  aliam  mulierem,  quia  hoc  fie- 
bat  publice,  illud  vero  secrete,  et  quia  ecclesia  conjungebat 
matrimonialiter  virum  et  mulierem:  per  hoc  dicebat,  quia 
ecclesia  erat  leno  et  committebat  in  hoc  lenocinium  ,  et  ex 
hoc,  ut  dixit,  quia  audiverat  a  dicto  Guilielmo,  quod  majus 
peccatum  erat  cognoscere  propriam  uxorem ,  quam  aliam 
quamcunque ,  eocirco  ipse  accessit  et  carnaliter  cognovit 
Gualhardam,  uxorem  Bernardi  Gaufredi,  cognatam  germa- 
nam  uxoris  suae;  et  ex  hoc  etiam  ipse  credit,  quod,  quia 
Simon  Barra  praedictus  erat  credens  haereticorum,  per  hoc 
jacebat  cum  duabus  sororibus,  et  non  credebat  peccare ,  ut 
supradictum  fuit.  Item  dixit,  quod  dictus  Guilielmus  dice- 
bat ei ,  quod  deus  benignus  non  faciebat  florere ,  nee  gra- 
nare ,  nee  hominum  generationem  vel  animalium ,  sed  hoc 
totum  faciebat  deus  malignus.  Item  dixit,  quod  dictus  Gui- 
lielmus dicebat  ei ,  quod  animae  hominum  catholicorum  te- 
nentium  fidem  Komanae  ecclesiae  statim,  quando  exeunt  de 
corporibus  eorum,  vadunt  ad  infernum,  non  egressurae  postea 
inde,  sed  animae  credentium  ipsis  et  sectae  eorum,  si  non 
possunt  recipi  ad  sectam  eorum  in  fine,  egressae  de  corpo- 
ribus intrant  alia  corpora  humana,  si  possunt,  alia  corpora 
animalium  brutorum,  si  aliud  non  possunt,  etiam  intrant  cor- 
pus bufonis  vel  grapaudi,  et  hoc  tamdiu  faciunt  diversa  cor- 
pora successive  snbintrando,  quousque  inveniunt  corpus  ali- 


157 

cujus  de  secta  eorum,  de  cujus  corpore  egrediens  vadit  ad 
paradisum;  si  vero  credens  eorum  in  suo  fine  reciperetur 
per  eos  ad  sectam  eorum,  statim  quando  moriebatur,  anima 
ejus  ibat  ad  paradisum.  Et  audivit,  quod  idem  Guilielmus 
dixit  ad  Aliscendi,  uxorem  Petri  Vincentii  de  Ax  quondam, 
quod,  quando  anima  recepti  ad  sectam  eorum  per  eos  egre- 
ditur  de  corpore ,  intra  sex  vel  Septem  dies  ascendebat  ad 
paradisum,  quia  oportbbat  quod  transiret  per  Septem  coelos, 
antequam  esset  in  paradiso,  et  in  transeundo  quodlibet  coe- 
lum  ponebat  unam  diem.  Et  hoc  dixit  ei  Guilielma,  uxor 
Gulhami  quondam  de  Ax,  quae  per  praedicta  verba  fecit 
haereticari  dictum  maritum  suum  in  morte.  Item  dictus 
Guilielmus  dicebat  ei,  ut  dixit,  quod  Papa,  cardinales,  ar- 
chiepiscopi,  episcopi  et  etiam  praedicatores  erant  lupi  rapa- 
ces,  quia  persequebantur  ipsos  et  illos ,  qui  sunt  de  secta 
eorum.  Item  dictus  Guilielmus  dicebat  ei,  quod  non  debet 
homo  occidere  quodcunque  animal,  etiam  serpentem  vel  lu- 
pum,  sed  tamen  bene  poterant  occidi  per  credentes  eorum 
catholici,  qui  eos  persequuntur,  sed  tamen  ipsi  perfecti  non 
debebant  occidere  quemcunque,  licet  possent  comminari  de 
interfectione  illos ,  qui  persequebantur  eos ,  et  extrahere 
etiam  spatam  vel  gladium,  si  portabant  ipsum,  vel  lanceam 
opponere,  dicendo:  si  appropinquas,  hie  morieris:  interpre- 
tando  morieris  non ,  quod  ipsi  eum  occiderent ,  sed  quod 
aliquando  moreretur.  Dicebat  etiam,  quod  nullo  modo  per- 
fecti inter  eos  debebant  mentiri,  nee  mulierem  tangere,  nee 
cum  ipsa  in  una  banca  sedere,  quantumcunque  longa  esset, 
nee  comedere  carnes  vel  sanguinem.  Item  dixit,  quod,  cum, 
19  anni  sunt  elapsi,  ipse  fuisset  infirmus  graviter  apud  Ax, 
et  crederetur  comnuiniter,  quod  moreretur,  venit  ad  eum 
Bernardus  Arqueratoris  quondam  de  Ax  et  dixit  ei,  modo 
esset  tempus;  ex  quo  ita  debilis  erat,  quod  faceret  bonum 
finem ,  et  illi ,  id  est  haeretici  reciperent  eum  ad  sectam 
eorum,  et  quod,  postquam  fuisset  receptus,  non  biberet,  nisi 
aquam ,  quousque  esset  mortuus.  Et  ipse  respondit ,  quod 
nullo  modo  hoc  facere  volebat ,  quia  adhuc  volebat  vivere. 
Item  dixit,  quod  dictus  Guilielmus  Auterii  haereticus  dixit 


158 

ei  semel  in  domo  Sibiliae  de  Balte,  quod  bonum  esset,  qiiod 
ipse  faceret  se  recipi  ad  sectam  eoruni,  nt  salvaret  animam 
suam  et  quod  esset  eorum  socius;  et  ipse  respondit,  quod 
hoc  niillo  modo  faceret ,  quia  non  placebat  ei ,  et  quod  de 
cetero  non  loqueretur  sibi  de  hoc;  et  dictus  haereticus  re- 
spondit, quod,  ex  quo  non  placebat  ei,  non  loqueretur  sibi 
de  hoc  de  cetero.  Item  dixit,  quod  circa  illa  tempora  qua- 
dam  die  Paschae  de  mane  dictus  Guilielmus  Auterii  haere- 
ticus misit  ei  unum  frustum  placentae  quantitatis  pugni  sui 
per  Guilielmum  Cumberti  quondam ,  in  cujus  domo  tunc 
dictus  haereticus  erat ,  ut  dixit  ei  dictus  Guilielmus  Cum- 
berti, et  quum  dictus  Guilielmus  Cumberti  praesentavit  ipsi 
loquenti  dictum  frustum  placentae,  dixit  ei,  quod  dominus 
Guilielmus  Auterii  mittebat  sibi  de  pane  benedicto  per  eum; 
quem  tamen  panem  ipse  loquens ,  ut  dixit ,  recipere  noluit. 
Item  dixit,  quod  20  anni  sunt  et  amplius ,  non  recordatur 
plene  de  tempore,  ut  dixit,  quadam  die  ipse  ibat  spatiatum 
cum  Bernardo  Arqueratoris  praedicto  versus  locum  vocatum 
Castel,  et  tunc  dictus  Bernardus  dixit  ipsi  testi,  quod  Gui- 
lielmus Rossetti  quondam  de  Ax  fuerat  receptus  per  dictos 
haereticos  ad  sectam  eorum,  et  in  receptione  ejus  fuerat  ipse 
Bernardus  et  Gualharda,  uxor  Guilielmi  Auterii  haeretici 
praedicti.  Item  dixit,  quod  idem  Bernardus  praedictus  dixit 
ei ,  quod  uxor  Petri  Auterii ,  alias  vocatus  Petrus  Pauc, 
fuerat  recepta  ad  sectam  et  fidem  haereticorum  per  Guiliel- 
mum Auterii  haereticum;  in  cujus  haereticatione  fuerat,  ut 
dicebat,  ipse  Bernardus  et  Gualharda,  uxor  dicti  Guilielmi 
Auterii  haeretici,  et  dicebat  idem  Bernardus,  quod  magnum 
miraculum  contigerat,  dum  haereticabatur  mulier,  quia  ma- 
gna claritas  descenderat  de  coelo  super  dictam  domum  et 
pertigerat  usque  ad  dictam  intirmam,  quae  jacebat  in  lecto. 
Super  aliis  denunciatis  de  novo  contra  eum  negavit  et  dixit, 
ut  supra. 


Haereticus  dixit  ipsi  loquenti:    et   vos    quomodo  oratis 
Deum?     Et  ipse  loquens  respondit,    quod   ipse  signabat  se 


159 

signo  crucis  et  commendabat  se  Deo,  qui  mortuus  fuit  pro 
nobis  in  criice,  et  beatae  Mariae  et  dicebat  Pater  Noster  et 
Ave  Maria.  Et  dictus  haereticiis  dixit  ei:  propter  hoc  belat 
niuto,  quia  nescit  loqui.  Et  cum  ipse  dixisset:  Et  noiifacio 
bene?  dictus  Petrus  Maurini  respondit,  quod  nullus  debet  di- 
cere  Pater  Noster,  nisi  domini,  qui  sunt  in  via  veritatis,  sed 
nos  et  alii,  quando  dicimus  Pater  Noster,  mortaliter  pecca- 
mus,  quia  non  sumus  in  via  veritatis,  cum  comedamus  car- 
nes,  erraremus  cum  mulieribus.  Et  cum  ipse  loquens  inter- 
rogaret:  quam  ergo  orationem  ego  faciam,  cum  non  debeam 
dicere  Pater  Noster?  dictus  haereticus  respondit ,  quod  sie 
Deum  oraret:  Dominus  Deus,  qui  direxit  Keges  Melchior, 
Baltazar,  Gaspar,  quando  venerunt  ad  adorandum  eum  in 
Oriente,  dirigat  me,  sicut  direxit  eos,  et,  ut  dixit,  non  debe- 
bat  orare  Pater  Noster.  Ave  Maria  autem  nihil  valebat,  ut 
dixit,  quia  capellani  invenerant  eam.  Et  cum  ipse  diceret, 
quod  immo  Gabriel,  dictus  haereticus  respondit:  pec!  pec! 
dixit  tarnen,  quod  ipse  loquens  poterat  dicere  Pater  Noster 
non  per  modum  orationis,  sed  ad  hoc,  nt  haberet  in  memo- 
ria Pater  Noster  et  non  oblivisceretur  ipsum  ad  hoc,  ut,  si 
confessores  interrogarent  ipsum,  si  sciebat  Pater  Noster,  et 
vellent  audire  ab  ipso,  si  ipsum  sciebat,  dictum  Pater  No- 
ster dicere  posset.  Et  dictus  Petrus  Maurini  dixit  ipsi  lo- 
quenti,  quod  dominus  sexies  surgebat  ad  orationes  suas  in 
nocte  et  propter  hoc  posuerat  se  in  sponda  lecti  et,  ut  di- 
xit, rogabat  Deum  pro  omnibus  credentibus  suis  et  amicis. 
Circa  vesperas  cum  reversi  fuissent  de  vineis  et  bibis- 
sent,  dictus  haereticus  juxta  ignem  cum  eis  incepit  praedi- 
care  dicens:  Pater  sanctus  dixit:  non  faciatis  alteri ,  quod 
tibi  non  vis  fieri.  Invenitur,  quod ,  quando  spiritus ,  quos 
creaverat  Pater  sanctus,  decepti  ab  inimico  ejus  modo  supra- 
dicto  in  alio  sermone  de  coelo  exierant,  et  inimicus  Dei  in- 
duerat  eos  tunicis ,  id  est  corporibus ,  nt  obliviscerentur  de 
gloria  Dei,  in  qua  aliquando  fuerant,  Pater  sanctus  videns 
se  depauperatum  de  spiritibus  et  quasi  solitarium,  et  quod 
cathedrae,  in  quibus  dicti  spiritus  sedere  consueverant, 
vacabant,    doluit    et    turbatus    fuit    de    perditione    suorum 


160 

spirituura  et  cogita\dt  intra  se,  qiialiter  spiritus,  qni  decepti 
de  coelo  ceciderant  et  iion  recordabantur  de  orloria  coelesti, 
quam  habuerant,  propter  quod  non  afiectabant  illuc  reverti, 
possent  iterum  ad  coelum  reverti  ad  sedes  suas.  Et  tunc 
incepit  scribere  nnum  librum,  quem  composuit  in  quadrin- 
gentis  annis  ,  in  quo  libro  scripta  erant  plene  dolores ,  an- 
gustiae  ,  afflictiones  ,  paupertates  ,  infirmitates  ,  contumeliae, 
injuriae,  invidiae,  odia,  rancores  et  generaliter  omnes  poe- 
nalitates ,  quae  contingere  hominibus  possunt  in  hac  vita. 
Et  continebatur  ibi ,  quod  ille ,  qui  vellet  sustinere  omnes 
praedictas  poenalitates  et  docere,  quod  dictas  poenalitates 
sustineret,  esset  filius  Patris  sancti.  Et  cum  incepit  librum 
dictus  Pater  sanctus ,  Isaias  propheta  incepit  prophetizare, 
quod  una  branca  vel  ramus  debebat  venire,  qui  redimeret 
Spiritus  humanos.  Et  cum  Pater  sanctus  dictum  librum 
composuisset ,  posuit  eum  in  medio  spirituum  coelestium, 
qui  remanserant  in  coelo  cum  eo ,  et  dixit:  ille,  qui  perfe- 
cerit  illa ,  quae  scripta  sunt  in  isto  libro ,  filius  mens  erit. 
Et  multi  de  spiritibus  coelestibus  volentes  esse  Patris  sancti 
filii  et  prae  aliis  esse  honorati,  accesserunt  ad  dictum  librum 
et  aperuerunt  ipsum  et  legentes  poenalitates  contentas  in 
libro,  quas  oportebat  pati  eum  qui  vellet  venire  interhomi- 
nes  et  honorare  humanum  genus ,  postquam  modicum  in 
dicto  libro  legerunt,  cadentes  spasmati  deficiebant,  et  nullus 
volebat  dimittere  gloriam,  quam  habebat,  et  supponere  se 
poenalitatibus  hujus  vitae,  ut  Dei  filius  esset.  Quod  videns 
Pater  sanctus  dixit:  Et  non  est  aliquis  de  vobis,  qui  velit 
esse  filius  mens?  et  tunc  unus  de  spiritibus  astantibus,  qui 
vocabatur  Johannes ,  surrexit  et  dixit ,  quod  ipse  volebat 
esse  filius  Patris  et  complere  omnia,  quae  scripta  erant  in 
libro  praedicto;  et  accedens  ad  dictum  librum  aperuit  ipsum, 
legit  in  eo  quatuor  vel  quinque  folia  et  spasmatus  cecidit 
juxta  librum  et  stetit  sie  per  tres  dies  et  noctes;  et  deinde 
expergefactus  ploravit  multum  et,  quia  promiserat  se  com- 
pleturum  illa,  quae  in  dicto  libro  continebantur,  et  mentiri 
non  debebat,  dixit.  Patri,  quod  ipse  volebat  esse  ejus  filius 
et  complere  illa  omnia ,    quae    in  dicto  libro  continebantur, 


161 

quantumcunque  gravia  essent  illa;  et  descendit  de  coelo  et 
apparuit  ut  puer  natus  de  novo  in  Bethlehem.  Et  videtur 
ipsi  loquenti,  quod  dictus  haereticus  dixit,  qnod  beata  Ma- 
ria fiüt  grossa,  ac  si  esset  praegnans.  Et  postea  dictus  puer 
apparuit  juxta  eam,  et  existimavit,  quod  grossities  ejus  dis- 
sonita  fuit,  quod  dictum  filium  peperisset;  cum  tarnen  eum 
non  gestasset  in  ventre,  nee  eum  peperisset.  Et  postquam 
sie  dictus  puer  apparuit  in  Bethlehem,  auditum  fuit  et  nar- 
ratum  per  multos,  quod  propheta,  quem  praedixerat  Isaias 
esse  venturum,  venerat.  Quod  audientes  tres  Reges  venerunt 
singuli  de  loco  suo  et  convenerunt  simul ,  ut  ad  dictum 
puerum  venirent  et  eum  adorarent  et  munera,  quae  parave- 
rant,  offerrent;  quorum  unus  portabat  aurum,  alter  thus,  ter- 
tius  myrrham ;  et  cum  fuerunt  simul  in  via ,  ordinaverunt, 
quod  antiquior  inter  eos  primus  oflerret,  et  junior  inter  eos 
multum  affectabat,  primus  offerre  munus  suum;  propter  hoc 
dixit  antiquiori^  quod,  si  daret  ei  illum  honorem,  quod  pri- 
mus offerret,  ipse  daret  ei  juventutem  suam  pro  ejus  sene- 
ctute.  Et  tunc  dixerunt ,  quod ,  si  haec  propheta  apparens 
faceret ,  scilicet  quod  junior  annis  esset  antiquus ,  antiquus 
esset  junior  annis ,  cognoscerent ,  quod  ipse  erat  ille  pro- 
pheta, quem  praedixit  Isaias.  Quod  cum  factum  fuisset, 
iverunt,  et  Stella  duxit  eos  usque  ad  Bethlehem ,  et  adora- 
verunt  dictum  prophetam.  Et  dictum  fuit  eis,  quod  Hero- 
des  volebat  eos  interficere^  et  quod  non  reverterentur  per 
terram  ejus,  sed  per  aliam  viam,  quia  Herodes  perpendens 
occidit  mukös  iilios.  Qui  Dei  Filius  postea  fuit  baptizatus 
per  Johannem;  deinde  diabolus  portavit  eum  in  collo  suo 
super  unum  montem,  de  quo  ostendit  ei  omnia  regna  mundi, 
et  dixit  ei,  quod  omnia  regna  mundi  sua  erant,  et  quod  omnia  ei 
daret,  si  in  eum  credere  vellet.  Cui  respondens  Dei  Filius  dixit: 
Yade  Sathanas,  scriptum  est  in  libro  Patris  mei,  quod  Dei 
Filium  non  decipies.  Deinde  sustinuit  multas  poenalitates 
hujus  mundi  et  praedicavit  et  tandem,  cum  tempus  advenit, 
quod  reverteretur  ad  Patrem,  dixit  discipulis  suis:  Ego  veni 
in  mundum,  et  mundus  me  non  cognovit;  ego  non  sum  de 

jDöüinger,  ®e?(^.  b.  ®e!ten.    2)ofumente.  1 1 


162 

mundo,  nee  mundus  de  me:  et  qui  est  mens,  non  est  de 
mundo,  et  qui  est  de  mundo,  non  est  mens;  quia  mundus 
iste  est  maligni  et  inimici  Dei,  rectoris  istias  mundi,  et  re- 
ctor  mundi  nihil  in  me  habet.  Tunc  etiam  dixit  apostolis 
suis:  amici  mei  et  pusilli!  tres  carnes  sunt,  et  vos  non  eo- 
medatis,  nisi  de  una,  scilicet  de  carne  aquae,  quae  nascitur 
sine  peccato  et  corruptione.  Dixit  etiam  eis,  quod  tempus 
erat,  quod  reverteretur  ad  suum  Patrem,  et  dixit  eis,  quod 
ipsi  praedicarent  verba  sua ,  quae  scripserat  Pater  propter 
mundum,  et  quod  propter  nullam  poenam  vel  tribulationem 
mundi  dimitterent  ejus  fidem,  dicens,  quod  novem  sunt  poe- 
nae,  de  quibus  ipse  volebat  sustinere  octo,  et  nonam  susti- 
nerent  ipsi,  et  in  nona,  quam  sustinerent  ipsi,  daret  eis  tan- 
tum  de  adjutorio,  quod  faciliter  dictam  poenam  possent  to- 
lerare.  Deinde  quando  debuit  capi,  dixit  eis:  quod  pro  nulhi 
re,  quae  contingeret  sibi  vel  eis,  eum  negarent,  vel  ejus 
fidem  dimitterent.  Et  Petrus  respondit  ei:  quod,  etiamsi 
deberet  mori,  non  negaret  ipsum,  nee  dimitteret.  Cui  Dei 
Filius  dixit,  quod,  antequam  gallus  (cantaret),  eum  ter  ne- 
garet. Quod  et  ita  contigit,  quia  ad  vocem  cujusdam  mu- 
lieris  ter  Dei  Filium  negavit.  Dixit  etiam  eis,  quod  ipse 
ibat  ad  Patrem  suum  et  quod  reverteretur  ad  eos  certa  die, 
quam  eis  praefixit  inter  tertiam  et  meridiem,  et  quod  inve- 
niret  eos  in  domo  Simonis  Barjona;  et  bis  dictis  superve- 
nerunt  Pharisaei  et  servientes  cum  eis  filii  diaboli  et  cepe- 
runt  eum  et  omnes  injurias  et  opprobria,  quae  ei  inferre 
potuerunt,  dicti  Pharisaei  et  ministri  intulerunt  Dei  Filio, 
in  tantum  etiam,  quod  quidam  leprosus  spuit  ei  in  faciem, 
et  ipse  Omnibus  pareebat.  Et  quando  sie  fuit  consputus  per 
dictum leprosum  et  derisus  ac  vilipensus,  dixit:  Pater,  modo 
cognosco,  quod  sum  Filius  tuus,  quia  ita  mihi  promiseras, 
quando  me  misisti,  que  als  orrores  dels  hombres  saria  fasti, 
id  est  quod  opprobrium  essem  abjectis  hominibus,  qui  abjecti 
sunt  inter  homines.  Deinde  postquam  eum  irriserant  et  ter- 
ruerant ,  posuerunt  eum  in  cruce  et  eum  vulneraverunt  et 
multas  piagas  ei  iraposuerunt.  Quibus  factis  ipse  sine  morte 
media,  quia  Filius  Dei  mori  non  poterat,  asceudit  ad  Patröm 


163 

sanctum,  flexit  genua  coram  eo  et  dixit:  Pater  sancte,  ego 
complevi  omnia,  quae  erant  scripta  in  libro,  quem  scripse- 
ras,  obediens  voluntati  tnae.  Et  Pater  respondit  ei:  ex  quo 
fecisti  omnia,  quae  scripsi  in  libro,  tu  eris  Filius  meus;  cui 
dictus  Filius  respondit:  Pater,  et  quid  dabis ,  quod  ipse 
dare  possim  amicis  et  credentibus  meis?  et  ipse  Pater  re- 
spondit: quod  volebat,  quod  potestatem,  quam  ipse  dederat 
ei,  posset  ipse  dare  amicis  suis  et  illi  aliis,  sie  quod  dicta 
potestas  iret  de  manu  ad  manum  bonorum  hominum ,  et 
etiam,  quod  eis  daret,  quod  illud,  quod  ipsi  facerent  in  ter- 
ris,  fieret  per  ipsum  Patrem  in  coelis.  Et  bis  dictis  exivit 
a  Patre  et  descendit,  ut  die  assignata  appareret  amicis  suis ; 
qua  die,  cum  Maria  Magdalena  et  alia  mulier  irent  simul, 
videntes  venientem  unum  bominem  senem  et  antiquum,  ve- 
lociter  venientem  versus  ipsas,  timuerunt  multum  et  abscon- 
<^erunt  se  in  duabus  bartis  quae  juxta  viam  erant,  et  cum 
transivisset  dictus  senex,  Maria  Magdalena  traxit  caput  de 
barta  et  vocavit  dictum  senem ,  qui  videbatur  peregrinus. 
Cui  cum  dictus  senex  diceret,  quod  non  poterat  exspectare, 
quia  multum  facere  habebat,  et  cum  illa  rogaret  instanter 
eum ,  quod  reverteretur  ad  loquendum  cum  ipsa ,  reversus 
fuit  ad  eam,  et  ipsa  interrogavit  ipsum,  si  sciebat  nova  de 
propheta,  et  ipse  respondit,  quod  sie,  quia  die  per  eum  as- 
signata amicis  suis  ipse  eum  eis  in  domo  Simonis  Barjona 
inter  tertiam  et  meridiem  —  et  cum  ipsa  diceret  ei,  si  hoc 
erat  certum ,  ipse  respondit,  quod  sie;  et  recedens  ab  ea 
statim  disparuit.  Et  tune  dicta  Maria  Magdalena  cognovit, 
quod  ille  senex  propheta  erat.  Et  ipsa  et  etiam  ipsemet 
propheta  congregaverunt  amicos  prophetae  in  domo  Simonis 
Barjona,  excepto  apostolo  Thoma.  Qui  cum  essent  congre- 
gati  in  dicta  domo,  et  jam  hora  assignata  videretur  transire, 
Petrus  dixit  aliis,  qui  existimabant  se  esse  deeeptos:  vel 
nos  sumus  peccatores ,  vel  erramus  in  die ,  quia  propheta 
mendax  non  est.  Cui  cum  dicerent,  quod  in  die  non  erra- 
bant,  ipse  Petrus  dixit:  ergo  nos  sumus  peccatores,  et 
propter  nostra  peccata  non  venit  propheta.  Et  tunc  ipse  di- 
xit aliis:   Ex  quo  nos  sumus  peccatores,  videamus,  qualiter 

11* 


164 

qiiivis  vestrum  credat  in  ipso.  Et  tiinc  composuerunt  sym- 
bolum  vel  Credo  Apostoloriim ,  quilibet  dicendo  partem 
suam.  Quod  tarnen  Credo,  licet  dictiis  Guilielmus  haereti- 
cus  diceret,  qiiodApostoli  composuerunt  ipsum,  ipse  tarnen 
ipsum  nesciebat,  nee  de  eo  curabat,  ut  dicebat,  quia  solura 
curabat  de  verbis  Patris  et  Filii  et  Johannis  evangelistae 
et  de  aliis  non,  quia  ipse  tantam  potestatem  habebat,  sicut 
apostoli  habuerunt ,  et  quantam  etiam  habuit  ille ,  de  quo 
dicitur,  quod  fuit  filius  sanctae  Mariae.  Et  cum,  sicut  di- 
xit,  Apostoli  starent  ita  exspectando  dictum  prophetam  per 
unum  vesperialem,  specie  ignis  dictus  propheta  veuit,  et  de 
illo  igne  omnes  fuerunt  illuminati  et  illi,  qui  ignorabant  li- 
teras,  sciverunt  ipsas  in  tantum,  quod  nullus  homo  poterat 
eos  in  scientia  superare.  Datum  etiam  eis  fuit,  quod  loque- 
rentur  Unguis  omnium  gentium.  Et  supervenit  Thomas,  qui 
non  credebat,  quod  propheta  posset  venire,  et  cum  venisset, 
dixit^  quod  ipse  non  credebat,  quod  propheta  posset  venire 
ad  eos,  nisi  ipse  poneret  mauus  in  vulneribus  ejus.  Ettunc 
propheta  dixit  Thomae,  quod  poneret  manus  suas  in  vulne- 
ribus ejus.  Quod  cum  fecisset,  dixit  Filio  Dei,  quod  indul- 
geret  ei,  quia  modo  credebat,  quod  ipse  esset,  et  de  cetero 
crederet.  Cui  Dei  Filius  respondit:  indultum  sit  tibi,  et  de 
cetero  non  sis  incredulus.  Cui  Thomas  respondit:  quod  non 
esset.  Et  Dei  Filius  dixit  omnibus:  praedicate  verba  mea 
per  mundum  Universum  et  custodiatis  vos  a  falsis  prophe- 
tis,  qui  ponent  se  inter  vos,  et  quemadmodum  falsus  pro- 
pheta intrans  regnum  Patris  mei  turbavit  ipsum ,  ita  etiam 
falsi  prophetae,  qui  intrabunt  inter  vos,  turbabunt  vos.  Et 
exponendo ,  quid  significant  falsi  prophetae ,  dicebat ,  quod 
falsi  prophetae  erant  falsi  credentes ,  qui  ponunt  se  inter 
bonos  credentes;  qui  postea  discelant  et  discooperiunt  Dei 
filios ;  et  tota  turbatio,  quae  est  in  ecclesia  nostra,  procura- 
tur  sie  per  falsos  credentes;  sed  tamen  multum  super  hoc 
punientur,  quia  Pater  sanctus  dixit:  qui  decipiet  me,  indul- 
gebitur  ei,  et  qui  decipiet  Filium,  parcetur  ei,  sed  qui  de- 
cipit  Spiritum  sanctum  ,  non  habebit  pacem ,  neque  finem. 
Et    tunc    Petrus    Maurini    dixit    ipsi    loquenti ,    exponendo 


165 

Spiritum  sanctum,  quod  ipse  Gnilielmus  Belibasta  erat  Spi- 
ritus sanctus  et  addidit:  heu  me,  qui  dictum  dominum,  id 
est  haereticum  deceperit,  cum  malo  gaudio  potest  aliud  sae- 
culum  exspectare,  et  melius  illi  esset,  quod  natus  non  fuis- 
set.  Et  tunc  dictus  Guilielmus  respiciens  ipsum  loquentem 
dixit:  O  Arnalde,  attende  tibi,  ne  tu  sis  de  falsis  prophe- 
tis!  Et  Petrus  Maurini  respondit,  quod  ipse  loquens  non 
deberet  esse  falsus  propheta,  quia  de  bona  parte  veniens, 
si  volebat  unam  matrem  imitari.  Et  dictus  haereticus  con- 
tinuando  sermonem  suum  dixit:  quod  Dei  Filius  dixit  apo- 
stolis  suis,  quod  peterent  ab  eo,  et  ipse  daret  eis.  Et  tunc 
traxerunt  se  ad  partem,  et  fuit  deliberatum  inter  eos,  quod 
peterent  ab  eo  securitatem  talem  ,  quod  non  timerent  ali- 
quem.  Et  reversi  ad  ipsum  dixerunt,  quod  securitatem  pe- 
tebant;  et  Dei  Filius  respondit  eis,  quod  grave  erat,  dare 
meliorem  feudatam  servo,  quam  dominus  accepit;  et  ipsi  vi- 
dentes,  quod  rationalibiter  eis  denegaverat,  quod  petierant, 
quia  Dei  Filius  non  habuerat  in  hoc  mundo  securitatem, 
habuerunt  iterum  consilium  suum,  quod  peterent  ab  eo;  et 
tunc  Johannes  dixit,  quod  peterent,  quod  potestatem,  quam 
ipse  habebat ,  et  ipsi  haberent ,  et  quod  illam  potestatem 
aliis  dare  possent  et  illi  aliis  ita  quod  dicta  potestas  trans- 
iret  de  manibus  ad  manus  bonorum  hominum  ad  bonos  ho- 
mines ,  et  bonarum  mulierum  ad  bonas  mulieres ,  quia,  ut 
dixit,  ita  sunt  bonae  mulieres,  sicut  et  boni  homines;  quae 
bonae  mulieres  dictam  potestatem  habent  et  possunt  recipere 
in  fine  homines  et  mulieres ,  si  tantum  sit ,  quod  non  sint 
praesentes  boni  homines,  et  ita  salvantur  recepti  per  bonas 
muliei-es,  sicut  per  bonos  homines.  Et  ex  illo  tempore  us- 
que  ad  ipsum  et  alios  suae  sectae  venerat  dicta  potestas  de 
uno  ad  alium,  quia  illam  eandem  potestatem  ,  quam  habuit 
Dei  Filius,  habebat  et  ipse  Guilielmus  et  ita  magnum  prae- 
mium  sperabat  ipse  habere,  sicut  habet  Dei  Filius.  Et  re- 
versi ad  Dei  Filium  dixerunt ,  quod  illam  potestatem  pete- 
bant,  et  ipse  respondit,  quod  dictam  potestatem  eis  conce- 
debat  ex  parte  Patris  sui;  et  his  dictis  divisit  praedicatio- 
nem    eorum ,    designang    patriam ,    in    qua    quilibet    eorum 


166 

praedicaret.  Petro  autem  dimisit  ecclesiam.  Et  ascendit  in 
coelum ,  et  tnnc  ipsi  Apostoli  praedicavernnt  per  mundum 
Universum,  et,  ut  dixit,  potestas  Petri,  cui  Christus  dimise- 
rat  ecclesiam,  cessavit  }X)st  Petrum,  ita  quod  Romani  Pon- 
tifices,  qui  post  Petrum  venerunt,  illam  potestatem  non  ha- 
bent,  quam  habuit  Petrus,  quia,  ut  dixit,  non  tenent  fidem 
et  viam,  quam  illi  de  secta  sua  tenent,  qui  tenent  fidem  et 
vias  Filii  Dei.  Et  quod  ipsi  fidem  et  viam  Dei  tenerent, 
probabat  sie,  dixit  enim:  quod  quidam  bonus  homo  eorum 
sectae  erat,  qui  erat  dubius,  an  bonam  fidem  teneret,  etro- 
gabat  Patrem ,  ut  ei  ostenderet,  si  bonam  fidem  et  bonam 
viam  tenebat ,  et  quod  etiam  ei  ostenderet  gloriam  suam. 
Et  quadam  die,  dum  sie  oraret,  apparuit  ei  angelus  et  dixit 
ei,  quod  ipse  venerat,  ut  ostenderet  ei  gloriam  Patris  sancti 
et  si  fidem  bonam  et  viam  tenebat;  et  fecit  dictum  homi- 
nem  ascendere  super  Collum  suum  et  eum  portando  perve- 
nit  usque  ad  primum  coelum  post  mundum  istum  turbulen- 
tum  et  deposuit  eum  ibi,  et  vidit  dictus  homo  dominum  di- 
cti  mundi  et  coeli  et  accedens  ad  eum  volebat  ipsum  ado- 
rare ,  sed  fuit  prohibitus  per  dictum  angelum,  qui  ei  dixit, 
quod  non  adoraret  illum,  quia  non  erat  Pater  ejus.  Et  de- 
inde  dictus  angelus  accipiens  illum  bonum  hominem  super 
Collum  suum  portavit  eum  ad  secundum  mundum  et  secun- 
dum  coelum  et  ibi  eum  deposuit ,  et  videns  dictus  homo 
dominum  secundi  mundi  stantem  in  majori  gloria,  quam 
staret  dominus  primi  mundi ,  voluit  eum  adorare ,  sed  fuit 
prohibitus  per  dictum  angelum.  Et  eodem  modo  fuit  por- 
tatus  dictus  homo  per  dictum  angelum  per  omnes  alios  coe- 
los  usque  ad  septimum  coelum,  et  dictus  homo  voluit  ado- 
rare dictos  dominos  coelorum  et  mundorum ,  qui  majoris 
gloriae  erant,  quanto  superiores  erant,  et  fuit  prohibitum  per 
dictum  angelum  eos  adorare.  Tandem  portatus  in  septimo 
coelo  et  videns  dominum  dicti  coeli  angelus  dixit  ei,  quod 
ille  erat  Pater  sanctus,  et  quod  illum  adoraret.  Et  accedens 
dictus  homo  ad  Patrem  adoravit  eum,  et  dictus  Pater  san- 
ctus interrogavit  dictum  hominem,  uride  veniebat.  Qui  re- 
spondit,  quod  de  terra  tribulationum^  et  videns  dictus  homo 


167 

in'  dicto  coelo  magnam  claritatem  et  mnltos  angelos  et 
pnlchra  viridaria  et  aves  cantantes ,  et  qiiod  erat  ibi  gaii- 
dium  sine  tristitia;  non  erat  ibi  sitis  vel  fames ,  nee  frigiis 
nee  calor ,  sed  temperies  magna ,  dixit  Patri  sancto ,  quod 
placeret  ei ,  quod  de  cetero  remaneret  cum  eo.  Et  Pater 
sanctus  respondit,  quod  non  poterat  ibi  remanere  pro  tunc, 
quia  caro  nata  de  corruptione  non  poterat  ibi  manere^  sed 
oportebat,  quod  descenderet  ad  terram  tribulationis  et  prae- 
dicaret  illam  fidem  ,  quam  jam  sciebat ,  quia  illa  erat  fides 
ejus.  Et  dictus  homo  rogavit  Patrem ,  quod  per  aliquam 
pausam  secum  staret,  quod  et  ei  concessit;  et  post  pausam 
dictus  angelus  dixit  dicto  homini ,  quod  ascenderet  super 
colJum  ejus ,  quia  hora  erat ,  quod  descenderet;  et  dictus 
homo  respondit  ei,  quod  adhuc  non  steterat  cum  Patre  de 
prima  usque  ad  tertiam.  Et  dictus  angelus  dixit  ei ,  quod 
immo  steterat  per  32  annos ,  et  ita  inveniret ,  quando  esset 
in  terra.  Et  dictus  homo  ascendens  super  coUum  dicti  an- 
geli  et  descendens  per  omnes  dictos  coelos  venit  ad  mun- 
dum  istum  et  postea  praedicavit  illa^  quae  viderat.  Et  sie, 
ut  dicebat ,  eorum  fides  et  secta  confirmata  fuit.  Et  cum 
sermonem  finivisset  dictus  haereticus ,  coenaverunt ,  et  post 
coenam  dictus  haereticus  dixit,  quod  baptismus  nihil  vale- 
bat,  nisi  homo  voluntarie  et  gratis  ipsum  acciperet,  quia,  ut 
dicebat,  Christus,  quando  fuit  baptizatus  a  Johanne,  homo 
completus  erat,  et  propter  hoc,  ut  dicebat,  baptismus  datus 
parvulis  non  valebat  aliquid ,  quia ,  ut  dicebat ,  pueri  non 
habent  usum  rationis ,  et  eis  displicet ,  quando  baptizantur, 
unde  etiam  clamant  et  plorant,  quando  aqua  spargitur  super 
eos  per  sacerdotes,  dum  baptizantur.  Item  dixit,  quod  dicta 
nocte  vel  alia,  non  recordatur  tamen  aliter  de  tempore,  sed 
in  dicta  villa  de  Sancto  Matthaeo  et  in  dicta  domo  audivit 
dictum  haereticum  dogmatizantem  errores  subsequentes: 
prmio  scilicet,  quod  ipse  et  sui  similes,  qui  suntin  veritate, 
jurare  non  debent  aliquo  modo,  quia  Filius  Dei  dixit,  quod 
nullo  modo  homo  juraret,  neque  per  coelum,  quia  homo  non 
poterat  facere  unam  stellam  parvam  vel  magnam  in  eo,  ne- 
que   per    Caput    proprium ,    quia    homo    non    potest    facere 


168 

capillnm  albnm  vel  nigrnm  ,  neque  per  aliam  omnino  rem, 
quia  ipsi  soll  debent  dicere  veritatem,  et  niillo  modo  debent 
mentiri,  nee  etiam  timore  mortis.  Dicebat  tamen,  quodcre- 
dentes  eorum  jurare  poterant  super  libram  evangeliorum, 
etiam  pro  falso,  et  perinde  erat,  si  homo  jiiraret  super  di- 
ctum librum,  ac  si  homo  poneret  manum  super  unam  ban- 
cam  et  super  arboris  folium,  quia  ita  perjuri  peccabant  cre- 
dentes  jurantes  pro  falso  super  librum  evangeliorum ,  sicüt 
jurantes  super  bancam  vel  folium,  pro  tanto  autem  dicebat, 
quod  haeretici  nullo  modo  jurare  debebant ,  et  tamen  cre- 
dentes  pejerare  poterant,  quod  haeretici  sunt  in  veritate,  cre- 
dentes  autem  sunt  in  falsitate.  Item  audivit  eum  dicentem, 
quod  Christus  non  comedit  nee  bibit  cibum  vel  potum  cor- 
poraliter,  licet  videretur  astantibus  comedere  et  bibere,  sed 
vivebat  de  gratia  Spiritus  sancti.  Item  dixit,  quod  audivit 
dictum  haereticum  dicentem,  et  etiam  idem  audivit  aGuili- 
elma  praedicta,  quod  ipsi  et  alii,  id  est  credentes  erant  ti- 
biae  beatae  Mariae;  et  cum  ipse  interrogaret  ipsum  haere- 
ticum, quid  hoc  dicere  volebat,  dictus  haereticus  respondit 
ei:  fac  te  bonum  hominem,  id  est  haereticum  et  postea  di- 
cam  tibi.  Item  quando  dicto  haeretico  occurrebat  alia  imago 
beatae  Mariae,  dictus  haereticus  dicebat  ipsi  loquenti:  da 
unum  obolum  huic  Mariae,  ita  deridendo  dictam  imaginem. 
Et  ut  dicebat ,  cor  hominis  est  ecclesia  Dei ,  sed  ecclesia 
materialis  nihil  valebat ,  et  imagines  Christi  et  sanctorum, 
quae  sunt  in  ecclesiis,  vocabat  idola.  Item  audivit  eum  di- 
centem, quod  ipse  odiebat  crucem  et  nullam  ei  reverentiam 
exhibere  volebat,  immo,  ut  dixit,  libenter  ipse  eam  cum  se- 
curi  frangeret ,  ut  faceret  de  ea  ignem  subtus  olla ,  et  as- 
signans  causam  dicebat:  si  homo  super  unam  arborem 
suspendisset  patrem  tuum ,  diligeres  illam  arborem?  certe 
non,  immo  odires  eam,  et  displiceret  tibi,  quando  eam  vi- 
deres,  et  si  posses,  eam  incideres;  et  codem  modo,  quia  in 
cruce  fuit  affixus  Dei  Filius,  non  debemus  diligere  crucem, 
immo  odire  et  frangere  ipsam,  si  possumus.  Et  ut  in  plu- 
ribus,  quando  transibat  juxta  cruces,  dictus  haereticus  cum 
jaculo ,  quem  portabat ,    pungebat  crucem ,    et  quando  crux 


169 

distabat,  cum  jaciilo  faciebat,  quasi  dictam  crucem  pungere 
vellet.  Item  dixit ,  quod  audivit  dictum  haereticum  dicen- 
tem,  quod  Deus  nullam  diem  festivum  instituerat,  sed  tan- 
tum  valebat  una  dies,  sicut  et  alia,  et  ita  festiva  erat;  licet 
ipse  in  aperto,  ue  reprehenderetur,  dies  dominicos  velfesti- 
vos  coleret;  sed  quando  dictis  diebus  habebat  facere  aliquid, 
claudebat  ostium  domus  suae,  et  intra  domum  suam  opera- 
batur,  sicut  et  aliis  diebus.  Et  ad  probandum,  quod  milla 
dies  erat  festiva,  dicebat,  quod  ita  bene  pluit  dominica  die, 
sicut  et  alia ,  et  aliae  intemperies  aeris  fiunt  dominica  die, 
sicut  et  alia.  Et  secundum  hoc  nulla  difierentia  erat ,  ut 
dicebat,  inter  dies.  Item  dixit,  quod  cum  ipse  loquens  se- 
mel  interrogaret  eum,  si  signabat  se  signo  crucis,  respondit, 
quod  ipse  fingebat ,  quod  se  signabat ,  et  tarnen  non  facie- 
bat; sed  movebat  manum  ante  faciem,  postea  deducebat  eam 
versus  pectus,  ac  si  se  signaret,  dicens  ipsi  loquenti,  quod 
taliter  faciebat,  ac  si  moveret  muscas  de  facie,  quia  ita  po- 
terat  eas  removere,  sicut  et  alii.  Item  dicebat,  quod  Pater 
coelestis  est  solum  Deus ,  Filius  Dei,  id  est  Christus ,  non 
est  Deus  per  naturam ,  sed  Spiritus  sunt  ipsi  haeretici  ve- 
stiti  vel  perfecti.  Item  dixit,  quod  cum  quadam  vigilia  bea- 
tae  Mariae  ipse  loquens  jejunaret  et  esset  in  domo  dictae 
Guilielmae  cum  dicto  haeretico  et  vellent  prandere ,  dictus 
haereticus  dixit  ipsi  loquenti ,  quod  pranderet  cum  eis ,  et 
cum  ipse  loquens  responderet  ei ,  quod  jejunabat ,  dictus 
haereticus  dixit,  quod  jejunium,  quod  vos  alii  facitis,  tantum 
valet,  sicut  jejunium  lupi;  sed  jejunium,  quod  ipse  faciebat 
et  sui  consimiles  faciebant,  valebat,  quia  ipsi  erant  in  veri- 
tate ,  alii  vero  in  mendacio.  Item  audivit  eum  dicentem, 
quod  ex  quo  homo  comedebat  de  la  feresa,  id  est  de  car- 
nibus,  tantum  valebat,  quod  homo  comederet  de  carnibus  in 
die  Veneris,  sicut  in  die  dominica,  et  aequale  peccatum  erat 
una  die  comedere,  sicut  et  alia,  et  in  quadragesima ,  sicut 
alio  tempore.  Et,  ut  dicebat,  quadragesima  erat  mutata  per 
falsos  Papas,  qui  bene  fuerunt  Papae,  quia  papabant,  cum 
tamen  Christus  alio  tempore  jejunaverit.  Item  audivit  eum 
dicentem,    quod    beata  Maria    et    alii    sancti    non    fecerunt 


170 

miracnla  in  hoc  mundo ,  sed  solum  illa  faciunt  in  regno 
Patris  sauctij  et  quod  consimilia  miracula  ipse  haereticus 
faceret,  quando  esset  in  dicto  regno.  Et  cum  ipse  loquens 
diceret  ei,  quod  immo  in  miiltis  ecclesiis  sanctoriim  mira- 
cula fiebant,  dictus  haereticus  respondit:  et  vidistinc  tu, 
quod  talia  miracula  fierent?  et  ipse  respondebat,  quod  mul- 
tas  personas  viderat,  quae  dicebant,  quod  miracula  in  eis 
facta  erant;  et  dictus  haereticus  dixit:  gauet,  gauet!  et  quo- 
modo  tu  credis,  quod  ligna  miracula  facere  possint?  vocans 
sanctorum  imagines  ligna  et  idola.  Item  dixit,  quod  dicta 
nocte  dictus  haereticus  dixit,  solatiando,  quod,  quando  so- 
cius  .^ejus  et  frater  mortuus  fuit  juxta  Tortosam  ad  unam 
leucam  ,  non  recordatur  tamen  de  loco ,  in  quo  dicebat  di- 
ctum haereticum  mortuum  esse  —  qui  mortuus  fuerat,  quasi 
tres  anni  cum  dimidio  erant,  ipse  Guilielmus  haereticus  por- 
tavit  in  sepultura  scutellum  aquae  benedictae  et  spargebat 
dictam  aquam  super  homines,  quia,  ut  dicebat,  non  est  ma- 
gnum,  si  homo  sustinet  tres  vel  quatuor  guttas  aquae,  quia 
plures  homo  sustinet ,  quando  vadit  per  viam ,  et  propter 
hoc  homo  non  dimittit  viam,  et,  ut  dixit,  ad  dictum  socium 
suum  fecit  venire  capellanum,  ut  ei  confiteretur  dictus  socius 
ejus,  et  fuit  ei  confessus  deceptorie,  ut  superius  dictum  fuit. 
Postea  capellanus  apportavit  ei  corpus  Domini  et  interro- 
gavit  eum,  si  credebat,  quod  illud  corpus,  quod  ei  ostende- 
bat,  esset  corpus  Jesu  Christi  Salvatoris  nostri,  quod  con- 
ceptum  fuit  de  Spiritu  Sancto  et  natum  ex  Maria  Virgine, 
et  dictus  haereticus  dicebat,  quod  hoc  credebat,  sicut  cre- 
dere  debet  bonus  christianus,  id  est  taliter  dictos  articulos 
credebat,  sicut  credunt  dicti  haeretici,  qui  se  vocant  bonos 
christianos.  Et  consimiliter  interrogatus  per  dictum  capella- 
num de  aliis  articulis  fidei ,  consimiliter  dictus  haereticus 
respondebat ,  quod  credebat  dictos  articulos ,  sicut  bonus 
christianus  eos  credere  debet.  Et  his  dictis  dictus  haereti- 
cus accepit  corpus  Domini,  et  tunc  ipse  loquens  interroga- 
vit  dictum  haereticum,  si  alter  haereticus  vel  ipse  credebat, 
quod  talis  hostia  consecrata  esset  corpus  Domini;  qui  hae-. 
reticus  respondit    ei:    bene    credatis ,    quod    non,    sed    bene 


171 

haberet  modiciim  appetitum  comedendi,  qni  talem  placentu- 
lam  comedere  non  posset,  et,  ut  dixit,  ipse  ibat  ad  eccle- 
siam,  ut  se  fingeret  catholicum,  et  etiam,  qiüa  ita  bene  po- 
terat  homo  rogare  patiem  coelestem  in  ecclesia,  sicut  in  aliö 
loco.  Item  dixit,  quod,  cum  Mersendis ,  soror  GuilieJmae 
Maurinae  praedictae ,  fugitiva  pro  haeresi ,  quae  morabatur 
apud  Beyzet,  quae  villa  est  juxta  Morela  ad  quinque  leu- 
cas  ,  haberet  quandam  filiam  vocatam  Johannam ,  quae  ali- 
quando  dicebat  dictae  matri  suae ,  quod  ipsa  faceret  eam 
comburi ,  quia  haeretica  erat,  nee  poterat  de  hoc  corrigi: 
dixerat  etiam  semel  dictae  matri  suae,  dum  eratinfirma:  et 
quare  non  mittitis  pro  capellano  vestro  et  domino  vestro? 
loquens  de  dicto  haeretico.  Semel  etiam  dixerat  dicto  hae- 
retico  in  domo  dictae  matris  suae:  Et  vos  jam  facitis  vos 
filium  Dei  et  Deum,  et  ubi  sunt  virtutes,  quas  facitis?  Cui 
cum  haereticus  diceret,  quod  non  diceret  ei  mahmi,  nee  fa- 
ceret, quia  ipse  dictae  Johannae  malum  non  faciebat,  dicta 
Johanna  respondit  ei,  quod  nimis  magnum  malum  faciebat. 
Et  de  dictis  verbis  dictae  Johannae  dictus  haereticus  Petrus 
Maurini,  Guilielma  Maurina,  Arnaldus  Maurini,  filius  dictae 
Guilielmae,  et  Petrus  Maurini,  frater  dictae  Guilielmae,  cum 
ipso  loquente  dicentes ,  quod  aliqua  dierum  dicta  Johanna 
discelaret  eos,  et  caperentur  omnes;  propter  quod  melius 
esset,  quod  interticerent  eam.  Dictus  haereticus  dixit,  quod 
Filius  Dei  dixerat ,  quod  mala  herba  eradicanda  est  de 
campo ,  et  si  mala  romingueria  vel  vepres  nata  esset ,  in 
ostio  domus  scindenda  erat  et  comburenda.  Mala  autem 
herba  et  vepres  sunt  mali  credentes  et  falsi,  qui  volunt  de- 
tegere  bonos  homines  et  bonos  credentes  et  destruere  eccle- 
siam  Dei;  qui  sunt  eradicandi  et  scindendi ,  id  est  debent 
occidi ,  quocunque  modo  occidi  possunt,  sive  veneno  sive 
gladio  sive  praecipitio  vel  aliter  quocunque  modo;  et 
propter  hoc  dicta  Johanna  occidenda  erat  per  ecs.  Et  cum 
mater  ejus  praedicta,  ut  dicebant,  non  potuisset  eam  inter- 
ficere  cum  herba ,  vocata  vulgariter  valaire ,  quam  herbam 
ponebat  frequenter  in  magna  quantitate  in  scutella  caulium, 
quam  comederat  dicta  Johanna,  fuit  deliberatum  primo  inter 


172 

eos  ,  qnod  dictam  Johannam  glaclio  interficerent ,  vel  etiam 
de  aliqua  rupe  praecipitarent,  et  quod  diceretur,  qnod  me- 
lius hoc  facere  poterant  Johannes  et  Arnaldus,  filii  dictae 
Guilielmae  cognati,  germani  dictae  Johannae,  quia  ipsa  non 
custodiret  se  de  eis,  dicta  Guilielma  respondit,  quod,  si 
dicta  Johanna  perpenderet ,  quod  dicti  duo  filii  sui  vellent 
eam  interficere,  ipsa  interficeret  arabo,  quia  fortior  eis  erat; 
et  cum  Petrus  Maurini  diceret,  quod  ipse  et  ipse  loquens 
dictam  Johannam  occiderent,  quia,  ut  dicebat,  dicta  Johanna 
confidebat  in  ipso  Petro.  Et  cum  loqueretur  ipse  Petrus 
cum  ipsa,  ipse  loquens,  qui  staret  post  eos  cum  lancea, 
ipsam  Johannam  perforare  posset  et  interficere:  ipse  loquens 
dixit  dicto  haeretico:  et  vos  quare  hocnon  facitis?  et  dictus 
haereticus  et  Petrus  Maurini  responderunt,  quod,  quia  ipse 
haereticus  erat  in  veritate ,  non  debebat  occidere  aliquara 
rem ,  quae  sanguinem  haberet ,  sed  ipse  Petrus  Maurini  et 
ipse  loquens  hoc  facere  poterant,  quia  adhuc  erant  in  pec- 
cato.  Et  cum  ipse  iterum  diceret  dicto  haeretico:  et  si  ego 
interficerem  dictam  Johannam ,  velletis  vos  accipere  illud 
peccatum  super  vos?  dictus  haereticus  respondit:  quod  sie, 
et  utinam  jam  factum  esset.  Et  Guilielma  Maurina  hoc 
audiens  dicebat,  quod  non  videbatur  hoc  esse  bonum,  quia 
posset  contingere,  quod  dictum  homicidium  detegeretur,  et 
tunc  omnes  perditi  essent;  sed,  ut  dicebat,  melius  esset, 
quod  haberetur  del  Realgar,  et  dicta  Mersendis,  mater  dictae 
Johannae ,  posset  ministrare  ipsum  dictae  Johannae ,  et  si 
comederet  de  ipso,  statim  interficeret  eam.  Et  tunc  dixerimt 
ipsi  loquenti,  quod  ipse  haberet  de  dicto  Realgar  a  Bartho- 
lomaeo  fratre,  den  amigo  (sie)  apothecario  dictae  villae,  quod 
dictus  Bartholomaeus  erat  amicus  ipsius  loqueiilis ,  et  ipse 
loquens,  ut  dixit,  promisit,  quod  de  dicto  Realgar  haberet; 
et  tamen  postea  cogitans  de  peccato  incantavit  dictum  Bar- 
tholomaeum,  quod  nulli  homini  et  maxime  alerda  (sie)  ven- 
deret  de  dicto  Realgar.  Et  sie  dictus  Bartholomaeus  fecit, 
quia,  cum  postea  Petrus  Maurini  venisset  ad  emendum  de 
dicto  Realgar  ad  dictum  Bartholomaeum ,  quia,  ut  dicebat, 
necessarium  sibi  erat  pro  infirmitate  asinorum  suorum,  dictus 


173 

Bartliolomaeus  respondit  ei,  quod  duceret  ei  asinos,  et  ipse 
spargeret  de  diclo  Realgar  super  infirmitate  dictorum  asino- 
rum.  Et  aliter  noluit  ei  vendere  de  diclo  Realgar,  et  sie 
non  fnit  interfecta  dicta  Johanna. 

Confessio  Sibiliae;   uxorls  supradlcti  Raymundl   Petri   de 
Archas,  super  crimine  haeresis. 

Petrus  dixit:  quod  Pater  coelestis  in  principio  fecerat 
omnes  Spiritus  et  animas  in  coelo ,  et  dicti  Spiritus  et  ani- 
mae  erant  cum  Patre  coelesti,  deinde  diabolus  venit  ad  por- 
tam  paradisi  volens  intrare  illuc  et  non  potuit,  sed  stetit  ad 
portam  per  mille  annos.  Deinde  fraudulenter  intravit  para- 
disum ,  et  cum  fuit  ibi ,  persuasit  spiritibus  et  animabus 
factis  a  Patre  coelesti,  quod  non  erat  eis  bonum,  quia  erant 
subjecti  Patri  coelesti ,  sed  si  vellent  eum  sequi  et  ire  ad 
mundum  ejus ,  ipse  daret  eis  possessiones ,  scilicet  agros, 
vineas,  aurum  et  argentum,  uxores  et  alia  bona  istius  mundi 
visibilis.  Ad  cujus  persuasionem  decepti  Spiritus  et  animae, 
quae  erant  in  coelo ,  secutae  fuerunt  diabolum  et  omnes, 
quotquot  eorum  secuti  fuerunt ,  de  coelo  ceciderunt ,  et  tot 
ceciderunt  per  novem  dies  et  per  novem  noctes,  quasi  plu- 
via  minuta  ceciderunt.  Et  tunc  Pater  coelestis  videns  se 
quasi  desertum  a  spiritibus  et  animabus  surrexit  de  cathe- 
dra sua  et  posuit  pedem  super  foramine,  per  quod  Spiritus 
et  animae  cadebant,  et  dixit  de  remanentibus,  quod  si  ali- 
quis  ex  tunc  se  moveret,  nunquam  pausam  vel  requiem  ha- 
beret,  et  de  cadentibus  dixit:  eatis  pro  modo  et  pro  ia,  ac 
si  dixisset:  de  cetero  nullus  aliquis  de  dictis  spiritibus  vel 
animabus  salvaretur,  vel  rediret  ad  coelum,  sed  quia  dixit: 
pro  ia,  ideo  pro  aliquo  tempore  omnes  dicti  Spiritus  ad  coe- 
lum reverterentur ,  sie  tarnen  quod  episcopi  et  alii  magni 
clerici ,  quia  eorum  Spiritus  fuerunt  consiliarii  et  consilium 
dederunt,  quod  Spiritus  egrederentur  de  coelo,  cum  magna 
difficultate  et  tandem  reverterentur  ad  coelum ,  sed  Spiritus 
vel  animae  hominum  simplicium ,  quia  subito  et  quasi  per 
alios  decepti  consenserunt  egredi  de  coelo,  cito  et  faciliter 
ad  coelum  revertentur,  Unde  dicebat,  quod  quidam  vocatus 


174 

Giiilhelminus  de  Ax  qui  ante  nihil  sciebat  de  facto  haere- 
ticorum  et  statim ,  quando  ei  dictum  fuit ,  consensit  et  se 
fecit  haereticari,  eadem  nocte,  qua  fuit  haereticatus,  rever- 
sus  fuit  ad  coelum,  quia  fuit  ejus  Spiritus  de  illis  spiritibus, 
qui  solum  se  movit  ad  videndum,  quomodo  alii  de  coelo 
exibant,  et  sie  secundum  quod  magis  vel  minus  peccaverunt 
in  coelo  vel  egredi  de  coelo  voluerunt,  secundum  hoc  citius 
vel  tardius  ad  coelum  revertuntur.  Omnes  tarnen  Spiritus 
et  animae,  qui  de  coelo  ceciderunt,  antequam  mundus  finia- 
tur  ,  revertentur  ad  coelum;  postquam  autem  dicti  Spiritus 
sie  de  coelo  ceciderunt  et  fuerunt  in  terra,  recordati  sunt 
de  bono,  quod  perdiderant ,  et  tristati  sunt  de  malo ,  quod 
invenerant ,  et  videns  eos  diabolus  tristes  dixit  eis ,  quod 
cantarent  canticum  vel  cantica  Domini,  ut  solebant.  Et  dicti 
Spiritus  responderunt:  quomodo  cantabimus  canticum  Do- 
mini in  terra  aliena?  unus  etiam  de  dictis  spiritibus  dixit 
diabolo:  et  quare  sie  nos  decepisti,  ut  sequeremur  te  et  exi- 
remus  de  coelo?  nihil  perfecisti,  quia  adhuc  omnes  reverte- 
mur  ad  coelum.  Cui  diabolus  respondit^  quod  non  reverte- 
rentur  ad  coelum,  quia  ipse  faceret  dictis  spiritibus  et  ani- 
mabus  tales  tunicas ,  de  quibus  egredi  nollent ,  in  quibus 
tunicis  dicti  spiritus  obliviscerentur  bonorum  et  gaudiorum, 
quae  habuerunt  in  coelo.  Et  tunc  diabolus  fecit  corpora, 
quae  corpora  facta  per  diabolum  se  movere  non  poterant; 
et  tunc  diabolus  dixit  Patri  coelesti,  quod  faceret  dicta  cor- 
pora movej-i.  Qui  respondit  ei,  quod  hoc  non  faceret,  nisi 
illud ,  quod  poneret  in  dictis  corporibus ,  quo  moverentur 
corpora,  esset  suum,  et  quod  corpora,  quae  diabolus  fecerat, 
essent  ipsius  diaboli;  et  diabolus  consensit  dicto  pacto,  et 
ex  tunc  sunt  animae  Dei,  et  corpora  sunt  diaboli,  in  quibus 
corporibus  animae  obliviscuntur  illorum,  quae  habuerunt  in 
coelo,  et  nolunt  diraittere  etiam  dicta  corpora,  quae  corpora 
vocantur  tunicae.  Et  quia  nullus  potest  salvari,  nee  reverti 
ad  coelum,  nisi  transeat  per  manus  dictorum  bonorum  chri- 
stianorum  ,  id  est  haereticorum ,  et  nisi  fuerit  per  eos  re- 
ceptus ,  idcirco  animae  vel  spiritus  illorum ,  qui  non  reci- 
piuutur  per  eos ;  quando  egrediuntur  de  corporibus,  subin- 


175 

tränt  alia  corpora ,  et  sie  transennt  de  corpore  in  corpus, 
quousque  fecerint  poenitentiam  suam  de  peccato,  quod  com- 
misernnt  in  coelo,  et  tandem  veninnt  ad  aliquod  corpus,  in 
quo  recipiuntur  vel  efficiuntur  boni  christiani,  id  est  haere- 
tici,  et  quando  de  dicto  corpore  egrediantur,  revertuntur  ad 
coelum.  Induxit  etiam  dictus  liaereticus,  quod  anima  cujus- 
dam  hominis  egressa  de  corpore  ejus  subintravit  corpus 
cujusdam  equi ,  et  f uit  equus  cujusdam  domini  per  aliquod 
tempus,  et  cum  quadam  nocte  dictus  dominus  persequendo 
suos  inimicos  dictum  equum  equitaret  per  rupes  et  saxa, 
dictus  equus  posuit  pedem  inter  duo  saxa  et  vix  cum  diffi- 
cultate  extrahere  potuit  et  dimisit  ibi  ferrum,  quod  habebat 
in  pede.  Tandem  cum  mortuus  fuisset  dictus  equus,  anima 
dicti  equi  intravit  corpus  humanum ,  qui  homo  fuit  bonus 
christianus,  id  est  haereticus,  et  cum  quadam  die  ipse  cum 
quodam  alio  haeretico  transiret  per  locum  ilkim ,  in  quo 
dictum  ferrum  perdiderat,  dum  erat  equus,  ipse  dixit  socio 
suo ,  quod ,  dum  ipse  erat  equus ,  quadam  nocte  perdiderat 
ferrum  in  isto  loco,  et  dicti  duo  haeretici  perquirentes  inter 
duo  saxa  dictum  ferrum  invenerunt  ipsum;  quo  exemplo 
dicto  multum  praedicti  inter  se  riserunt. 

Confessio  Sibiliae,   uzoris  supradictl  Raymundi  Petrl  de 
Archas,  super  crimine  haeresis. 

Dicebant,  quod  quasi  omnes  meUores  et  valentiores  de 
Ax  erant  eorum  amici  et  credentes,  et  dicebant,  quod  mul- 
tos  amicos  habebant  apud  Merox  et  Querol  et  in  monte 
Alionis  et  Pradas,  et  propter  hoc,  ut  dicebant,  bene  appa- 
rebat,  quod  eorum  fides  erat  bona,  ex  quot  tot  valentes  viri 
et  mulieres  erant  eorum  amici  et  credentes,  et  ilii,  qui  non 
credunt  eis ,  et  maxime  clerici ,  erant  caeci  et  surdi  et  non 
videbant,  nee  audiebant  viam  Dei  pro  nunc;  sed  finaliter  et 
cum  magno  labore  venirent  ad  intelligentiam  et  cognitionem 
sectae  eorum  in  aliis  corporibus,  in  quibus  cognoscerent  ve- 
ritatem  sectae  eorum,  et,  ut  dicebant,  nihil  valet,  nee  profi- 
cit  dictis  clericis  ad  salutem ,  quiequid  dicant  vel  faciant, 
pro  eo  quia  non  habent  intendimentum  de  bestiis,  quia,  li- 


176 

cet  faclant  aliqua  bona  opera,  tarnen  postea  a  bono  opere 
recedebant,  sicut  vacca,  quae  reddit  lac  et  deinde  ponit  pe- 
dem  in  vase ,  ubi  fuerat  lac  emulsum,  vel  recalcitrat  et  sie 
lac  eöundit  et  bonum,  qnod  natum  erat  in  ea  etextractuni, 
postea  effasum  per  talem  recalcitrationem  perditnr.  Dicebant 
etiam,  quod  capellani  recte  vocabantiir  capellani,  quia  sunt 
canes  et  belant  alios  homines ,  et  ita  capellanos  interpreta- 
bantur  pro  canibus  belantibus.  Audivit  etiam,  quod  dixerunt 
dicto  marito  ejus:  Eatis ,  Eatis!  si  habetis  tibias  porci  et 
portetis  eas  Antonio,  loquens  de  beato  Antonio.  Dicebant 
etiam,  quod  ipsi  erant  ecclesia  Dei,  et  ecclesiae  aliae  erant 
domus  idolorum,  et  imagines,  quae  fuerunt  in  ecclesiis,  quas 
ipsi  idola  vocabant,  et  dicebant,  quod  adorantes  dictas  ima- 
gines erant  fatui ,  cum  ipsimet  fecissent  imagines  illas 
oranes  securi  vel  aliis  ferramentis.  Dicebant  etiam ,  quod 
ipsimet  nesciebant,  si  salvarentur,  quia,  si  converterentur  ad 
fidem ,  quam  credit  ecclesia  Romana,  et  illam ,  quam  ipsi 
tenebant,  dimitterent,  non  salvarentur  in  istis  corporibus  vel 
tunicis,  immo  majores  labores  et  tribulationes  sustinerent, 
antequam  salvari  possent. 

De  Gullielmo  Bellbasta  haeretico. 

Johannes  Maurini  dixit  ei  quadam  die  apodiatus  super 
quodam  pariete,  quod  diabolus  stetit  ad  portam  paradisi  per 
32  annos  et  non  permittebatur  intrare  per  angelos,  et  tan- 
dem  post  tantum  tempus  motus  misericordia  angelus  ostia- 
rius  introduxit.  Qui  intrans  in  specie  pulcherrimae  mulieris, 
in  cujus  pulchritudine  angeli  fuerunt  allecti  et  secuti  fuerunt 
dictam  mulierem  usque  ad  terram.  Post  modum  cum  dicti 
angeli  recordarentur  de  coelesti  gloria  perdita  et  dolerent, 
diabolus  cogitavit  et  dixit,  quod  ipse  poneret  eos  in  talibus 
tunicis,  quod  nunquam  recordarentur,  se  fuisse  in  dicta  glo- 
ria, et  sie  induit  eos  corpora  Immana.  Et  tunc  idem  Johan- 
nes interrogavit  tunc  testem,  si  ipse  recordabatur,  se  fuisse 
in  dicta  gloria  coelesti;  qui  respondit,  quod  non.  Et  haec 
audivit  postea  praedicari  a  dicto  Guilielmo  Belibasta  ,  qui 
etiam  ad  praedicta  addiderit,  quod  propterea  mulieres  nun- 


177 

quam  intrant,  quando  moriuntur,  in  gloriam  paradisi ,  sed, 
quando  moriuntur,  animae  earum  subintrant  Corpora  mascu- 
lorum,  et  si  mortis  tempore  recipiantur  per  haereticum  ve- 
stitum,  convertuntiir  in  homines  masculos,  et  deus  mittit  eis 
18  angelos,  et  introducuntur  ad  gloriam  paradisi. 

Respondit,  quod  credunt  Patrem  bonorum  spirituum  et 
orant  sie:  Payrs  sant,  dieu  dreyturier  de  hons  sperits,  qui 
hanc  no  falhist,  ni  mentist,  ni  errest,  ni  duptest  per  paor  de 
mort  a  pendre  al  mon  de  dieu  estranh ,  car  nos  no  em  del 
mon  ni  l  mon  no  es  de  nos,  e  dona  nos  a  conoscere  so  que 
tn  conoyslies  et  amar  so  qne    tu    amas. 

Farisicusenganadors,  que  estat  a  la  porta  del  regne  e  vedayts 
aquels,  qui  intrar  voldrian  e  vos  autres  no  y  volets^  per  que  prec  al 
payre  sant  de  hons  sperits^  que  apoder  de  salvar  las  animas  eper 
hos  sperits  fa  granar  e  florir,  e  per  raso  dels  hos  dona  vida 
ah  mals  e  fara  mentre  que  aia  mai  al  mon  dels  hos  e  quan 
mica  no  y  aura  dels  mieus  menors,  cels  que  son  dels  sei  regnes 
que  aualran  *)  de  paradis  ans  que  Lucifer  los  ne  trasch  am 
semhlansa  d'engan^  que  dieus  no  Is  permes  si  no  hen,  ap  tal 
quar  lo  diaple  era  motfals,  que  Is  permetia  male  hen,  e  dys^ 
que  dar  lor  hia  molers  que  amarian  trop,  e  dar  lor  liia  sen- 
horia  [a\  uns  sohre  autres,  e  que  vl  i  auria  que  syrian  reys  e 
comtes  e  emperadors,  e  am  hun  ausel  qui  n  pendrian  autre  e 
am  huna  hestia  antra . 

Totas  las  gens  que  serian  sotsmesas  a  eis,  que 
davalarian  dejos  e  que  aurian  poder  de  far  mal  e 
hene  aysliy  cum  dieus  desus ,  e  que  trop  lor  valia  mai, 
que  fossaii  dejos,  que  poyriän  far  mal  e  hen,  que  desus,  ou 
dieus  no  lor  dava  si  no  hen.  Et  ayslü  puieron  sohre  un  cel 
de  vidre,  et  aytans  com  ni  puieron,  caseron  eforo  perits,'  e  dieus 
devalec  del  cel  ah  12  apostols  et  adomhrec  se  en  sancta  Maria.^*) 


*)  2)ie§  SBort  fc^eint  toerberben;  tDcber  avalar ,  ^evabftelgen  ,  nod^ 
avalir,  t>erfd()tt>inben,  gibt  einen  befriebigenben  ®inn. 

**)  Heiliger  Vater,  gerechter  Gott  guter  Geister,  der  du  nie  ge- 
täuschst, noch  gelogen,  noch  geirrt,  noch  geziüeifelt  (oder  gefürch- 

iJöÖinger,  ®i\6).  b.  «Seften.    2)ofuineute.  12 


178 

Breviter  in  affectu  talis  est  secta  eorum,  quod  credunt 
et  ita  iste  loquens  credidit  hactenns,  quod  in  altari  non  con- 
ficitur  verum  corpus  Christi  per  sacerdotes ,  nee  infantibus 
parvulis  baptizatis  prodest  baptisnius,  donec  venerint  adeam 
aetatem,  in  qua  possint  credere  et  credant.  Item  quod  papa 
et  cardinales  et  alii  catholici ,  nisi  sint  de  secta  sua ,  non 
habent  potestatem  ligandi  vel  solvendi,  et  quod  quilibet  de 
secta  illa  perfectus  in  illa  secta ,  qui  appellantur  vestiti ,  et 
sunt  inter  eos  papa,  archiepiscopi  et  episcopi,  habent  po- 
testatem solvendi  et  dimittendi  peccata.  Item  quod  inter  eos 
non  est  necessaria  confessio  peccatorum,  sed  si  quis  credens 


tet)  hast  aus  Furcht  den  Tod  zu  erleiden  im  Reiche  des  fremden 
Gottes,  weil  icir  nicht  sind  von  der  Welt  und  die  Welt  nicht  ist 
von  uns,  so  verleih  uns  zu  erkennen  das,  was  du  erkennst,  und  zu 
lieben  das,  icas  du  liebst.  Pharisäische  Betrüger,  die  ihr  steht  an 
der  Pforte  des  Reiches  und  abwehrt  die,  welche  eingehen  mochten, 
und  ihr  selbst  nicht  hineinwollt,  darum  bitte  ich  den  heiligen  Va- 
ter guter  Geister ,  icelcher  Macht  hat,  zu  retten  die  Seelen,  und 
für  gute  Geister  l'dsst  Frucht  bringen  und  blühen,  und  der  Guten 
icegen  Leben  gibt  den  Bösen,  und  (diess)  thun  wird,  so  lange  es 
auf  der  Welt  mehr  von  den  Guten  geben  icird,  und  icenn  es  gar 
keine  mehr  geben  icird  von  ,,meinen  Kleinen,'^  denen,  icelche  sind 
von  den  7  Reichen,  tcelche  —  —  aus  dem  Paradies,  ehe  Lucifer 
sie  daraus  brachte  unter  dem  trügerischen  Vonvande,  Gott  habe 
ihnen  nur  das  Chife  erlaubt,  indem  der  Teufel  sehr  falsch  war, 
welcher  ihnen  Gut  und  Bös  erlaubte,  und  sagte  (der  deus  malus), 
dass  er  ihnen  Weiber  geben  wurde,  welche  sie  (ipsi)  sehr  lieben 
tuürden,  und  dass  er  ihnen  Herrschaft  geben  würde  den  einen  über 
die  andern,  und  dass  es  welche  unter  ihnen  geben  würde,  die  Kö- 
nige wären  und  Grafen  und  Kaiser,  und  dass  sie  mit  einem  Vo- 
gel einen  andern  und  mit  einem  Thiere  ein  anderes  fangen  wür- 
den. Alle  Leute,  icelche  ihnen  unterworfen  wären,  würden  (aus 
dem  Paradiese)  heruntersteigen  und  sie  würden  Macht  haben,  Ghi- 
tes  und  Böses  zu  thun,  so  loie  Gott  droben,  und  es  sei  viel  besser 
für  sie,  dass  sie  hienieden  icären,  indem  sie  Bö.ses  und  Gutes  thun 
könnten,  als  droben,  ico  Gott  ihnen  nur  das  Gute  erlaubte.  Und 
so  stiegen  sie  auf  in  einen  Himmel  von  Glas,  und  so  viele  hin- 
aufstiegen, fielen  (herab)  und  gingen  zu  Grunde;  und  Gott  stieg 
vom  Himmel  herab  mit  12  Aposteln  und  beschattete  sich  in  der 
heiligen  Maria. 


179 

fiierit,  salvatur  ex  credentia,  quam  habet;  dum  tamen  ad 
eum  in  morte  possint  attingere  perfecti  et  vestiti  haeretici, 
et  tunc  per  impositionem  manuum  et  libri  salvatur  moriens, 
sie  quod  infra  tres  dies  anima  resurgit  et  ponitur  in  para- 
diso  terrestri,  et  ibi  stat  usque  ad  diem  judicii,  et  tunc  mit- 
titur  in  paradisum  coelestem  et  nunquam  redit  ad  corpus. 
Animae  autem  catholicorum  nee  salvantur,  nee  damnantur 
ad  praesens;  sed  si  redeant,  vel  convertantur  ad  seetam 
eorum,  salvantur,  ut  alii  de  seeta  eorum.  Si  autem  usque 
ad  mortepi  non  fuerunt  perfecti  credentes  in  dieta  seeta, 
tunc  animae  catholicorum  sie  morientium  vadunt  de  tuniea 
in  tunieam,  id  est  de  corpore  in  corpus,  quousque  pervene- 
rint  ad  corpora  aliquorum  eredentium  in  dieta  seeta,  et  tunc 
faeientes  opera  eorum  salvantur,  ut  alii  de  seeta  illa,  ut 
praedicitur;  et  est  ista  intentio,  quod  nullus  nisi  de  seeta 
eorum  salvatur,  qui  receperit  manuum  et  libri  impositionem. 
Et  etiam  si  impositionem  hujusmodi  non  receperit,  Dens 
mittit  sibi  angelum  spiritualem  de  seeta  illa;  nullus  autem 
catholicus  in  fide  eatholiea  salvatur,  nisi,  ut  praedicitur,  ve^ 
nerit  anima  ejus  ad  corpus  hominis  suae  seetae.  Dixit  etiam, 
quod  usque  ad  diem  judicii  nullus  de  catholieis  damnabitur, 
quia  animae  eorum  interim  ibunt  de  corpore  in  corpus;  sed 
tunc,  nisi  venerint  ad  corpora  hominum  de  dieta  seeta,  ani- 
mae catholicorum  subjaeebunt  judicio  dei,  qui  de  eis  faciet, 
quod  ei  videbitur,  salvando  vel  damnando.  Dixit  etiam,  quod, 
quando  perfectus  haereticus  facit  matrimonium  inter  marem 
et  feminam,  ipse  potest  illos  disjungere  et  dividere,  si  sibi 
videtur.  Dixit  etiam ,  quod  perfecti  haeretici  non  tangunt 
mulierem,  nee  comedunt  carnes,  nee  mentiuntur,  nee  jurant 
quaeunque  neeessitate  vel  utilitate,  et  quieunque  ex  iis  con- 
trarium  facit ,  habet  jejunare  9  diebus  in  pane  et  aqua, 
alias  damnaretur;  ad  ista  tamen  credentes  non  perfecti  hae- 
retici nee  vestiti  non  tenentur.  Dixit  etiam ,  quod ,  cum 
diabolus  stetisset  ad  portam  paradisi  per  triginta  annos, 
contigit  sibi  prout  continetur  in  depositione  Arnaldi  bajuli 
t.  praedicti.  Dixit  etiam ,  quod  duodecim  apostoH ,  qui 
deseenderunt  de   coelo    cum  Christo ,    erant    spirituales ,    et 

12* 


180 

postea  in  civitate  Samariae  de  quinque  panibus  et  nescit 
quot  piscibus  superf'ueriint  duodecim  cophiiii  fragmentorum 
et  apostoli  praedicti  dederunt  duodecim  hominibus  praedictos 
duodecim  copbinos ,  singulos  singulis ,  et  sie  facti  fuerunt 
apostoli  carnales,  habentes  eandem  potestatem,  quam  spiri- 
tuales  habebant ,  et  sie  uno  moriente  apostolo  spiritualium 
fiebat  unus  carnalis;  et  sueeessive  semper  fuerunt  apostoli 
in  ecclesia  Dei ,  et  perfecti  inter  istos  de  secta  praedieta 
tenent  locum  dictorum  apostolorum  carnalium.  Dixit  etiam, 
quod  haeretici  perfecti  de  secta  sua  aliqua  animantia  super 
terram  non  occiderent,  nisi  reptilia  tantum. 

Confessio  Johannls  Maurini  de  monte  Alionis  super  crimine 

haeresis. 

Haereticus  praedicavit  errores  infrascriptos  ipsi  loqueuti. 
Dixit  enim,  quod  angelus  Gabriel  venit  ad  sanctam  Mariam 
et  dixit  ei ,  quod  Dens  veniret  in  ipsam  et  se  adumbraret 
in  ipsam  et  salvaret  mundum ,  et  sie  etiam  fecit;  et  tunc 
abstulit  potestatem  diabolo,  quando  venit  in  ipsam,  et  venit 
ad  terram  cum  12  apostolis  spiritualibus  et  fecit  alios  12 
apostolos  terrenos ,  sie  quod ,  quando  martyrizabatur  unus 
spiritualis ,  faciebat  alium  terrenum ,  et  sie  apostolis  spiri- 
tualibus successerunt  terreni  apostoli,  et  fuit  in  Samaria  cum 
sancto  Petro ,  et  ibi  comederunt  panem  et  pisces ,  scilicet 
ipse  Dens  et  sanetus  Petrus,  et  de  dicta  mensa  fuerunt  ab- 
lati  12  cophini  fragmentorum  et  Dens  praedicavit  fidem 
cum  dictis  apostolis.  Et  fuit  postea  venditus  per  Judam 
pro  triginta  denariis,  quia  pro  deeima,  quae  ei  competebat 
ratione  cujusdam  pyxidis ,  quae  deeima  ascendebat  ad  tri- 
ginta denarios ,  quos  habere  non  potuerat ,  Deum  vendidit, 
ut  rehaberet  dictos  30  denarios  pro  retro  deeima  valoris 
dietae  pyxidis,  cum  ut  bajulus  chiisti  reciperet  retro  deci- 
mam.  Dicebat  etiam,  quod,  quia  Pontius  Pilatus  erat  major 
Pharisaeus  et  non  habebat  triginta  denarios,  pro  quibus  ven- 
ditus fuit  Dens,  sed  solum  viginti  novem ,  cum  non  posset 
emere  aJuda  pro  minori  pretio,  quam  pro  triginta  denariis 
Deum,  fecit  fieri  proclamationem,    quod,  qui  vellet  ei  com- 


181 

modare  nnnm  denarium,  ipse  daret  duos,  et  sie  fuitincepta 
usura  denarii  pro  denario;  qnae  usnra  est  pessima,  utdice- 
bat  dictns  Petrus  Belibasta,  et  via  perditionis.  Et  fuit  Deus 
martyrizatus  per  Pharisaeos  inganatores ,  qui  stabant  in  ja- 
niia  regni  et  non  intrabant  regnum,  nee  permittebant,  qiiod 
illi ,  qui  intrare  volebant ,  intrarent ,  et  dimisit  potestatem 
suam  sancto  Petro.  Et  ipse  haereticus,  iit  dicebat,  tenebat 
fidem  sanctam,  quam  Deus  dimisit  s.  Petro  in  Roma;,  quae 
est  sancta  fides  Romana.  Et  Dens  resnrrexit  et  spoliavit 
infernnm  et  extraxit  omnes ,  qui  erant  ibi ,  excepto  Juda 
Scarioth,  qui  ibi  remansit,  et  adhuo  ipsnm  Jndam  tunc  ex- 
traxisset  de  inferno,  si  petiisset  ab  eo  misericordiam;  et,  nt 
dicebat,  qui  est  de  mundo,  non  est  de  Deo,  et  qui  est  de 
Deo,  non  est  de  mundo,  et  quod  populus  Jsrael  salvabatur 
et  illi,  qui  stabant  in  veritate  et  in  justitia,  et  qui  non  ja- 
cebant  cum  mulieribus  et  qui  non  comedebant  carnes,  et  si 
dicebant  aliquod  verbum,  quod  non  esset  verum,  abstinebant 
vel  indurabant  per  novem  dies ,  sie  quod  non  comedebant 
infra  dictos  novem  dies ,  nisi  ter ,  semel  in  tertio  die ,  et 
semel  in  sexto,  et  semel  in  nono,  et  tunc  non  assumebant, 
nisi  panem  et  aquam,  et  hoc  faciebant,  ut  salvarent  animam 
suam ,  et  quod  illi ,  qui  stabant  in  dicta  justitia  et  fide  et 
moriebantur,  infra  tres  (dies)  post  mortem  erant  in  paradiso 
terrestri  et  erant  induti  de  albo ,  et  rogabant  Deum  et 
sanctam  Mariam  pro  illis,  qui  remanebanf  in  hoc  saeculo. 
Et,  ut  dicebant,  ipse  credebat,  quod  praedicti  resurgerent 
et  quod  deus  duplicaret  eis  gloriam ,  et  quod  clarior  erat 
anima  praedictorum,  quando  veniebat  ad  salvationem,  novies, 
quam  sol  sit  in  hoc  mundo;  et  tunc  anima  ascendet  adpa- 
radisum  coelestem,  ibi  habebit  vitam  perpetuam  et  gaudium 
sine  ira  et  nunquam  habebit  ex  tunc  aliquod  malum,  et,  ut 
dicebat,  praedicti,  qui  sie  stabant  in  justitia  et  veritate,  non 
occidebant  aliquod  animal  gradiens  super  terram,  nee  volans 
in  aere,  habens  sanguinem,  nisi  mures^  serpentes^  bufones, 
ranas,  lacertos,  et  talia  animalia,  quae  ipse  vocabat  legeza 
vel  immunditias.  Dicebat  etiam ,  quod  debebat  indulgere 
cuicunque  petenti  misericordiam  sine  hoc  ruod   inferat   ali- 


182 

quam  poenam  ei  qiü  offendit  eiini  in  ejus  corpore  et  ma- 
xime  talem  poenam,  quae  eum  laedat,  licet  debeat  velle, 
quod  faciat  poenitentiam  de  offcnsa,  quam  fecit  ei;  quia,  ut 
dicebat,  qiialem  misericordiam  homo  exhibet  homini  offen- 
denti  enm  ,  talem  misericordiam  Dens  ei  exhibebit;  et,  ut 
dicebat ,  Dens  indulget  omnia  peccata  hominibus  ,  excepto 
peccato  desperationis,  quando  scilicet  homo  se  desperat  de 
Dei  misericordia ,  de  qua  nullus  debet  desperare;  et  ut  di- 
cebat, gravius  peccatum  inter  omnia  peccata  erat  peccatum 
desperationis;  et  tali  peccato,  ut  dicebat,  peccavit  Judas 
Scarioth.  Et,  ut  dicebat,  ipse  credebat  illum  Deum,  qui  erat 
Pater  sanctus  bonorum  spirituum,  et  propter  bonos  Spiritus, 
ut  dicebat,  Deus  faciebat  florere  et  granare  et  omnia  bona 
mundi  Deus  dabat  et  bonis  et  malis,  solum  propter  bonos. 
Dicebat  etiam,  quod  diabolus  nihil  potest  auferre  Deo,  sed 
bene  retardabat,  quod  Deus  non  haberet  suos,  quando  eos 
faciebat  peccare,  et  quando  nullus  esset  in  hoc  mundo,  qui 
esset  Dei,  non  esset  sol,  nee  luna,  nee  clarita^ulla.  Dicebat 
etiam,  quod  illi,  qui  eis,  id  est  haereticis  faciebant  firmiter 
reverentiam  in  suo  fine,  si  non  poterant  habere  bonos  chri- 
stianos  terrenos,  haberent  spirituales,  quia  illi  soli,  ut  dice- 
bat, qui  eis  faciebant  reverentiam,  erant  firmi  in  fide  eorum, 
omnes  vero  alii ,  qui  eis  reverentiam  non  fecerant ,  reverte- 
rentur  ad  renascendum;  ipsi  vero,  id  est  haeretici,  et  etiam 
illi ,  qui  eis  faciebant  reverentiam ,  jam  ej'ant  renati  et  de 
cetero  non  renascerentur.  Et  non  declaravit,  ut  dixit,  quid 
intelligebat  per  renasci;  intellexit  tamen  ipse  loquens  per 
dictum  verbum  renascendi  propter  quoddam  verbum ,  quod 
ei  alias  dixerat  dictus  Guilielmus  Belibasta ,  qui  dicebat, 
quod  ipse  et  illi,  qui  erant  boni  christiani,  erant  renati,  id 
est  baptizati.  Ex  alio  autem  verbo ,  quod  audivit  a  Guili- 
elma  Maurina,  quod  illi,  qui  non  baptizabantur  baptismo 
haereticorum ,  eorum  anima  iret  de  coipore  in  corpus,  per 
verbum  renascendi  intellexit  leincorporationem  animarum. 
Item  dixit,  quod  audivit  a  dicto  haeretico,  quod  Deus,  quem 
ipse  vocabat  Patrem  bonorum  spirituum,  in  quem,  ut  dice- 
bat ,    ipsi  credunt ,    sua  voluntate  fecit  omnia ,    et   sine  ejus 


183 

voluntate  niilla  res  est  vel  potestatem  habet,  et  facit  florere 
et  granare  propter  bonos  Spiritus;  qui  non  f'efellit,  nee  men- 
titus  est  propter  timorem  mortis  accipiendae  in  mundo    dei 
extranei,  quem  deum  extraneum  vocabat  diabolum.  Qui  Pa- 
ter bonorum  spirituum  dat  nobis  cognoscere  illud,  quod  ipse 
cognovit,  et  amare  illud,  quod  ipse  amavit.    Dicebat  etiam, 
quod  aliquando  fuit,  quod  ipsi  de  secta  sua  et  fide  faciebant 
papas,  archiepiscopos  et  episcopos.  Dixit  etiam  ipsi  loquenti 
tunc  dictus  haereticus ,  quod  faceret  ei  reverentiam ,  et ,   ut 
dicebat ,    omnes  alii  homines ,    qui    non  erant  ejusdera  fidei 
cum  ipsis,  erant  inimici  sanctae  fidei,  quia  ipsi  soli,  qui  erant 
haeretici  vestiti  vel  rebaptizati  et  illi  etiam,  qui  eis  reveren- 
tiam faciebant ,    tenebant  sanctam    fidem    Romanam ,    quam 
Dens  dedit  s.  Petro    apostolo.     Dixit   etiam ,    quod    corpus 
Christi  non  erat,  nisi  panem  et  vinum;  dicebat  etiam,  quod 
ipse   non    credebat,    quod    propter   baptismum  receptum  in 
ecclesia  nostra  nullus    poterat   salvari.     Cui    haeretico    cum 
ipse  loquens  respondisset:  et  quomodo  ergo  salvabuntur  tot 
pueri  baptizati ,    qui  quotidie  descendunt?  dictus  haereticus 
respondit  ipsi  loquenti:   magis    praeeligatis  vos  cum  paucis 
salvari,  quam  (cum)  multis  perire,    et  aliter  non  respondit 
dictae  quaestioni;  sed  intellexit  ipse  loquens,  quod  per  prae- 
dicta  verba  dictus  haereticus  vellet  dicere,  quod  nullus  homo 
salvaretur,  nisi  esset  baptizatus  baptismo  haereticorum,    vel 
nisi  dictis    haereticis    reverentiam    fecisset.     Et    tunc    etiam 
dictus  haereticus  dixit  ipsi  loquenti ,    quod    faceret  ei  reve- 
rentiam ,  et  si  dictam  reverentiam  faceret ,  esset  salvus  ,    et 
post    dictam    reverentiam    eidem    exhibitam ,    si    moreretur 
postea,  moreretur  in  eorum  fide  et  ita  bene  esset  ejus  anima 
salva,  sicut  animae  apostolorum  Petri  et  Pauli,  et  in  tribus 
diebus  ejus  anima  esset  in  paradiso  terrestri.  Dicebat  etiam, 
quod  nulla  anima  intraret  paradisum  vel  infernum  usque  ad 
diem  judicii.     Dicebat  etiam,  quod  dicti  haeretici    rogabant 
Deum  pro  nobis  aliis,  quos  dicebant  esse  inimicos  fidei,  ut 
Deus  nos  reduceret  ad  fidem  eorum.     Dicebat  etiam,  quod 
bene  est  caro,  qui  carnem  comedit.  — 


184 


Confessio  Johannis  Maurini  de  monte  Alionis  super  crimlne 

haeresis. 

Audivit  a  Giiilielmo  Belibasta  haeretico,  quod  duo  dii 
erant,  scilicet  deus  malus,  quem  ipse  vocabat  deum  extra- 
neum,  et  ipsemet  deus  extraneus  vocabat  se  deum,  et  tarnen 
non  erat;  qui  deus  extraneus  non  faeiebat,  nisi  malum,  quia 
faciebat,  ut  animae  distardarentur ,  ne  venirent  ad  salvatio- 
nem.  Et  quod  erat  alter  Deus  bonus,  quem  ipse  haereticus 
vocabat  Patrem  bonorum  spirituum  solum.  Dicebat  etiam, 
quod  omne,  quod  est,  exceptis  spiritibus,  de  terra  est  et  in 
terram  reverteretur,  et  quod  soli  boni  Spiritus  reverterentur 
ad  Deum,  quia  Deus  fecerat  eos;  et  secundum  hoc  Deus 
bonus  solum  fecisset  Spiritus  bonos ,  et  omnia  alia  fecisset 
deus  malus  vel  deus  extraneus.  Ipse  tamen,  ut  dixit,  semper 
credidit,  quod  Deus  bonus  fecisset  omnia,  scilicet  corpora 
et  Spiritus  et  omne  quod  est;  bene  tamen  recognoscit,  quod 
dictus  haereticus  credebat,  quod  Deus  bonus  solum  fecerat 
bonos  Spiritus  et  nihil  aliud.  A  quo  etiam  haeretico  audivit, 
quod  Septem  regna  erant  Dei  et  Septem  diaboli,  quia  opor- 
tebat  quod  aliqua  verba  erant  bona  et  aliqua  mala  et  quia 
oportebat  quod  homo  addisceret  tam  bona  quam  mala,  sed 
quod  homo  teneret  se  cum  bono,  et,  ut  dixit,  dictus  haere- 
ticus declarabat  dicta  Septem  regna  Dei,  quem  vocabat  Pa- 
trem bonorum  spirituum ,  quia ,  ut  dicebat ,  Septem  modi 
erant  angelorum ,  quorum  Deus  bonorum  spirituum  Pater 
^erat;  non  tamen  aliter  audivit  declarari  dictos  modos  Septem 
angelorum,  ut  dixit.  Per  Septem  vero  regna  diaboli  ipse  in- 
tellexit  Septem  modos  diabolorum,  de  quibus  intellexit  quin- 
que  modos  ei  expressos  per  dictum  haereticum,  quia  quidam 
daemones  sunt  in  abysso,  quidam  in  terra,  quidam  in  aqua, 
quidam  in  aere  et  quidam  in  superioriregione  juxta  coelum, 
quia ,  secundum  quod  magis  vel  minus  peccaverunt ,  magis 
vel  minus  descenderunt ,  et  istorum  daemonum  major 
daemon,  quem  ipse  vocabat  deum  extraneum,  erat  princeps 
et  dominus,  qui  fecerat  omnes  alios  peccare;  qui  etiam  dae- 
mon solum  unum  lilium  habebat,  quem  filium  dictus  haere- 


185 

ticns  vocabat  Lucifernm.  Ipse  loquens,  iit  dixit,  non  credi- 
dit,  quod  essent  dno  dii,  scilicet  boniis  et  malus,  sed  quod 
soliim  esset  iinus  Deus ,  qui  fecit  omnia  quae  sunt,  scilicet 
Spiritus  et  corpora.  Alia  etiam,  quae  in  supradicto  articulo 
continentur ;,  non  credidit ,  ut  dixit,  excepto  quod  credidit, 
Septem  modos  angelorum  esse.  Interrogatus ,  si  audivit  ab 
aliquo  vel  aliquibus  et  credidit,  quod  Filius  et  Spiritus 
sanctus  essent  partes  Dei  Patris ,  qui  est  Pater  bonorum 
spirituum;  qui  aliquando  separarent  se  a  dicto  Patre ,  ali- 
quando  se  conjungerent  et  reunirent  se  cum  ipso  et  sie  ef- 
ficerentur  unus  Deus;  respondit,  quod  ipse  audivit  a  dicto 
Guilielmo  Belibasta  haeretico ,  quod  Deus  Pater  bonorum 
spirituum,  quando  debuit  venire  ad  terram  in  beata  Maria, 
divisit  se  in  tres  partes,  qiuirum  una  erat  Pater,  qui  in  coelo 
remansit,  et  duae  erant  Filius  et  Spiritus  Sanctus,  qui 
descenderunt  in  terram,  missi  perPatrem,  ut  diabolo  aufer- 
rent  potestatem,  quam  habebat  in  hoc  mundo.  Quae  duae 
partes  Dei,  scilicet  Filius  et  Spiritus  sanctus,  in  fine  mundi 
reunientur  cum  illa  parte  Dei,  quae  est  Pater,  et  ex  tunc 
solum  erit  unus  Deus  et  una  persona,  sie  quod,  antequam 
descenderent  in  terram  Filius  et  Spiritus  sanctus,  erat  solum 
una  persona  et  unus  Deus,  in  dicto  vero  descensu  fuerunt 
factae  tres  personae  et  unus  Deus;  et  ita  erit  usque  ad 
finem  mundi.  Et  ipse  etiam  loquens  hoc  credidit,  tres  anni 
fuerunt  in  festo  omnium  sanctorum  nuper  praeterito.  Inter- 
rogatus, si  unquam  audivit  et  credidit  ab  aliquo  vel  aliqui- 
bus, quod  Filius  vel  Spiritus,  sanctus  essent  angeli,  et  non 
essent  naturaliterDeus,  ejusdem  naturae  cum  Patre,  respon- 
dit: quod  non.  Interrogatus,  si  audivit  ab  aliquo  vel  aliqui- 
bus ,  vel  credidit ,  quod  Deus  Pater  bonorum  spirituum  fe- 
cerit  omnes  spiritus  et  animas ,  scilicet  tam  angelos  quam 
aniilias  humanas  in  principio  in  coelo  de  sua  substantia  vel 
aliena,  et  quod  in  coelo  animae  et  spiritus  peccaverunt,  re- 
spondit, quod  a  patre  suo  praedicto  audivit,  quod  spiritus 
et  animae  fuerunt  facti  in  coelo  a  sancto  Patre  bonorum 
spirituum  et  ibi  cum  ipso  habebant  bonum  sine  omni  malo 
et  nulluni  peccatum  habebant.  Quod  videns  deus  malus  vel 


186 

diabolas  posuit  se  retro  portam  paradisi    et    ibi    stetit:    per 
triginta  duos  annos    non    potuit    intrare    paradisum;    deinde 
intravit  paradisum    et    introduxit  seciim  quandam  pulchram 
midierem.     Et  cum  fuit  inter  spiritus    bonos .    quos    fecerat 
Deus  Pater  boDorum  spirituum .  dixit  eis ,   qaod  ipse  daret 
eis  tales  uxores.  quas  ipsi  multuiu  diligerent.    et  ipsae  eos, 
et    (piod  cum  una  ave    caperent    aliam    et    cum    una    bestia 
aliam.  et  quod  aliqui  eornio  essent  reges,  aliqui  coraites  et 
aliqui  imperatores ,    et    aliqui    eorum  essent  domini  aliorum 
hominnm.  et  daret  eis  bonum  et  malum.    si  vellent  credere 
ei    et    venire    cum    eo:    et    promisit    eis    omnia    bona    istius 
mundi.  Et  aliqui  dictorum  spirituum  crediderunt  et  consen- 
serunt  dicto  diabolo .   aliqui  vero  nolnerunt  ei  credere,   nee 
consenserunt    ei .    alii   vero  nee  exprcsse  contradixerunt  nee 
expresse  crediderunt.  vel  consenserunt.  sed  tantum  accesse- 
runt  ad  dictam  turbationem.  et  tunc  diabolus  incepit  siiper- 
bire  contra  Deum  et  etiam  illi  Spiritus,    qui  ei  crediderunt, 
et  dixit.  quod  ipse  Deus  erat.  Cui  respondit  Pater  bonorum 
spirituum.  quod  ipse  diabolus  deus  erat  extraneus.  Et  tunc 
diabolus  fecit  coelum  vitreum    et   ascendit  cum  omnibus  il- 
lis  .  qui  crediderunt  ei.    dictum  coelum  et  etiam  cum  dicta 
muliere:    et  tunc  dictum  coelum  fractum  fuit.  et  ceciderunt 
tarn  dietus  diabolus  quam  dicti  Spiritus,  qui  ei  consenserant, 
et  non  solum  illi.  sed  etiam  illi  Spiritus,  qui  accesserant  ad 
dictam  turbationem:    de  quibus  spiritibus  .  qui  cum  diabolo 
ceciderunt  de  coelo .    illi.    qui  dicto  diabolo  crediderant    et 
consenserant,  daemones  facti  fuerunt:    quorum  illi.  qui  plus 
peccaverunt.   ceciderunt  in  abvssum  et  illi.  qui  minus,   post 
eos  ceciderunt  in  terram,  et  alii  in  aqnam.  et  alii  in  aerem, 
et  alii  remanseruut  juxta  coelum:  illi  vero  Spiritus,  qui  ex- 
presse non  consenserunt ,    sed  solum  accesserant  ad  dictam 
turbationem,  ceciderunt  etiam  et  de  ipsis  sunt  facti  Spiritus 
liominum  et  mulieram;  illi  vero.   qui  contradixerunt,  reman- 
seruut   in    eoelo    cum    Patre    bonorum    spirituum;    diabolus 
vero.  qui  seduxerat  dictos  Spiritus,  qui  ceciderunt  cum  ipso 
de  coelo  .  non  attendit  eis  illud  .  quod  promiserat  eis ,    nisi 
solum  malum.     Praedicta  autem  ipse  credidit   aliquando    et 


187 

aliquando  non ,  et  frequentius  credidit ,  qiiod  non  essent 
Vera,  quam  quod  vera  essent.  Et  praedicto  modo  se  habuit, 
nt  dixit,  et  tali  modo  se  habuit  vacillando,  iit  dixit,  aliquando 
credendo  praedicta ,  aliquando  non ,  per  quindecim  annos, 
vel  circa,  ut  ei  videtur.  Interrogatus ,  si  audivit  ab  aliquo 
vel  aliquibus,  et  si  ipse  etiam  credidit,  quod  omnes  illi  Spi- 
ritus vel  aliqui  eorum,  qui  de  coelo  ceciderunt  cum  diabolo, 
iterum  revertantur  ad  coelum ,  respondit,  quod  audivit  a 
dicto  Guilielmo  Belibasta  haeretico ,  quod  nullus  de  illis 
spiritibus,  qui  consenserunt  et  crediderunt  diabolo  expresse, 
qui  facti  sunt  daemones,  nunquam  reverterentur  ad  coelum, 
vel  non  omnes,  usque  ad  diem  judicii,  sed  si  in  die  judicii 
revertentur  ad  coelum,  vel  non  omnes,  vel  eorum  aliqui, 
nullus  homo  sciebat,  quia  hoc  est  unum  de  secretisDei;  et 
stabunt  misericordiae  Dei  et  voluntati  super  hoc;  sed  omnes 
illi  Spiritus,  qui  non  expresse  consenserunt  vel  crediderunt 
diabolo,  sed  solum  accesserunt  ad  turbationem,  quam  dia- 
bolus  fecit,  et  quasi  inscii  peccaverunt,  cujusmodi  sunt 
omnes  Spiritus  humani,  omnes  finaliter  in  die  judicii  salva- 
rentur;  sed  tamen  difierentur,  ut  dicebat,  quia  illi,  qui^sunt 
haeretici  perfecti ,  vel  haereticantur  in  fine,  vel  etiam  fece- 
runt  haereticis  perfectis  reverentiam ,  qui ,  licet  in  suo  fine 
non  habuerunt  haereticum  terrenum,  tamen  spiritualem,  post 
mortem  in  tribus  diebus  eorum  Spiritus  intrat  paradisum 
terrestre,  ubi  non  habebunt,  nisi  bonum,  et  stabunt  ibi  us- 
que in  diem  judicii,  et  tunc  in  die  judicii  duplicabitur  eorum 
gloria,  et  erunt  clariores  novies,  quam  sit  sol  in  hoc  mundo. 
Et  dicta  duplicatio  gloriae  Spiritus  dictorum  haereticorum 
vocabatur  per  eum  resurrectio ,  quia ,  ut  dicebat ,  corpora 
humana  non  resurgent,  sed  remanebunt  in  terra  corrupta, 
quia,  ut  dicebat,  omne,  quod  de  terra  est,  in  terram  rever- 
tetur;  soli  vero  Spiritus  dictorum  haereticorum  ibunt  post 
Judicium  ad  Patrem  bonorum  spirituum  ,  et  sie  revertentur 
ad  coelum,  unde  ceciderunt.  Credentes  vero  haereticorum 
et  alii ,  qui  non  fecerunt  reverentiam  dictis  haereticis ,  et 
etiam  illi,  qui  nunquam  habuerunt  credentiam  eorum,  non 
poterant  salvari,    nee  intrare  paradisum  terrestre  post  mor- 


188 

tem,  nisi  renascerentur,  et  postqnam  essent  renati  et  more- 
rentur ,  irent  ad  paradisum  terrestre  eorum  spiritus  et  sta- 
rent  ibi  iisque  ad  diem  judicii,  sicut  superius  est  dictum  de 
aliis ,  et  postea  salvarentnr  modo  siipradicto ,  sicut  de  aliis 
dictum  est.  Dictum  autem  verbum  renascendi  ipse  loquens 
duobus  modis  intellexit,  scilicet  quod  baptizarentur  modo 
haereticorum ,  id  est  haeretici  efficerentur ,  vel  quod  eorum 
anima,  quando  exiret  de  uno  corpore,  subintraret  aliud  cor- 
pus, et  sie  iret  de  corpore  in  corpus,  quousque  veniret  ad 
aliquod  corpus ,  in  quo  haereticaretur  et  tunc  salvaretur 
modo ,  quo  dictum  est  supra;  et  quod  mundus  nunquam 
finiretur,  quousque  omnes  praedicti  essent  recollecti  et  hae- 
reticati.  Quo  facto  mundus  finiretur ,  et  ex  tunc  non  esset 
sol,  nee  luna,  nee  etiam  claritas  ulla.  Sed  illi^  qui  fuerant 
haeretici  vestiti ,  vel  eorum  credentes ,  qui  dictis  haereticis 
t'ecerant  reverentiam  et  postea  efficiebantur  renegati  et  dictos 
haereticos  persequebantur,  quos  dictus  Guilielmus  Belibasta 
vocabat  Pharisaeos  inganatores,  qui  stabant  ad  portam  regni 
et  non  intrabant  in  regnum,  nee  intrare  volebant  et  volen- 
tes  intrare  prohibebant ,  de  quorum  numero  erat  Pilatus 
major  et  Judas  Scarioth  et  omnes  illi ,  qui  cognoverunt 
fidem  eorum,  id  est  haereticorum  et  pro  pecuniarecedebant 
a  fide  eorum,  vel  eos  persequebantur,  non  intrarent  in  para- 
disum usque  ad  diem  judicii,  nee  valebat  eis,  si  renasceren- 
tur; et  istos  tales  dictos  haereticos  vocabat  solum  Phari- 
saeos, illos  vero,  qui  nunquam  reeeperunt  fidem  haeretico- 
rum, non  vocabat  dictus  haereticus  Pharisaeos  inganatores, 
sed  solum  vocabat  eos  inimicos  sanctae  fidei ,  et  de  istis 
spiritibus  humanis  solum  dicebat,  quod  nesciebat,  si  in  die 
judicii  salvarentnr;  quia,  ut  dicebat,  hoc  est  unum  de  se- 
cretis  Dei ,  et  stabunt  ad  misericordiam  Dei.  Non  tamen 
audivit  dici,  quod  tales  animae  haberent  misericordiam,  nee 
etiam  contrarium,  aut  requiem  vel  repaus.  Praedictos  autem 
errores  aliquando  eos  credidit,  aliquando  eos  discredidit,  ab 
illo  tempore,  quo  eos  audivit,  et  fuerunt  quatuor  anni  inter 
festa  omnium  sanetorum  et  saneti  Andreae,  sed  frequentius 
discredebat,  quam  crederet,  ut  dixit.  Interrogatus,  si  audivit 


189 

dici  ab  aliquo  vel  aliquibus ,  quod  majorem  diabolum  niui- 
quam  Dens  bonorum  spirituiim  fecerit,  vel  quod  inter  bonos 
Spiritus  nunquam  fuerit  existens  in  bonitate  sua,  respondit, 
quod  de  hoc  loqui  non  audivit  ab  haereticis  vel  aliis ,  nee 
seit  etiam,  quid  super  hoc  opinetur  vel  credat,  Interrogatus, 
si  audivit  dici  ab  aliquo  vel  aliquibus,  vel  credit,  quod  dia- 
bolus  major,  vel  etiam  Lucifer,  filius  ejus,  aliam  fecerint 
turbationem  in  paradiso  vel  coelesti  vel  terrestri,  nisi  supra- 
dictam,  quam  fecit  diabolus  major  in  paradiso  coelesti,  re- 
spondit, quod  a  supradicto  Guilielmo  capellano  audivit, 
quod  formato  Adam  de  limo  terrae  et  Eva  de  costa  ejus 
per  Deum  et  post  formationem  injuncto  eis,  quod  non  co- 
mederent  de  quodam  pomo  ^  filius  diaboli  majoris  ,  scilicet 
Lucifer,  qui  ante,  dum  erat  in  coelo,  Lucibel  vocabatur,  se- 
duxit  serpentem  et  serpens  mulierem  et  mulier  virum,  quod 
comederent  de  dicto  pomo;  quod  pomum  accepit  Adam  et 
comedit  unum  morcellum ,  de  quo  morcello  poenitens  cum 
manu  accepit  se  in  gula,  et  ex  hoc  adhuc  homines  habent 
os  in  gula,  et  vidit  se  nudum.  Et  deinde  fuit  expulsus  de 
paradiso  cum  uxore  sua.  Quo  facto  reversus  fuit  filius  dia- 
boli ad  patrem  suum  et  dixit  ei ,  quod  pulchra  dcderat  ei 
Dens,  et  diabolus  major  respondit  ei,  quod  magnum  malum 
fecerat,  et  tunc  diabolus  major  interrogavit  filium  suum :  et 
quid  dedit  tibiDeus?  et  ipse  respondit,  quod  dederat  ei  tale 
quid,  quod  nullus  natus  ex  matre  posset  ei  auferre.  Et  dia- 
bolus major  respondit  filio  suo:  quod  Dens  nihil  dederat  ei, 
nisi  distardationem ,  quia  solum  poterit  distardare  spiritus 
vel  animas,  sed,  ut  dixit,  ex  matre  nascetur,  qui  totum  sibi 
auferet.  Praedicta  tamen  non  credidit,  nee  discredidit,  hoc 
solo  excepto,  quod  credidit,  quod  Adam  factus  fuit  de  terra. 
Interrogatus ,  si  ipse  audivit  ab  aliquo  vel  aliquibus  et  si 
credidit,  quod  deus  extraneus,  id  est  diabolus  major,  ante 
adventum  Christi  et  post  sit  rector,  gubernator,  dominus  et 
princeps  hujus  mundi  visibilis ,  ita  quod  iste  mundus  visi- 
bilis  sit  SU  US  et  omnia,  quae  sunt  in  eo,  exceptis  spiritibus 
humanis  vel  animabus,  sicut  et  mundus  invisibilis  et  Spiri- 
tus et  animae    bonae    sunt  Dei  Patris    bonorum    spirituum; 


190 

respondit ,  qnod  bene  audivit  a  diclo  haeretico ,  quod  iste 
muDdus  visibilis  erat  Dei  extranei ,  id  est  diaboli;  audivit 
etiam  ab  eodem  haeretico,  quod,  qui  est  de  hoc  mundo,  non 
est  de  Deo ,  et  qui  est  Dei,  non  est  de  hoc  mundo;  ipse 
tarnen  ut  dixit  praedicta  verba  non  intellexit ,  quod  iste 
mundus  visibilis  non  esset  Dei  veri,  Patris  coelestis  et  Pa- 
tris  bonorum  spirituum ,  quem  semper ,  ut  dixit ,  credidit, 
quod  ipse  esset  rector  et  gubernator  et  dominus  totius  istius 
mundi ,  sed  per  mundum  dei  extranei  et:  qui  est  de  hoc 
mundo ,  non  est  dei ,  ipse  intellexit  humanum  genus ,  quod 
diabolus  distardaverat,  ne  reverteretur  ad  Deum  ante  Chri- 
sti adveutum ,  et  justos  et  peccatores  posuerat  in  infernum 
et  viam  dei  absconderat  faciendo  homines  peccare  et  facie- 
bat  se  teneri  et  reputari  Deum  per  homines,  et  propter  hoc 
se  faciebat  vocari  Deum  hujus  mundi,  et  quod  homines,  qui 
sequebantur  ejus  voluntatem,  eraut  hujus  mundi,  et  propter 
hoc  non  erant  Dei  veri,  et  ita  etiam  credebat.  Interrogatus, 
si  audivit  dici  ab  aliquo  vel  aliquibus  et  si  credidit,  quod, 
postquam  Spiritus  et  animae  decepti  per  diabolum  modo 
supradicto  de  coelo  ceciderunt,  videntes,  quod  diabolus  ni- 
hil, quod  promisisset  eis  attenderet,  vel  compleret,  recordati 
de  gloria  pristina,  quam  in  coelo  habuerant  et  perdiderant, 
clamaverint  ad  Deum  Patrem  bonorum  spirituum,  petentes 
misericordiam  ,  ut  reduceret  eos  ad  coelum;  quod  diabolus 
advertens  et  timens ,  ne  exaudh'entur  a  Patre  coelesti ,  qui 
est  misericors,  cogitaverit  et  fecerit  dictis  spiritibus  tunicas, 
id  est  Corpora ,  et  dictis  tunicis  eos  induerit ,  ut  oblivisce- 
rentur  gloriae,  quam  in  coelo  habuerant,  et  desisterent  pe- 
tere  veniam  a  Patre  bonorum  spirituum,  ut  reverterentur  ad 
coelum :  respondit ,  se  non  recordari ,  quod  audivit  dicta 
verba  ab  aliquo  vel  aliquibus  vel  consimilia  in  affectu ,  ex- 
cepto  hoc  quod  audivit  a  patre  suo  supradicto ,  quod  dia- 
bolus nihil  attendit,  vel  complevit  de  his ,  quae  promiserat 
dictis  spiritibus,  nisi  solum  malum.  Interrogatus,  si  audivit 
ab  aliquo  vel  aliquibus,  aut  credidit,  quod  diabolus  in  prin- 
cipio  fecerit  corpus  hominis  de  terra ,  quod  se  non  poterat 
movere,  nee  ambulare,  quia  non  poterat  ei  dare  spiritum,  et 


191 

tunc  diabolus  dixit  Deo ,  quod  poneret  spiritum  in  dicto 
corpore,  ut  se  posset  moveie  et  ambulare;  cui  Deus  respon- 
dit,  quod  ipse  poneret  spiritum  in  dicto  corpore,  si  Spiritus, 
quem  poneret^  suus  esset;  et  tunc  convenerunt  inter  se  Deus 
et  diabolus ,  quod  Spiritus  vel  anima  hominis  esset  Dei ,  et 
corpus  hominis  esset  diaboli ,  sie  quod  quilibet  haberet  de 
homine,  quod  fecisset,  et  ex  tunc  anima  hominis  est  Dei,  et 
corpus  hominis  est  diaboli:  respondit,  quod  non  recordatur, 
se  audivisse  dicta  verba,  nee  consimilia  in  afiectu.  Interro- 
gatus,  si  audivit  ab  aliquo  vel  aliquibus,  quod,  quia  diabo- 
lus per  mulierem,  quam  intromisit  in  paradisum,  deceperat 
Spiritus  in  coelo  existentes,  Pater  bonorum  spirituum  jura- 
verit,  quod  de  cetero  nulla  mulier  intraret  paradisum,  et  ex 
tunc  nulla  mulier  paradisum  intravit,  sed  quando  mulieres 
haereticae  vel  credentes  moriuntur,  convertuntur  in  viros,  ut 
sie  intrare  possint  paradisum:  respondit,  quod  praedicta 
verba  non  audivit  nee  consimilia  in  effectu.  Interrogatus,  si 
audivit  ab  aliquo  vel  aliquibus  et  si  ipse  credidit,  quod, 
quando  anima  hominis  egreditur  de  corpore  ejus ,  si  dictus 
homo  non  fuit  haereticus  vel  haereticatus  in  morte ,  quod 
anima  ejus  vadit  de  corpore  in  corpus,  vel  de  tunica  intu- 
nicam,  quousque  intrat  corpus,  in  quo  haereticus  efficiatur, 
ut  sie  salvari  possit:  respondit,  quod  a  Guilielma  Maurina 
supradicta  audivit ,  quod ,  si  homo  non  sit  haereticus ,  vel 
non  fecerit  reverentiam  haereticis  ,  et  moritur ,  anima  ejus 
vadit  de  corpore  in  corpus,  et  tam  diu  hoc  facit,  quousque 
subingreditur  corpus  alicujus  hominis,  in  quo  haereticetur; 
quo  facto  si  moriatur  in  dicta  fide ,  infra  tres  dies  dicta 
anima  vadit  ad  paradisum  terrestrem,  ut  supra  dictum  fuit. 
Ipse  vero,  ut  dixit,  praedicta  non  credidit.  Interrogatus,  si 
audivit  ab  aliquo  vel  aliquibus  et  si  ipse  credidit ,  quod 
anitna  hominis  non  haereticati,  quando  egreditur  de  corpore, 
aeque  bene  intrat  corpus  bestiae,  volucris  et  animalis  san- 
guinem  habentis,  sicut  et  corpus  alterius  hominis,  quia  in- 
trare in  quodcunque  foramen  vacuum  potest,  id  est  in  quod- 
cunque  animalis  non  habentis  animam,  et  propter  hoc  pec- 
catum  erat,  occidere  animalia,  sicut  et  hominem:  respondit, 


192 

quod  non,  si  bene  audivit  a  dicto  haeretico,  quod  ipsi  hae- 
retici  nullum  animal  occidebant,  et  credit  ipse  loquens,  quod 
dicti  haeretici  dimitterent  occidere  bestias  vel  aves ,  qiiia 
credidissent  peccare,  si  occiderent  eas;  ipse  vero ,  ut  dixit, 
non  credidit  peccatum  esse,  occidere  bestias  vel  aves,  immo, 
ut  dixit,  multas  occidit.  Interrogatus,  si  ipse  audivit  ab  ali- 
quo  vel  aJiquibus,  vel  etiam  credidit,  quod  Christus  porta- 
verit  corpus  de  coelo  fantasticum,  in  quo  apparuit  liomini- 
bus  et  visus  fuit  fuisse  natus  de  beata  Maria  virgine,  cum 
tarnen  nihil  acceperit  a  corpore  ejus ,  nee  habuerit  veram 
carnem,  vera  ossa  et  sanguinem:  respondit,  quod  bene  audi- 
vit a  dicto  haeretico,  quod  Dens  Pater  miserat  Filium  suum 
et  Spiritum  sanctum,  et  Filius  venit  spiritualis  cum  duode- 
cim  apostolis  spiritualibus  et  venit  in  corpus  beatae  Mariae 
et  natus  fuit  de  corpore  ejus;  non  tarnen  audivit  eos  dicen- 
tes,  quod  Christus  aliquid  acceperit  de  corpore  beatae  Ma- 
riae virginis,  nee  quod  fuerit  in  ventre  ejus,  vel  natus  fue- 
rit  de  ventre  ejus,  nee  etiam  contrarium.  Interrogatus,  quid 
intellexit  dicere  dictum  haereticum ,  dum  dicebat ,  quod 
Filius  Dei  spiritualis  venit  cum  12  apostolis  spiritualibus, 
qui  postea  omnes  luerunt  martyrizati,  an  intellexerit ,  quod 
Dei  Filius  et  dicti  apostoli  habuerint  corpus  eoeleste ,  vel 
spirituale  solum,  et  non  corpus  humanum,  vel  terrenum,  et 
si  cum  tali  corpore  venerint  de  coelo,  et  non  aceeperint 
aliud  corpus  in  terra  terrenum,  in  quo  martyrizati  fuerunt; 
vel  quid  aliud  intellexit  per  Filium  Dei  spiritualem  et  duo- 
decim  apostolos  spirituales:  respondit,  quod  ipse  intellexit,  quod 
Filius  Dei  erat  spiritualis,  (et  accepit)  quando  venit,  nullum  cor- 
pus hominis  nee  eoeleste  nee  terrenum,  sed  quod  ipse  Filius 
Dei  erat  pars  Dei  Patris,  qui  postea  intravit  corpus  beatae 
Mariae  et  ibi  accepit  carnem  et  sanguinem  et  corpus  hu- 
manum  terrenum,  in  quo  mundo  apparuit;  per  duodecim 
vero  apostolos  spirituales ,  qui  venerunt  cum  eo ,  intellexit 
duodecim  angelos ,  qui  non  aeeeperunt  carnem ,  nee  corpus 
terrenum;  nescit  tamen  modum ,  ut  dixit,  quomodo  fuerunt 
martyrizati,  cum  non  haberent  corpus  terrenum;  si  tamen 
dictus  haeretieus  illo  modo  supradicta  verba  intellexit,  quo- 


193 

modo  ipse  loquens,  iiescit,  qiiia  snper  hoc  non  interrogavit 
eiiin.  InteiTOgatus ,  si  audivit  ab  aliquo  vel  aliquibus  et 
etiam  si  credidit,  qnod  Dei  Filius  veraciter  corpus  huma- 
nuni terrenum  acceperit  in  venire  beatae  Mariae  virginis, 
sie  quod  tale  corpus  formatum  fuerit  in  venire  ejus  acceplo 
tali  corpore  per  novem  menses  el  postea  ex  diclo  corpore 
natus  fuerit  ex  ipsa  per  illam  parlem,  per  quam  alii  homi- 
nes  nascunlur  de  venire  malrum  suarum ,  salva  tarnen  in- 
tegrilale  el  virginilale  ejus:  respondil,  quod  non  audivit  lo- 
qui  de  praediclis  dictum  haerelicum ;  credit  tarnen ,  quod 
Dei  Filius  accepit  veram  carnem,  sanguinem  et  corpus  ter- 
renum humanum  in  venire  beatae  Mariae  virginis  et  ibi  ste- 
tit  per  novem  menses  et  deinde  exivit  et  natus  fuit  de 
venire  ejus  per  partem  illam ,  per  quam  pueri  solent  nasci, 
salva  virginilale  ejus.  A  diclo  vero  haeretico  solum  audivit, 
quod  Dei  Filius  venit  in  corpus  beatae  Mariae  virginis  et 
natus  fuit  ex  ea ,  non  tamen  audivit  eum  dicentem ,  quod 
venerit  in  venlrem  ejus,  vel  nali.s  fuerit  de  venire  ejus.  In- 
lerrogalus ,  si  audivit  diclum  haerelicum  dicentem  vel  ali- 
quem  alium ,  quod  Christus  veraciter  comederit  et  biberit: 
respondil,  quod  a  diclo  haeretico  audivit,  quod  Christus  in 
Samaria  et  s.  Pelrus  comederunt  panem  et  pisces ,  et  sub- 
lali  fuerunt  de  niensa  eorum  12  cophini  fragmenlorum;  si 
vero  alias  comedit,  aut  non,  non  audivit  a  diclo  haeretico, 
credit  tamen  ipse,  quod  sie.  Inlerrogalus,  si  audivit  ab  ali- 
quo vel  aliquibus,  si  ipse  credidit,  quod  Jesus  Christus  non 
veraciter  fuerit  passus ,  mortuus  et  sepullus ,  id  est  veram 
sustinuit  passionem  et  dolorem  et  mortem  ac  etiam  vere 
fuerit  sepullus ,  sed  quod  omnia  praedicla  fuerunt  facta  in 
apparentia  et  simulale;  respondil,  quod  non.  Inlerrogalus, 
si  audivit  ab  aliquo  vel  aliquibus,  quod  Christus  in  corpore 
et  anima  descenderit  ad  inferos  et  qnod  extraxerit  exinde 
animas  omnium  hominum,  tam  juslorum  quam  peccalorum, 
qui  ante  Christi  passionem  mortui  erant  et  ad  inferos 
descenderant:  respondil,  quod  audivit  a  diclo  haeretico, 
quod,  postquam  Christus  resurrexerat,  desccndit  ad  inferos 

in  corpore  et  anima,    et    inde  exlraxit  animas  omnium  ho- 
2)öflinQer,  @efc^,  b.  ©ctteii.    SDoIumente.  13 


194 

miniim,  tarn  justorum  quam  peccatornm,  qnae  ibi  erant,  ex- 
cepta  anima  Judae  Scariotli ,  quam  etiam  inde  extraxisset, 
si  reclamasset  ejus  misericordiam,  quod  non  fecit;  daemones 
vero  dimisit.  Et  duxit  dictas  animas  ad  paradisum;  si 
tarnen  duxit  eas  ad  paradisum  coelestem  vel  terrestrem,  non 
audivit  a  dicto  haeretico;  sed  bene  dicebat ,  quod  omnes 
dictae  animae  erant  salvae;  et  ipse  etiam,  ut  dixit,  hoc  cre- 
didit  a  praedicto  tempore  citra  quo  audivit  praedicta  a  dicto 
haeretico  usque  modo.  Interrogatus ,  si  audivit  ab  aliquo 
vel  aliquibus  vel  credidit,  Cjuod  Christus  resurrexerit  cum 
corpore  terrestri  humano ,  quod  assumpsit  in  utero  matris 
suae ,  vel  si  dictum  corpus ,  quod  assumpsit ,  remansit  in 
terra:  respondit,  quod  audivit  a  patre  suo,  et  ita  credidit, 
quod  cum  corpore  terreno,  quod  assumpserat  de  beata  Ma- 
ria, resurrexit  et  ascendit  in  coelum.  Item  dixit,  quod  au- 
divit a  dicto  haeretico,  quod  Cliristus  illam  potestatem, 
quam  habebat,  dimisit  Petro  ajDOStolo ,  et  s.  Petrus  dimisit 
successoribus  suis  apostolicis;  quam  potestatem,  ut  dixit, 
quando  ipsi  haeretici  habebant  papas,  dicti  papae  habuerunt 
successive,  et  illa  potestas  erat,  quod  iilud,  quod  ligabant 
in  terris ,  esset  ligatum  in  coelis,  et  quod  solverent  super 
terram,  esset  solutum  et  in  coelis;  et  propter  hoc,  ut  dice- 
bat,  quando  papa  eorum  absolvebat  aliquem  de  peccatis 
suis,  vel  recipiebat  aliquem  ad  sectam  suam,  et  moriebatur 
incontinenti,  ibat  ad  paradisum  terrestre,  et  si  transibat  per 
ignem  purgatorii,  ita  parum  sentiebat  dictum  ignem,  quam- 
vis  esset  calidior,  quam  sit  ignis  noster,  novies;  non  sen- 
tiebat ipsum  ita  parum,  sicut  si  in  linteis  mundis  poneretur 
vel  jaceret;  et  hoc  erat  propter  magnam  potestatem,  quam 
habebat  absolvendi  dictus  papa,  quem  ipse  haereticus  voca- 
bat  patrem  sanctum  apostolicum,  qui  tenebat  sanctamfidem 
Rondanam;  alii  vero  haeretici  vestiti,  sicut  ipse  Guilielmus 
Belibasta  erat ,  qui  non  erant  papae ,  habebant  potestatem 
absolvendi  homines  ab  omnibus  peccatis ,  sed  absoluti  per 
eos  non  statim  intrabant  paradisum  terrestre,  sed  per  tres 
dies  stabant  in  purgatorio,  in  quo  erat  ignis  ardentior  no- 
vies, quam  sit  ignis  noster.    Sed  papa,  episcopi,  sacerdotes 


195 

catholici  vel  ecclesiae  Romanae  subjecti,  qiiia  non  tenebant 
sanctam  fidein  et  erant  inimici  sanctae  fidei  eorum,  non  ha- 
bebant  potestatem  aliquam  absolvendi  aliqnem  a  peccatis. 
Et,  iit  dicebat,  nee  ipsi ,  nee  alii  eis  subjecti  salvarentur 
nsque  ad  diem  judicii,  nisi  renascerentur  modo  liaereticali, 
vel  haeretiearentur ,  sed  in  die  judicii  salvarentur,  quia  te- 
nent  quatuor  evangelia  et  dieunt  Pater  noster.  De  Judaeis 
vero  et  de  illis,  qui  fuerant  liaeretici,  vel  fecerant  eis  reve- 
rentiam  et  postea  recedebant  a  fide  eorum  et  persequeban- 
tur  eos,  quos  ipse  vocabat  Pharisaeos  inganatores,  irent  ad 
infernum,  ubi  est  ignis  niger  et  sulfur  foetens.  Non  recor- 
datur ,  ut  dixit ,  ad  plenum ,  quid  dieebat  de  Saraeenis. 
Praedicta  vero  ipse  aliquando  credebat,  aliquando  discrede- 
bat,  et  circa  hoc  cor  suum  vacillabat,  ut  dixit,  aliquando 
credendo,  quod  dicti  haeretiei  possent  absolvere  homines  de 
Omnibus  peccatis  suis ,  et  quod  absoluti  per  eos  intrarent 
paradisum  modo  supradicto ,  et  aliquando  credendo,  quod 
catholici  episcopi  et  sacerdotes  dictam  potestatem  haberent; 
et  in  tali  vacillatione  fuit  a  praedicto  tempore  citra  quo 
praedicta  a  dicto  haeretico  audivit,  quousque  captus  fuit. 
Interrogatus  de  modo ,  quo  praedicti  haeretiei  absolverunt 
homines  a  suis  peccatis:  respondit,  quod  credentes  eorum 
no*i  confitentur  eis  peccata  sua,  quod  ipse  seiat,  sed  quando 
reeipiebant  aliquos  ad  seetam  suam,  legendo  in  quodam  li- 
bro  eorum  absolvebant  homines  a  peccatis  suis,  et  sie  ab- 
soluti per  eos  intrabant  paradisum  modo  supradicto.  Inter- 
rogatus, si  audivit  ab  aliquo  vel  aliquibus,  et  etiam  si  cre- 
didit,  quod  haeretiei  vestiti  essent  Spiritus  sanetus  et 
propter  hoc,  qui  malum  eis  faciebat,  procurabat,  vel  disee- 
labat  eos,  maxime  si  fuisset  primo  credens  eorum  et  eis  re- 
verentiam  feeisset,  peecabat  in  Spiritum  sanctum  et  non  re- 
mitteretur  in  hoc  saeculo,  nee  in  futuro  tale  peccatum:  re- 
spondit, quod  non  recordatur,  se  audivisse,  quod  dicti  hae- 
retiei se  vocarent  Spiritus  sanetus,  bene  tamen  se  vocabant 
boni  christiani,  boni  homines  et  saneti,  et  quod  ilU  qui  fue- 
rant eorum  credentes  et  fecerant  eis  reverentiam  et  eos 
postea  persequebantur  vel  diseelabant  vel  malum  eis  procu- 

13* 


196 

rabant,  irent  in  infenium  cum  Judaeis  et  cum  Juda  Sca- 
rioth  et  cum  Pontio  Pilato.  Ipse  etiam  aliquando  credidit, 
licet  aliquando  de  hoc  dubitaverit.  Interrogatus,  si  audivit 
ab  aliquo  vel  aliquibus  vel  etiam  credidit,  quod  duae  essent 
ecclesiae ,  una ,  quae  tenet  et  scoriat  et  omnia  convertit  ad 
suam  utilitatem  et  nulli  parcit^  et  alia,  quae  fugit  et  parcit 
et  Omnibus  dimittit  peccata ,  et  quod  prima  ecclesia  esset 
Papa,  Episcopi  et  Sacerdotes,  Reges  etPrincipes  et  alii  qui 
subjecti  sunt  eis ,  et  quod  secunda  ecclesia  esset  ecclesia 
haereticorum,  quae  etiam  melior  esset,  cjuam  prima:  respon- 
dit ,  quod  non  audivit  loqui  de  duabus  ecclesiis ,  sed  bene 
audivit  dictum  haereticum  dicentem,  quod  duae  erant  iides, 
scilicet  fides  sancta  Romana,  quam  Dens  dimisit  s.  Petro, 
quam  fidem  tenebant  ipsi  haeretici ,  ut  dicebat ,  et  illa  erat 
bona  fides;  et  alia  fides,  ut  dicebat,  erat  illorum,  qui  sunt 
subjecti  Romanae  ecclesiae ,  et  illa  fides ,  ut  dicebat ,  non 
erat  bona,  nisi  in  quantum  tenebat  quatuor  evangelia  et  Pa- 
ter Noster;  dicebat  tamen,  quod  Judaei  et  renegati  haereti- 
corum  tenebant  pessimam  fidem,  quia,  ut  audivit  ipse  lo- 
quens  —  et  non  recordatur,  a  quo  vel  a  quibus  —  diabo- 
lus  in  forma  vituli  dedit  legem  Judaeis,  et  propter  hoc  Ju- 
daei credebant  diabolo,  qui  dederat  eis  legem  in  forma  vi- 
tuli; et,  ut  dixit,  audivit  a  dicto  Guilielmo  Belibasta,  quod 
adhuc  veniret  major  diabolus  ad  Judaeos,  quam  fuerit  ille, 
qui  ante  venit  ad  eos  in  forma  vituli  et  legem  dedit  eis, 
quem  Judaei  vocabant  Messiam,  de  quo  dicebat,  quod  nul- 
lus  ei  crederet,  quia  ipse  conaretur  ad  sectam  suam  redu- 
cere  omnes  gentes.  Messias  dicet,  quod  ipse  habet  omnem 
virtutem,  et  tamen  non  poterit  facere  granare,  et,  ut  dice- 
bat dictus  haereticus ,  animas  Judaeorum ,  quando  morie- 
bantur ,  diaboli  deportabant  eas ,  et  quod  nulla  anima  Ju- 
daeorum unquam  salva  fuit,  nee  in  posterum  salvabitur.  Et 
idem  dicebat  de  animabus  illorum,  qui  fuerunt  haeretici,  vel 
fecerunt  eis  reverentiam  et  postea  a  dicta  fide  recedebnnt 
et  haereticos  persequebantur.  Audivit  etiam  a  dicto  haere- 
tico,  quod  ex  quo  Dei  Filius  spoliavit  infernum,  ut  supra 
dictum  fuit,  nulla  anima  intravit  infernum  majorem,  nee  in- 


197 

tratura  est  usqiie  ad  diem  judicii,  sed  solum  ex  tunc  fue- 
rnnt  ibi  daemones  et  anima  Judae  Scarioth,  sed  in  jiidicio 
animae  Jiidaeorum  et  dictoriim  haereticorum  in  inferno  ma- 
jori ponentur.  Non  recordatur  autem,  quod  dicebat  dictus 
haereticus  de  animabiis  Saracenorum.  Praedicta  non  cre- 
didit,  nee  aliquis  praecepit  ei,  quod  praedicta  crederet.  Cre- 
debat  tarnen  fidem  Romanam ,  iit  dixit ,  sed  dubitabat ,  an 
haeretici  tenerent  rectam  fidem ,  vel  catholici ,  et  aliquando 
credebat  unum ,  aliquando  aliud.  Interrogatus ,  si  audivit 
dictum  haereticum  dicentem ,  quod  fatura  esset  resurrectio 
generalis  omnium  hominum  et  mulierum ,  ita  quod  omnes 
resurgerent  in  corpore ,  quod  in  praesenti  saeculo  et  vita 
habuerunt,  vel  si  dicebat  solum,  quod  esset  resurrectio  ani- 
marum:  respondit,  quod  haereticus  praedictus  dicebat,  quod 
humana  corpora  non  resurgerent  unquam,  vel  quod  liomines 
resurgerent  in  corpore  et  anima ,  sed  dicebat ,  quod  solum 
resurrectio  animarum  erat  futura,  quia  in  judicio  duplicare- 
tur  gloria  animarum,  quia  de  paradiso  terrestri  transferentur 
ad  paradisum  coelestem,  et  quod  tunc  clarior  anima  redde- 
retnr  novies,  quam  sit  sol  in  hoc  mundo;  negabat  autem 
resurrectionem  corporum  humanorum,  quia,  ut  dicebat,  quod 
de  terra  erat,  in  terram  reverteretur  et  in  terra  remaneret, 
et  ut  dicebat,  nulla  res  terrena  unquam  ascenderet  ad  coe- 
lum,  licet  Dens  remuneraret  in  coelo  animam,  quae  fecisset 
eleemosynam  terrenam;  et  sie  dicebat  eleemosynam  terre- 
nam  ascendere  in  coelum,  quia  merces  in  coelo  reddebatur 
pro  terrena  eleemosyna,  sed,  ut  dicebat,  soli  Spiritus  et  ani- 
mae ascendebant  in  coelum. 

Item  audivit  a  dicto  haeretico ,  quod  baptismus  datus 
in  ecclesia  catholica  per  capellanos  nihil  valebat  ad  salva- 
tionem  animarum ,  sive  daretur  parvulis ,  sive  adultis ,  sed 
quod  baptismus  datus  per  haereticos  solum  valebat  ad  sa- 
lutem.  Ipse  vero,  ut  dixit,  credebat,  quod  baptismus  datus 
in  ecclesia  catholica  valeret  solum  ad  hoc ,  quod  baptizati 
efficerentur  christiani,  sed  non  credebat,  quod  valeret  ad 
remissionem  peccatorum  vel  ad  salvationem  animarum,  sed 
dictus  credebat,    quod  baptismus  haereticorum    vel  haereti- 


198 

cätio ,  quod  idem  est ,  valeret  ad  salvationem  animarum 
propter  hoc ,  quod  dicti  haeretici  dicebant ,  quod  tenebant 
fidem  Romanam. 

Item  audivit*  a  dicto  haeretico ,  quod  omnes  animae 
puerorum,  sive  esseiit  baptizati,  sive  non,  peribaut,  oisi  re- 
nascerentur,  i.  e.  haereticarcntur.  Ipse  vero  loquens  crede- 
bat,  quod  propter  baptisnium  animae  puerorum  salvarentur, 
sed  quod  ad  hoc  solum  baptismus  valeret  pueris ,  ut  chri- 
stiani  ef'ticerentur;  credidit  etiam ,  quod  baptismus  haereti- 
corum  non  esset,  nisi  haereticatio. 

Item  audivit  a  dicto  haeretico,  quod  in  sacramento  al- 
taris  non  erant,  nisi  panis  et  vinum  post  consecrationem, 
sicut  non  erant  ibi,  nisi  panis  et  vinum  ante  consecrationem. 
Et  ita  etiam  ipse  loquens  praedicta  credidit  per  supradictum 
tempus.  Hoc  etiam  confirmavit  ei  supradictus  Guilielmus 
capellanus,  dicens,  c[uod  illa  erat  fides  Romana,  quam  Dens 
dimisit  beato  Petro,  sc.  tres  personae  univs  Dens. 

Item  audivit  a  dicto  haeretico,  quod  ita  magnum  pec- 
catum  erat,  cognoscere  unam  raulierem,  sicut  et  aliam,  niil- 
lam  mulierem  excipiendo ,  etiam  propriam  uxorem.  Ipse 
vero  loquens,  ut  dixit,  non  credidit,  quod  peccatum  esset, 
propriam  uxorem  (cognoscere) ,  sed ,  si  homo  cognosceret 
carnaliter  mulieres  de  sua  consanguineitate  vel  affinitate, 
mortaliter  peccaret ,  ut  credidit;  sed^  si  homo  carnaliter 
cognoscit  alias  mulieres,  licet  crederet  ipsum  peccare,  non 
tamen  mortalitei-.  Et,  ut  dixit,  audivit  a  dicto  haeretico, 
quod  5  quando  aliquis  carnaliter  midierem  quamcunque 
cognoscebat,  foetor  illius  peccati  ascendebat  usque  ad  capam 
coeli  et  dictus  Ibetor  se  ext  endebat  per  totum  mundum. 

Item  dixit,  se  audivisse  a  dicto  haeretico,  quod  bonum 
erat,  facere  eleemosynam  hospitalibus,  quia  hospitalia  facie- 
bant  bonum  omnibus  supervenientibus,  sed,  ut  dicebat,  in- 
dulgentiae  datae  per  praelatos  pro  necessitatibus  vel  operi- 
bus  ecclesiarum  nihil  valebant.  Ipse  vero,  ut  dixit,  credidit, 
quod  bonum  esset,  facere  eleemosynam  ecclesiis,  sed  non  cre- 
debat,  quod  indulgentiae  per  praelatos  concessae  nihil  valerent. 

Item  audivit  a  dicto  haeretico,  quod  bonum  opus  erat. 


199 

facere  eleemosynam  cuicunque,  in  tantum  etiam ,  quod ,  si 
homo  faceret  eleemosynam  diabolo  propterDeum,  Dens  di- 
ctam  eleemosynam  remnneraret,  sed  dicebat,  qnod  major 
eleemosyna  emt ,  facere  bonum  haereticis ,  quam  aliis.  Et 
ipse  etiam,  ut  dixit,  hoc  credidit. 

Item  audivit  a  dicto  haeretico ,  quod  peccatum  erat, 
occidere  quemcunque  hominem,  non  excipiendo  infidelesvel 
alios  malefactores.  Ipse  vero  credidit,  peccatum  esse^  occi- 
dere quemcunque  hominem,  exceptis  homicidis  et  proditori- 
bus,  credebat  tamen,  quod  bonum  esset^,  occidere  malefacto- 
res alios,  licet  peccatum  esset,  occidere  eos,  ad  hoc,  ut  pax 
et  tranquillitas  in  republica  inter  homines  servaretur.  Et 
hoc  credidit  per  supradictum  tempus. 

Item  audivit  a  dicto  haeretico,  quod  nullus  debebat  di- 
cere  „Pater  noster,"  quae  est  sancta  oratio,  nisi  esset  hae- 
reticus  vestitus ,  quia,  ut  dicit ,  ille ,  qui  dictam  orationem 
dixerat ,  ex  tunc  non  debebat  mentiri ,  nee  facere  aliquod 
peccatum  vel  malum.  Ipse  tamen  loquens ,  ut  dixit ,  non 
credebat  in  hoc  dicto  haeretico. 

Item  credebat,  'quod,  quamvis  Dens  bonus,  Pater  coe- 
lestis,  nunquam  descenderit  de  coelo ,  nee  acceperit  corpus 
humanum  terrenum,  tamen  in  se  in  coelo  existens  habebat 
corpus  humanum  coeleste,  non  terrenum,  consimile  in  forma 
et  figura  corpori  humano  terreno,  et  habebat  carnes  et  ossa 
spiritualia ,  non  terrena,  et  ad  similitudinem  et  figuram  sui 
corporis  coelestis  fecit  Adam  de  terra.  Et  eodem  modo 
credebat  de  omnibus  spiritibus ,  qui  remanserant  in  coelo 
cum  Patre  bonorum  spirituum,  quia  habebant  corpora  spi- 
ritualia et  membra,  carnes  et  ossa  consimilia  in  figura  et  forma 
corporibus  humanis  terrenis;  non  tamen  credebat,  quod  di- 
ctus  Pater  bonorum  spirituum  et  Spiritus ,  qui  remanserant 
cum  eo,  comederent  aliquid  vel  biberent,  sed  quod  viverent 
de  gratia  Dei,  et  minus,  quod  emitterent  aliquas  egestiones, 
quia  in  coelo  non  credebat,  quod  aliqiia  turpia  essent,  sed 
quod  omnia  pulchra  essent,  et  stetit  in  dicta  credentia  per 
tres  annos  cum  dimidio,  et  audivit  contenta  in  dicto  arti- 
culo  a  dictis  capellano  et  haeretico. 


200 

Item  credidit,  haereticos,  quos  vidit,  esse  bonos  homi- 
nes  et  veraces  et  esse  in  statu  veritatis  et  justitiae,  et  quod 
tenerent  bonam  fidem,  et  quod,  dicendo  ei  supradictos  erro- 
res,  veritatem  dicerent,  et  quod  homines  possent  salvari  in 
fide  eorum,  non  tarnen  fuit  in  voluntate,  ut  dixit,  quod  se 
faceret  haereticari,  vel  recipi  ad  fidem  et  sectam  eorum.  Et 
stetit  in  dicta  credentia  per  15  annos. 

Item  audidt  a  dicto  haeretico ,  quod ,  quantumcunque 
homo  peccator  esset,  solummodo  quod  in  suo  fine  non  de- 
speraret  de  Dei  misericordia,  salvaretur  ad  minus  in  dieju- 
dicii,  sed  si  desperaret  de  Dei  misericordia,  diaboli  porta- 
rent  eum,  sicut  portaverunt  Judam  Scarioth,  qui  desperavit. 
Ipse  vero  loquens  credebat ,  quod ,  quantumcunque  homo 
peccator  fuisset,  solummodo  quod  in  suo  fine  digne  poeni- 
teret,  ad  minus  in  die  judicii  salvaretur. 

Item  audivit  a  dicto  haeretico ,  quod ,  quantumcunque 
quis  esset  malefactor,  si  captus  esset  propter  maleficia,  quae 
commiserat ,  solum  quod  peteret  misericordiam  a  dicto  do- 
mino  temporali,  dominus  temporalis  ei  parcere  debebat,  et 
si,  postquam  petiisset  misericordiam,  interficeret  malefacto- 
rem,  vel  faceret  interfici,  peccabat,  quiatalem  misericordiam 
homo  debet  habere  adhominem,  qualem  volebat,  quod  Dens 
haberet  ad  ipsum.  Ipse  vero  loquens  credebat,  quod  domi- 
nus temporalis  ciiicunque  malefactori,  exceptis  homicidis  et 
boariis,  i.  e.  proditoribus,  petenti  ab  eo  misericordiam,  prima 
vice  parcere  debebat,  credebat  tamen,  quod  peccatum  esset 
magnum,  haereticos  occidere,  quos  ipse  tunc  vocabat  bonos 
christianos. 

Item  audivit  a  dicto  haeretico,  quod  Dens  Pater  bono- 
rum spirituum  faciebat  florere  et  granare  et  dabat  vitam 
aliis  propter  bonos  Spiritus ,  qui  erant  in  hoc  mundo ,  i.  e. 
haereticos,  qui  quamdiu  essent  in  hoc  mundo,  tamdiu  mun- 
dus  duraret,  quam  cito  autem  boni  Spiritus,  i.  e.  haeretici 
in  hoc  mundo  non  essent,  ex  tunc  non  faceret  florere  nee 
granave,  nee  vitam  daret  aliis,  nee  esset  sol,  nee  luna,  nee 
claritas  ulla.  Ipse  vero  loquens  per  bonos  spiritus,  pro  qui- 
bus  Deus  faciebat  florere  et  granare,  non  solum  intelliorebat 


201 

haereticos,  sed  etiam  aliquos  alios,  qiii  erant  Dei ,  qiüa  ad 
minus  in  die  judicii  salvarentiir ,  licet  haeretici  citius  sal- 
varentur,  iit  credebat.  Et  praedictos  articulos  credidit  modo, 
quo  declaratur,  quasi  per  quatuor  annos. 

Item  audivit  a  dicto  haeretico,  quod  D.  Papa,  episcopi 
et  sacerdotes  nullam  potestatem  habebant  majorem ,  quam 
communiter  laici  christiani ,  nisi  propter  hoc  solum ,  quod 
sciebant  evangelia,  Pater  noster  et  epistolas. 

Item  audivit  a  dicto  haeretico,  quod  nulla  scriptura  est 
bona  ad  salutem  animae,  nisi  solum  evangelia,  Pater  noster 
et  epistolae ,  et  ipse  etiam  hoc  credidit  per  supradictum 
tempus. 

'  Credebat  autem  supradictos  errores,  ut  dixit,  quia  dicti 
haereticus  et  capellanus  et  pater  ejus  dixerunt  ei,  quod  ipsi 
tenebant  fidem  sanctam  Komanam,  et  quod  illa  fides  erat 
Romana,  quam  Dens  dimisit  b.  Petro  apostolo ,  quam  ipsi 
dicebant  ei  et  ut  continetur  m  suprascriptis  erroribus ,  di- 
centes  etiam,  quod  fides  Romana  dicit,  quod  erant  tres  per- 
sonae  imus  Dens,  et  sie  deceptus  per  ipsos  praedictos  er- 
rores credidit. 

Quibus  articulis  lectis  dictus  Joannes  recognovit  in- 
structus  per  dictum  D.  episcopum,  quod  in  omnibus  et  sin- 
gulis  supradictis  articulis  tenuit  et  credidit  errores  contra 
fidem  Romanae  ecclesiae ,  delusus  et  deceptus  per  dictos 
haereticos  et  credentes  eorum,  et  dixit,  se  poenitere,  quia 
unquam  supradictos  errores  tenuit  et  credidit;  dixit,  quod 
ex  nunc  credet  contrarium  dictorum  articulorum,  ut  exstitit 
per  dictum  D.  episcopum  informatus,  recognoscens  suum 
errorem,  ut  dixit.  —  — 

Haereticus  continuando  sermonem  suum  dixit,  quod 
dicti  Spiritus  ceciderunt  de  coelo  sequuti  ipsum  Sathanam. 
Videntes  quod  non  attendebat  eis,  quod  promiserat,  poeni- 
tentes,  quia  dimiserant  Patrem  coelestem,  inceperunt  cantare 
cantica  de  canticis  Sion,  ut  solebant  cantare,  quando  erant 
cum  Patre  coelesti.  Quod  audiens  Sathanas  dixit  eis:  Et 
estis  adhuc  memores  de  canticis  Sion?  Et  ipsi  responde- 
runt:  quod  sie;  et  tunc  Sathanas  dixit  eis:  Ego  ponam  vos 


202 

in  terram  oblivionis,  in  qua  obliviscemini  illa,  quae  diceba- 
tis  et  habebatis  in  Sion.  Et  tunc  fecit  eis  tunicas ,  id  est 
Corpora  de  terra  oblivionis.  Et  tunc  ipse  loquens  interroga- 
vit  dictum  haereticum:  Et  quomodo  ergo  vos  estis  memo- 
res  de  illis,  quae  facta  fuerunt  in  coelo,  ex  quo  illi  Spiritus 
obliti  fuerunt  illa  quae  habuerunt  in  coelo?  Et  dictus  hae- 
reticus  respondit:  quod  de  Deo  Patre  venerant,  qui  reduxit 
nobis  ad  memoriam  et  ostendit  nobis  cum  scriptura,  quam 
detulit,  qualiter  reverteremur  ad  salvationem ,  et  quomodo 
exiremus  de  potestate  Sathanae;  et  qnia  exiveramus  de 
regno  per  superbiam ,  ostendit  nobis ,  quomodo  revertamur 
illuc  post  dolorem  et  poenam ,  quam  sustinuimus  in  hoc 
mundo,  eundo  de  tunica  in  tunicam ,  et  per  os  sancti  Spi- 
ritus ille  venit,  qui  ostendit  nobis  viam  salvationis  et  osten- 
dit etiam  per  scripturas,  quod  sicut  per  superbiam  et  falla- 
ciam  diaboli  exiveramus  de  paradiso,  credendo  plus  Satha- 
nae, quam  Deo,  ita  oportebat  quod  reverteremur  ad  coelum 
per  humilitatem,  veritatem  et  fidem.  Et  tunc  ipse  loquens 
interrogavit  dictum  haereticum:  cum  tam  pauci  sint,  qui 
Stent  in  veritate  et  justitia,  quando  omnes  alii  reversi  erunt 
ad  coelum,  qui  adhuc  non  stant  in  veritate  et  justitia?  Et 
dictus  haereticus  respondit  ei:  quod  pro  uno  eorum ,  qui 
stabant,  ut  dicebat ,  in  veritate  et  justitia,  erant  de  aliis 
mille  millia,  qui  credebant  idola  et  ecclesiam  Romanam; 
quia,  ut  dixit,  illi  solummodo,  quod  habeant  satis  ad  come- 
dendum  et  bibendum  et  induendum  et  calceandum,  sunt  in 
eorum  ecclesia ,  et  faciunt  sermones  falsos  et  coopertos  de 
littera  eorum;  quia  illi  suntcaeci,  qui  non  cognoscuntrectam 
litteram  nostram,  quae  ducit  hominem  ad  salvationem,  quia, 
ut  dicebat,  duae  erant  litterae,  scilicet  littera  ecclesiae  Ro- 
manae  et  littera  ipsorum  haereticorum ,  et  litteram  ipsorum 
haereticorum  fecerat  ille,  qui  per  os  sancti  Spiritus  venerat 
in  mundum,  et  illa  erat  littera  bona  et  firma.  Et  post  eum 
veniebat  Sathanas  et  in  similitudinem  primae  litterae  scripsit 
litteram,  quam  tenet  Romana  ecclesia,  quam  litteram  illi  de 
ecclesia  Romana  cognoscunt  et  non  aliam,  quia  caeci  erant 
respectu  dictae  litterae.  Et  inde  aequaliter  dabo  tibi  intelli- 


203 

gere,  quomodo  illi  de  ecclesia  Romana  litterarn  nostram 
non  cognoscunt,  quia  ipsi,  quando  dixerimt  missam  suam, 
in  qua  nihil  est  veriiatis,  nisi  Evangelium  et  Pater  Noster, 
sed  omnia  alia  erant  pulcri  cantus ,  quae  Romana  ecclesia 
fecit  ad  agensandum,  et  dant  intelligere  gentibus,  quod  ipsi 
elevant  corpus  Dei,  et  quod  panis,  quem  tenent  inter  ma- 
nus,  est  corpus  Dei,  quod  tarnen  corpus  Dei  nee  ipsi  nee 
aliqui  alii  carnales  possunt  tenere  inter  manus ,  sed  solum 
illud  5  quod  tenent  inter  manus ,  etiam  panis  et  non  corpus 
Dei.  Ergo  ex  hoc  nonne  potes  bene  perpendere,  quae  falsi- 
tas  est  illud ,  quod  dicit  ecclesia  Romana ,  quia ,  ponamus, 
quod  illud  sit  corpus  Dei,  quod  ecclesia  Romana  dicit, 
quomodo  dimitteret  se  comedi  et  poni  in  tam  tnrpi  loco, 
et  si  hoc  permitteret,  quid  valeret,  postquam  consumptum 
esset?  et  propter  hoc  nee  ipsi  nee  alii  homines  carnales  non 
potuerunt  habere  vel  tangere,  quia  non  est  nisi  unus  Dens, 
et  Filius  Dei ,  qui  venit  inter  nos ,  dixit  et  dimisit  nobis 
scriptum,  quod  nunquam  de  caetero  esset  inter  manus  pec- 
catorum ;  quae  nobis  dixit  propter  hoc ,  ut  nulla  res  mala 
non  posset  venire  in  figura,  quae  diceret,  quod  Deus  erat, 
ne  iterum  deciperemur,  sicut  alias  fueramus  decepti  in 
coelo ,  ut  decepti  per  talem  figuram  malam  dimitteremus 
viam  veritatis  et  justitiae,  dicens,  quod  de  caetero  non  es- 
set inter  manus  peccatorum,  quia  ego  sum  Deus  et  alter 
non,  inde  ergo  sie  bene  in  vanum  fatigantur  illi  de  Romana 
ecclesia,  qui  credunt,  se  qualibet  die  tenere  inter  manus,  et 
tarnen  nunquam  tenuerunt,  nee  tenebant. 

Confessio  Fetri  Maurini  de  monte  Alionis  sup.  crim.  haer. 

—  Nunc  loquamur  de  sancto  Patre:  videte,  quod  dixit  Pa- 
ter sanctus:  quando  sathanas  intravit  regnum  meum,  dedit 
ad  intelligendum:  quod  ipse  sathanas  habebat  meliorempa- 
radisum  ,  quam  ego ,  dicens  spiritibus ,  qui  erant  in  regno 
meo:  iste  dominus  non  dat,  nisi  unum  bonum ,  scilicet  re- 
quiem;  et  ego,  dixit  sathanas,  in  meo  mundo  ducam  vos 
et  dabo  vobis  boves,  vaccas  et  divitias  abundanter,  et  dabo 
etiam  uxorem  socianl ,    et  tenebitis  hospitia  vestra  et  habe- 


204 

bitis  vestros  infantes  et  plus  gaudebitis  de  uno  infante, 
quando  habebitis  ipsum ,  quam  de  tota  isla  requie ,  quam 
hie  habebitis;  et  umis  vestrum  erit  domimis  alterius,  et  po- 
teritis  facere  et  disfacere.  Et  tunc  Spiritus,  qui  erant  pro- 
pinqui  sathanae,  dixerunt  ad  invicem:  iste  dominus,  qui  tot 
nobis  dabit,  melior  debet  esse,  quam  ille  dominus,  qui  so- 
lum  nobis  dat  unum ,  et  ut  dicebat  dictus  haereticus ,  ille 
Spiritus ,  qui  instigabat  alios  ad  credendum ,  quod  sathanas 
esset  melior  dominus ,  quam  Pater  sanctus ,  plus  peccabat, 
quam  Spiritus  instigatus  per  ipsum.  Et  ita  fecerunt  volun- 
tarii  et  calefacti  ad  exeundum  de  coelo  dicti  Spiritus  per 
quoddam  foramen,  quod  ibi  factum  fuerat,  de  quo  magis 
spisse  cadebant ,  quam  sint  puncta  herbarum  vel  acumina 
earum  vel  guttae  pluviarum ,  quod  quasi  visum  fuit  Patri 
sancto ,  quod  quasi  jam  medietas  spirituum  exivisset  de 
coelo,  et  tunc  Pater  sanctus  surrexit  de  cathedra  instigatus 
per  quendam  spiritum ,  quem  nominabat  dictus  haereticus, 
sed  non  recordatur  ipse  loquens  de  ejus  nomine,  qui  dixit 
Patri  sancto:  Surge ,  Pater,  quia  tuum  regnum  spoliatur. 
Et  cum  Pater  sanctus  surrexisset  de  cathedra,  ivit  ad  di- 
ctum foramen  et  clausit  dictum  foramen  cumpede,  et  tunc, 
quando  fecit  in  foramine,  dixit:  Ego  dico  per  saecula  sae- 
culorum,  quod,  qui  modo  se  moverit,  finem  et  requiem  non 
habebit,  quia  vos  alii,  qui  descendistis,  vaditis  in  Servituten! 
deo  extraneo  in  terra  non  vestra,  ubi  habebitis  ronham  vel 
scabiem  et  malum  et  afflictionem  in  mundo  extraneo ,  quia 
de  divitiis ,  quas  dabit  vobis  Sathanas ,  non  eritis  contenti, 
quantumcunque  habeatis,  et  ille,  qui  habebit,  plus  desidera- 
bit  habere,  nee  habebitis  pausam  nee  finem,  quousque  re- 
versi  fueritis  ad  meum  regnum;  quia  mundus  non  est  res 
stabilitatis ,  quia  totum,  quicquid  faeit  sathanas,  fit  et  de- 
struitur,  nee  habet  Stabilitäten! ,  sicut  vos  alii  pusilli  ibitis 
et  invenietis.  Et  tunc  ipse  loquens  respondit  dicto  haere- 
tico:  Et  loquebatur  Pater  sanctus  illis,  qui  erant  in  regno 
vel  illis  qui  ceciderant  sie  praedieta  verba?  Et  dictus 
haereticus  respondit  ei,  quod  dictus  Pater  sanctus  loqueba- 
tur spiritibus ,    qui  ceciderant  in  terram;    eui   ipse    loquens 


205 

dixit:  Et  quomodo  illi  Spiritus,  qui  ceciderant  in  terram,  po- 
terant  audire  Patrem  seciim  loqnentem  in  coeJo,  maxime 
cum  dictum  foramen  clausisset?  Dictus  haereticus  respon- 
dit  ei,  quod  Pater  sanctus  ita  bene  auditur  per  suos  pusil- 
los ,  ubicunque  ipsi  sint  in  mundo ,  sicut  auditur  per  illos, 
qui  juxta  eum  sunt,  quando  loquitur.  Et  tunc  dictus  hae- 
reticus continuans  verba  prima  dixit,  quod  dictus  Pater 
sanctus  dixit  spiritibus ,  qui  ceciderant:  vos  alii  habebitis 
tunicas  multimode  inversas ,  quia  ibitis  de  una  tunica  in 
aliam,  quousque  reversi  fueritis  in  tunicam,  in  qua  stetis  in 
justitia  et  veritate,  in  qua  salvemini,  et  tunc  revertemini  ad 
meum  regnum,  quia  non  est  in  voluntate  hominis,  sed  vo- 
hmtatem  Patris  habet  sequi ,  et  quando  Pater  trahit  homi- 
nem  ad  veritatem  et  justitiam,  oportet  quod  homo  eum  se- 
quatur.  Et  addidit  dictus  haereticus,  quod  ipse  viderat  cre- 
dentem  receptum  intrantem  in  endura  per  13  dies  etnoctes, 
qui  non  poterat  mori^  et  tamen  in  illa  tunica  vel  carne,  in  qua 
erat,  fuerat  bonus  credens,  sed  in  alia  tunica  vel  carne  fue- 
rat  multum  malus ,  et  propter  hoc  non  poterat  cito  mori, 
faciendo  poenitentiam  de  malis,  quae  fecerat  in  alia  tunica, 
et,  ut  dicebat,  beatus  erat,  quia  sustinebat  poenitentiam  suam 
de  malis,  quae  fecerat  in  hoc  mundo.  Sunt  etiam,  ut  dice- 
bat, aliqui,  qui  per  nos  recepti,  statim  cito  moriuntur,  qui 
tamen  fuerunt  mali  in  ista  tunica  vel  carne,  in  qua  recepti 
sunt,  sed  in  alia  tunica  vel  carne  meruerunt,  ut  cito  post 
receptionem  salvarentur. 

Confessio  Petri  Maurini  de  monte  Alionis. 

Haereticus  incepit  praedicare  dicens:  strictae  sunt  viae 
Dei  Patris  mei  et  asperae,  amplae  et  dulces  sunt  viae  Sa- 
thanae ,  quia  illi ,  qui  sunt  in  viis  Sathanae ,  faciunt  omne 
illud ,  quod  volunt ,  quia  habent  aerem  vel  delectationem 
hujus  mundi,  quia  illi,  qui  sunt  in  delectationibus  hujus 
mundi,  non  recordabantur  viarum  Dei  Patris  ejus,  ut  sta- 
rent  in  veritate  et  justitia,  et  propter  delectationes  hujus 
mundi  nolunt  teuere  vias  strictas  et  asperas  Dei  Patris  ejus, 
quia  tales  stabant  in  porta  regni  et  non    intrabant  regnum, 


206 

nee  volentes  intrare  permittebant.  Tarnen  Filius  Dei  dixit 
bonis  christianis,  qnando  reversus  fuit  ad  coelum:  Pusilli 
mei,  non  propter  hoc  vos  alii  contristemini,  quia  vos  alii,  qui 
statis  in  veritate  et  justitia,  quia  aliter  revertemini  ad  regnum 
patris  mei:  tres  sunt  carnes,  una  est  hominum  et  alia  est 
bestiarum ,  tertia  est  piscium,  quae  fit  in  aquis:  vos  alii, 
pusilli  mei,  non  comedatis  nisi  de  illis  carnibus,  quae  fiunt 
in  aquis,  quia  illae  fiunt  sine  corruptione,  aliae  vero  carnes 
fiunt  cum  corruptione  et  faciunt  multum  carnem  superbire, 
et  propter  hoc  prohibuerat  eis ,  quod  non  comederent ,  nisi 
pisces,  nee  biberent  vinum  solum,  quod  hoc  tolerare  possent 
ad  hoc,  ut  carnem  suam  castigarent,  ne  superbiret.  Et  si 
volebant  bene  teuere  viam  Dei,  ut  dicebat,  dictis  tribus  die- 
bus,  si  bullirent  aquam  et  essent  duo,  poterant  ponere  duas 
nuces  pro  condimento,  et  si  erat  unus  solus,  quod  non  po- 
neret ,  nisi  unam  nucem  solum.  Quibus  dictis  Filius  Dei 
dixit  Bar- Jonae:  nullus  extendat  manum  ad  aratrum  meum, 
nisi  firmiter  teuere  velit,  quiabeatus  erit,  qui  poterit  dare 
unum  calicem  aquae  pusillis  meis,  quia  centuplum  et  am- 
plius  recepturus  erit;  videte  ergo,  si  promittit  nobis  multum 
sanctus  Pater;  tamen  qui  deceperit  pusillos  meos  in  uno 
obolo,  anima  ejus  non  valebit  alium.  Et  tunc  ipse  loquens 
respondit  ^i:  Et  si  homo  emendaret  dictum  obolum  dictis 
pusillis,  quid  esset?  Et  dictus  haereticus  respondit:  quod 
bonus  homo  poterat  emendare,  sed  multo  melius  erat,  quod 
non  esset  necessitas  emendandi ,  quia  dictus  Pater  sanctus 
dixit:  quia  qui  unum  de  pusillis  ejus,  id  est  haereticis 
discelaverit ,  nunquam  in  regnum  ejus  intrabit;  et  addidit 
dictus  haereticus:  videte  ergo,  si  nos  vivimus  stricte,  quia 
propter  hoc  viae  Dei  sunt  strictae,  quia  strictam  vitam  du- 
cimus;  sed  sanctus  Pater  promittit  vobis  et  donat:  pusilli 
mei,  intrate  in  regnum  meum,  quod  vobis  nunc  et  in  per- 
petuum  est  praeparatum.  Videte  ergo,  si  nos  debemus  susti- 
nere  malum  in  hoc  mundo,  ex  quo  sanctus  Pater  talem  pro- 
missionem  nobis  facit,  et  firmiter  teuere  viam  ejus;  et  si 
credentes  scirent ,  quae  sanctus  Pater  promisit  bonis  chri- 
stianis,   non   facerent   nisi  balhare  vel  tripudiare;    sed   ipsi 


"207 

boni  christiani  nolebant  hoc  dicere  credentibus ,  nisi  effice- 
rentur  boni  christiani,  quia  cum  toto  hoc  credentes  multiim 
se  laxant  ad  multa  mala  facienda.  Audivit  etiam  a  diclo 
haeretico,  quod  ipse  haereticus  audiverat,  quod  quidam  bo- 
nus  christianus  comedebat  juxta  quendam  fontem  cum  cre- 
dentibus suiS;  et  ibi  dictus  haereticus  dixit  illis  credentibus, 
quod  ipse  recordabatur ,  quod  ipse  alias  fuerat  equus  et 
quod  potaverat  illo  tempore  in  illo  fönte,  et  ille,  qui  equi- 
tabat  me ,  fortiter  me  punxit,  et  ego  posui  hie  pedem 
dextrum  in  luto  fortiter  et  vix  potui  pedem  extrahere  de 
luto  et  quando  extraxi  pedem,  remansit  in  luto  ferrum.  Et 
hoc  dicto  dictus  haereticus  dixit  dictis  credentibus:  modo 
videatis,  si  adhuc  in  isto  luto  poteritis  invenire  dictum  fer- 
rum ,  et  tunc  dicti  credentes  perquisiverunt  dictum  ferrum 
in  luto  et  invenerunt  ipsum  ferrum  et  de  hoc  dicti  creden- 
tes laeti  fuerunt. 

Confessio  Petri  Maurini  de  moute  Alionis. 

Quando  homo  rapit  vel  furatur  aliena  vel  malum  facit, 
hie  non  est  nisi  Spiritus  malignus,  qui  intrat  et  exit  in  ho- 
mine,  et  facit  eum  malum  facere  et  peccare  et  expellit  eum 
de  bona  via  et  mittit  eum  in  mala;  quia  totus  aer  vadit 
plenus  spiritibus  et  bonis  et  malignis;  quia  spiritus  hominis, 
quando  homo  est  mortuus,  magis  est  voluntarius  ad  iterum 
incarnandum  ,  nisi  fuerit  in  homine ,  qui  steterit  in  veritate 
et  justitia,  quam  nulla  res  aestimare  potest;  quia  spiritus 
maligni,  qui  stant  in  aere,  eum  decoquunt  et  cogunt  adin- 
trandum  in  quodcunque  corpus  carneum ,  sive  sit  corpus 
hominis  sive  bestiae;  quia  quamdiu  spiritus  hominis  est  in 
carne  aliqua,  requiescit  et  non  coquitur  per  malignos  spiri- 
tus. Et  videte,  quod  sanctus  Paulits  habuit  13  tunicas  et 
fuerat  multum  malus  homo  in  aliquibus  tunicis  suis^  quia 
persequebatur  ecclesiam  Dei:  et  Filius  Dei  ei  dixit:  Säule, 
cur  me  sie  persequeris?  et  ad  istud  verbum ,  quod  dixit  ei 
Dei  Filius ,  posuit  l'entendement  in  corde  ejus ,  et  tunc 
Saulus  petivit  a  Dei  Filio ,  quod  haberet  misericordiam  de 
eo ,    et   Filius  Dei   pepereit  ei ,    et   ex  tunc  sanctus  Paulus 


208 

habuit  rentendement  et  fuit  factns  sanctiis  homo  et  sicut 
ante  vocabatur  Saulus,  sie  postea  fuit  vocatus  Paulus;  et 
tarnen  adhuc  eum  credentes  timebant ,  ne  eos  perderet, 
propter  hoc  quia  ante  nimis  eos  terruerat,  et  propter  ea  noster 
entendement  est^  quod  in  illa  tunica  sanctus  Paulus  fuerit 
salvatus  et  propter  hoc  vos  alii  eustodiatis  vos  a  malo  et 
faciatis  bonum  et  videte,  quam  bonum  est  facere  bonum, 
cum  sanctus  Paulus  ita  fuerit  malus ,  et  quando  Pater  vo- 
luit,  traxit  eum  —  et  nullus  potest  salvari,  nisi  Pater  eum 
traxerit,  et  quam  cito  Pater  aliquem  trabit,  statim  eum  se- 
quitur  et  salvatur,  et  hoc,  ut  dicebat,  erat  bonum  exemplum 
ad  inducendum  hominem  ad  faciendum  bonum.  Ipse  vero 
loquens  interrogavit  dictum  haereticum,  quid  dictae  13  tu- 
nicae  sancti  Pauli  —  quid  significabant?  et  dictus  haereti- 
cus  dixit,  quod  anima  sancti  Pauli  fuerat  in  tredecim 
carnibus. 

Dixit,  quod  inveniebatur  in  prophetia  Isaiae  prophetae, 
quod  quidam  bonus  homo  erat,  id  est  haereticus,  qui  propter 
verba ,  quae  audiverat  ab  aliis  bonis  hominibus ,  qui  inter 
se  discordabant,  et  etiam  propter  illa,  quae  legerat  inlibris, 
incepit  dubitare  circa  fidem  bonorum  hominum,  id  est  hae- 
reticorum,  et  tunc  posuit  se  ad  legendum  in  libris,  ut  pos- 
set  cognoscere,  an  bonam  fidem  tenent  vel  malam,  et  legit 
tribus  diebus  et  duabus  noctibus  et  non  fuit  lassatus ,  nee 
dormivit;  et  cum  sie  legeret,  venit  ad  eum  angelus  Patris 
sancti  et  dixit  ei ,  quare  dubitabat  in  fide  bonorum  homi- 
num? qui  respondit  ei,  quod  propter  aliqua,  quae  invenie- 
bat  in  libris,  et  propter  hoc  etiam,  quod  boni  homines  inter 
se  in  fide  discordabant.  Et  tunc  dictus  angelus  dixit  dicto 
bono  homini ,  id  est  haeretico:  Non  dubites ,  sed  ascende 
super  Collum  meum.  Et  dictus  bonus  homo  ascendit  super 
Collum  angeli,  et  dictus  angelus  ascendit  cum  dicto  bono 
homine  usque  ad  primum  coelum  et  invenerunt  ibi  populum 
multum  laetum  et  habebat  super  se  dominum,  qui  eis  prae- 
dicabat.  Quae  cum  vidisset  dictus  bonus  homo,  voluit  ado- 
rare,  et  dictus  angelus  dixit  ei:  Et  quid  vis  facere?  et 
dictus  bonus  homo  respondit,  quod  volebat  adorare  patrem; 


20!) 

cui  dictiis  aiigelus  dixit ,  quod  iion  erat  ille  Pater,   sed  illi 
Spiritus  erant ,    qui  non  liabebant  bonum ,    nee  malum ,  iiec 
habituri  essent  iisque  ad  diem  judicii,  et  continuo  rogabant 
Patrem ,    iit    misereretnr    eoriim.     Et  deinde  dictiis  angelus 
portavit  dictum  hominem  super  colhim  usque  ad  aliud  coe- 
lum    secundum    et    invenit    popubuii    multum    pulchriorem, 
quam  populum  primi  coeli ,  qui  etiam  stabat  in  requie,    et 
habebant    dominum    super    se,    qui    etiam    eis    praedicabat. 
Quem  cum  dictus    homo    bonus    vellet    adorare,    prohibitus 
fuit  per  angelum,  dicentem:    quod   non    erat   ille    pater;    et 
eodem  modo  fuit  portatus  tertio,    quarto,    quinto ,    sexto    et 
septimo  coelo,  et  quanto  plus  ascendebant,  tanto  pulchrior 
populus    erat ,    et   habebant    clariorem  dominum ,    et  omnes 
dictus  bonus  homo  volebat  adorare ,    credens ,    quod  essent 
pater,  et  prohibitus  fuit  per  dictum  angelum^  quousque  ve- 
nit  ad  septimum  coelum,  ubi  erat  Pater  sanctus;  et  erat  ibi 
magna  claritas  et  pulcherrimus  populus   et  habebant  omnes 
Coronas,  quae  multo  clariores  erant,  quam  sitsol,  et  omnes 
praedicti  populi  VII  coelorum  cantabant  canticum  Sion,  sed 
illi  superiores  melius  inter  omnes    cantabant;    et,    ut    dixit, 
locus  ille  erat  pulcherrimus,  et  erat  ibi  abundantia  omnium 
bonorum  in  tantum  quod,  qui  erant  ibi,  obliviscebantur  om- 
nium bonorum  istius  saeculi.    Et  ibi  erant  angeli  et  omnes 
boni   homines ,    id  est  haeretici  et  mulieres;    dicebat   tamen 
de  mulieribus,  quod  anijnae  hominum  et  mulierum  inter  se 
difierentiam  non  habebant,  sed  in  carnibus  hominum  et  mu- 
lierum Sathanas  dominus  istius  mundi  fecerat    differentiam, 
de  voluntate  tamen  Patris  sancti,  cujus  omnia  opera  manent 
semper  et  destrui  non  possunt;   sed  opera  Sathanae  domini 
istius  mundi  iiunt  et  destruuntur ,    et   ideo  quia  carnes  ho- 
minum et  mulierum  destruuntur ,  sunt  opera  Sathanae ,  sed 
animae  sunt  opera  Patris  sancti.     Et    cum    fuit    in  dicto  7. 
coelo,  dictus  angelus  dixit  dicto  bono  homini,  quod  adora- 
ret  illum  Patrem  sanctum ,  quia  ille  erat  Pater  sanctus  po- 
puli  Israel,    id    est   haereticorum;    quem    Patrem    sanctum 
dictus  bonus   homo    adoravit;    quem    cum    adorasset    dictus 
bonus  homo  rogavit  Patrem  sanctum,    quod    ibi  de  caetero 

©öüinger,  ®efc^.  b.  «Selten.    2)ofumente.  14 


210 

maneret ,  et  Pater  sanctiis  respondit  ei ,  qiiocl  non  poterat 
ibi  remaiiere,  quia  iiulla  caio  nata  de  coriiiptione  poterat 
ibi  manere,  sed  oportebat  qnod  reverteretur  ad  mundum  et 
confortaret  parviilos  ejus,  quia,  ubi  erat  unus  parvulus  ejus, 
ipse  esset  cum  eo,  et  ubi  erant  duo,  sirailiter,  et  ubi  eraut 
tres,  eodem  modo.  Et  cum  dictus  bonus  bomo  diceret:  Pa- 
ter sancte ,  quomodo  ego  revertar  ad  mundum  inferiorem? 
dictus  Pater  sanctus  respondit  ei:  non  voces  me  —  Pater, 
quia  non  sum  Pater  tuus,  quia  dubitasti;  sed  oportet  quod 
descendas  ad  mundum  inferiorem  et  tunicam,  id  est  corpus 
de  immuuditia  conceptum,  ibi  dimittas,  et  postea  anima  tua, 
quando  dimisit  corpus ,  veniet  huc.  Et  cum  dictus  homo 
per  longum  tempus  stetissct  in  coelo,  non  videbatur  ei,  quod 
quasi  aliquam  moram  ibi  contraxisset  propter  magnam  de- 
lectationem ,  quae  ibi  erat.  Deinde  dictus  angelus  reduxit 
dictum  bonum  hominem  ad  mundum  inferiorem,  qui  homo 
postea  praedicavit  illa,  quae  viderat,  et  multum  fundavit  et 
confortavit  fidem  ipsorum  haereticorum;  non  tamen  omnia, 
quae  pertinent  ad  fidem  eorum,  dictus  homo  recitavit,  nee 
scivit,  quia,  ut  dixit,  nuUus  solus  fuit,  qui  sciret  omnia  se- 
creta  Dei,  sed  inter  omnes  homines  sciebant  omnia  Dei  se- 
creta.  Dicebat  tamen,  quod  ita  bene  salvaretur  ille,  qui  non 
sciebat,  nisi  unum  verbum  eorum,  sicut  et  ille,  qui  sciebat 
omnia,  quae  pertinebant  ad  eorum  fidem. 

Quando  recollecta  fuerit  tota  creatura  Dei ,  mare  ara- 
pliabitur,  sie  quod  totam  terram  occupabit,  et  coelum 
descendet,  sie  quod  imraediate  attinget  dictum  mare,  et  in 
coelo  non  erunt  sol,  nee  luna,  nee  stellae,  nee  videbitur  ali- 
quid; deinde  veniet  ignis  et  consumet  mare;  et  mare  postea 
revertetur  et  exstinguet  ignem.  Et  sie  erit  talis  vicissitudo, 
quae  semper  durah it;  et  tale  mare  cum  igne  et  coelo  sie 
depresso  vocatur  lacus,  et  non  est  alter  infernus,  nisi  dictus 
lacus,  in  quo  lacu  ponentur  et  remanebunt  malignae  animae 
et  daemones  et  sathanas,  et,  sicut  dicebat,  iste  mundus  erit 
infernus,  et  tunc  filii  Dei  et  omnes  boni,  intelligens  de  hae- 
reticis  —  erunt  in  regno  Patris,  ubi  habebunt  bonum  sine 
omni  malo  et  nihil  desiderabunt  aliud,    quam  quod  habent, 


211 

et  eriint  obliti  oninium ,  qiiae  vidorunt  et  habiieriint  in  hoc 
iinindo  ,  et  tantuin  oi mit  content!  de  bono ,  quod  liabebunt 
illi ,  qui  nniltnni  distabnnt  a  Deo ,  sicut  illi ,  qni  ciunt 
juxta  eum. 

Deinde  fuit  interrogatns  per  dictum  D.  episcopum  super 
articulis  inf'rascriptis  sectae  Manichaeae,  et  primo,  an  audi- 
vit  ab  aliquo  et  credidit,  quod  Dens  a  principio  fuerit  unus 
et  deinde  se  diviserit  in  partes  tres,  quarum  una  esset  Pa- 
ter et  altera  Filius  et  tertia  Spiritus  sanctus,  et  quod  postea 
finaliter  dictae  tres  partes  reverterentur  et  fieret  unum  ex 
eis  et  unus  Dens.  Respondit,  quod,  quando  pransi  fuerant, 
ut  supra  dixit  ipse  loquens ,  Jacobus  Auterii  haereticus  et 
Petrus  Montanerii  juxta  fontem  de  Comba  Gauterii,  dictus 
haereticus  dixit:  Videte,  quomodo  faciunt  vos  musare  illi^ 
qui  sunt  de  ecclesia  Romana_,  quae  est  synagoga,  quia  do- 
cet ,  quod  homines  se  signent  et  dicant:  in  nomine  Patris 
et  Filii  et  Spiritus  Sancti,  et  ita  faciunt  tres  deos,  et  tarnen, 
ut  dixit,  non  est  nisi  unus  Dens  Pater  mens.  Et  cum  ipse 
loquens  diceret  ei:  Et  nonne  vos  alii  dicitis,  quod  Filius 
Dei  descendit  in  terram,  ut  congregaret  filios  Israel,  et  ita 
facitis  duos  deos,  scilicet  patrem  et  filium?  Cui  dictus  hae- 
reticus respondit,  quod  Dens  Pater  et  Filius  unus  erant; 
tarnen  Pater,  ut  dicebat,  misit  Filium  suum  in  mundum,  sed 
postquam  Filius  Dei  reversus  fuit  ad  Patrem ,  fuit  unus 
Dens  cum  Patre,  sicut  et  ante  fuerat,  et  aliter,  ut  dixit,  non 
declaravit,  quomodo  erant  Pater  et  Filius  unus,  antequam 
Pater  mitteret. Filium  in  mundum,  et  postquam  Filius  re- 
versus fuit  ad  Patrem,  nee  si  Filius  erat  pars  Dei  Patris; 
nunquam  tarnen  audivit  dictos  haereticos  dicentes,  quod  Dei 
Filius  esset  verus  Deus,  nee  quod  Spiritus  Sanctus  esset 
verus  Deus,  sed  quod  solum  Pater  eorum  erat  verus  Deus. 
Et  etiam  ipse  loquens ,  ut  dixit ,  praedicta  credidit  per 
17  annos  vel  circa;  ipse  tum,  ut  dixit,  credebat,  quod  a 
principio  erat  unus  Deus  Pater,  qui  divisit  se  in  tres  par- 
tes ,  quarum  una  fuit  ipse ,  qui  remansit  in  coelo  semper, 
et  duae  aliae  partes  essent  Filius  et  Spiritus  Sanctus ,  qui 
descenderunt  in  mundum ,  per  Patrem  missi ,   et  postea  re- 

14* 


212 

versi  fueriint  in  coelnm  et  sie  volente  Deo  Patre  fuit  reinte- 
gratio  Dei  Patris,  Filio  et  Spiritii  sancto  unitis  et  unum 
factis  cum  Patre,  sicut  et  ante  fiierant,  antequam  Pater  se 
in  praedictas  tres  partes  divisisset.  Interrogatns,  si  audivit 
ab  aliquo  baeretico  et  credidit,  qiiod  Dens  Pater  diceretur 
Dens  Pater  non  pro  eo ,  qnod  baberet  Fibnm  natnralem 
ejusdem  substantiae  et  natnrae  cum  ipso,  sed  sobnnmodo 
pro  eo ,  qnod  fecisset  Spiritus  et  animas  bonas:  respondit, 
quod  non  audivit ,  qnod  haeretici  deelararent ,  bene  tarnen 
audivit  eos  dicentes,  qnod  solummodo  ipsi  baeretici  pote- 
rant  dicere:  Dens  Pater  mens,  qnia  Dens  solum  est  Pater 
bonorum  bominum ,  id  est  haereticorum  perfectorum,  sed 
non  erat  Dens  Pater  credentium,  vel  etiam  aliqnorum  aHo- 
rum,  et  boc  pro  eo  quod  Dens  Pater  est  Dens  veritatis  et 
justitiae ,  et  propter  boc  erat  Pater  illorum ,  qui  stabant  in 
veritate  et  justitia,  cujusmodi  sunt  soli  haeretici  perfecti,  ut 
dicebant ,  et  propter  boc  dicebant  etiam ,  quod  credentes, 
nee  abi  non  debebant  dicere  orationem :  Pater  Noster ,  et 
quandö  dicebant  eam,  peccabant;  quia,  postquam  bomo  di- 
xerat  dominieam  orationem,  non  debebatmentiri,  et  quando 
credentes  dicebant  dominieam  orationem,  mentiebantur,  qnia 
vocabant  Deum  Patrem  suum^  cum  tamen  non  esset  Pater 
eorum.  Ipse  tamen  in  praedictis  non  credidit  dictis  baere- 
ticis,  ut  dixit,  imo,  ut  dixit,  ipse  loquens  dieebat  frequenter 
Pater  Noster.  Item  interrogatns,  si  audivit  ab  abquo  bae- 
retico vel  credidit ,  quod  Dens  Pater  sit  corporeus  babens 
membra  corporaHa  consimiUa  membris  bumanis  et  carnes 
et  ossa:  respondit,  quod  non  audivit  boc  ab  baereticis,  sed 
tamen  ipse,  ut  dixit,  credidit,  quod  Dens  Pater  esset  bomo 
et  baberet  carnes  et  ossa  et  omnia  membra  bumana ,  et 
quod  bomo  baberet  faciem  Dei,  tamen  credebat,  quod  Dens 
corrumpi  non  posset  et  quod  nulbim  defectum  habere  pos- 
set;  et  boc  credidit  usque  modo.  Item  interrogatus,  si  au- 
divit ab  abquo  baeretico,  vel  credidit,  quod  Dens  Pater  fe- 
cerit  omnia,  scilicet  angelos  et  spiritus  ac  animas  humanas 
et  coelnm  et  terram  et  mare  et  omnia  quae  sunt  in  eis, 
tarn  visibilia,  quam  invisibiba ,  vel  quod  Deus  Pater  solum 


213 

fecerit  spiritiis ,  et  qiiod  res  corporales  fecerit  aliquis  alter: 
respondit,  qiiod  ab  omiübus  haereticis  audivit,  qiiod  nihil 
eorura ,  quae  possunt  videri  ociilis  carnalibus,  vel  sentiri, 
Dens  Pater  fecerat ,  nee  aliqood  eorum ,  qiiod  incipit  esse 
et  desinit,  qiiia  non  esset  bomis  Operator,  si  illud,  quod  fe- 
cerat, iinqnam  destrueretur,  sed  deus  extraneus,  quem  ali- 
qaando  vocabant  deum  malum  et  sathanas,  erat  miindi  Ope- 
rator, et  omnia  quae  incipiunt  esse  et  postea  desinunt,  ipse 
fecerat;  sed  illam  potestatem,  quod  esset  mundi  Operator  et 
quod  faceret  omnia  quae  esse  incipiunt  et  postea  desinunt, 
Deus  Pater  dederat  ei  propter  bonos  Spiritus ,  qui  sunt  in 
hoc  mundo  inter  malos  Spiritus ,  sicut  oves  inter  lupos  ,  et 
quamdiu  dicti  boni  spiritus  erunt  in  hoc  mundo,  florebit  et 
granabit,  ut  de  rebus  excrescentibus  dicti  boni  spiritus  vi- 
vant ,  sed  quando  dicti  boni  spiritus  Patris  coelestis ,  qui 
sunt  ejus  natura,  recollecti  erunt  in  isto  mundo,  nihil  flore- 
bit, nee  granabit,  sed  mare  ampliabitur  et  occupabit  totam 
terram  et  coelum  descendet  et  sol  occidet  et  luna  et  stellae, 
nee  erit  claritas  ulla,  et  ignis  comburet  mare  et  mare  ex- 
stinguet  ignem  et  totus  mundus  erit  laeus,  qui  infernus  erit 
et  vocabitur,  et  ibi  ponentur  mali  spiritus  et  in  perpetuum 
ibi  stabunt;  et  non  audivit  ab  eis,  quod  alter  infernus  esset, 
nisi  iste  mundus ,  postquam  erit  collecta  Dei  Patris  crea- 
tura.  Et  ipse  loquens ,  ut  dixit ,  credidit ,  praedieta  esse 
Vera,  et  in  dicta  credentia  stetit  per  8  annos.  Item  inter- 
rogatus ,  si  audivit  ab  haereticis ,  vel  credidit ,  quod  inter 
Deum  Patrem  et  deum  extraneum  vel  malum  unquam  fuerit 
pugna  vel  dissensio ,  sie  quod  aliquos  spiritus  Dei  Patris 
deus  malus  oecupaverit  eo  invito:  respondit,  quod  audivit 
a  Jaeobo  Auterii  et  Guilielmo  Belibasta  haereticis ,  quod 
postquam  deus  malus  fecerat  istum  mundum  visibilem  et 
istum  mundum  populasset,  ivit  ad  coelum  et  sub  speeie 
mulieris  pulchrae  coelum  intravit,  et  cum  fuit  ibi,  dixit  spi- 
ritibus,  qui  erant  cum  Patre  coelesti,  quod  Deus  Pater  non 
dabat  eis,  nisi  unum  bonum,  scilicet  requiem,  ipse  vero  da- 
ret  eis ,  si  vellent  eum  sequi ,  multa  bona ,  sicut  uxores, 
filios,  oves,  boves,  possessiones  et  alia  bona  et  divitias  hujus 


214 

mnndi  inferioiis.  Et  dicti  Spiritus,  persuasi  per  dictum  deum 
malum,  existimantes ,  quod  praevalerent  illa  quae  promitte- 
bat  eis  quam  illa ,  quae  hahebant  cum  Patre  coelesti ,  con- 
cesserunt  ei ,  et  umis  eorum  alteri  persuasit ,  et  tunc  per 
quoddam  foramen ,  quod  dictus  malus  deus  lecit  in  coelo, 
cecidit  ipse  et  omnes  spiritus,  qui  ei  consenserunt.  Et  per 
9  dies  et  noctes  tanta  multitudo  spirituum  et'  ita  spissim 
cecidit  de  coelo ,  sicut  sunt  minutae  guttae  pluviarum  et 
acumina  herbarum;  et  multo  plures  cecidissent,  quam  ceci- 
derunt,  nisi  quia  Pater  coelestis  vidcns  exspoliari  suum 
regnum  surrexit  de  cathedra  sua  et  posuit  pedem  super  di- 
ctum foramen  et  juravit  per  saecula  saeculorum ,  quod  ex 
tunc,  quicunque  se  moveret,  pausam  et  requiem  non  Labe- 
ret. Et  ista  fuit  una  dissensio  inter  Deum  Patrem  et  deum 
malum.  Dixit  etiam,  quod  audivit  ab  baereticis  vel  creden- 
tibus,  quod  non  recordatur  tamen,  a  quo  vel  a  quibus,  quod 
quando  Deus  Pater  fecerat  coelum ,  deus  extraneus  volens 
sibi  aequiparare,  dixit  ei,  quod  ipse  etiam  faceret  aliud  coe- 
lum. Et  tunc  deus  extraneus  et  malus  fecit  coelum  de  vi- 
tro, quod  Deus  Pater  percussit  cum  pede  et  ad  ictum  ejus 
fractum  fuit,  et  tam  ipse  deus  malus  quam  omnes  illi  ope- 
rarii,  qui  fecerunt  dictum  coelum  de  vitro,  ceciderunt,  etiam 
ipsum  coelum  corruit  et  fractum  fuit.  Et  etiam  ipse  credi- 
dit,  praedicta  vera  esse  per  8  annos.  Item  interrogatus,  si 
audivit  ab  haereticis,  vel  credidit,  quod  omnes  Spiritus  boni 
tam  angelorum  quam  hominum  animae  fuerunt  factae  a 
principio  per  Deum  bonum  in  coelo,  et  quod  ibi  peccave- 
runt  et  postea  ceciderunt  de  coelo  et  quod  de  dictis  spiri- 
tibus  incorporarentur  aliqui  in  humanis  corporibus  factis  per 
deum  malum:  respondit ,  quod  audivit  a  Jacobo  Auterii 
quondam  haeretico,  quod  omnes  animae  bonorum  hominum, 
id  est  haereticorum,  C[ui  fuerunt,  sunt  et  erunt,  fuerunt  fa- 
ctae in  coelo  per  Deum  Patrem  et  deinde  seductae  per  dia- 
bolum  modo  supradicto  peccaverunt  et  de  coelo  ceciderunt 
in  mundum  dei  mali,  et  cum  fuerunt  ibi,  videntes,  se  fuisse 
deceptos  per  deum  malum ,  quia  non  attendebat  eis ,  quod 
promiserat,  clamaverunt  ad  Deum  Patrem,    ut  eis  parceret 


215 

et  ad  coelum  reduceret.  Qiiod  videns  deiis  malus  dixit, 
qiiod  faceret  eis  timi(;as,  id  est  corpora,  in  qiiibus  oblivis- 
cerentur  bona,  quae  habuerant  in  coelo.  Et  sie  diabolns 
feeit  Corpora,  quae  sunt  tunicae  obJivionis  inversae,  in  qui- 
bus  tunieis  vadunt  aniniae  de  tunica  in  tunicam,  id  est  de 
corpore  in  corpus ,  quousque  veniunt  in  tunicam ,  in  qua 
salventur,  quia  in  ea  ponuntur  in  statum  veritatis  et  justi- 
tiae ,  id  est  haeretici  fiunt ,  et  tunc  egressi  de  dicta  tunica 
revertuntur  ad  coelum;  et  toties  dicti  Spiritus  vadunt  de  tu- 
nica in  tunicam ,  quousque  haereticantur;  unde  de  sancto 
Paulo  apostolo  audivit  dicentem  quendam  haereticum,  quod 
anima  ejus  f'uerat  in  13  tunieis,,  id  est  corporibus,  antequam 
salvari  posset ,  et  in  ultima  tunica  f uit  salvatus ,  quia  fuit 
positus  in  statu  veritatis  et  justitiae.  Non  tarnen  audivit  ab 
haereticis ,  quod  omnes  spiritus  humani  vel  animae  factae 
fuerunt  per  Deum  Patrem,  nee  quod  peccaverunt  in  coelo, 
sed  solum  de  illis  spiritibus  vel  animabus,  qui  fuerunt,  sunt 
et  erunt  in  haereticis.  Et  ipse  etiam  praedicta  credidit,  ut 
dixit,  et  in  dicta  credentia  stetit  per  8  annos,  vel  circa,  ut 
dixit.  Item  interrogatus ,  si  audivit  a  dictis  haereticis,  vel 
credidit,  quod  omnes  et  soli  spiritus  facti  a  Patre  coelesti 
in  coelo,  qui  diabolo  instigante  peccaverunt  et  de  coelo  ce- 
ciderunt,  iterum  revertantur  ad  coelum  et  salventur,  sie 
quod  nullus  eorum  pereat  finaliter ,  sed  ante  finem  mundi. 
venturi  sunt  incorporandi  in  corporibus  humanis,  in  quibus 
veniant  ad  statum  veritatis  et  justitiae,  id  est  haereticabun- 
tur,  et  sie  salvabuntur  et  ad  coelum  revertentur:  respondit, 
quod  audivit  a  Jacobo  Auterii  et  Guilielmo  Belibasta  quon- 
dam  haereticis,  quod  omnis  creatura,  quam  Pater  coelestis 
fecit,  id  est  spiritus  et  animae,  salvabuntur,  et  nullus  ex  eis 
peribit  finaliter ,  sed  ibunt  de  tunica  in  tunicam ,  id  est  de 
corpore  in  corpus,  quousque  veniant  in  corpus,  in  quo  ve- 
niant ad  statum  veritatis  et  justitiae ,  et  ibi  boni  christiani, 
id  est  haeretici,  efficiantur,  et  quod  mundus  iste  non  finie- 
tur ,  quousque  omnes  spiritus  et  animae  flicti  a  patre  coe- 
lesti in  coelo ,  qui  ibidem  peccaverunt  et  de  coelo  cecide- 
runt,    fuerint    incorporati    in    talibus  corporibus,    in  quibus 


216 

boni  christiani,  id  est  baeretici,  efficiantur.  Quibus  collectis 
et  ad  coelum  rediictis  mare  ampliabitur  et  se  extendet  per 
totiim  mundum  inferiorem  et  coehim  descendet,  et  non  erit 
sol ,  nee  luna ,  aut  claritas  iilla ,  et  ignis  combiiret  mare  et 
mare  exstinguet  ignem ,  et  erit  lacus  infernus  per  totum 
mundum  inferiorem,  in  quo  ponentur  spiritus  et  animae  ma- 
lignae.  Non  tamen  audivit  eos  aliter  exprimere,  quod  soli 
Spiritus^  qui  de  coelo  descenderunt,  salvarentur,  licet  dice- 
rent,  quod  totus  populus  Jsrael  salvaretur.  Et  ipse  loquens 
praedicta  credidit,  ut  dixit,  per  8  annos.  Iterum  interroga- 
tus,  si  audivit  ab  baereticis ,  vel  credidit ,  quod  spiritus  et 
animae,  qui  de  coelo  descenderunt,  incorporarentur  non  so- 
lum  in  corporibus  bumanis,  sed  etiam  in  corporibus  brutor 
rum  animalium,  volucruni,  piscium,  serpentum,  bufionum  et 
aliorum  animalium  quorumcunque:  respondit,  quod  a  dictis 
baereticis  audivit,  et  specialiter  a  Pradas  Tavernerii  et  Gui- 
lielmo  Belibasta  quondam  baereticis ,  quod ,  quando  anima 
bominis  egreditur  de  corpore  ejus,  nisi  ille  bomo  fuerit  fa- 
ctus  bonus  cbristianus,  id  est  baereticus,  ante  mortem,  quam 
citius  incarnatur  in  alio  corpore ,  quodcunque  corpus  car- 
neum  sibi  primo  occurrat,  sive  sit  alterius  bominis  sive  be- 
stiae,  aut  avis,  ut  in  dicta  carne  requiescat;  quia,  ut  dice- 
bant ,  quando  anima  bominis  exivit  de  corpore  ejus  vel  de 
corpore  bestiae ,  C[uousque  in  alio  corpore  fuerit  incarnata, 
non  potest  babere  requiem,  quia  ignis  satbanae  vel  dei  ex- 
tranei  eam  totam  comburit ,  sed  quando  est  in  corpore  in- 
carnata, requiescit  et  non  patitur  dolorem  a  dicto  igne,  quia 
dictus  ignis  tunc  ei  nocere  non  potest;  sed  quando  baercti- 
cabantur ,  antequam  morerentur ,  anima  egressa  de  corpori- 
bus ejus ,  statim  per  angelos  et  arcbangelos  portabatur  ad 
coelum  ad  Deum  Patrem;  et,  ut  dicebant ,  deus  malus 
quando  videbat,  quod  anima  bominis  baereticati  ascendebat 
in  coelum ,  multum  irascebatur  et  propter  boc  turbabat, 
quantum  poterat ,  ne  aliqui  reciperentur  per  baereticos ,  et 
propter  boc  credentes  multum  merebantur  apud  Deum  Pa- 
trem ,  quando  inducebant ,  quoscunque  poterant,  ad  hoc  ut 
per  baereticos  reciperentur.    De  animabus  vero  credentium, 


217 

qui  non  poterant  haereticari  in  morte,  dicebant,  qnod  etiam 
post  mortem  incarnabantur  in  aliis  corporibus,  quia,  nt  di- 
cebant, nulhis  poterat  salvari,  nisi  factus  esset  bonus  chri- 
stianus^  id  est  hacreticns.  De  animabus  vero  piieroram  aii~ 
divit  eos  dicentes,  quod  nihil  valebat,  quando  recipiebantur, 
qnia  non  habebant  usum  rationis,  sed  de  eis  Dens  habebat 
providere;  et  ut  dixit,  dictus  Pradas,  quando  haereticaverat 
nnam  fibam  parvidani  Raymundi  Petri  supradicti  et  super 
hoc  reprehenderetur  per  alios  haereticos,  dixit,  quod  bonus 
christianus  facit  suum  posse  in  talibus  et  Dens  suum  velle. 
Et  propter  dictam  incorporationein  animarum  hominum  in 
corporibus  bestiarum  dictus  Pradas  Tavernerii  et  Guiliehiius 
Bebbasta  posucrunt  exemplum  superius  positum  in  processu 
de  illo  haeretico ,  qui  stans  juxta  fontem  dixit  credentibus, 
quod  ipse  recordabatur,  quod,  dum  fuerat  equus,  amiserat 
ferrum  unius  pedis  in  luto  dicti  fontis,  dum  ibi  bibebat,  et 
ibi  fecit  perquiri  dictum  ferrum,  et  fuit  ibi  inventum.  Pro- 
pter hoc  etiam  audivit  dictos  haereticos  dicentes,  quod  pro- 
pter hoc,  quia  bestiae  habebant  animas  humanas,  peccatum 
erat,  occidere  bestias  vel  quaecunque  animalia,  exceptis  mu- 
ribus,  serpentibus  et  buftbnibus.  Praedicta  vero  abquando 
ipse  loquens  credebat,  aliquando  discredebat^  quia  quando 
erat  cum  haereticis,  credebat  praedicta,  quando  vero  recogi- 
tabat  apud  se ,  dubitabat.  Item  interrogatus ,  si  audivit  ab 
haereticis ;,  vel  credidit ,  quod  sathanas  vel  deus  malus  et 
daemones  ejus  et  spiritus  hominum  malignorum,  qui  non 
descenderant  de  coelo,  sed  jam  erant  in  hoc  mundo,  ante- 
quam  sathanas  intraret  paradisum,  erat  factus  et  facti  a  Deo 
Patre,  vel  quod  non  esset  factus  sathanas  a  Deo,  sed  esset 
per»se,  non  factus  ab  aliquo,  et  quod  ipse  fecisset  alios 
Spiritus  malos  et  mundum  istum  visibilem:  respondit,  quod 
sie  expresse  non  audivit  ab  haereticis,  quod  sathanas  vel 
deus  malus  non  esset  factus  a  Deo  Patre,  sed  per  se  esset 
ipse,  non  factus  ab  aliquo,  et  quod  ipse  fecisset  daemones 
et  Spiritus  malorum  hominum,  qui  jam  erant  in  hoc  mundo, 
antequam  sathanas  intraret  paradisum;  sed  bene  audivit  ab 
eis  verba ,    quae  hoc  praetendere    videbantur ,    quia    audivit 


218 

eos  dicentes,  qiiod  tota  creatnia  Dei  salvaretur  finaliter  et 
reverteretur  ad  coelum ,  unde  exivit  propter  peccatimi;  et 
tarnen  postea  dicebant,  qiiod  sathanas  et  daemones  et  Spiri- 
tus hominiim  maligni  post  iinein  mundi ,  quando  esset  re- 
collecta  tota  Dei  creatura,  ponerentur  in  lacu,  idestinferno 
hujiis  mnndi  supradicto ,  in  quo  perpetuo  essent  postea,  et 
sie  videbantur  dicere,  quod  sathanas,  daemones  et  spiritus 
mali  hominum ,  illi,  qui  de  coelo  non  descenderunt ,  non 
erant  creaturae  Dei  Patiis,  aliquando  tarnen  videbantur  di- 
cere, quod  nulluni  opus  diaboli  perseverabat,  sed  desinebat 
esse ,  et  sie  si  daemones  et  mali  spiritus  erant  facti  per 
deum  malum,  oportebat  quod  desinerent  esse  et  non  perpe- 
tuo perdurarent,  et  sie  non  perpetiuo  possent  vivere  et  esse 
in  inferno;  quam  tamen  coutrarietatem  non  audivit  ipse  lo- 
quens  solvere  vel  declarare.  Ipse  loquens  tamen  magis  de- 
clinabat  ad  hoc,  quod  dicti  haeretici  vellent  dicere  et  teuere, 
quod  Sathanas  non  esset  factus  a  Deo  Patre,  nee  quod 
daemones  vel  spiritus  maligni  hominum  non  essent  facti  a 
Deo  Patre;  et,  ut  dixit,  aliquando  credebat,  quod  veritatem 
dicerent,  aliquando  dubitabat.  Item  interrogatus,  si  audivit 
ab  haereticis,  vel  credidit,  quod  in  homine  essent  duae  sub- 
stantiae  rationales,  scilicet  duae  animae,  vel  spiritus  et 
anima,  sie  quod  una  maueret  in  homine,  quamdiu  viveret, 
alia  vero ,  scilicet  spiritus ,  iret  et  rediret  et  non  perpetuo 
staret  in  homine;  sie  quod  imaginationes,  somnia  et  cogita- 
tiones  et  alia,  quae  pertinent  ad  cogitationem,  fierent  in  ho- 
mine per  spiritum,  et  quod  per  animam  homo  solum  vivere 
haberet:  respondit,  quod  audivit  a  Philippo  de  Constantino 
quondam  haeretieo  et  a  Mersendi  Martina  quondam  cre- 
dente  haereticorum  supradictis,  quod  homo  semper  habebat 
animam,  dum  vivebat,  sed  quando  efficiebatur  credens  hae- 
leticorum,  vel  etiam  haereticus ,  superveniebat  spiritus  bo- 
nus,  sie  quod  ex  anima  prima  et  spiritu  superveniente  effi- 
ciebatur quoddam  matrimonium,  cujus  matrimonii  Dens  Pa- 
ter auctor  erat;  sed  si  postea  credens  vel  haereticus  a  cre- 
dentia  vel  haeresi  resiliebat,  bonus  spiritus  egrediebatur  ab 
homine ,    et  malus  spiritus  ei  succedebat;    et   sie  dicebatur, 


219 

quod  Spiritus  iiitrabat  in  liomine  et  exibat ,  anima  vero  in 
homine  semper  pormanobat,  qnamdiu  vivebat.  Si  tanien  di- 
ctus  Spiritus  erat  hominis  Spiritus  vel  Spiritus  creatus ,  aut 
Spiritus  sanctus,  qui  est  Dens,  non  audivit  eos  exprimere, 
licet  malum  spiritum,  qui  ingredicbatur  in  homine,  diabolum 
vocarent.  Et,  ut  dixit,  dictum  spiritum  vidit  unus  credens 
exire  corpus  hominis  et  transeuntem  flumen  et  intrantem 
Caput  asini  et  postea  ad  hominem  redeuntem.  Si  tamen  co- 
gitationes  omnes  hominis  essent  a  spiritu  vel  anima ,  non 
audivit  aliter  ab  eis,  nisi^  ut  supra  dixit,  quod  ille  Spiritus, 
qui  in  modum  sinsolae  exiverat  ex  ore  hominis  dormientis 
et  transiverat  per  plancam  rivum  et  intraverat  caput  asini 
et  deinde  reintraverat  os  hominis,  illud,  quod  fecerat,  visum 
fuit  dicto  homini,  quod  ipse  fecisset,  et  ipse  etiam  credidit 
per  dictos  8  annos.  —  Item  interrogatus,  si  audivit  a  dictis 
haereticis ,  vel  credidit ,  quod  quia  deus  malus  introduxit 
mulierem  in  coelo  et  per  illam  decepit  Spiritus,  qui  erant 
in  regno  Dei  Patris,  quod  Deus  Pater  juravit,  quod  de 
caetero  nulla  mulier  intraret  paradisum,  et  propter  hoc  mu- 
lieres  haereticae  vel  haereticatae,  quando  moriuntur  conver- 
tuntur  in  viros,  ut  salventur:  respondit,  quod  a  dictis  hae- 
reticis audivit^  et  specialiter  a  Pradas  Tavernerii  et  Guilielmo 
Belibasta  quondam  haereticis,  quod  animae  hominum  et  mu- 
lierum  erant  eaedem  et  nullam  diÖerentiam  inter  se  habe- 
bant,  sed  tota  difterentia  inter  hominem  et  mulierem  erat  in 
eorum  carne ,  quam  Sathanas  fecit,  et  sie  quando  animae 
hominum  et  mulierum  carnem  deposuerant,  nullam  dificren- 
tiam  inter  se  habebant;  et  aliter  non  audivit  ab  eis ,  quod 
Deus  dixit,  quod  nulla  mulier  in  regnum  suum  intraret,  et 
ipse  etiam  praedicta  credidit  per  supradictum  tempus.  — 
Item  interrogatus,  si  audivit  ab  haereticis,  vel  credidit,  quod 
deus  malus  fecerit  corpus  hominis ,  et  Deus  Pater  fecerit 
animam  ejus:  respondit,  quod  audivit  a  dictis  haereticis,  et 
non  recordatur,  a  quo  vel  a  quibus,  quod  diabolus  de  limo 
terrae  fecit  corpus  hominis;  quod  corpus  non  se  poterat  mo- 
vere, nee  ambulare,  et  tunc  Filius  Dei  dixit  deo  malo:  Et 
si  ego  ponerem  in  isto  corpore  hominis  aliquid,  quo  dictum 


220 

corpus  posset  ambiilare ,  esset  menni  illud ,  qnod  ponerem 
in  eo;  et  diabolus ,  id  est  dens  malus,  respondit  ei:  quod 
sie;  et  tunc  Filius  Dei  inspiravit  in  ore  corporis  dicti  ho- 
minis, in  cujus  significatione  sacerdotes,  ut  dicebant,  inspi- 
rant  in  faciem  puerorum,  quando  baptizantur.  Quo  facto 
homo  ambulavit;  et  ex  tunc  corpus  hominis  fuit  dei  mali, 
et  anima  hominis  fuit  Dei  Patris.  Ipse  tarnen ,  ut  dixit, 
praedicta  non  credidit,  nee  discredidit,  ut  dixit;  sed  tarnen 
credebat  bene,  quod  corpus  hominis  esset  terra.  Et,  ut  di- 
xit, a  dictis  haereticis  audivit ,  quod,  cum  deus  malus  per 
longum  tempus  laborasset  ad  faciendum  corpus  hominis  su- 
pradicti,  quod  ipse  fecit,  postquam  Deus  inspiraverat  in  ore 
ejus ,  dictus  homo  ambulare  inceperat  • —  Deus  bonus  dixit 
deo  malo:  vide ,  quomodo  multum  laborasti!  et  accipiens 
Deus  cum  manu  modicum  de  terra  et  aliquantulum  movens 
eam  ,  inspiravit  in  dicta  terra  ter ,  et  statim  ex  illa  terra 
processit  unus  homo,  ita  pulcher,  sicut  ille,  quem  deus  ma- 
lus fecerat  et  etiam  ambulavit.  Dicebant  tamen,  quod  quia 
dicti  duo  homines  facti  per  Deum  bonum  et  deum  malum 
ambo  erant  facti  de  terra ,  idcirco  ejusdem  naturae  et  con- 
ditionis  erant.  Et  etiam  ipse  praedicta  credidit  per  supra- 
dictum  tempus,  ut  dixit.  Item  interrogatus,  si  audivit  a  di- 
ctis haereticis,  vel  credidit,  quod  lex  per  Moysem  data  Ju- 
daeis  esset  mala  lex  et  data  per  deum  malum ,  quia  deus 
malus  Judaeis  apparuit  sub  specie  vituli ,  et  quod  nullus 
unquam  potuit  salvari  in  lege  Judaeorum :  respondit ,  quod 
non;  nisi  quod  audivit  a  dictis  haereticis,  quod  in  nulla 
lege  homines  poterant  salvari,  nisi  in  eorum  lege,  qui  erant, 
ut  dicebant,  boni  christiani  et  bonae  christianae,  id  est  hae- 
retici  et  haereticae ,  perfecti  et  perfectae ,  et  quod  omnes 
praedicti  salvarentnr.  Et  cum  ipse  diceret  Guilielmo  Beli- 
basta  haeretico  dicenti  supradicta,  quod  ita  essent  pauci 
homines ,  qui  salvarentur ,  cum  ipsi  haeretici  multum  pauci 
essent,  dictus  haereticus  respondit  ei,  quod  mundus  multum 
duraverat  et  multum  adhuc  diiraret  et  paulatim  dicti  boni 
christiani  et  christianae  colligebantur.  Et,  ut  dicit,  praedicta 
ipse  loquens    non  credebat ,    nee    discredebat   firmiter ,    sed 


221 

aliqiiando  credebat  liaec  et  aliquando  contrarium.  Item  in- 
terrogatus,  si  audivit  ab  haereticis,  vel  credidit,  quod  Dei 
Filius  descenderit  de  coelo  et  acceperit  in  beata  Maria  no- 
stram  humaiiitatem,  scilicet  verum  corpus  et  veram  aiiimam 
humanam,  vel  quod  portaverit  corpus  de  coelo  et  habuerit 
non  verum  corpus,  sed  solum  phantasticum  et  apparens:  respon- 
dit,  quod  bene  audivit  a  dictis  haereticis,  quod  Filius  Dei 
descendit  de  coelo  et  venit  in  mundum,  ut  ostenderet  viam 
Dei  Patris  et  verba  ejus  in  mundo  praedicaret;  sed  si  con- 
ceptus  et  natus  fuit  de  beata  Maria  virgine,  non  audivit  ab 
eis,  quia  etiam  non  audivit,  quod  beatam  Mariam  nomina- 
rent;  dixit  tarnen,  quod  ipse  credidit  usque  modo,  quod  si- 
cut  Dens  Pater  secundum  eum,  ut  supra  dixit,  liabebat  cor- 
pus humanuni  sibi  unitum  semper,  ita  etiam  Dei  Filius  in 
coelo  haberet  humanuni  corpus  semper,  quemadmodum  filius 
hominis  habet  humanura  corpuS;,  sicut  et  Pater  ejus;  et  cum 
dicto  corpore  Dei  Filius  descendit  de  coelo,  portavit  secum 
dictum  corpus  in  similitudinem  corporis  puerilis  et  intravit 
in  uteruni  beatae  Mariae  virginis,  ubi  non  fuit  corpus  hu- 
manum  formatum,  cum  jam  haberet  ipsum,  sed  solum  cor- 
pus, quod  portaverat  de  coelo,  fuit  de  sanguine  beatae  Ma- 
riae nutritum ,  quamdiu  Dei  Filius  stetit  in  ventre  ejus,  et 
deinde  Dei  Filius  natus  fuit.  Et  sie  credebat,  quod  Dei 
Filius  esset  Filius  Dei  Patris  et  beatae  Mariae  virginis, 
quamvis  corpus  ejus  humanuni  non  fuerit  formatum  in  utero 
beatae  Mariae,  sed  portatum  de  coelo.  —  Item  interrogatus, 
si  audivit  ab  haereticis,  vel  credidit,  quod  Christus  Dei  Fi- 
lius in  hoc  mundo  existens  comederit,  biberit,  lassatus  fue- 
rit et  alias  passiones,  quae  humanae  naturae  conveniunt,  su- 
stinuerit  in  hoc  mundo:  respondit,  quod  non  audivit  a  di- 
ctis haereticis ,  quod  Dei  Filius  in  hoc  mundo  comederit, 
vel  biberit,  vel  habuerit  famem,  vel  sitini,  nee  contrarium. 
Ipse  tamen,  ut  dixit,  credidit  usque  modo,  quod,  quamvis 
comedere  potuerit  et  bibere,  tamen  non  comedit,  nee  bibit, 
nee  famem ,  nee  sitim  habuit ,  sed  de  sua  et  Patris  gratia 
satiatus  fuit.  Bene  tamen  audivit  ab  haereticis ,  quod  par- 
titus  fuit  inter  discipulos  pisces    et  favum  mellis.    —    Item 


222 

inteiTogatns,  si  andivit  ab  haereticis,  vel  credidit,  qnod  Dei 
Filins  in  hoc  mundo  snstinuerit  passioiiem  et  mortein  sie 
qiiod  vere  doliierit  et  vere  mortiiiis  fiierit,  vel  non  f'uitvere 
mortuiis,  nee  dolorem  sustinuit,  sed  solum  modo  apparenti: 
respondit,  qnod  a  Gnilielmo  Belibasta  qnondam  haeretico 
andivit ,  qnod  sathanas ,  Operator  hnjns  mnndi ,  fecit  totnni 
snnm  posse,  qnod  Dei  Filins  interficeretnr  per  Jndaeos, 
qnibns  etiam  Jndaeis  visnm  fnit,  qnod  eum  crncifigerent, 
et  etiam  visnm  fnit  eisdem  Jndaeis,  qnod  Dei  Filins  mor- 
tnns  esset;  ipse  tamen  Dei  Filins  nnnqnam  snstinnit  dolo- 
rem, nee  aliqnod  malnm ,  vel  afflictionem ,  nee  etiam  mor- 
tem, qnia,  nt  dieebat,  Dei  Filins  nnnqnam  fnit  mortnns,  nee 
aliqnod  malnm  ei  inferri  potnit,  sed,  nt  dixit,  Dei  Filins 
snstinnit  se  crncifigi  et  opprobria  eidem  inferri  in  apparen- 
tia,  nt  ostenderetnr,  quam  volnntatem  et  afleetionem  satha- 
nas habebat  ad  ipsnm;  et  licet  visnm  fnerit  Jndaeis,  qnod 
Dei  Filins  esset  mortnns ,  et  qnod  post  mortem  enm  po- 
snerint  in  sepnlero,  tamen  in  veritate  ipse  non  erat  mor- 
tnns, nee  fnit  sepnltns,  lieet  videretnr;  et  qnam  eito  illi, 
qni  eum  sepelierant,  de  monnmento  reeesscrnnt,  enidam 
mnlieri,  qnae  enm  plorabat,  apparnit;  et  dixit  ei,  qnod  ac- 
eederet  ad  enm,  qnia  ipse  erat  ille,  quem  ipsa  in  dieto  mo- 
nnmento positnm  plorabat;  eni  etiam  dixit,  qnod  ipse  nnn- 
qnam mortnns  fnerat,  nee  aliqnam  afflietionem  snstinnerat, 
vel  dolorem,  lieet  Sathanas  et  Jndaei  fecerint  snnm  posse, 
qnod  eum  interfieerent  et  male  traetarent.  Et  ipse  respondit 
ei,  nt  dixit,  qnod  Dens  bene  tantam  potestatem  habebat, 
qnod  Jndaei  non  potnissent  ei  noeere,  si  ipse  nolnisset;  et 
dietns  haeretiens  respondit  ei:  imo  bene  credatis,  qnod  non 
noenerunt  ei,  nee  etiam  oeeidernnt.  Et  ipse  loqnens,  nt  di- 
xit, praedieta  eredidit  per  snpradietnm  tempus.  —  Item  in- 
terrogatns,  si  andivit  ab  haereticis,  vel  eredidit,  qnod  crnei, 
in  qua  Christus  erncifixus  fnit,  vel  ejus  similitndini  non  sit 
deferendus  honor  vel  reverentia  exhibenda:  respondit,  qnod 
a  dicto  Gnilielmo  Belibasta  et  Pradas  Tavernerii  quondam 
haeretieis  andivit,  qnod  erneis  signnm  nihil  valebat,  nee  ei 
reverentia    et   honor    exhiberi  debebant ,    qnia  in  ernee  Dei 


223 

Filius  apparenter  fuerat  crucifixns  et  mortnus,  et  qiiemacl- 
modmii,  si  in  aliqua  arbore  pater  hominis  suspensus  fiiisset, 
Iiomo  dictac  aibori  non  exhiberet  reverentiam  vel  lionorenj, 
nee  eam  diligeret,  sie  etiam  crucem,  in  qua  Dei  Filius  ap- 
parenter fuit  crueifixus  et  mortuus ,  liomo  non  debebat 
amare,  revereri  et  honorare.  Diccbant  etiam  dicti  haeretici 
et  etiam  Amelius  de  Periis  haereticus  quondam,  quod^  licet 
credentes  possunt  se  signare  signo  crucis  et  intrare  eccle- 
siam,  ut  non  crederentur  ab  aliis  haeretici  esse  vel  creden- 
tes, tarnen,  ut  dicebant,  signare  se  signo  crucis  nihil  vale- 
bat,  sed  ita  ipsi  poterant  removere  muscas  a  facie  sua,  sie 
se  signando ,  sicut  faciebant  capellani.  Et ,  ut  dixit ,  cum 
semel  ipse  loquens  et  dictus  Guilielmus  Belibasta  essent 
juxta  fontem  vocatum  de  Morelha,  et  ipse  loquens  vellet 
portare  de  aqua  dicti  fontis,  signavit  dictam  aquam  fonlis 
signo  crucis.  Quod  videns  haereticus  incepit  subridere  et 
dixit  ei:  Petre,  bene  recordaris  de  illis,  quae  diximus  tibi? 
cui  cum  ipse  responderet,  quod  bonum  erat  facere  signum 
Dei  super  aquam,  dictus  haereticus  respondit,  quod  signum 
crucis  non  erat  signum  Dei;  sed  signum  Dei  erat:  benedi- 
cite ,  Senhor  nos  benedicat.  Ipse  loquens  tamen ,  ut  dixit, 
praedicta  nunquam  credidit,  nee  dimisit  propter  verba  eorum 
facere  signum  crucis.  Item  interrogatus,  si  audivit  a  dictis 
haereticis  vel  credidit,  quod  Dei  Filius,  postquam  apparen- 
ter fuit  mortuus  et  sepultus ,  descendit  ad  inferos  vere  vel 
apparenter:  respondit,  quod  non  audivit  ab  eis,  quod  Chri- 
stus descenderet  ad  inferos,  imo,  ut  dixit,  cum  haeretici  di- 
cerent,  quod  infernus  alter  non  erat,  nisi  quando  in  fine 
mundi  mare  ampliabitur  et  coelum  descendet  et  ignis  mare- 
consumet  et  mare  exstinguet  ignem,  cum,  quando  Dei  Filius 
apparenter  fuit  mortuus ,  secundum  eos  mundus  non  esset 
finitus  illo  tempore ,  nee  etiam  adhuc  est  aliquis  infernus, 
ita  Christus  ad  infernum ,  cum  non  esset,  non  descendit. 
Nee  etiam  ipse  credidit  illo  tempore,  quod  Christus  descen- 
dit ad  inferos,  cum  secundum  quae  tunc  credebat,  infernus 
adhuc  non  esset.  —  Item  interrogatus ,  si  audivit  a  dictis 
haereticis,  vel  credidit,  quod  Christus  resurrexerit  a  mortuis 


224 

tertia  die  veraciter  secimdum  carnem,  vel  nunquam  resurre- 
xerit  vere ,  sed  solum  modo  apparenti ,  cum  veraciter  mor- 
tuiis  non  fuerit:  respoiidit ,  quod  a  dicto  Giiilielmo  Beliba- 
sta  liaeretico  quondam  aiidivit ,  quod  Christus  non  resurre- 
xit  veraciter  a  mortuis ,  cum  veraciter  mortuus  non  fuerit, 
sed  solum  modo  apparenti.  Sed  quia  post  mortem  apparen- 
ter  et  simulatim  se  absentavit  et  ivit  ad  Patrem  et  deinde 
reversus  l'uit  ad  apostolos,  visus  in  domo  Simonis  Barjona, 
idcirco  dictus  fuit  resurrexisse  a  mortuis,  cum  tamen  vera- 
citer non  resurrexisset  a  mortuis,  quia  Dei  Filius,  ut  dice- 
bat,  nunquam  mortuus  fuit  vere,  nee  moripotuit;  licet  Tho- 
mas miserit  manum  in  vulnere  lateris  et  digitos  in  vulneri- 
bus  manuum  et  pedum.  Non  tamen  audivit  ab  eis,  si  dicta 
vulnera  erant  vera ,  vel  solummodo  apparentia,  quamvis 
audivit  ab  eis,  ut  siipra  dixit,  quod  Sathanas  et  Judaei  li- 
cet fecerint  posse  suum ,  quod  eum  vulnerarent  et  occide- 
rent,  tamen  ipse  nullam  laesionem  sensit  nee  dolorem.  Et 
ipse  loquens  etiam  credidit  praedicta  per  supradictos  8  an- 
nos.  —  Item  interrogatus,  si  audivit  a  dietis  haereticis,  vel 
credidit,  quod  Christus  descenderit  in  mundum,  ut  salvaret 
homines  a  peecatis  eorum  et  ut  ostenderet  eis  viam ,  qua 
possent  per  venire  ad  salvationem ,  et  ut  daret  eis  gratiam, 
qua  mediante  possent  implere  Dei  mandata  et  resistere  pec- 
cato  et  venire  ad  regnum  coelorum:  respondit,  quod  solum 
audivit  a  dietis  haereticis ,  quod  Dei  Filius  venit  in  mun- 
dum ,  ut  ostenderet  viam  Ulis  spiritibus ,  qui  descenderunt 
de  coelo ,  quos  ipsi  vocabant  populum  Israel ,  qua  possent 
reverti  ad  coelum ,  unde  ceciderant;  et  dictum  populum 
Israel  vocabant  bonos  christianos  et  bonas  christianas ,  id 
est  haereticos;  et  nullam  aliam  causam  adventus  Filii  Dei 
audivit  ab  eis. 

Quando  ponebatur  panis  super  mensam ,  ille  credens, 
qui  ponebat  panem,  dicebat  dicto  haeretico:  benedicite,  Sen- 
hor!  et  dictus  haereticus  respondebat:  Dens  vos  benedieat; 
deinde  dictus  haereticus  benedicebat  panem  modo  haereti- 
cali  supradicto;  deinde  quando  primüm  morcellum  panis 
ponebant  credentes  in  mensa,    sive    esset   panis  benedictus, 


225 

quem  primum  commuiilter  comedebant,  sive  panis  commu- 
nis, dicebant  haeretico:  bcnedicite  Senbor!  et  dictus  haere- 
ticus  respondebat:  Deus  vos  benedicat  et  ducat  vos  ad  bo- 
num  finem;  et,  ut  dixit,  quando  benedicebatur  panis  haere- 
ticus  modo  supradicto,  omnes  credentes  stabant  pedes  et  de- 
ponebant  caputium ,  qnoiisqne  dictus  panis  benedictus  fuis- 
set.  Et  quando  seiderat  dictus  haereticus  dictum  panem, 
primam  scissionem  dabat  primo  credenti  et  secundam  se- 
cundo  et  sie  successive ,  et  quilibet ,  quando  recipiebat  di- 
etam  scissionem,  dicebat  dicto  haeretico:  Benedicite  Senbor! 
et  dictus  haereticus  respondebat:  Deus  vos  benedicat  et  du- 
cat ad  bonum  finem!  Et  si  de  dicto  pane  benedicto  cre- 
dentes faciebant  offertas ,  oportebat  quod  extergerent  cum 
aho  pane  scutellam  vel  scyphum  sie  quod  nulla  mica  re- 
maneret  ibi  de  dicto  pane.  Quando  etiam  portatur  scutella 
vel  aliquid  aliud  in  mensa  dicto  haeretico,  credens,  qui  por- 
tat  ei,  dicit  dicto  haeretico:  benedicite  Senhor!  et  dictus 
haereticus  respondet:  Deus  vos  benedicat  et  ducat  vos  ad 
bonum  finem.  Et  quando  jam  dictus  haereticus  comederat, 
cum  vino  abluebat  scutellum ,  et  deinde  abstergebat  cum 
mappis  et  ponebat  in  vagina  et  post  haec  dicebat  eredendo: 
a  qnel  senher  qui  auc  no  mentis  ni  no  falliit  nos  amene  a 
bona  fin  et  nos  salve  nostres  amix  et  nostras  amigas  e  nos 
done  mays  de  hos  agasanhas,  id  est  ille  deus  qui  non  fefel- 
lit,  nee  mentitus  est,  ducat  nos  ad  bonum  finem  et  salvet 
nobis  nostros  amicos  et  nostras  amicas  et  det  nobis  plures 
bonos  lucrifacere.  Et  quando  credentes  volebant  orare  Deum 
post  mensam,  dicti  haeretiei  dicebant,  quod  dimitterent  ro- 
gare  Deum  bono  homini,  id  est  haeretico ,  quia  credentes 
non  erant  digni  rogare  Deum.  Eleemosynas  vero  libenter 
faciebat  ipse  loquens  cuieunque,  quando  poterat,  licet  liben- 
tins  et  magis  voluntarie  eleemosynas  faeeret  dictis  haereti- 
cis,  quia  credebat  plus  merere  faciendo  eleemosynam  dictis 
haereticis,  quam  quibuseunque  aliis,  quia  sie  sibi  datum  fue- 
rat  intelligi  per  dictos  haereticos;  oblationes  vero,  quae  fie- 
bant   in  ecclesia ,    nihil  appretiabat  dictus  GuiUelmus  Beli- 

2)öüinGer,  ©efd),  b.  ©ettcn.    Solumente.  15 


226 

basta  hacrcticus.  Itoin  intei  rogatns,  si  anclivit  a  dictis  liae- 
reticis,  vcl  ci'cdidit,  quod  aliqnod  peccatum  vel  peccata  es- 
sent ,  cpiae  non  possent  indulgeii ,  vel  reniitti  in  praesenti 
saeculo  per  baereticos  vel  quoscunquc  alios:  respondit,  quod 
audivit  a  Giiiliebno  Belibasta,  Amelio  de  Perlis,  Pradas  Ta- 
vernerii  et  iit  videtur  ei  a  Pbilippo  de  Constantino  qnon- 
dam  baeretieo,  quod,  qni  peccat  in  Patrem,  parcetur  ei;  et 
qiii  peccat  in  Filinm,  similiter;  sed  qni  peccat  in  Spiritum 
Sanctuni,  non  remittetur  ei,  nee  in  boc  saeculo,  nee  in  fu- 
turo ,  nee  baberet  pausani ,  nee  quietem  unquam.  Audivit 
etiani  ab  eis  baereticis ,  quod  ,  qui  deceperit  nnum  baereti- 
cum  in  uno  obolo,  anima  ejus  non  valebit  alium,  et  qui  dis- 
celaverit  baereticum,  anima  ejus  non  intrabit  in  regnum 
coelorum ,  nee  babebit  requiem  unquam.  Dicebant  tarnen, 
quod  credentes,  qui  discelabant  baereticos  et  eos  capi  facie- 
bant  pro  eo ,  quod  babuerant  la  entendensa ,  majorem  poe- 
nam  in  centuplum  sentirent,  quam  illi,  qui  non  f'uerant  cre- 
dentes eorum,  qui  dictos  baereticos  capiebant  vel  capi  facie- 
bant  pro  eo,  quia  non  babuerant  la  entendensa.  Item  etiam 
dicebant  de  baereticis,  qui  postea  convertebantur  ad  fidem 
catbolicam  et  discelabant  alios  baereticos  et  credentes,  sicut 
dictum  est  de  credentibus,  quod  scilicet  eorum  anima  nun- 
quam  intraret  regnum  Patris,  nee  babebunt  pausam  vel  re- 
quiem; non  tarnen  propter  boc,  si  bonus  homo,  id  est  bae- 
reticus,  indaemonietur ,  id  est  ad  fidem  catbolicam  conver- 
tatur,  discelet  baereticos  et  credentes,  animae  illorum ,  qui 
fuerunt  baereticati  per  eos,  dum  crant  baeretici  et  fecerant 
eis  quod  in  eis  erat,  de  paradiso  exibunt;  et  videtur  ei, 
quod  dicti  baeretici  tenerent ,  quod ,  si  baereticus  faceret 
aliud  peccatum ,  propter  quod  baberet  iterum  rebaereticari, 
sicut  si  carnaliter  postea  cognosceret  mulierem,  ut  supradi- 
ctum  est  de  dicto  Guilielmo  Belibasta,  poterat  iterum  re- 
baereticari  et  bonus  bomo  effici;  sed  si  ad  fidem  Romanae 
ecclesiae  converteretur  et  alios  baereticos  et  credentes  disce- 
laret,  et  ex  tunc  non  posset  rebaereticari;  si  tarnen  baereti- 
cum capere  vel  discelare  erat  peccatum  in  Spiritum  San- 
ctum  ,  si  boc  crcdens  vel  baereticus  faceret,    non  audivit  a 


227 

dictis  haereticis,  quod  iccordetiir.  Ipse  loqnens  etiam  prae- 
dicta  credidit  per  snpradictuin  tempiis. 

Item  interrogatns,  si  audivit  a  dictis  haereticis,  vel  cre- 
didit, quod  dicti  haeretici  habercnt  distinctos  gradiis  et  or- 
dines  in  ecclesia  eorum ,  habentes  diversas  potestates  spiri- 
tuales:  respondit,  quod  audivit  a  dicto  Guilielmo  Belibasta, 
quod  omnes  de  secta  eorum  erant  aequales  et  f'ratres,  quan- 
tum  ad  potestatem  spiiitualem  recipiendi  et  haereticandi 
liomines  ad  fidem  et  sectam  eorum,  sive  sanos  sive  infirmos, 
et  quantum  ad  indulgendum  omnia  peccata  et  adfaciendum 
omnia,  quae  pertinebant  ad  eorum  ecclesiam;  tamenipsiin- 
ter  se  constituerunt  unum  diaconum,  quem  vocabant  suum 
Majorem,  qui  habebat  potestatem  declarandi  dubia,  siemer- 
gerent  inter  eos,  et  etiam  corrigendi  illos ,  qui  errarent,  et 
etiam  quod  ille  poterat  rehaereticare  illos  haereticos  vesti- 
tos,  qui  ceciderant  a  statu  suo;  cui  etiam  alii  obedire  habe- 
rent.  Audivit  taudem  ab  eis,  quod  talis  diaconus  esset  in 
pajtibus  istis;  et  ipse  etiam,  ut  dixit,  supradicta  credidit. 
—  Item  interrogatus,  si  audivit  a  dictis  haereticis,  vel  cre- 
didit, quod  matrimonium  inter  virum  et  mulierem,  quod  fit 
in  ecclesia  catholica,  nihil  valeret  et  quod  conjuges,  quando 
se  mutno  carnaliter  cognoscebant ,  peccabant  tantum  vel 
plus,  sicut  si  conjuges  non  essent:  respondit,  quod  audivit 
a  Guilielmo  Belibasta  et  a  Philippo  de  Constantino  quon- 
dam  haereticis ,  quod  matrimonium  carnale  inter  virum  et 
uxorem  nihil  valebat,  sed  matrimonium  spirituale,  quod  erat 
inter  animam  et  spiritum,  quando  scilicet  anima,  quae  sem- 
per  manebat  in  homine,  et  Spiritus,  qui  vadit  et  revertitur, 
sunt  boni  et  conjunguntur  ad  invicem,  sie  quod  anima  vult 
illud  idem,  quod  Spiritus,  et  spiritus,  quod  anima,  et  con- 
veniunt  in  bonitate,  et  tale  matrimonium  est,  quod  Dens  fe- 
cit.  Dicebant  etiam ,  quod  semper  magnum  peccatum  est, 
cognoscere  quamcunque  mulierem,  etiam  uxorem  propriam, 
sed  ex  quo  homo  non  poterat  continere  a  muliere ,  melius 
erat,  quod  homo  acciperet  unam  mulierem,  quam  si  iret  ad 
diversas,    quia    de  illa  homo  haberet  pueros  et  sociam  bo- 

15* 


228 

nam,  qiiando  Dens  vult,  quod  homo  potest  invenire  mulie- 
rem  bonam;  sed  tiioc  erat  et  bene  contingebat  liomini, 
qiiando  credens  habebat  miilierem  credentem  haereticorum, 
et  propter  hoc  qiiia  dicti  haeretici  dicebant,  quod  ita  nia- 
gnnm  peccatnm  erat,  cognoscere  quamcunque  mulierem,  ipse 
loquens  abstinuit  ab  accipienda  iixore  et  a  conjuiigendo  se 
cum  muliere  iisqiie  ad  sex  annos  proxime  praeteritos,  quam- 
vis  Sit  qiiadragenarius  et  amplius.  Ipsi  tarnen  haeretici  sie 
matrimonium  faciebant  inter  virum  et  mulierem  eorum  cre- 
dentes,  qiiia  dicebant  parentibus  eorum:  nostrum  est  aperire, 
quod  bonum  cunjungatur  cum  bono,  et  si  homo  vult  facere, 
bene  quidem;  si  non,  non  debemus  aliud  facere;  et  tunc  ad- 
debant:  posset  esse  bonum,  si  Dens  vellet,  quod  filius  ve- 
ster  acciperet  in  uxorem  talem  mulierem  credentem  filiam, 
talis  qiü  est  etiam  credens ,  quia  bonam  ficum  homo  debet 
plantare  in  porta  domus  suae  et  non  malam  veprem,  vel  ro- 
mengneriam,  et  homo,  vel  mulier  non  debet  curare  de  divi- 
tiis  in  vico ,  vel  in  uxore  accipienda  vel  ducenda ,  solum- 
modo  quod  credentes  se  conjungere  possent,  quia  ex  tunc 
bonus  homo ,  id  est  haereticus  poterat  venire  ad  domum 
eorum,  id  est  haereticorum,  et  si  eorum  alter  infirmaretur, 
per  alium  procuraretur,  quod  infirmus  haereticaretur  per  di- 
ctos  haereticos.  Et  ipse  loquens  supradicta  credebat,  cum 
erat  cum  dictis  haereticis ,  et  aliquando ,  quando  non  erat 
cum  eis ,  credebat  contrarium ,  ut  dixit,  —  Item  interroga- 
tus,  si  audivit  a  dictis  haereticis,  vel  credidit,  quod  homo 
matrimonium  legitimum  inter  virum  et  uxorem  separare  pos- 
set ,  et  quod  peccatum  non  esset ,  si  separaretur  matrimo- 
nium ,  quod  erat  factum  inter  non  credentem  haereticorum 
et  credentem :  respondit ,  quod  a  Philippo  de  Constantino 
haeretico  supradicto,  quand(t  ordinavit  cum  ipso  loquente, 
quod  auferret  et  abduceret  Gulielmam  sororem  suam  a  viro 
suo ,  quem  habebat  apud  Rupem  de  Ulmesio,  quia  dictus 
vir  ejus  non  erat  haereticorum  credens ,  audivit ,  quod  ipse 
super  se  ponebat  peccatum,  si  quod  esset  in  separatione  di- 
cti matrimonii ,  quia  non  erat  peccatum ,  sed  —  separatio 
dicti    matrimonii ,    quia   per   hoc    abstrahebatur    dicta  soror 


229 

ejus  a  mala  via  et  de  malo  spiritii  et  ponebatur  in  bona 
via.  Qiiando  etiam  dictus  Guilielmus  Belibasta  haereticus 
dederat  ipsi  loquenti  in  uxorem  Ramnndam  siipradictam, 
qui  tarnen  ambo  erant  haereticorum  credentes,  postea  tarnen 
infra  paucos  dies  poenitens  dictus  haereticus ,  quia  dictum 
matrimonium  fecerat  inter  eos ,  dixit  ipsi  loquenti ,  si  ipse 
vellet  dimittere  dictam  Ramnndam ,  ipse  ex  parte  Dei  ab- 
solvebat  eum  de  dicto  matrimonio,  et  sie  matrimonium  inter 
eos  dictus  haereticus  separavit.  Haeretici  etiam ,  quando 
haereticabantur,  dimittebant  ex  toto  uxores,  quas  prius  ha- 
buerunt,  et  sie  matrimonium  secundum  eos  poterat  per  ho- 
mines  separari ,  quia ,  ut  audivit  a  dictis  haereticis ,  quod 
carnale  matrimonium  non  erat  res  stabilitatis  ,  nee  valebat 
aliquid,  nee  erat  opus  Dei  boni,  sed  dei  mali. 

Item  interrogatus,  si  audivit  a  dictis  haereticis,  vel  cre- 
didit ,  quod  aequale  peccatum  esset ,  carnaliter  cognoscere 
unam  mulierem,  sicut  et  aliam,  sive  esset  nxor,  sive  de  pa- 
rentela,  vel  affinitate  hominis,  sive  extranea :  respondit,  quod 
a  dicto  Guilielmo  Belibasta  haeretico  audivit,  quod  tantum 
valebat  et  aequale  peccatum  erat,  cognoscere  carnaliter  pro- 
priam  nxorem,  sicut  et  concubinam,  vel  contubernalem.  Di- 
cebat  tamen ,  quod  melius  erat ,  quod  homo  attenderet  ad 
nnam  certam,  quam  quando  homo  ibat  ad  diversas  et  bor- 
doneiabat  cum  eis,  id  est  habebat  spurios  vel  bastardos  ab 
eis ,  quia  quando  homo  accedit  ad  nnam  certam ,  illa  juvat 
hominem  ad  tenendum  bonum  hospitium,  sed  quando  acce- 
debat  ad  diversas,  quaelibet  earum  rapiebat,  vel  accipiebat 
ab  eo ,  quod  poterat,  et  sie  homo  depanperabatur  per  eas; 
accedendo  vero  ad  mulieres  consanguineas  vel  affines  dice- 
bat,  quod  malum  stare  erat  et  turpe  factum,  ad  ipsas  rau- 
heres dictas  de  parentela  hominis  accedere  et  eas  carnaliter 
cognoscere,  et  ipsi  haeretici,  ut  dixit,  non  docebant  hoc  fa- 
cere  credentibus ,  licet  mnlti  credentes  hoc  facerent,  quia 
non  timebant  facere  quamcunque  turpitudinem ,  quia  confi- 
debant,  quod  in  fine  per  haereticos  reciperentur  et  sie  ab- 
soluti  ab  Omnibus  peccatis  salvarentur.  Ipse  vero,  ut  dixit, 
eredidit  praedicta  per  supradictum  tempus.    —    Item  inter- 


230 

rogatns ,  si  audivit  a  dictis  haereticis ,  vel  credidit ,  quod 
nulla  affinitas  vel  consanouineitas  esset  inter  liomines  ex 
parte  conjuiictionis  cariialis  corporiim,  sed  solum  parentcla 
esset  inter  homines  ex  parte  animarum:  respondit,  qiiod  a 
dicto  Guilielmo  Belibasta  baeretico  et  ab  aliis  haereticis  au- 
divit,. quod  omncs  homines  non  se  inter  se  plus  attirebat 
unus  quam  alter  secundum  corpora,  quia  omnium  corpora 
humana  facta  erant  de  uno  limo  terrae  et  ad  eandem  terram 
reverterentur.  Et  propter  hoc  etiam  dicti  haeretici  ei  dice- 
bant:  pater  noster,  dictus  filiiis  noster  et  sie  de  aliis  de  pa- 
rentela  sua,  sed  haeretici  inter  se  vocabant  se  iiatres  et,  ut 
dicebant,  plus  debebant  se  diligere  credentes  inter  se,  quan- 
tumcunque  essent  extranei ,  quam  credens  deberet  diligere 
fratrem  proprium  non  credentem  ,  quia  credentes  habebant 
bonam  animam  et  bonum  spiritum,  propter  hoc  quod  ambo 
habebant  la  entendensa,  ut  videbatur,  sed  credens  et  non 
credens ,  ut  homo  posset  dicere ,  non  habebant  bonam  ani- 
mam et  bonum  spiritum,  quia  credens  habebat  bonam  ani- 
mam nee  bonum  spiritum;  et,  ut  dixit,  ex  praedictis  verbis 
percepit,  quod  dicti  haeretici  nihil  appretiarentur,  nee  etiam 
reputarent  consanguineitatem  vel  affinitatem ,  quae  dicitur 
inter  homines  secundum  corpora,  quia  illa  nihil  erat,  cum 
omnia  humana  corpora  sint  de  una  terra,  sed  solummodo 
unionem  secundum  spiritum ,  quae  est  per  la  entendensa, 
veram  propinquitatem  existimabant. 

Isti  sunt  errores  quos  Kaymundus  de  Costa,  aliter  di- 
ctus de  sancta  Fide,  diaconus  scctaePauperum  de  Lugduno, 
confessus  est  in  judicio  sponte  coram  reverendo  patre ,  D. 
Jacobo  episcopo  Appam.,  et  fratre  Gualhardo  de  Pomeriis, 
ordinis  fratrum  praedicatorum,  tenente  locum  D.  Inquisito- 
ris  carceris.  Qui  quidem  Raymundus  respondendo  ad  in- 
terrogationes  factas  eidem  per  dictum  D.  episcopum  con- 
fessus fuit  errores  eosdem.  Primo  dixit,  quod,  si  juraret 
pro  veritate  dicenda ,  crederet  peccare  mortaliter ,  licet  non 
multum  gravitei-.  Item  dixit,  quod  in  novo  testamento,  qui- 
cunque  jurat  pro  quacunque  causa ,  peccat  moitaliter ,  quia 
facit   contra   praeceptum  Domini    de    non  jurando    omnino. 


2:^1 

Itein  dixit,  quod  qiiicunqiu;  [)niocipcrct  ci ,  vcl  ciiicnnqiie 
alteii,  qiiod  jiiiaret,  peccaiet  iiiortaliter;  et  si  cum  vel  «ilios 
cogeret  ad  jnrandniii,  peccaret  codem  modo.  Itciii  dixit, 
quod  tota  ccclesiji  Komaiia  ,  quae  praecipit  jiirare  et  cogit 
etiam  aliqnos  ad  jurandnin  ,  pcccat  iiiortaliter.  Item  dixit, 
quod  ccclesia  llomana  et  quieuiKpie  qui  dicat,  quod  licitum 
est  jurare,  errat  in  flde  Clnisti.  Item  dixit,  quod  quicunquc 
patitur  persecutiones  vel  mortem  ,  quia  non  vult  jurare  i)ro 
aliqua  causa,  est  martyr  Christi.  Item  dixit:  episcopus  ille, 
qui  persequitur,  vel  morti  tradit  illiim,  qui  non  vult  jurare 
pro  aliqua  causa,  est  liomicida,  quia  justum  et  innocentem 
interficit,  et  est  socius  illorum  qui  sanctum  Steplianum  la- 
pidaverunt,  et  veniet  super  eum  omnis  sanguis  justus  ,  ([ui 
efiusus  est  super  terram  a  sanguine  Abel  justi  usque  ad 
sanguinem  Zacliariae  etc.  Item  dixit,  quod,  si  ecclesia  Ko- 
mana  eum  excommunicaret  propter  hoc,  quia  non  vult  ju- 
rare, vel  alium,  non  crederet,  se  esse  excommunicatum,  ncc 
alium ,  nee  dictani  sententiam  esse  justam,  et  crederet  se 
bene  l'acere ,  si  excommunicatus  propter  hoc  non  obediret 
ecclesiae. 

Coufessio  Bernardi  Franca  haeretici  conversi. 

In  principio  fuerunt  duo  dii ,  unus  benignus  et  alter 
malignus,  qui  deus  malus  non  f'uit  t'actus  a  Deo  bono,  nee 
a  quocunque  alio,  sed  per  se  est  et  f'uit,  non  factus  a  quo- 
cunque  alio,  quia  nee  a  Deo  bono,  nee  a  se  ipso,  nee  a 
quocunque  alio.  Et  postea  Deus  bonus  feeit  mundum  et 
omnes  creaturas,  quae  in  eo  sunt,  et  deus  malus,  quantuni 
poterat,  omnia  opera  Dei  boni  destruebat,  cum  inimicaretur 
Deo  bono  et  omnibus  creaturis,  quae  erant  ejus;  ethocdu- 
ravit  usque  ad  Christi  incarnationem.  Deinde  Christus  in- 
carnatus  insurgens  contra  deum  malum  cepit  eum  et  inca- 
tenavit  et  sie  captum  detrusit  in  infernum,  ita  quod  est  in 
tencbris  inferni.  Et  ex  tunc  deus  malus  emisit  suum  possc, 
nee  potest  ex  tunc  destruere  opera  Dei  boni,  nee  aliquid 
aliud  facere,  licet  semper  habeat  malam  voluntatem  nocendi, 
si  posset,   et,    ut  dixit,    dictus  deus  malus  de  (;aetcro  non 


232 

poterit  clestruere  opera  Dei  boni.  Et  hoc  ipse  credidit,  ut 
dixit,  propter  illud,  quod  dicitur  in  psalmo:  Deus  deorum 
dominus  loquutus  est;  quia,  ut  dixit,  per  deum  ipse  intelle- 
xit  Deum  bonum  et  per  deorum  ipse  intellexit  deum  ma- 
lum;  et  ad  hoc  etiam  ipse  adhibebat  quoddam  exemplum 
vel  historiam,  quae  talis  est:  Quaedam  avis  est  vocata  pel- 
licanus,  quae  est  ita  clara,  sicut  sol,  et  sequitur  ipsum  so- 
lem;  quae  avis  habuit  pullos  et  cum  illos  dimittebat  in  nido 
et  ipsa  ibat  alicubi  solem  sequendo ,  veniebat  quaedam  be- 
stia  et  dismembrabat  dictos  pullos  et  amputabat  eorum  ro- 
stra,  et  quando  reversus  fuerat  pellicanus  ad  suos  pullos  in- 
veniens  eos  dismembratos  et  quod  disperdidissent  rostra, 
sanabat  eos.  Et  cum  hoc  frequenter  fieret,  tandem  cogitavit 
inter  se  pellicanus,  quod  claritatem  suam  absconderet,  qua 
absconsa  latitaret  juxta  pullos,  et  cum  dicta  bestia  veniret, 
caperet  et  occideret  ipsam,  ne  de  caetero  ejus  pullos  posset 
dismembrare,  vel  rostra  auferre;  quod  et  factum  fuit.  Et  sie 
fuerunt  liberati  pulli  pellicani  a  dismembratione ,  quam  fa- 
ciebat  eis  dicta  bestia,  capta  per  pellicanum  bestia  ipsa.  Et 
eodem  modo ,  ut  dixit ,  Deus  bonus  fecerat  ereaturas ,  et 
deus  malus  destruebat  ipsas ,  quousque  Christus  deposuit, 
vel  abscondit  claritatem  suam ,  quando  fuit  incarnatus  ex 
Maria  virgine,  et  tunc  cepit  deum  malum  et  posuit  eum  in 
tenebris  inferni;  et  ex  tunc  deus  malus  non  potuit  destruere 
creaturas  Dei  boni;  et  propter  istam  credentiam  suam  ali- 
quando  ipse  dixit,  quod  erant  duo  dii,  scilicet  Deus  bonus 
et  deus  malus.  Item  dixit,  se  credere  et  credidisse  toto 
tempore  supradicto,  quod  sicut  deus  bonus  fecit  omnes  bo- 
nas  creaturas ,  sicut  sunt  angeli ,  animae  humanae  bonae  et 
Corpora ,  coelum  et  terram ,  aquas ,  ignem  et  aerem  et  ani- 
malia  utilia  hominibus  vel  ad  comedendum  vel  ad  portan- 
dum,  laborandum,  induendum,  et  pisces  etiam,  qui  sunt  uti- 
les  ad  comedendum,  ita  deus  malus  fecit  omnes  daemones 
et  animalia  nociva,  sicut  sunt  lupi,  serpentes ,  buffones, 
muscae  et  omnia  animalia  nociva  et  venenosa.  Dixit  etiam, 
quod  creaturae  bonae  serviunt  Deo  bono  et  eas  Deus  adju- 
vat;  creaturae  vero  malae  serviunt  deo  malo  et  ipse  adjuvat 


233 

eas,  quantiim  potest.  Et  ita  Dens  bonus,  iit  dixit,  non  ad- 
juvat  malas  creaturas,  quas  diabolus  fecit,  nee  dens  malus 
adjuvat  bonas  creaturas ,  quas  Dens  bonus  fecit;  sed  quili- 
bet  istorum  habet  snas  creaturas ,  Dens  bonus  bonas ,  et 
deus  malus  malas;  et  quilibet  eorum  juvat  suas;  et  non  al- 
terius  dei,  sed,  ut  dixit,  in  posse  hominis  est,  quod  se  te- 
neat  cum  Deo  bono,  vel  cum  deo  malo.  Et  si  tenet  se  cum 
Deo  bono,  Deus  bonus  juvat  eum ,  et  si  teneat  cum  deo 
malo,  deus  malus  juvat  eum,  licet  noii  tantum  possit  adju- 
vare  deus  malus,  sicut  Deus  bonus.    — 

Inveni  quod  A.  haereticorum  Valdensium  credens  fue- 
ris  et  amica  et  multoties  retroactis  temporibus  receptatrix 
scienter  extiteris  eorundem,  quinimo  nuper  in  domo  tua  te 
praesente  in  loco  multum  suspecto  plures  latentes  ibidem 
haeretici  cum  libris  et  sandaliis  et  varia  supellectili  sunt  in- 
venti.  —  Cum  asserueris  et  multos  et  multis  vicibus  scien- 
ter recepisse  Valdenses  haereticos,  comedisse  cum  eis,  ac- 
cepisse  panem  a  mulieribus  Valdensibus ,  comedisse  etiam 
de  pane  in  coena  domini  et  in  domo  tua  ab  ipsis  Valden- 
sibus benedicto  etc. 

^et  5(uflegung  einer  33u§e  ^eijt  e§:  Cum  Valdensibus  in 
eadem  mensa  familiariter  comedit  et  bibit  de  his,  quae  ipsi 
benedixerant  more  suo,  a  mulieribus  Valdensibus  infirmanti 
sibi  evangelium  s.  Joannis:  „et  quicunque  vult"  legi  supra 
Caput  permisit.  *) 

Notum  sit  universis ,  quod  cum  nobis  Guilielmo  epi- 
scopo  Carpent.  apud  Carpent.  praesentati  fuissent  a  viro 
nobili  N.  Poncius  Lombardi ,  Joannes  de  Marsilia  et  Ge- 
rardus  Stephani,  qui  dicebantur  Valdenses  publice  profiten- 
tes ,  —  duo  ex  ipsis  Joannes  et  Gerardus  sunt  confessi, 
quod  qui  apud  eos  Sandaliati  dicuntur,  ubi  casus  necessi- 
tatis  incumbit  possunt  conficere  corpus  Christi,  et  si  secun- 
dum  ritum  ecclesiae  sacerdotalem  non  fuerint  ordinem  asse- 


*)  3Iii(f;  biefc  33a(benfer  6efauben  ftd^  im  $*angueboc,  benn  bic  ^ird^en, 
bereu  58efucf)  borge[d;r{eben  lutrb,  finb:  limina  B.  Mariae  de  Podio,  b. 
Egidii  et  b.  Maiiae  de  Montepessulo  et  B,  Mariae  de  Sirignano. 


234 

cuti,  qnocl  tarnen  tertius  Poncius  nomine  nee  asserere  voluit 
nee  negare;  i[)si  vero  ties  unanimiter  et  concorditer  sunt 
confessi  se  credere  firmiter  et  tenere,  quod  nemini  liceat 
etiam  pro  salate  corporis  sui  veritatem  quamlibetjuramento 
firinare ,  jusjurandum  in  onnü  casu  prohibitum  asscrentes. 
Insnper  etiam  adjeeerunt,  quod  nulli  potestati  vel  jndici  li- 
ceat reos  qnorumcunque  f'acinorum  morti  tradere ,  quod  si 
fecerit ,  per  hoc  soluni  ut  asserunt  poenam  merebitur  ge- 
hennalem. 

Ignem  vero  purgatorium,  in  quo  fidei  nostrae  sinceri- 
tas  tenet  et  praedicat  illorum  aniuias  ex  divina  purgari  ju- 
stitia ,  qui  licet  in  caritate  decesserint ,  poenae  tamcn  ali- 
cujus  remanserunt  debitores,  aliud  vel  alicubi  negarunt,  eo- 
rundem  profitentes  enorem  ,  suti'ragia  vivorum  mortuis  non 
prodesse  ,  nisi  per  ipsos  dum  viverent  fuerint  superstitibus 
nominatim  injuncta. 

^on  einem  credens  l^eigt  e^:  petiit  ad  opus  Valdensium 
panem  et  vinum  et  denarios  per  domos  amicorum  Val- 
densium. 

Quod  anima  poterat  intrare  Septem  vel  novem  Corpora 
successive. 

Postquam  eum  liaereticaverat,  praecepit  ei  quod  de  ce- 
tero  non  comederet  nee  biberet  —  et  de  dicta  iutirmitate 
dictus  Guilielmus  Guilaljertii  obiit. 

Dixit  —  quod  dicti  liaeretiei  erant  boni  homines  et 
sancti  et  sustinebant  nudtas  perseeutiones  propter  Deum 
bonum  et  quod  magna  eleemosyna  erat  si  quis  eis  bonum  fa- 
ciebat,  sed  peccatum  erat  facere  eleemosynas  Catholicis.  Di- 
cebat  etiam  ei  quod  peccatum  erat  oecidere  gallinam ,  et 
ipsi  haeretici  vel  credentes  non  debebant  oecidere  sed  bene 
poterant  credentes  comedere  de  animali  occiso  per  Ca- 
tholicos. 

Item  dixit  ei  dictus  Arnaldus,  quod  matiimonium  quod 
fit  in  ecclesia  nihil  vaiebat,  quia  tantum  valebat  quod  homo 
cognosceret  carnaliter  mulierem  extraneam  sicut  et  propriam 
uxorem,  et  quod  homo  aequaliter  peccabat  cum  una  muliere 
sicut  cum  alia  nulhim  mulierem  excipiendo,  et  quod  pecca- 


235 

tum  noii  erat,  si  crcdentes  dicti  Imeretici  carnaliter  cogno- 
scebant  qiiascunqiie  mulieres  alias,  qiiae  non  essent  creden- 
tes  haereticorum ,  sed  si  cognoscebant  carnaliter  mulieres 
credentes  haereticorum  peccabant,  et  etiam  quando  habebant 
uxorem  credentem  haereticorum,  et  frequenter  eam  carnali- 
ter cognoscebant,  peccabant.  , 

Postea  dictus  Arnaldus  eam  (videlicet  Raymundam  uxo- 
rem Bernardi  Testaniera  de  Monte  Alionis)  opprimere  voluit, 
licet  ipsa  haberet  filium  a  Bernardo,  qui  erat  cognatus  ger- 
manus  dicti  Arnaldi,  quod  tamen  ne  faceret,  ipsa  prohi- 
buit,  et  tamen  dictus  Arnaldus  dixit  ei,  quod  peccatum  non 
erat,  si  permitteret  se  carnaliter  cognosci  ab  eo. 

Dicta  Koqua  dixit  dictae  Guilielmae:  Communiter  es- 
set magnum  peccatum  qui  interficeret  istam  gallinam,  et 
Guilielma  respondit  et  estne  inter  magnum  peccatum  interfi- 
cere  gallinam  sicut  dicitur?  quae  respondit  quod  sie,  quia, 
ut  dicebatur  in  lege  eorum,  spiritus  quando  egressi  sunt  de 
corpore  hominum  et  mulierum  ponunt  se  vel  subintrant 
gallinas. 

De  quibus  (spiritibus  expulsis  de  coelo  et  dejectis  in 
terram)  et  ex  quibus  sunt  spiritus  humani  et  spiritus  be- 
stiarum,  qui  etiam  spiritus  bestiarum  sunt  scientes  et  intel- 
ligentes, propter  quod  peccatum  erat  occidere  animalia. 

Quod  anima  humana  egreditur  de  uno  corpore  subin- 
trat  aliud  corpus  usque  ad  novem  corpora  nisi  inveniat  inter 
dicta  novem  corpora  corpus  boni  Christiani,  in  quo  sal- 
vetur. 

Quod  solum  erat  ecclesia,  ubi  ipsi  erant,  et  quod  illi 
qui  comburuntur  pro  defensione  fidei  eorum  vel  moriuntur 
en  la  endura,  sunt  martyres  Dei,  et  quod  ignis  quo  combu- 
runtur haeretici  non  affligit  eos;  et  vocabat  Catholicos  Pha- 
risaeos  et  quod  jurare  super  librum  pro  falso  perjurium  non 
erat  nee  peccatum. 

Antequam  haereticus  maritum  ejus  vellet  haereticare, 
dixit  ipsi  loquenti  (Guilielmae  uxori  Guilielmi  Beneti)  quod 
absolveret  cum  a  vinculo  matrimonii  quod  et  ipsa  fecit. 

^^etvuö  l\'aurini  Befennt,   ha^   ]ie  fic^  aüe  ^Jiü^e  9et3eben, 


236 

ben  QD!f)anneg,    8olf)n    ber  ©uiüelma,    ]nx    bie  ^tttt    ^u  ge^ 
tüinnen : 

Postmodum  dictus  Joannes  decidit  in  infirmitatem  et 
tunc  iterato  praedicti  fecerunt  posse  suum ,  ut  antequam 
naoreretur  fieret  credens  eoruin,  quibus  noluit  consentire  sed 
potins  dixit  eis ,  quod  faceret  eos  capi ,  si  amplius  de  hac 
materia  sibi  loquerentur,  dicendo  eis  quod  nialam  personam 
havien  in  se,  hoc  intelligens  de  Guilielmo  Belibasta,  qiü  se 
dicebat  sanctum  et  se  faciebat  vocari  Petrum ,  cujus  ipsi 
erant  credentes  et  quena  adorabant  ut  sanctum,  et  finaliter 
haeretici  de  praedicto  Joanne  timentes  quod  non  revelaret,  vo- 
luissent  quod  nullo  modo  esset  cum  eis  nee  scivisset  aliquid 
de  factis  eorum,  unde  tractaverunt  de  moite  ipsius  cum  hoc 
deponente ,  ne  vivens  posset  eos  revelare.  Sed  ipse  nokiit 
consentire  in  morte  fratris  sui,  quem  tunc  in  terra  illa  uni- 
cum  et  solum  habebat ,  et  hoc  revelavit  fratri  suo ,  qui  di- 
xit: quare  ergo  tu  consentis  cum  praedictis  mahs  homini- 
bus ,  vide  quanta  malitia  est  in  eis ,  idem  enim  tractarent 
de  te  ,  si  non  esses  de  secta  eorum  vel  si  resilires  ab  eis, 
in  malo  pacto  tu  et  ipsi  vidistis  S.  Petrum  verum. 

ib.  Docebant,  quod  nunquam  debebant  interficere  ali- 
quam  rem  quae  vitam  haberet ,  cum  nuHus  deberet  aheri 
facere ,  quod  sibi  fieri  nollet ,  unde  non  interficiebant  pedi- 
culos  vel  quamcunque  aliam  rem  vitam  habentem. 

P.  Maurini  audivit  ab  eis  quod  esset  necessaria  confessio, 
nam  ipsi  dicebant,  quod  ex  quo  quis  fecerat  eis  reverentiam 
adorando  et  ipsi  receperant  eum ,  ut  esset  credens  eorum, 
salvabitur,  dum  tamen  ipsi  attingunt  ad  eum  antequam  mo- 
reretur  et  imponunt  sibi  manus  et  librum. 

^er  §äretifer  tjzU  aU  befonber^  auftöBig  l^erüor,  ha^  hä 
ber  3^aufe  ber$atf)e  ftatt  ber  £inber  anttüorte  unb  t)erfpred}e,  et 
sie  illi  de  ecclesia  Romana  dicunt  magnam  falsitatem ,  toir 
aber  tr arten ,  Bio  einer  18  ^a'^re  alt  ift,  bann  (äffen  tr>ir  nng 
t)on  xl)m  tjerfprec^en  2C.  @r  lägt  fic^  baranf  abortren,  iix^t  t^n 
brei  SO^at  unb  fagt,  er  fei  nnn  ein  (55(anbenber  getüorben:  qui 
si  adorationem  perfecisset,  si  gravi  infirmitate  esset  deten- 
tus    et    perdidisset   loquelam ,    ipse   non  extendisset  manum 


237 

suam  ad  recipiendum  eum,  sed  postquam  reverentiam  ei  fe- 
cerat,  solnmmodo  quod  ejus  animam  in  corpore  inveniret, 
ipse  cum  Deo  juvaret  ad  salvandam  animam  ipsius. 

^Der  ^äretifer  fagte  i^m  mitn\  er  [o((e  einen  3So((fommenen 
nid^t  fragen,  ber  tütffe  fc^on  fetbft,  tüa§  er  \i)m  fagen  fode,  benn 
'tia  fie  nur  SBaI)re^  fcigten,  fo  betäftigte  er  fie  bamit  unb  ba^  fei 
eine  (Sünbe.    gerner: 

Vos  alii  credentes,  qui  adhuc  non  estis  in  via  veritatis 
et  justitiae ,  non  estis  digni  rogare  Deum ,  et  tunc  ipse  lo- 
quens  dixit:  et  si  nos  non  rogamiis  Deum,  quod  nos  facie- 
mus,  erimus  sicut  bestiae;  respondit  ei,  quod  ipse  qui  erat 
in  veritate  et  justitia  et  erat  dignus  rogare  Deum,  rogabat 
et  rogaret  pro  credentibus,  et  quod  quando  ipse  loquens  de- 
beret  surgere  de  lecto  et  se  induere  et  comedere  vel  aliquod 
aliud  opus  facere,  dicetis,  benedicite  domine  deus  pater  bo- 
norum spirituum  ,  adjuva  nos  in  omnibus  quae  facere  vo- 
luerimus,  sed  nullo  modo  dicatis:  Pater  noster,  quia  nullus 
debet  dicere  ipsum,  nisi  sit  in  veritate  et  justitia,  quia  sunt 
verba  veritatis  et  justitiae,  et  si  aliquis  diceret  dictam  ora- 
tionem ,  qui  non  esset  in  veritate  et  justitia ,  nihil  profi- 
ciebat  ei. 

$etrn§  5DZanrint  fagte  gnm  §öreti!er:  Ego  video,  quod 
multi  veri  credentes  sunt  mali  et  quotidie  faciuntpejora,  et 
miror,  si  ista  habent  a  vobis.  Respondit,  quod  ipsi  non 
ostendebant  credentibus  malum,  sed  omne  bonum.  Petrus 
Maurini:  quomodo  est  hoc?  ego  audivi  a  credentibus,  quod 
quodcunque  malum  fecissent,  solummodo  quod  per  vos  re- 
ciperentur  essent  absoluti  et  salvi,  et  dictus  haereticus  re- 
spondit, quod  bene  verum  erat,  et  quod  ipsi  ita  dicebant 
credentibus,  si  quod  recepti  per  eos,  quodcunque  malum  fe- 
cissent erant  absoluti  et  salvi,  sed  tamen  propter  hoc  cre- 
dentes non  debebant  afiegari  ad  malum  faciendum  quia  ma- 
lum facere  cuicunque  rei  etiam  diabolo  peccatum  erat,  et 
hoc  bene  videre  potestis  in  nobis ,  et  nobis  magis  placet, 
quando  audimus  quod  credens  noster  non  facit  malum, 
quam  quando  audimus  quod  facit  malum,  quia  quamvis  non 
esset  peccatum  facere  malum ,    quod  tamen  est ,  tamen  ab- 


238 

stillere  deberent  a  faciendo  malo  propter  bonam  fomam  vi- 
cinorum  et  propter  timorem  curiae  secnlaris  qunm  si  male- 
factores  perdnnt  bona  sua,  et  animam,  si  condemnentur  ad 
mortem,  pro  eo  quod  non  possiint  recipi  per  bonos  bomi- 
nes,  et  potestis  boc  videre  in  nobis  si  facimns  malum  ali- 
cui ,  quam  dura  res  est  facere  mahim  in  totum,  quod  non 
propter  bonum  vel  propter  spem,  quod  per  eos  bomo  reci- 
peretur,  bomo  non  deberet  fiiccre  mahim. 

53on  bem  gefegncten  ^robc:  praecaverent  sibi  quod  nulla 
mica  vel  pars  dicti  panis  in  scutella  vel  eifo  remancret,  di- 
cens  quod  magnum  peccatum  erat  dimittere  aliquid  de  dicto 
pane;  et  quod  credentes  semper  debebant  portare  de  dicto 
pane  et  comedere  de  eo,  in  principio  cujuslibet  comestionis 
semper  dicendo  benedicite. 

Gualbarda  in  quadam  infirmitate  fuerat  baereticata  et 
stetit  aliquamdiu  en  la  endura,  et  postea  reversa  fuit  ad 
comedendum  de  la  feresa  i.  e.  de  carnibus,  et  ex  quo  semel 
comederat  de  carnibus,  de  caetero  satis  comedere  posset; 
audivit  de  baereticis,  illud  quod  posuerunt  in  dicta  muliere 
perdiderant  eo  quod  comederat  de  la  feresa,  et  quod  posset 
esse  quod  de  cetero  in  carne  illa,  in  qua  erat  recepta,  non 
reciperetur,  nee  esset  ita  apta  quod  reciperetur,  quia  debu- 
isset  mansisse  en  la  endura  et  non  debebat  reverti  ad  pec- 
catum quod  fecit  quando  post  receptionem  comederat  carnes. 

Bonus  Cbristianus  non  debet  manus  suas  extendere  ad 
tales,  qui  non  babent  la  intcnden^a,  sed  tales  pucri  dimit- 
tcndi  sunt  Deo.*)  . 

Petrus  Maurinus  dixit  ei,  quod  perjiirium  peccatum  non 
erat,  si  propter  perjurium  vita  bominis  salvaretur,  quod 
etiam  ipse  loquens  credidit  verum  esse. 


*)  (Sin  nod)  fäuj]fnbc8  90?äbd^)cn  ivaib  iiämdd;  Ijäreticirt,   baö  tabclte 
ber  ipäretifcr,  tr>ei(  [ie  la  entendan^a  iud;t  habe. 


239 


Confcssio  Giiilielmi  Bavili  de  Monte  Alione. 

Dicebat  (haereticns),  quocl  carnaliter  cognoscendo  quain- 
cniiqiie  iniiliorem  non  exclndendo  iixores  erat  peccatum. 

Dicebat  etiam  ei,  quod  bene  caveret  sibi  si  seilet  ali- 
quem  haeretieuin  alicubi  esse,  quod  non  revelaret  ipsum  ali- 
ciii,  de  quo  sciret  vel  crederet,  quod  malum  vel  nocumen- 
tum  dicto  baeretico  faceret,  quia  illi  qui  malum  faciunt  bae- 
reticis  ibunt  ad  centum  millia  diabolorum. 

Audivit  dici ,  quod  in  dicta  domo  tunc  erat  quaedam 
mulier,  quac  per  longum  tempus  in  dicta  domo  stetit  en  la 
endura,  postquam  fuerat  baereticata.  Postquam  ipsa  loquens 
sciverat,  quod  dicta  mulier  Galbarda  fuerat  baereticata,  ivit 
ad  visitandam  eam  et  invenit,  quod  stabat  en  la  endura,  in 
qua  steterat  jam  per  octo  dies  et  cum  loquerentur  simul 
ipsa  loquens  et  dicta  Galbarda,  ipsa  loquens  dixit  ei :  et  vos 
non  comederetis  modo,  quae  respondit,  quod  libenter  come- 
deret,  sed  non  auderet  boc  dicere  credentibus  propter  vere- 
cundiam,  et  ne  contemnerent  eam,  si  comederet,  postquam 
fuerat  recepta  per  baereticum.  Cui  ipsa  loquens  respondit: 
Quare  creditis  vos  eis  et  vultis  occidere  vos  ipsa,  nonne 
boc  est  mao-na  stultitia  et  fatuitas?  Et  dicta  Galbarda  re- 
spondit,  quod  sie,  et  ut  dicta  ipsa  inciperet  comedere  de 
pane  et  vino ,  et  ipsa  loquens  portavit  ei  panem  et  vinum 
et  comedit  et  bibit,  et  etiam  caules  coctos  cum  oleo,  tamen 
adbuc  noluit  comedere  carnes  vel  sanguinem  —  et  quod 
Marquisia  filia  ejus  et  Guilielmus  Sannia  filius  ejus  voluis- 
sent,  quod  dicta  mater  ejus  (non)  comederet,  sed  moreretur 
en  la  endura,  ideo  quantum  poterat  se  abscondebat  ab  eis 
quando  comedere  debebat  dicta  Galbarda.  Interim  autem 
dum  ista  fiebant,  Jacoba  filia  ipsius  ioquentis,  quae  adbuc 
non  babebat  annum  unum,  fuit  graviter  infirma,  et  maritus 
ejus  voluit  omnino  ut  baereticaretur ,  et  ipsa  consensit  ma- 
rito  et  fecerunt  venire  de  domo  Raymundi  Manlii  baereti- 
cum Andream,  qui  morabatur  in  dicta  domo  expectando 
mortem  Galbardae ,  ut  si  forte  contingeret  quod  in  aliquo 
pcccaret,  secundum  modum  baereticorum  iterum  ipsam  bae- 


240 

reticaret,  qui  cum  venisset  nocte  piiellam  exsistente  in  antes 
(sie)  haereticavit,  faciendo  multas  inclinationes  et  elevatio- 
nes  et  ponendo  librum  super  caput  puellae  et  post  haereti- 
cationem  dixit,  quod  de  cetero  non  daret  puellae  comedere 
vel  bibere  lac  nee  aliquid  quod  natum  esset  de  carne,  et 
quod  si  viveret,  nutriretur  de  cetero  cum  cibis  quadragesi- 
malibus,  et  maritus  ejus  fuit  multum  gavisus  facti  de  dicta 
haereticatione  filiae  suae,  dicens ,  quod  si  moreretur  in  tali 
statu  esset  angelus  Dei  et  quod  ipse  et  ipsa  loquens  non 
poterant  tantum  dare  filiae  suae  sicut  dictus  haereticus  bae- 
reticando  ipsam  dederat;  ipsa  tarnen  postquam  exiverant  de 
domo,  lactavit  filiam  suam,  quia  non  potuit  videre,  quod  sie 
filia  ejus  moreretur,  et  quando  fuit  reversus  maritus  ejus, 
dixit  ipsi  loquenti,  quod  bene  custodiret  se,  quod  de  cetero 
non  daret  puellae  lac,  ex  quo  recepta  erat,  quia  puella 
quoad  Deum  perdita  esset,  cui  ipsa  respondit,  quod  jam 
post  haereticationem  puellam  lactaverat,  de  quo  maritus  ejus 
multum  doluit  et  turbatus  fuit,  et  Petrus  Maurini  consolaba- 
tur  eum  dicens,  quod  non  erat  culpa  ejus,  et  etiam  quia  illi 
qui  debebant  esse  adhuc  de  bonis  Christianis,  non  poterant 
esse,  et  Petrus  Maurini  dicebat  puellae:  malam  matrem  ha- 
buisti,  dicebat  etiam  ipsi  loquenti,  quod  mala  mater  erat  et 
quod  mulieres  essent  daemones,  et  maritus  ejus  plorabat  et 
multa  vituperia  dicebat  ei  et  comminabatur  ei ,  et  ex  tunc 
non  dilexit  maritus  ejus  puellam  nee  ipsam  loquentem 
postea  per  longum  tempus  et  quousque  recognovit  errorem 
suum ,  puella  tamen  supervixit  quasi  per  annum  et  postea 
decessit,  non  tamen  fuit  rehaereticata.  Cum  Galharda  audis- 
set,  quae  ipsa  fecerat  filiae  suae,  fuit  facta  magna  amica 
ejus  et  voluit  reverti  ad  comedendum  earnes ,  quas  ipsa 
etiam  dedit  ei,  de  quo  tam  maritus  ejus  quam  alii  creden- 
tes  fuerunt  multum  turbati ,  et  speeialiter  Petrus  Maurini, 
qui  dicebat:  Ah  de  la  Vilhasse,  adhuc  vult  venire  et  non 
est  atediata  de  saeculo  isto,  adhuc  vult  comedere  earnes, 
de  cetero  non  poterit  facere  bonum,  et  maritus  ejus  dicebat 
ipsi  —  quod  nisi  Galharda  fuisset  vicina  nostra  forte  fecis- 
set    omne    bonum ,    dicens    praedietus    quia    Galharda    non 


241 

fnerat  mortua  en  la  endura.  Quando  maritus  ejus  fuit  gra- 
viter  infiimus,  misit  ßaymundum  Manlium  apud  Ax  pro 
haereticis,  iit  eiim  reciperent;  haereticus  respondit,  quod  ad- 
huc  non  recipeiet  eum ,  nisi  omnino  videretur  quod  mori 
liaberet,  quia  si  posset  convalescere,  malum  esset  quod  re- 
ciperetur,  quia  erat  bonum  petol  (pecol?)  vel  pes  eccle- 
siae  Dei. 

Quilibet  de  credentibus  reputabat  sibi  magnum  bonum, 
si  aliquid  eis  (haereticis)  dare  posset,  et  propterea  non  in- 
digebant. 

Audivit  illo  tempore  dicentem  dictum  haereticum  (An- 
dream  Tavernerii),  quod  si  ipse  scivisset  a  principio,  quaiiter 
vivebant  Petrus  et  Guilielmus  Auterii,  non  posuisset  se  in 
statu  eorum ,  quia  non  vivebant  ut  debebant ,  cum  essent 
multum  cupidi  et  invidi  et  congregabant  pecunias  ita  quod 
aliquando  Guilielmus  Auterii,  qui  pecuniam  congregaverat, 
veniebat  ad  Galhardam  uxorem  suam  et  ambo  frequenter 
ponebant  capita  sua  in  una  vehia  et  contemplantes  pecuniam 
congregatam  per  eum,  et  tamen  secundum  modum  et  ritum 
eorum  non  deberent  aliquid  accipere  nisi  pro  necessitate 
praesenti,  et  ut  dixit  poenitebat,  quod  ita  se  cito  posuerat 
in  statu  haereticorum ,  quousque  bene  scivisset  factum  et 
conditionem  eorum. 

Sibilia  —  credidit,  haereticos  esse  bonos  homines  in  eo 
quod  faciebant  multas  abstinentias  et  quod  non  accipiebant 
aliquid  de  alieno  nee  reddebant  malum  pro  malo  et  quia 
etiam  servabant  castitatem,  sed  existimabat  et  credebat,  eos 
non  esse  bonos  homines,  imo  malos,  quia  erant  cupidi  mul- 
tum et  invidi  et  quia  faciebant  mori  homines  en  la  endura. 
Sed  doctrinam  eorum  tantum  credidit  esse  veritatem,  et  in 
credentia  illa  stetit  per  unum  annum  vel  circa,  quousque 
dixerunt  ei ,  quod  filiam  suam  postquam  fuerat  haereticata 
non  lactaret,  et  etiam  quia  illo  tempore  audivit,  quod  dicti 
haeretici  dicebant  credentibus  eorum,  quod  illi  qui  eos  per- 
sequuntur  detegunt  vel  discelant  quia  (quasi)  mala  arbor 
debet  scindi  et  occidi,  et  propter  hoc  non  credidit  extunc, 
doctrinam  eorum  esse  veram,  nee  ipsos  esse  bonos  homines 

Xöüiiiger,  Oefd).  b.  Seften.    T>oiumente.  Iß 


242 

nee  veraces,  imo  malos,  sustinuit  tarnen  eos  ex  tunc  in  domo 
sua,  quia  multum  timebat  et  aniabat  virum  suum,  quemvi- 
debat  multum  esse  aöectum  ad  haereticos. 

Hugeta,  uxor  Philipp!  de  Larvavo,  postquam  fuerat  re- 
cepta ,  posuit  se  en  la  endura ,  quae  Hugeta  fuit  mutata 
amore  haereticorum  in  quodam  sotulo,  ut  ipsi  possent  stare 
in  dicto  sotulo,  quousque  Hugeta  mortua  esset,  ad  hoc  ut 
si  indigeret  iterum  recipi  et  haereticari  per  eos  haereticare- 
tur ,  et  ipsi  haeretici  stabant  in  quadam  tina  quae  erat  in 
dicto  sotulo  ad  hoc  ut  viderent  et  audirent  Hugetam,  quo- 
usque esset  mortua,  et  dum  sie  stabat  en  la  endura,  semel, 
cum  staret  coram  ipsa  Sibilia  et  multi  alii ,  Hugeta  dixit 
Sibiliae,  Domina,  erit  cito  factum,  ero  cito  finita,  et  Sibilia 
respondit  ei,  adhuc  vivetis  et  ego  juvabo  vos  ad  nutriendum 
filios  vestros,    quae  verba  dictus  haereticus  audivit  et  risit. 

Dicebant  haeretici,  quod  ipsi  habebant  potestatem  ean- 
dem,  quam  habuerunt  b.  Petrus  et  Paulus  apostoli,  quae 
potestas  fuit  derivata  de  dictis  apostolis  ad  aliquos  imme- 
diatos  de  secta  eorum  et  de  illis  successive  venerat  ad  eos 
et  de  ipsis  ivit  ad  successores  eorum  usque  ad  finem  mundi, 
in  quo  fine  tota  terra  ista  et  totus  mundus  erit  infernus  ar- 
dens  et  beatus  erit,  qui  illo  tempore  bene  erit  calciatus,  in- 
telligentes per  calciamenta ,  quod  essent  haeretici  vel  fuis- 
sent  haereticati  in  morte. 

(Haeretici)  retraxerunt  vestem  suam  ad  se ,  ne '  ego 
(Guilielma  Angeleria)  tangerem  eos. 

X)er  @vu6  ber  ^äretifer:  Dens  te  faciat  bonam  Christia- 
nam,  Dens  te  benedicat  et  ducat  ad  bonum  finem.  Haere- 
ticus respondit ,  quod  tunc  non  poterant  ejus  animam  sal- 
vare,  quia  erat  in  statu  peccati,  et  videbat,  audiebat  et  sen- 
tiebat  peccata,  sed  si  tamen  esset,  quod  ipsa  infirmaretur 
et  ipsi  praesentes  esse  possent,  quod  cum  Dei  adjutorio 
ejus  animam  salvarent.  !4}afür  fodte  fie  bem  §äretifer  ettpaö 
geben,  [ie  ^atte  nic^t^  a[§>  einen  ©vofc^en,  ben  ber  ,f)äretifer  nic^t 
t)on  i[}r  nal}m,  aber  ^at^munb  ?Jianrini  nal)m  if)n  für  t[}n. 

(Sinen  ^äretifer  üerrat^en,  i[t  bie  ^irnbe,  bie  tueber  in  bie=^ 
fer,  noc^  in  jener  Seit  »ergeben  mirb. 


243 

Dixit  Petrus  Auterii ,  quod  ipsc  erat  sanctus  homo  et 
vivebat  in  sancta  vita,  in  tantum  quod  nunquam  diceret 
unum  mendacium ,  et  si  contingeret  cum  mulier,  oporteret 
eum  abstinere  tribus  diebus  sie  quod  nihil  comederet  nee 
biberet,  et  si  contingeret  ipsum  tangere  aliquani  mulierem, 
oporteret  eum  abstinere  novem  diebus  eontinuis  in  pane 
et  aqua. 

§aber  ^tüifdjen  !^od)tcr  itnb  'lOciitter:  Johanna  malignaba- 
tur  eontra  Mersendim  matrem  suam;  e^  tDUrbe  lUUt  ber  ^ä- 
retifer  mn  9fiatl}  gefragt ,  \vk  beibe  511  trennen  feien ,  quod  nisi 
hoe  cito  fieret,  Johanna  totam  eeclesiam  Dei  destrueret, 
quae  jam  fuerat  apud  s.  Matthaeum,  et  sciebat  omnia  et  si 
revelaret,  caperentur  omnes  et  destrueretur  sie  tota  ecclesia 
eorum.  Maritus  Johannae  dixit,  quod  uxor  sua  erat  diabo- 
lus  qni  apparuerat  eis  et  quod  destrueret  omnes  et  quod 
bonum  erat,  quod  duceretur  alicubi  et  separaretur  a  nobis. 
Guilielmus  Belibasta  respondit,  quod  bonum  erat,  quod  Jo- 
hanna clongaretur  ab  eis  et  duceretur  alicubi  ad  aliquam 
villam ,  quod  de  cetero  non  posset  eis  obesse ,  quia  malam 
romengueriam  vel  vepram  homo  debet  removere  et  ibi  plan- 
tare bonam  flculneam. 

^ann*  quod  mala  arbor  scindenda  erat,  quia  malum 
fructum  faciebat;  —  iverunt  ad  s.  Matthaeum  et  ibi  creden- 
tes  inter  se  traetarunt,  quod  possent  facere  de  Johanna.  — 
Ea  noete  Mersendis  et  Bernardus  dixerunt ,  quod  magna 
merees  esset,  si  Johanna  interfieeretur ,  et  quod  de  aliquo 
praeeipitio  impingeretur ,  ut  moreretur,  quia  indaemoniata 
erat ,  et  dixit  Mersendis ,  si  ipsa  esset  ita  fortis  sicut  esse 
solebat,  ipsa  hoe  faceret  de  filia  sua,  et  rogo  vos  alios,  quod 
levetis  eam  ante  me.  Haeretieus  respondit,  quod  credentes 
,  fecerant  de  Johanna  quod  eis  videretur^  quia  ipse  eis  jam 
dixerat  suum  intentum ,  et  tempus  fuerat ,  quod  credentes 
non  exspeetassent  tantum. 

Guilielma  dixit,  quod  uno  modo  vel  alio  interficeretur, 
quia  dyablatz  erat,  et  magna  eleemosyna  esset,  qui  interfice- 
ret  eam  et  de  isto  saeeulo  expelleret,  et  alii  praedicti  con- 
veniebant  in  eodem. 


244 

^ie  ^äretifer  ftatten  einen  grennb  im  ITominifanev-Üfofter  gu 
^amier^ ,  SRapmunb  de  Rodesio ,  qni  erat  eorum  explorator, 
unb  ibnen  o,ki6:\  ^enntniB  gab,  trenn  in  ']3amier^  ober  treiter 
binab  etn^a^  a^g^n  fie  unterncmnien  nnirbe,  @in  Beguiniis  Gui- 
lielmus  Joannes  Ijattz  fi^  angeboten,  fic^  für  einen  ©(anbenben 
ber  (5atf;arer  an^^ncgeben,  nnb  fie  fo  ans^ufnnbfd^aften,  'i>k\t  aber 
tpurben  t?on  jenem  I^ominifaner  gen?arnt. 

Sf^oger  ^ernarbi,  @raf  ton  goi^-,  trarb  in  feiner  ^ranffieit 
confolirt  üon  ^^etrn^  5hiterii. 

Fingebat  liaereticus ,  quod  acciperet  de  carnibus  dicti 
cissorii  et  comederet,  quas  tarnen  non  tangebat  nee  come- 
debat ,  et  hoc  faciebat  propter  dictum  hominem  extraneuni, 
ne  cognosceretur  haereticus  esse,  et  ante  posuerat  pisces  in- 
fra  panem  de  quo  comedebat.  ib.  @r  foKe  eine  ^rau  de  la 
entendenca  nef)men,  bamit,  tr>enn  er  fran!  tnerbe,  er  fie  fc^icfen 
fonne,  "oa^  consolamentum  §u  empfangen.  (Sr  empfief)(t  if)m  eine 
Raimunda  quae  morabatur  cum  dicto  haeretico,  et  cum  ipse 
loquens  responderet ,  quod  adhuc  vir  ejus  vocatus  Piquinet 
vivebat,  haereticus  respondit,  quod  non  credebat,  quod  ma- 
ritus  Raimundae  viveret,  et  sive  sit  vivus^  sive  non  vivus, 
non  credo,  quod  veniat  ad  quaerendum  vos  in  partibus  istis, 
et  interim  vos  alii  potestis  facere  facta  nostra ,  si  possitis 
inter  vos  convenire. 

Diaimnnba  tj'dit  bem  mit  i()r  l^abernben  ^Järetifer  tior :  Nonne 
vos  alii  dicitis,  quod  os,  quod  habet  potestatem  benedicendi, 
non  debet  maledicere. 

Post  prandium  dictus  haereticus  non  potuit  operari,  sed 
projecit  se  in  lecto  et  projecit  se  en  la  endura,  in  qua  ste- 
tit  per  tres  dies  et  noctes,  et  quum  petebatur  ab  eo,  quod 
habebat,  respondebat,  quod  non  aliud,  et  postquam 
surrexit  de  la  endura ,  cum  ipse  loquens  venisset  ab 
extra,  et  invenit  dictum  haereticum  et  Raimundam  litigan- 
tes  etc. 

Haereticus  respondit,  quod  pro  eo,  quod  Raimundam 
sociam  suam  dederat  in  uxorem  ipsi  loquenti,  recognoscebat, 
quod  male  fecerat ,  et  si  loquens  vellet ,  ipse  absolveret  ex 
parte  Dei  ab  illa  promissione,  quam  fecerat  dictae  Raimun- 


245 

dae,  qiiando  eain  accepit  in  iixorem,  et  si  ipse  loqnens  im- 
praegnaverat  Raimundam,  ipse  haereticns  natriret  infantem 
—  —  et  tuno  dictus  haereticns  ex  parte  Dei  absolvit  lo- 
qnentem  a  mati'imonio,  qnod  fecerat  cnm  Raimnnda,  et  ipse 
promisit  haeretico,  qnod  de  cetero  non  cohabitaret  cnm  Rai- 
munda  nt  cnm  nxore ,  nee  ex  tnnc ,  qnonsqne  captns  fnit 
haereticns,  Raimnndam  carnaliter  non  cognovit,  qnia  crede- 
bat  esse  absolntns  a  dicto  matrimonio.  *) 

Quadam  die  snbito  Bianca  (intravit  cameram),  in  qna 
jacebant,  et  vidit,  qnod  dictns  haereticns  in  lecto  stabat  ge- 
nibns  flexis  in  eodem  lecto,  ac  si  vellet  carnaliter  cognoscere 
dictam  Raimnndam  vel  eam  carnaliter  cognosset,  qnod  cnm 
ipsa  Bianca  vidisset  clamavit:  Ana  Malvada,  totnm  factum 
snae  ecclesiae  turbavistis,  et  ex  hoc,  nt  dixit,  fnerat  rixa  in- 
ter  ipsam  Blancam  et  dictnm  haereticnm  et  Raimnndam, 
qnia  ipsa  Bianca,  nt  dixit,  ex  tnnc  nihil  fnit  appretiata  fa- 
ctum dicti  haeretici  —  et  addidit ,  qnod  propter  hoc  quia 
Raimnndam  cognoverat  haereticns  carnaliter,  se  fecerat  re- 
haereticari  per  Raimnndnm  de  Tolosa  haereticnm.  Et  Mer- 
sendis  respondit:  Hoho  nepos,  non  est  ergo  mirnm,  si  hae- 
reticns et  Raimunda  te  excalviaverunt,  et  si  te  sustinere  non 
potuerunt.**) 

Yolebant  transfretare  in  Siciliam,  qnia  erat  bona  terra. 

Raimundns  Esshanra  et  Bernardns  Bavili  perqnisive- 
rant  in  Sicilia  aliquem  bonnm  hominem  (haereticnm)  et 
nondnm  invenerant. 

Hngneta  audivit  dici,  qnod  Johannes  Lotaringns  erat 
Majoralis  inter  illos  de  secta  eornm  et  sapientior  inter  eos. 

Cum  diceret  eis,  qnod  multi  credentes  faciebant  multas 
rapinas  et  multa  alia  mala,  haeretici  respondebant ,  qnod 
male  faciebant  in  hoc  credentes ,  sed  tamen  omnia  mala, 
quae  fecerant,  qnando  recipiebantur  per  haereticos,  dimitte- 
bantur  eis,  et  propter  hoc  credentes  de  dicta  receptione  con- 
fidentes  multa  mala  faciebant.  Dicebant  etiam,  qnod  de  di- 


*)  2)er  ^ärettfer  mU  bie  Statmunba  für  \iä}  ^aben. 
**)  iDer  §äretifer   ift   immer  53eli6affa    in   ber    conlessio   beö  -l^etriiS 


SDfJaurtni. 


246 

ctis  malis  suis  non  sustinent  aliam  poenam,  postquam  erant 
recepti  per  eos,  qnia  bona  qnae  fecerant  in  alia  tunica,  i.  e. 
in  alio  corpore ,  eos  juvabant.  Qni  qiiidem  baptismus  non 
est  aliud  nisi  dare  la  entendensa  del  be,  i.  e.  habere  fidem 
haereticorum  et  impositio  manuum  et  libri  super  caput.  Au- 
divit  tarnen  ab  eis,  quod  nihil  valebat,  quando  pueri  haere- 
ticabantur ,  vel  secundum  eos  baptizabantur ,  quia  non 
habebant  la  entendensa ,  sed  Deus  de  pueris  providere  ha- 
bebat. 

Quod  omnes  tarn  pueri  quam  adulti  damnabuntur,  nisi 
essent  facti  boni  Christiani,  vel  nisi  eorum  animae  irent  de 
tunica  in  tunicam ,  quousque  intrarent  aliquod  corpus ,  in 
quo  haereticarentur.  Dicebant  null  am  poenitentiam  vel  sa- 
tisfactionem  hominibus  esse  imponendam ,  quia  jejunium, 
quod  faciebant  credentes  vel  alii,  nihil  valebat  eis  ad  satis- 
faciendum  pro  peccatis,  nee  propter  aliquid  aliud,  quod  non 
erant  in  veritate  et  justitia. 

Haeretici;  quando  non  multum  laborabant,  debebant  je- 
junare  et  specialiter  tres  quadragesimas ,  prima  a  festo  s. 
Martini  ad  festum  nativitatis ,  seeunda  communi  et  tertia 
circa  pentecosten  ad  festum  s.  Joannis  Bapt.,  et  tribus  die- 
bus  in  dictis  quadragesimis  et  aliis  temporibus,  quando  po- 
terant  sustinere ,  debebant  solum  sumere  panem  et  aquam, 
et  in  coquina  poterant  ponere  unam  nucem^  et  aliis  diebus 
poterant  comedere  panem,  coquinam,  vinum  et  pisces,  sed 
vinum  debebat  esse  ita  tinifactum,  quod  vix  superesset  vinum, 
ad  hoc  ut  carnem  suam  domarent;  bene  tarnen  poterant  in- 
ter  se  dispensare ,  quod  qui  laborabant  possunt  comedere 
bis  in  die.  Kaimundus  de  Tolosa  disputavit  cum  Guilielmo 
Belibasta ,  quod  posset  ter  comedere ,  quando  iret  ad 
messes. 

Dicebant ,  quod  nullus  credens  debebat  rogare  Deum, 
quia  non  erat^dignus,  et  maxime  quod  nullus  debebat  di- 
cere  Pater  noster,  nisi  ipsi  haeretici  qui  erant  in  veritate  et 
justitia,  quia  postquam  homo  dixerat  Pater  noster,  non  de- 
bebat mentiri ,  —  et  dicebant ,  quod  tantum  valebat ,  quod 
homo  taceret,  sicut  si  dictam  orationem  diceret.  De  eleemo- 


247 

synis  vero  dicebant,  qiiod  credcntcs,  quando  faciebant  elee- 
mosynas  haereticis,  habebant  magnam  mercedem.*) 

Ilaeretici  persuadebant  credentes,  qiiod  irent  ad  Eccle- 
siam  liomanam  et  confiterentur  peccata  sna  et  facerent  alia 
quae  solent  facere  catholici  fideles,  iit  viderentiir,  quod  es- 
sent  catholici  fideles.  Audivit  ab  haereticis,  quod  credentes 
poterant  communicare,  quia  per  idem  erat,  ac  si  comederent 
iiniim  morcenum  panis  ac  biberent  unum  cifum  vini.  Qnando 
haeretici  videbant,  quod  aliquis  credens  rogabat  Deum  in 
principio  vel  fine  mensae,  haeretici  deridebant  cum. 

Dicebant,  quod  miracula  quae  fiunt  per  sanctos,  fiebant 
per  rectorem  istius  mundi,  i.  e.  deum  malum,  cui  clerici  et 
sacerdotes  faciebant  altaria,  ecclesias  et  idola. 

Audivit  a  Guiliehuo  Belibasta,  quod  quaedam  mulier 
venit  ad  filium  Dei  et  dixit  ei,  quod  filia  sua  erat  facta  ra- 
biosa,  et  Dei  filius  imposuit  manum  super  caput  filiae  et 
eam  sanavit,  quae  sanatio  nihil  aliud  fiiit,  nisi  quod  anima 
filiae  egressa  fuit  de  corpore  ejus,  et  salvavit  ejus  animam, 
quia  filius  Dei  non  liberabat  homines  ab  aegritudinibus  cor- 
poralibus ,  sed  solummodo  a  peccatis  quae  sunt  animae  in- 
firmitates ,  et  propter  hoc  filius  Dei  erat  bonus  medicus, 
quia  ducebat  animas  ad  salvationem,  sicut  et  ipsi  faciebant. 

Dicebant,  quod  Fridericus  tertius  surgeret  et  ampliaret 
eorum  ecclesiam  et  manuteneret  eos  et  opprimeret  clericos, 
et  tunc  ipsi  praedicarent  et  essent  in  honore  et  ecclesia 
Romana  deprimeretur. 

Animae  eorum,  qui  non  fuerunt  recepti,  ibant  de  tunica 
in  tunicam  nee  aliam  poenam  patiebantur ,  nisi  per  totum 
temporis  spatium,  quod  erat  de  egressione  ab  uno  corpore 
usque  ad  introitum  in  aliud  corpus,  quo  tempore  cremaban- 
tur  per  ignem  mali  Dei,  sed  in  die  judicii  totus  mundus 
iste  inferior  efficietur  infernus  mari  ampliato  et  coelo  descen- 
dente  et  igne  comburente  marc  et  mari  exstinguente  ignem, 


*)  3)oc^  fotfte  ber  ©tauBeiibe  aiid)  5tnbereu  ^Umofcn  geben,  benn  er 
t'önue  hcö)  uid^t  tniffen,  ob  itic^t  ßinev  toon  biefeit  einmal  ein  SSoÜfommener 
merbe,  aud^  tt)egen  beg  guten  S^Jameng  bei  ben  9lac^barn. 


248 

in  quo  ponentur  maligni  Spiritus  et  quaerent  mortem  et 
mors  fugiet  ab  eis. 

Boni  homines  pro  nulla  re  jurarent,  sed  alii  homines 
qui  sunt  in  peccato,  scilicet  omnes  qui  non  sunt  haeretici 
vestiti,  si  jurarent,  non  tarnen  peccabant,  sicut  si  essent  boni 
homines,  et  faciliter  eis  poterat  indulgeri;  sed  si  oredentes 
pejerarent,  pro  eo  quod  sub  juramento  et  in  judicio  nollent 
revelare  haereticos,  credentes  et  eorum  sectam  et  fidem,  re- 
putabant  eos  bonos  et  firmos ,  et  tale  perjurium  faciliter 
haeretici  indulgebant. 

33ei  ber  53erat^iin^ ,  \m  eine  ^^at^olüin,  t>on  bei*  man  üer= 
rvit^cn  ]ü  toerben  fürchtete,  au^  bem  SSege  ju  rciumen  fei,  fagte 
Guilielmus  Belibasta:  posset  homo  dicere,  quod  bonum  esset, 
qi]od  mala  romengueria  quae  est  in  porta  scinderetur,  et 
quod  de  porta  amoveretur. 

Haereticati  seu  in  «anitate  seu  in  aegritudine  ex  tunc 
non  debebant  comedere  aliquid  vel  bibere,  sed  si  non  pos- 
set abstinere  a  potu,  debebat  bibere  aquam  frigidam,  et  sie 
mori  en  la  endura  erat  magnum  meritum,  et  quando  morie- 
bantur,  eorum  anima  ibat  ad  regnum  patris.  Audivit  etiam, 
quod  si  haereticati  facerent  se  minui ,  quousque  totus  san- 
guis  de  corpore  exivisset,  bonum  opus  faciebant,  ut  sie  cito 
mori  possent  et  cito  venire  ad  gloriam  patris.  Et  taliter 
occidere  se  non  reputabant  malum  vel  peccatum,  sed  bonum 
et  meritum. 

—  Quod  occidere  quaecunque  animalia  peccatum  erat,  ex- 
ceptio muribus,  serpentibus  et  bufonibus  et  talibus  similibus, 
pro  eo  quod  in  dictis  animalibus  sunt  animae  humanae  in- 
corporatae. 

Audivit  ab  Jacobo  Auterii  et  ab  aliis  ^  quod  credentes 
propter  hoc  erant  audaces  ad  faciendum  malum  aliis  homi- 
nibus  et  ad  inf'erendum  damnum  eis,  quia  confidebant,  quod 
in  morte  reciperentur  et  sie  absolverentur  per  eos  ab  Om- 
nibus peccatis  et  salvarentur ,  et  non  audivit  ab  haereticis 
vel  credentibus,  quod  haeretici  inducerent  aliquem  creden- 
tem  quem  haereticare  volebant ,  quod  restitueret  alicui  illa 
quae  male  abstulerat  vel  lucratus  fuerat  ab  eo,  ciedit  tamen, 


249 

quod  haeretici  inducerent  credentes,  qiiod  si  aliqiiid  injuste 
habuerant  ab  aliis  credentibns ,  qnod  illud  redderent ,  sed 
(non)  credit,  quod  inducerent  eos  ad  reddenduni  quod  in- 
jnste  habuerant  a  non  credentibus.  Tarnen  hoc  communiter 
haeretici  tenebant ,  quod  sive  eorum  credentes  redderent 
illud  quod  male  acquisiverant ,  sive  non ,  solummodo  quod 
reciperentur  per  haereticos,  quod  absoluti  essent  ab  Omni- 
bus peccatis  et  salvarentur. 

Johannes  loquens  (Johannes  Maurini)  fuit  infirm us  et 
jacuit  in  domo  Guilielmae  Maurinae,  et  cum  jam  desperare- 
tur  de  vita  ipsius ,  GuilieJma  dixit  ipsi ,  quod  haberent  vel 
mitterent  pro  Guilielmo  Belibasta ,  ut  ipsum  reciperet  ad 
fidem  et  sectam  suam,  et  postquam  esset  receptus,  ex  tunc 
non  biberet  nee  comederet,  sed  sie  moreretur  en  la  endura, 
quia,  postquam  mortuus  esset,  ejus  anima  in  tribus  diebus 
esset  in  paradiso  terrestri,  et  si  moreretur,  antequam  esset 
receptus,  anima  ejus  iret  de  corpore  in  corpus. 

!^ie  ^äretifer  [e^r  Begierig,  ton  ben  ©(auBenben  bie§u(big^ 
ung  be^  melioramentum  ^u  empfangen:  nisi  tale  melioramen- 
tum  fecissent  credentes ,  non  reputarentur  per  haereticos 
credentes  eorum,  et  in  infirmitate  possent  haereticari,  quam- 
vis  non  requisivissent  haereticari ,  etiam  si  loquelam  perdi- 
dissent.  Nee  haeretici  confiderent  in  credentibus  ,  nisi  vel- 
lent  eis    facere  melioramentum. 

Hudf)  ^o^anne^,  ber  33ruber  be^  '13etru^  9Jhurini,  ber  in  fei= 
ner  ^ranf^eit  nid)t  confclirt  tüerben  Will  unb  bie  @(auBenben  an* 
^u^eigen  brc^t,  fcü  anö  bem  ^ege  geräumt  irerben,  @ui(ie(ma 
fc^lägt  bieg  bem  ^etru^  DJlaurini  bor:  melius  esse,  quod  Jo- 
hannes de  isto  saeculo  expelleretur.  tiefer  baranf:  Idem 
voluistis  vos  facere  de  Johanna,  filia  Mersendis,  cui  völuistis 
dare  de  reyalgar,  ut  moreretur. 

Haereticus ,  quando  receptus  fuit ,  posuit  se  en  la  en- 
dura, dicens ,  quod  non  comederet,  quousque  sciret,  quis 
prodiderat  eum. 

Bernardus  Martinus  de  Ugenacho  berfe^t  ftd&  auf  @e^et§ 
beö  5J[uterii,  ber  i^n  confclirt,  in  bie  (Snbura:  de  tota  die  qua 
fuit  receptus,  nee  de  nocte  sequenti  nee  de  die  subsequenti 


250 

ncc  de  nocte  ipse  non  comedit  nee  bibit  nisi  aqiiam  frigi- 
dam ,  et  Ariialdns  frater  suus  administrabat  sibi  de  dieta 
aqua ,  et  tertia  die  ipse  dixit  x\rnaldo ,  quod  daret  sibi  ad 
comedendiira,  qiiia  multum  famescebat,  et  Arnaldus  respexit 
eum  mala  facie  et  irata,  et  dixit  sibi:  Et  qualiter  comedes  modo? 

Frater  Arnaldus  dixit  ei:  infortunium  veniet  vobis  nor- 
catz,  quia  dimisistis  viam  Dei  et  reversus  estis  ad  haeresin 
et  estis  factus  yreggatz ,  pro  eo  quod  comedistis  carnes, 
postquam  fueratis  receptus. 

X)erfc(6e  ^entarbuö  ^J^artinu^  finbct  Bei  feiner  9?ü(!!el^r  fei* 
neu  ^ater  tobt;  feine  (Sc^tuefter  9?aimunba  fagt  \\)n\ ,  fie  glaube, 
quod  strangulatus  fuisset  per  illos  de  Castro  de  Ilugenaco, 
quia  arteriam  pulmonis  subter  mentum  habebat  fractam  et 
compressam.  5Bernarb  SD^artinuö  glaubt  cö  felBft,  quia  pater 
suus  erat  multum  loquax  et  fuit  interfectus,  ne  eos  de  dicto 
Castro  discelaret  de  his,  quae  in  haeresi  commiserant. 

Dixit,  quod  beati  erant  ilii,  qui  bonos  homines  in  do- 
mos  suas  recipiebant,  quia  ubicunque  duo  de  bonis  homini- 
bus  erant,  in  medio  eorum  erat  Dens. 

Tota  curia  Dei  multum  gaudet,  quando  aliquis  efficitur 
credens. 

Nam  bonis  hominibus  Dens  dederat  potestatem ,  quod 
possunt  Deum  rogare  pro  aliis ,  et  multum  valebat  oratio 
eorum  et  multo  plus  quam  cujuscunque  alterius  hominis,  et 
quod  propterea  homo  debet  dare  eleemosynam  bonis  homi- 
nibus, ut  rogent  Deum  pro  homine. 

Kaimundus  Belhoti  dixit,  quod  multum  debebat  gau- 
dere ,  quod  dicta  filia  (Esclarmunda)  erat  recepta ,  et 
quod  non  daret  ei  aliquid  comedendum  vel  bibendum, 
etiamsi  peteret,  quousque  ipse  in  crastinum  reverteretur  ad 
eam ,  cni  cum  ipsa  responderet,  quod,  si  filia  ejus  peteret 
cibum  vel  potum  ,  loquens  daret  ei ,  dictus  Kaimundus  re- 
spondit,  quod,  si  ipsa  loquens  daret  comedere  vel  bibere 
filiae  suae ,  quod  hoc  faciendo  faceret  contra  animam  ejus. 
Et  dicta  filia  sua  ex  tunc  nihil  comedit  vel  bibit,  nee  petiit 
etiam  comestionem  vel  potum ,  et  fuit  mortua  die  sabbati 
sequenti  circa  horam  tertiae. 


251 

Quia  niagniim  mercedem  habebant  illi ,  qui  eis  (bonis 
hominibus)  eleemosynam  facicbant. 

Petrus  et  Giülielmiis  Aiiterii,  tratres  ipsiiis  testis,  vene- 
runt  de  Lombardia  facti  et  vestiti  ibi  haeretici. 

T)k  boni  Christiani  morabantiir  in  Lombardia,  quia  non 
audebant  hie  morari,  quia  lupi  et  canes  persequebantur  eos. 

Postquam  semel  audivcrat  homo  eos  loquentes ,  non 
poterat  carere  ipsis. 

Petrus  Clerici,  rector  de  Monte  Alionis,  multum  eam 
plangebat,  quia  veniebat  ad  partes  inferiores,  quia  ibi  non 
posset  habere  bonos  christianos,  qui  ejus  animam  salvi*rent. 

'^k  @efd;id;te  cuicö  (^cift(id;cn  ^ctntö  ($(ertct,  bcr  (St^eBriid; 
treibt,  bie  39aucnt  im  ^orfc  ai^  ^et3cr  anttagt,  aber  immer  tahn 
ein  Sln^dnger  ber  (5atf;arer  ift,  er  erftart:  volebat  se  vindicare 
de  rusticis  dicti  loci,  qui  sibi  inimicabantur ,  quocunque 
modo  se  de  eis  vindicare  posset,  et  postea  bene  de  hoc 
conveniret  cum  Deo. 


luöjöge  ans  kr  :^attKd)rift  bcr  Cn|*anttlcit|i|*djcu  Jßi- 
bliotljek  in  Hom,  bcjeidinct:  D.  III.  18. 

Processus  contra  Vaklcnses,  Paiiperes  de  Lugdiino,  aliosfiiie  Iiae- 
reticos,  Fraticellos  etc.  per  fr.  Antoniiim  de  Scpto  de  Savil- 
liano  ordinis  Praedicatoruiii  Inqiiisitorein  haereticae  pravitatis  in 
Lombardia  siipcriori  et  Marcliia  Janiiensi,  potissimumPinaroli  facti 

anno  1387  et  1388. 

nee  uon  per 

fr.  Thüinam  de  Casasco  ordinis  Piaedicatoriiin  Iiiqiiisitorem  simiiiter  in  Lom- 
bardia siiperiori  et  Marcliia  Janiieiisi  liabili  praecipiie  Gaiicei  in  dioecesi  qiioqne 
Taurinensi  ab   a.    1373—1388.    Anno    1387    die  20'°^  mensis  marcii  in  Py- 

narolio. 

Johannes  Fauvre  de  Sango.  Sessaniae  principaliter  in 
suo  facto  et  testis  in  alieno  interrogatus ,  utrum  unquam 
fuerit  in  synagoga  Valdensium,  respondit,  quod  sie  quatuor 
vicibus  in  Sancro  Bexaniae  in  domo  Johannis'Mori  habitan- 


252 

tis  dicti  loci.  Interrogiitus  de  hora  respoiidit ,  quod  circa 
horam  septimam.  Interrogatus  de  societate  et  praesentibus 
respondit ,  quod  omnes  vel  major  pars  viliae ,  qnoram  no- 
mina  ignorat.  Dejeravit,  quiim  omnes  de  dicto  loco  sint 
optimi,  catholici  et  magni  persecntores  Valdensium ,  ut  pa- 
tiiit ,  quando  fr.  Franciscus  de  Vapinco  ordinis  Minorum 
venerabilis  Inquisitor  haereticae  pravitatis  fecit  officium  et 
exterminavit  illos  de  Prato  gelato;  insuper  quos  nominabat, 
assistebant  eidem  fideliter  in  omnibus.  Item  interrogatus,  si 
per  longum  spatium  ibi  manebant,  respondit,  quod  per  ma- 
gnum,  et  dictus  Johannes  Mori  praedicabat;  post  praedica- 
tionem  suam  bibebat  et  dabat  ceteris  et  panem  benedictum 
porrigebat  omnibus,  quod  vöcatur  consolamentum. 

Item  interrogatus,  si  dictus  Johannes  Mori  faciebat  ex- 
stingui  lumina,  respondit,  quod  sie,  dicendo:  qui  habet,  te- 
neat.  Item  interrogatus,  quid  praedicabat  dictus  Mori,  re- 
spondit ,  quod  non  recordabatur ,  nisi ,  quod  dicebat ,  quod 
non  erat  purgatorium.  Item  interrogatus,  si  credebat  omnia, 
quae  dictus  Joannes  praedicabat,  respondit,  quod  sie  usque 
ad  hodieruum  diem.  Item  si  recepit  panem  benedictum  de 
nocte  apud  dictum  Joannem  seu  de  manibus  dicti  Majoris, 
respondit,  quod  sie.  Item  si  stetit  cum  aliqua  muliere  car- 
naliter ,  quando  dictus  Joannes  Mori  praecipiebat  exstingui 
himina,  respondit,  quod  sie,  bis  cum  quadam  juvene  nomine 
Margarita.    Item,  si  credebat  peccare,  respondit^  quod  non. 

Magistri  Yaldensium ,  Baridonius  et  alter  Johannes, 
ambo  de  Pulia,  praedicabant  post  comestionem: 

Primo  quod  secta  et  doctrina  eorum  erat  optima  et 
bona  et  christianorum  mala  et  quod  nullus  servatur,  nisi  sit 
de  secta  eorum. 

Item  quod  summus  Pontifex  est  de  secta  eorum  et  mo- 
ratur  in  Apulia  et  quod  ecclesia  Romana  est  ecclesia  mali- 
gnantium  et  congregatio  peccatorum  a  tempore  beati  Syl- 
vestri  citra  et  in  eo  defecit,   quousque  ipsi  eam  restoraverunt. 

Item  quod  omne  juramentum  est  peccatum  mortale. 
Item  quod  non  sunt  nisi  duae  viae,  scilicet  paradisi  et  in- 
ferni,   et  quod  nullo  modo  est  purgatorium  nisi  in  vita  ista. 


253 

Item  qiiod  eleemosynae  et  peregrinationes  non  prosunt 
animabus  defunctorum.  Item  quod  Christus  non  fuit  verus 
Deus,  qnia  Dens  non  potest  mori,  sicut  et  ipse  mortuus  est. 
Item  quod  quilibet  de  secta  eorum  poterat  consecrare  cor- 
pus Christi.  Item  praedicabat  multa  alia  per  longum  spa- 
tium,  de  quibus  non  recordatur,  et  in  fine  praecipiebat  ex- 
stingui  lumina  dicendo,  qui  habet,  teneat.  Et  recedebat  post- 
modum  transacto  aliquo  spatio  sine  lumine.  Interrogata,  si 
omnia  praedicta  credidit,  quae  praedicti  magistri  dogmati- 
zabant  et  praedicabant,  respondit  quod  sie,  quia  sie  credere 
promiserat  praedictis  magistris  Valdensibus  missis  a  summo 
Pontifice  eorum  de  Pulia.  Interrogata,  si  confessa  fuit  cum 
praedictis  magistris  peccata  sua,  respondit,  quod  sie  multo- 
ties.  Interrogatus,  si  tradidit  eisdem  aliquam  pecuniam,  re- 
spondet,  quod  sie,  prima  vice  medium  florenum,  ceteris  au- 
tera  vicibus  de  bonis  comestibilibus  suis.  Interrogata,  si  re- 
cepit  panem  benedictum  a  praedictis  magistris,  quem  vocant 
consolamentum,  respondit  quod  sie,  cum  reverentia  genibus 
flexis.  Interrogata  de  sociis,  qui  erant  praesentes,  respondit 
ut  in  primo:  Guilielmus  Maniagullo  Rambaudi,  Guilielmus 
alter  et  alii,  omnes  de  Valle  puta. 

Guilielmus  praedictus  peruza  de  Valle  puta  melius  re- 
cordatus  et  reductus  confitetur  infrascripta  sine  tortura  et 
extra  locum  torturae. 

Primo  dielt,  quod  est  de  Valle  puta  et  promisit  servare 
ritum  et  omnia,  quae  magistri  Valdenses  praedicant,  in  ma- 
nibus  praedicti  Johannis  Baridon  de  Pulia,  missus  in  par- 
tibus  istis  a  Papa  eorum  de  Pulia,  cui  fuit  bis  confessus 
peccata  sua  credens  vere  absolvi. 

In  congregatione  Valdensium  fuit  multis  vicibus  in 
Barga  in  domo  Bergaminae. 

Interrogatus,  quod  praedicabant,  respondit,  quod  inter 
alia  principalia  verba  quae  dicebant,  erat  quod  non  sunt 
nisi  duae  viae,  scilicet  paradisi  et  inferni,  et  nullo  modo  pur- 
gatorium;  item  quod  eleemosynae  et  peregrinationes  non 
prosunt  animabus  defunctorum. 

Item  quod  deberent  credere    in  Deum  Patrem    et    non 


254 

in  Christum.  Item  quod  non  sunt  celebrandae  festivitates 
sanctorum,  siciit  facinnt  Christiani,  quia  nullns  sanctns  seu 
anima  aliciijns  sancti  intravit  adhuc  paradisum ,  scd  spera- 
bunt  nsqne  diem  jndicii,  et  mnlta  alia  praedicabant,  de  qui- 
bus  non  recordatur. 

Frater  Antonius  Galosea  de  Monte  s.  Kaphaelis  dioe- 
cesis  Tanrinae  portans  habitiim  tertii  ordinis  s.  Francisei 
ab  annis  qnatnordecim.  Cognoscit  Martinnm  de  Presbytero 
de  Vico  dioec.  Tauiin.  Martinns  ivit  ad  enm  cnm  piesby- 
tero,  qni  regebat  curam  dicti  loci,  qni  fnerat  frater  Martini, 
nomine  frater  Petrus  de  Sardegna. 

Stando  juxta  ignem  Martinus  coepit  dicere,  quod  inve- 
niebat  in  quodam  suo  libro,  quod  prima  gratia  et  primum 
sacramentum  quam  et  quod  Dens  fecerit,  fuit  et  extitit  in 
pane,  et  illud  sacramentum  excedit  et  superat  omnia  sacra- 
menta,  et  interdum  parata  mensa  cepit  unum  panem  et  po- 
suit  super  genu  suum ,  deinde  incissit  tres  bucellas  panis 
praedicti ,  quarum  unam  dedit  dicto  fratri  Petro ,  alteram 
fratri  Antonio  et  tertiam  uxori  suae.  Item  fecit  alias  duas 
bucellas ,  ex  quibus  dedit  unam  cuidam  ancillae  suae  et 
aliam  sibi  ipsi  signato  pane  prius  per  ipsum  signo  s.  cru- 
cis  5  qui  omnes  comederunt  et  receperunt  dictam  bucellam 
panis  quilibet  genibus  flexis ,  deinde  biberunt  omnes  simul, 
scilicet  unus  post  alterum. 

Frater  Antonius  recepit  officium  audiendi  confessiones 
et  potestatem  sibi  datam  genibus  flexis  humiliter  a  dicto 
Martino,  qui  signavit  eum  signo  s.  crucis  dando  sibi  pote- 
statem audiendi  confessiones  et  al)solvendi ,  dicendo  quod 
habebat  majorem  potestatem  super  hoc,  quam  alius  sacerdos, 
et  hanc  potestatem  dabat  sibi  de  anno  in  anno.  In  anno  se- 
quenti  recepit  iterato  eandem  auctoritatem  a  dicto  Martino. 

Frater  Antonius  respondit ,  quod  fuerunt  duo  homines, 
qui  duxerunt  eum  ad  locumMachiarum,  quorum  unus  teti- 
2'it  ei  disfitum  aurictalem  more  Valdensium.  Fuerunt  ibi 
circa  numerum  novem  personarum ,  et  ipse  erat  decimus, 
quorum  unus  posuit  unum  panem  frumenti  in  manibus  suis, 
ipseque  benedixit,  dividit  et  dedit  singulis,  qui  ibi  erant,  si- 


255 

cut  fecerat  sibi  Martinus  de  Piesbyteio,  qui  omnes  et  sin- 
guli  osculati  fuerunt  panem  postea  comederunt.  Post  haec 
quaedam  vetula  porrexit  omiiibus  potiim ,  primo  bibendo 
sibi.  Interrogatus,  si  ibi  illo  sero  fecerunt  synagogam,  respon- 
dit  quod  sie*),  sed  ipse  non  interfuit,  quia  balneatus  erat,  veni- 
endo  successive  de  loco  Machiarum  versus  Bogolenum,  in- 
venit  quandam  vetiilam  caecam,  quam  absolvit  faciendo  sibi 
Signum  orucis.  Interrogatus ,  si  seit  vel  cognoscit  aliquem 
de  dicto  loco  Bogoleni  de  haeresi  suspectum ,  respondit 
quod  sie  quandam  tabernariam.  Interrogatus,  quomodo  scie- 
bat  ipsam  esse  haereticam,  respondit,  quod  ipsa  tetigit  sibi 
duos  digitos,  videlicet  in  acie  digitorum,  dicens  ipsa  sibi: 
vos  bene  veneritis.  Ego  credo,  quod  vos  estis  de  secta  no- 
stra,  sicut  erat  presbyter  s.  Mariae  (de  Nonareto),  et  quia 
de  more  ipsorum  est,  quod  mulieres  tangunt  duos  digitos, 
et  homines  digitum  auriclarem  ad  cognoscendum  se  ipsos 
haereticos  intra  se. 

Bis  fuit  in  synagoga  in  loco  Avigliae,  videlicet  de  anno 
millesimo  trecentesimo  octagesimo  quinto  mense  Septembri 
in  domo  hospitii  quod  tenet  signum  Angeli  in  Burgo  veteri, 
in  quadam  domo  retro  magnum  palatium;  erant  quinque 
mulieres  et  sex  viri  et  non  plus,  inter  quas  mulieres  erant 
duae  meretrices  publicae. 

In  illa  synagoga  praedicavit  ille,  qui  facit  bergamenos, 
dicens  quod  gratia  panis  erat  super  omnem  gratiam  quam 
dederit  Dens  et  super  baptismum  et  super  fidem  catholi- 
cam.  Et  tunc  frater  Antonius  deponens  benedixit  et  divisit 
panem  et  dedit  singulis,  deinde  dicta  vetula  dedit  singulis 
ad  bibendum;  postea  stinxerunt  lumina,  dicendo:  quilibet 
faciat  illud  pro  quo  est  ibi,  qui  habebit,  teneat.  Secundo 
anno  millesimo  trecentesimo  octagesimo  sexto  de  mense 
Maji  stantibus  dictis  personis  et  in  dicto  loco,  et  ultra  prae- 
dictos  fuit  presbyter  quidam,  cujus  nomen  ignorat,  qui  est 
de  partibus  ultramontanis  de  Delpbinata  vel  Provincia  et 
morabatur  in  Avillia.    Et  fecerunt  synagogam  illo  modo  et 


*)  Synagogam  facere  fjeif^t  ai\o:  ?ici^terau§röfrf;en  jc. 


256 

dictus  presbyter  dedit  panem  dicendo ,  quod  gratia  panis 
erat  major  omni  gratia,  siciit  supra.  Dicit  etiam  dictus  fra- 
ter  Antonius,  quod  in  vilario  fochardi  fuit  semel  ipse  in  sy- 
nagoga,  in  palacio  Perini  Kotarii,  et  unus  suus  filius  natu- 
ralis ipsam  ibi  congregavit  de  anno  millesimo  trecentesimo 
octagesimo  sexto  mense  Septembri.  Ibi  erat  Johannes  de 
Pratolono;inco  de  dicto  loco  Vilarii  et  filius  Ducole  Javenno 
faber  qui  tenet  ibi  fusinam  etc. 

Martinus  dicebat ,  quod  Deus  non  est  in  sacramento 
eucbaristiae,  sicut  dicunt  et  credunt  Cbristiani,  sed  semper 
est  in  coelis  et  videt  eum  stando  in  lecto  suo,  et  trufabatur 
de  uxore  sua ,  quando  veniebat ,  de  ecclesia.  Et  dicebat, 
quod  viderat  Christum  in  altaris  sacramento,  dicens  etenim, 
quod  ecclesia  Romana  est  domus  mendacii  a  Deo  repro- 
bata.  Item  quod  nullus  est  papa,  nee  sacerdos.  nee  absol- 
vere  potest  a  peccatis,  nisi  sit  de  secta  sua  et  suorum.  Item 
quod  ipse  judicabit  episcopos  et  inquisitores,  qui  ipsum  et 
suos  judicati  sunt,  et  maledicebat  de  omnibus  clericis  eccle- 
siae  Romanae.  Item  quod  non  sunt  nisi  duae  viae,  paradisus 
et  infernus,  et  nullo  modo  credit,  quod  sit  purgatorium,  et 
quod  non  debent  fieri  solemnitates,  quae  fiunt  (circa)  sepe- 
liendos  moiluos  et  eorum  sepulturam.  Item  dixit,  quod  con- 
cedere  ad  usuram  decem  florenos  pro  undecim  vel  decem 
duobas  non  erat  peccatum.  Item  quod  non  est  credendum 
aliquod  sacramentum  ecclesiae  valere  ad  salvationem  animae 
praeterquam  baptismum,  quia  alia  non  sunt  sacramenta,  sed 
fuerunt  inventa  propter  avaritiam  per  ecclesiasticas  persouas. 
Item  quod  sancti  et  sanctae  non  debent  venerari,  uec  coram 
eis  affigi  candelae,  quia  non  possunt  juvare  nisi  solus  Deus. 
Interrogatus,  quod  dixit  sibi  dictus  Martinus  in  fine  verbo- 
rum,  respondit,  quod  dixit  ei,  si  volebat  credere  praedicta 
fore  Vera  et  esse  de  secta  sua,  quod  esset  salvus  et  magnus 
in  gloria  apud  Deum  Patrem,  sed  oportebat,  quod  negaret 
tidem  Romanae  ecclesiae  tanquam  falsam  et  adhaerere  fidei 
suae  tanquam  verae.  Interrogatus,  si  negavit  fidem  catholicae 
ecclesiae  ^  respondit  quod  sie,  in  manibus  dicti  Martini ,  et 
promisit    ei    esse  de  secta  sua  omni  tempore  vitae    suae    et 


257 

ciedere  oninia,  quae  dicebat  Martinus  taiiquam  vera,  ut 
consequeretur  salvationem  animae  suae,  et  adorare  pro  deo 
suo  draconem,  qui  pugnat  cum  Deo  et  angelis  ejus,  et  est 
ferocior  et  potentior  Deo,  et  sie  spopondit  in  manibus  dicti 
Martini.  Ista  verba  dixit  ei  Martinus  anno  millesimo  tre- 
centesimo  octagesimo  sexto  in  die  festi  b.  Nicolai  in  loco 
vici  in  domo  dicti  Martini,  et  ipse  stetit  iti  tali  fide  et  cre- 
dencia  duobus  annis  et  nunc  cognoscit,  quod  male  credidit 
et  vellet  libenter ,  quod  lupi  rapaces  comederent  vel  come- 
dissent  corpus  suum,  vel  aliter  suum  corpus  pateretur  varia 
tormenta,  dum  tamen  ejus  anima  salvaretur. 

Habet  socios,  qui  receperunt  similem  auctoritatem  au- 
diendi  confessiones  et  absolvendi  a  dicto  Martino,  fratrem 
Jacobum  Bech  de  Cher,  fratrem  Angelum  de  Marcha,  fra- 
trem Johannem  Bergetum  de  Carmagnolia  et  fratrem  Pe- 
trum  de  Sardegna  presbyterum  supradictum  et  Fontanellum 
de  Vico  supradictum.*) 

Item  dictus  deponens  suo  juramento  dixit ,  se  fuisse 
duabus  vicibus  in  synagoga  Secuxiae ,  quae  fiebat  in 
domo  etc. 

Frater  Antonius  dixit,  quod  sunt  viginti  quinque  anni 
elapsi  et  ultra,  quod  incepit  in  loco  Andeselli  in  domo  Lau- 
rentii  de  Lormea,  in  qua  domo  fiebat  synagoga,  erat  in  di- 
cta  synagoga  bene  viginti  quinque  vicibus  in  uno  anno,  et 
erat  portonerius  et  stabat  intus  clauso  ostio  et  recipiebat 
panem  et  potum  sicut  et  alii  et  modo  supradicto,  quae  fa- 
ciunt  haeretici  in  signum  sacramenti.  Magister  eratLauren- 
tius  de  Lormea,  cujus  erat  domus.  Interrogatus,  quod  fiebat 
in  dicta  synagoga,  respondit,  quod  comedebant  et  bibebant 
cum  laetitia  magna,  incipiendo  quando  gentes  de  terra  ive- 
rant  ad  dormitionem  circa  primum  somnum  et  ultra,  post 
bibitum  et  comestionem  stinguebant  lumina,  dicentes:  qui 
habet,  teneat,   et  illic  erant  viri  et  mulieres  proximo  gradu 


*)  golgt  bie  Eingabe  bcr  ^^evfonen,  bie  in  ber  @i?nagoge  Vilarii  fo- 
chardi  tüarcn,  3lm  SJonbe  oben  fte^t:  Martinus  combustus  fuit  in  loco 
Avilianiae,  Comit.  Sabaudiae  et  dioec.  Taurin. 

S)öÜiii9er,  ©cfd).  b.  ®cftcn.    2)otumente.  17 


258 

sibi  attinentes ,  et  sie  stabaut  usque  circa  auroram.  Liter 
mulieres  erat  major  Bilia  de  la  Castagna,  quae  mortua  est, 
quae  porrigebat  omnibiis  ibi  exsistentibiis  potum ,  quando 
ponebant  se  ad  mensam ,  quem  potum  apportabat  in  una 
fiola,  et  potus  ille  erat  turpis  aspectu,  et  si  quis  satis  sum- 
psisset,  inflasset  multum,  ita  quod  unus,  qui  multum  sum- 
psit ,  fere  mortuus  est ,  et  de  tali  potu  ipse  et  omnes  alii 
sumebant  toties,  quoties  initiabant  supradictam  synagogam, 
et  erat  seu  esse  debebat  talis  efficaciae,  quod  qui  de  ipso 
sumpserat  semel,  non  postea  poterat  derelinquere  societatem 
praedictae  synagogae,  et  fama  erat,  quod  tenebat  buffonem 
grossum  sub  lecto ,  quem  nutriebat  cum  carnibus  et  pane 
et  caseo.  Interrogatus,  propter  quod  tenebat,  respondit,  ut  de 
stercore  ipsius  faceret  poculum  praedictum  sive  beneficia 
supradicta.  Interrogatus,  si  praedicta  mulier  exercuit  prae- 
dicta,  respondit,  quod  sie  multoties  et  toties  quoties  venie- 
bant  ad  synagogam.  Interrogatus ,  utrum  haberet  sociam, 
respondit  quod  sie,  Bonam  la  Cortona  quae  mortua  est,  et 
Alaxiam  de  Garzo,  viro  suo,  quae  magistra  est  in  supersti- 
tione  praedicta.  Interrogatus,  quod  poneret  in  praedicto  po- 
culo,  respondit  quod  de  stercore  praedicti  buffonis,  et  quod 
fuit  inculpata,  quod  comburebat  capillos  suos,  et  pillos  pe- 
(tinis  vel  inguinis  in  poculo  praedicto  miscebat  et  tunc  po- 
culum faciebat  in  vigilia  Epipbaniae  in  sero  circa  ignem, 
et  boc  ipsa  confessa  fuit  in  vita  et  in  morte,  et  die  primo 
Martii  initiabat. 

Interrogatus,  quae  alia  esset  socia  supradietae,  respon- 
dit, quod  Alaxona  la  Lauriana.  Interrogatus,  quae  succes- 
serit  supradietae  Biliae  magistrae  in  synagoga,  respondit, 
quod  Agnexina  Labra  cognata  ejus,  uxor  fratris  ejus,  cujus- 
dam  Aleriae  de  furno,  et  babet  ampuletam  sive  habere  de- 
bet.  Vidit  in  synagoga  circa  triginta  viros  ad  plus  et  circa 
Septem  mulieres  (geigen  bie  9^"unen.)  33ei  im'mx  ^eipt  eö:  Non 
fuerunt  in  dicta  synagoga,  sed  peccabant  cum  attinente.*) 


*)  58ei  bell  Dramen  Der  2öei6er  bei^t  e§  511  Agnexina  Labera  unb  Ja  - 
cobiua  la  Buza:  cum  diiabus  couciibuit  dictus  depoueus. 


\ 


259 

InteiTOgatus ,  si  abnegavit  observationes  ecclesiae  Ro- 
manae  et  fidem  catholicam,  respondit,  quod  sie  in  manibus 
de  Lorniea  habitatoris  Andeselli  et  magistri  praedictae  sy- 
nagogae.  In  special!  abjuravit  incarnationem  Christi ,  pas- 
sionem,  resurrectionem  et  ascensionem  ejusdem,  quia  Deus 
non  potuit,  nee  voluit  tantum  se  humiliare,  quod  accipeiet 
earnem  humanam.  Item  abjuravit  in  manibus  praedicti  Lau- 
rentii,  sacramenta  ecclesiae  nulla  esse,  nee  ad  salutem  animae 
prodesse,  et  in  speciali  sacramentum  baptismatis,  extremae 
unctionis,  corporis  Christi,  matrimonii  et  poenitentiae,  quia 
haec  omnia  erant  vanae  gloriae.  Dixit  tarnen ,  quod  prae- 
dicta  consensit  et  abjuravit  per  metum  seu  violentiam,  adeo 
quod  percussit  eum  cum  gladio  super  eaput  usque  ad  efiu- 
sionem  sanguinis.  Ante  dictam  percussionem  fuit  duabus 
vel  tribus  vicibus  ad  dictam  synagogam,  et  post  percussio- 
nem sex  vel  Septem  vicibus. 

Dictus  Laurentius  de  Lormea  praedicabat  et  dicebat, 
quod  omnes  crederent  in  Deum  Patrem ,  qui  erat  creator 
coeli  tantum  et  non  terrae ,  sed  draco  magnus  erat  creator 
terrae  et  dominus  mundi  et  potentior  Deo  in  terra.  Inter- 
rogatus  frater  Antonius ,  utrum  fuerit  ad  dandum  consola- 
mentum  alicui  personae  infirmae  de  secta  haereticorum,  re- 
spondit,  quod  sie,  ad  dandum  Alaxonae  la  Lauriana  de  di- 
cto  loco  Andeselli,  dum  laboraret  in  extremis  in  domo  Do- 
mini Gribaudi,  in  qua  nullus  morabatur  et  ibidem  vicarius 
de  dieto  loco  Andeselli  cepit  buccellam  panis  dicens  dietae 
Alaxonae:  credis  tu,  quod  istud  sacramentum  sit  majus  sa- 
cramentum, quam  sit  istius  panis  et  sit  major  eucharistia  et 
aliis  sacramentis  datis  per  presbyteros  et  alias  ecclesiasticas 
personas,  quae  mulier  respondit,  quod  sie,  et  exinde  junctis 
manibus  cum  devotione  recepit  et  posuit  ad  os  suum  ostu- 
lando  dictam  bucellam.  Deinde  dictus  vicarius  et  Guido 
Maneria  de  dicto  loco  Andeselli  posuerunt  pannos  dietae 
mulieris,  in  quibus  jacebat  super  os  et  eaput  suum,  et  in 
crastinum  reperta  fuit  defuneta.  Interrogatus,  si  fuit  ad  alia 
eonsolamenta ,  respondit,  quod  fuit  ad  consolamentum  Bi- 
liae  la  Castagna  ,'sed  quia  multae  personae  ibi  erant,    non 

17* 


260 

fuit  servata  solemnitas  praedicta ,  sed  tarnen  venit  Lauren- 
tius  de  Lormea,  qui  dedit  sibi  potum,  postea  tenendo  bu- 
cellam  dixit  dictae  mulieri,  recorderis  de  hoc,  ostendendo 
sibi  dictam  bucellam  panis ,  quam  recepit  manibus  junctis 
cum  lacrymis ,  postea  revolvit  sjbi  pnlvinal  sui  lecti  super 
Caput  et  pectus  et  statim  spiravit. 

Fuit  duabus  vicibus  in  synagoga ,  quae  fiebat  in  loco 
Cher  ad  domum  Beiardi  Rascherii,  ubi  Berardus  praedictus 
praedicabat.  Dicebat,  quod  panis  erat  super  omnia  sacra- 
menta,  et  quod  non  erat  credendum  sacramentis ,  quae  da- 
bant  alii  sacerdotes  et  personae  ecclesiasticae.  Item  quod 
Dens  non  venerat  in  virginem,  nee  passus  et  sepultus  f'ue- 
rat.  Item  quod  apostoli  et  sancti  non  debent  venerari,  nee 
debent  eorum  vigiliae ,  et  quod  Christus  natus  erat  de  b. 
Maria  et  ejus  viro  Joseph  carnaliter,  quia  a  praedictis  con- 
ceptus,  non  ex  spiritu  sancto.  Item  dicebat  idem  Berardus 
praedicando,  quod  mortiio  corpore  mortua  anima,  et  bis  di- 
ctis  et  aliis  habebat  panem  et  dabat  cuilibet  eorum ,  qui 
erant  ibi  praesentes,  bucellas  panis,  dicendo  quod  panis  erat 
super  omnia  sacramenta  illis  praesentibus  et  recipientibus 
manibus  junctis  et  cum  devotione.  Exinde  dabat  potum  sin- 
gulis  quaedam  mulier  nomine  Agnexina  la  Biancarda  de 
Cher,  uxor  Bianchardi  de  Curte.  Dicebat  etiam  dictus  Be- 
rardus, quod  draco  erat  potentior,  quam  Dens,  et  quod  po- 
terat  plus,  quam  Dens  in  mundo  isto,  et  omnia  vincebat  quae 

Dens  fecerat  et pane  et  vino  assumptis  dicebat  idem 

Berardus:  Domini  et  Dominae,  nos  sumus  omnes,  qui  sumus 
hie,  de  una  secta  et  una  credencia  seu  fide,  et  faciebat  om- 
nes jurare ,  quod  essent  omnes  de  illa  secta  et  fide  et  om- 
nia eorum  facta  secrete  tenerent,  super  uno  libro,  quem  in 
manibus  suis  tenebat;  deinde  dicebat:  vos  omnes  scitis, 
quare  hie  simus;  qui  habet,  teneat,  et  stingebat  lumen,  ex- 
inde stabant  per  spatium  unius  horae  vel  diiarum  se  carna- 
liter commiscendo.*) 


*)  5'^^9^"  ^'^  9?ainen  ber  2(ntrefeiiben. 


261 

Interrogatns,  si  ipse  misciüt  se  tiinc  cum  aliqua  muliere, 
respondit,  qiiod  ]ion. 

Interrogatns  de  seciinda  vice,  in  qua  dicit,  quod  fiebat 
synagoga  in  domo  dicti  Berardi,  respondit,  quod  facta  fuit 
de  diclo  anno  mense  Septembri  in  camera  juxta  cellarium, 
et  ipse  tunc  se  miscuit  carnaliter  cum  aliqua  de  cujus  no- 
mine non  recordatur.  Item  interrogatns  deponens ,  utrum 
fuerit  in  aliqua  alia  synagoga  sen  congregatione  Valdensinm 
in  Pedemonte ,  respondit ,  quod  sie  in  Monte  -  canale  anno 
millesimo  trecentesimo  octagesimo  octavo  de  nocte  circa  vi- 
ginti  vicibus.  Magistri  principales  sunt  filius  Ugolini  de 
Grassoto  et  Victus  mealis.*) 

Interrogatus  de  mulieribus  respondit,  quod  viditomnes 
infrascriptas  mulieres  in  dicto  loco  de  nocte  et  quod  com- 
miscuerunt  cum  praedictis  ibidem,  et  magistra  et  principa- 
lis  erat  Jacobina,   filia  Berchoti  de  Manchissino. 

Interrogatus,  si  vadunt  omnes  simul,  respondit,  quod 
non,  sed  dividunt  se  in  duas  vel  tres  partes,  et  semper  ha- 
buit  imam  in  sortem ,  et  in  speciali  grossam  Jaconnetam 
praedictam  revenditricem  castaneorum  Viconiae,  quae  filat 
lanam,  et  unam  illarum  quattuor  juvenum,  quae  morabantur 
prope  dictam  magistram. 

Finita  praedicatione  recipiebant  cum  reverentia  bucel- 
lam  panis  de  manu  alicujus  praedictorum  et  aliquantulum 
bibebant,  postea  unus  ex  praedictis  stingebat  lumen ,  qui 
habet,  teneat,  dicendo.  Hoc  fiebat  semel  vel  bis  in  mense, 
dummodo  non  sit  tempus  pluviosum. 

Interrogatus ,  si  in  loco  Saugani  dioec.  Taur.  fuit  ad 
aliquam  synagogam,  respondit,  quod  sie  duabus  vicibus.  Ja- 
cobus,  in  cujus  domo  fiebat  synagoga,  dicebat,  quod  panis, 
quem  dabat,  erat  majus  sacramentum,  quod  esset  et  super 
omnia  sacramenta,  et  quod  draco  pugnabat  contra  Deum  et 
erat  potentior  ipso  in  mundo  isto ,  et  talis  draco  debcbat 
adorari,   et  dicebat,  quod  purgatorium  non  erat  nisi  in  isto 


*)  folgen  bic  ^Jamen  bcr  9JJänner  unb  SBeiBer, 


262 

mundo  et  quod  homo  non  patiebatur  poenam  nisi  in  isto 
mundo.  Deinde  stingebat  lumen  dicendo,  qui  habet,  teneat.*) 

Interrogatus,  quas  habuit  deponens  in  sortem,  seu  cum 
quibus  commiscuit  in  dicta  synagoga ,  respondit,  quod  in 
prima  vice  habuit  sororem  dictae  fatuae ,  quae  erat  pnlchra 
juvenis;  secunda  vice  habuit  quandam  juvenem,  quae  mora- 
tur  juxta  foxatum  castri.  Dictus  Jacobus  faciebat  eos  ju- 
rare  et  promittere ,  quod  servarent  monita  sua  et  quod  te- 
nerent  secrete  omnia  sub  poena  mortis. 

Frater  Antonius  befennt  bann  breimaf  in  bei*  @^nagoge  ju 
Trania  getDcfen  ^u  fein ,  iro  Bastardinus  de  Trania  magister 
war,  ber  bie  5{ntrefcnben  auf  ein  rct^eö  ^ud^  fd)h}i?ren  Heg. 
Primo  dicebat  mahim  de  ecclesia  et  sacramentis  ecclesiae 
et  de  ecclesiasticis  personis.  Secundo  dicebat,  quod  mortuo 
homine  non  sentit  postea  poenam  in  alio  mundo.  Item  quod 
draco  debebat  adorari  et  erat  potentior  Deo  in  mundo  isto. 
Item  quod  ipse  nesciebat  nee  etiam  alii  magistri  in  fide 
ipsorum  invenire  seu  cognoscere,  quod  Christus  natus  fuis- 
set  de  virgine  Maria,  nee  credidit,  ipsum  esse  filium  Dei; 
sed  solus  erat  Dens,  qui  dicitur  altus  pater,  nee  aliqua  per- 
sona poterat  salvari,  nisi  esset  de  sua  secta  et  fide  praedicta. 
Ipse  deponens  dicebat  similia  in  sua  praedicatione.  Dicebat 
etiam,  quod  erant  magni  magistri,  qui  poterant  absolvere  a 
peccatis  et  coniessiones  audire.  Sed  neminem  cognoscebat, 
ut  dicebat  dictus  Bastardinus,  qui  hoc  posset  facere,  nisi 
esset  de  secta  ipsorum.  His  pcractis  stingebat  lumina  di- 
cendo, qui  habet,  teneat.  **)  Interrogatus,  si  commiscuit  se 
cum  aliquibus  ex  dictis  mulieribus,  respondit,  quod  sie,  cum 
duabus,  in  qualibet  synagoga  unam. 

Frater  Antonius  de  synagoga  in  Janenia.  Docebatur 
primo,  quod  praecepta  ecclesiae  non  ligant  animas,  nee  ob- 
ligant  ad  culpam  et  poenam  aliquam,  et  quod  non  est  pec- 
catum  in  dominicis  diebus  laborare,  et  comedere  carnes  in 
quadragesima  et  vigiJiis  sanctorum  et  diebus  sabbati,    quia 


'")  golgen  bie  ^ianten. 

')  ^cfgen  bie  9?amen  ober  "i^erfcnalfcefd^reibimgeii. 


263 

ecclesia  Romana  non  potuit  nos  obligare  ad  tales  observa- 
tiones.  Item  quod  Dens  non  recepit  carnem  hnmanam  et 
quod  b.  Maria  non  est  virgo  nee  mater  Dei.  Item  qnod 
Dens  non  potest  esse  in  sacramento  altari.  Item  quod  apo- 
stoli  et  alii  sancti  et  sanctae  nullam  virtutem  habent,  nee  ad 
ipsos  est  reeurrendum. 

Item  quod  omnia  ista  visibilia  sunt  creata  per  draeo- 
nem  magnum,  qui  pugnat  cumDeo  et  est  fortior  in  mundo 
isto  et  debet  adorari  pro  Deo.  Item  quod  nullum  est  pur- 
gatorium  et  mortuo  eorpore  mortua  anima  et  postea  anima 
nullam  recipit  poenam.  Item  finita  praedieatione  dabat  ju- 
ramentum  existentibus  ibidem ,  quod  omnes  essent  secreti 
et  firmiter  erederent  omnia  praedieta  tanquam  vera,  et  om- 
nes jurabant,  postea  stinguebant  lumen  dieendo,  qui  habet, 
teneat. 

Ipse  deponens  prima  viee,  qua  fuit  in  dieta  synagoga, 
dispensavit  panem,  dieendo,  eredatis,  quod  iste  panis  prae- 
valet  omnia  saeramenta  ecelesiae  Romanae,  et  quilibet  reci- 
piebat  genibus  flexis  de  manu  sua. 

In  loco  Covaciarum  fuit  duabus  vicibus  ad  synagogam, 
prima  viee  de  anno  millesimo  treeentesimo  octagesimo 
quinto,  secunda  viee  mense  Madii,  et  Martinus  de  Presby- 
tero  de  Vieo  eum  ibi  mandavit. 

In  Florentia  interfuit  Synagogae.*) 

In  Pynayrolio  synagoga  fit  in  domo  eujusdam  Beginae 
Coletae.  Magister  prineipalis  erat  Petrus  de  Belmonte  de 
Prato  gelato  habitaos  in  Pinayrolio.  Dieebat^  quod  draeo 
est  fortior  Deo  in  mundo  isto  et  debebat  adorari.  Item  di- 
cebat  malum  de  eeclesia  et  eeelesiastieis  personis  et  quod 
mortuo  homine  non  sentit  postea  poenam.  Item  quod  nee 
ipse  nee  alii  magistri  seiunt ,  vident  vel  eognoseunt ,  quod 
Christus  natus  fuit  de  V.  Maria,  nee  eredunt,  ipsum  esse 
filium  Dei,  sed  solus  erat  altus  pater,  eui  eredunt,  nee  ali- 
qua  persona  poterat  salvari ,  nisi  esset  de  eorum  secta  seu 
fide.     Dieebat  etiam,    quod  magni  magistri  de  eorum  secta 


folgen  bie  ^f^amen  bcr  5(nn3e[enben. 


264 

poterant  absolvere  a  peccatis  et  confessiones  audire,  et  quod 
sacramentum  eucharistiae  non  erat  verum  sacramentum.  Fa- 
cta vero  praedicatione  dicebat:  vos  scitis,  qua  de  causa  estis 
bic,  faciatis  id  pro  quo  estis,  qui  habet,  teneat,  et  stinge- 
bant  lumina. 

Item  dixit,  quod  Donna  Johanna  (de  Francia)  portabat 
secum  unum  potaficukim  de  corio ,  in  quo  erat  potus  de 
vino,  qui  potus  erat  valde  dulcis,  et  eum  porrexit  Coletae, 
quae  dabat  de  ipso  ad  bibendum  omnibus,  qui  intererant  in 
synagoga. 

Petrus  de  Behnonte  et  Basternus  duxerunt  fratrem  An- 
tonium  deponentem  ad  domum  Johannis  Buffe ,  quando 
primo  venit  in  Pinayrolium ,  qui  tetigit  sibi  digitum  auri- 
clarem  dicendo  ei:  vos  bene  veneritis ,  vos  habetis  multos 
bonos  amicos  in  terra  ista  et  cito  videbitis  eos ,  et  iverunt 
ad  bibendum  in  apotheca  Johannis  Buße,  et  etiam  Kicolaus 
Fornerius  de  Gratianopoli  venit  ibi  et  tetigit  fratri  Antonio 
manum  dicendo  ei:  vos  bene  veneritis,  non  possum  modo 
esse  vobiscum  in  caritate ,    sed  alius  ero  in  majori  caritate. 

Synagoga  in  Fruguscho,  in  Castagnol  Scalengiarum,  in 
loco  Phmiciarum ,  in  loco  Alpignani ,  in  Aviglia  et  Burgo 
Paglarini,  in  Villario  Armexii,  in  Alpignana,  in  Valle  Lan- 
cei  in  Germagnano,  in  loco  Bubianae. 

xA.nno  millesimo  trecentesimo  octagesimo  septimo  inter- 
rogatus  est  frater  Antonius  de  sancto  RaphaeUo  (de  tertio 
ordine  Francisci.*)  Quidam  faber  dixit  sibi:  vadite  vos  ad 
domum  Martini  de  presbytero,  ipse  dabit  vobis  de  suo  pane 
benedicto,  et  respondit  deponens,  mihi  non  dabit,  Cfuod  sa- 
tis  habeo  mecum.  Et  faber  incepit  ridere  et  dicere:  Va- 
datis,  vadatis,  ipse  bene  dat  aliis  et  dabit  vobis. 

Invenit  apud  Martinum  Fontanelhim  Presbyterum  quen- 
dam  Petrum  de  Sardinia,  qui  fuit  apostataMinorum.  Audi- 
vit  Martinum  praedicare:  quod  debebat  credere  in  Deum 
Patrem  tantum ,  et  quod  Christus  non  est  Dens ,  nee  V. 
Maria  mater  Dei,  quod  non  est  sacramentum  altaris ,  sicut 


*")  3^n  \)ai  Martinus  de  Presbytero    \nv  tic  ^eftc  angetüorben  1380. 


265 

credunt  christiani ,  sed  est  semper  in  coelis ,  et  qiiod  vidit 
Deiim  stantem  in  lecto  siio  et  truphabatur  de  nxore  sua, 
qiiando  veniebat  de  terra,  et  dicebat,  quod  viderat  Christum 
in  altaris  sacramento.  Item  quod  Romana  ecclesia  est  do- 
mus  mendacii  a  Deo  reprobata.  Item  quod  nullus  potest 
esse  papa  vel  episcopus  vel  sacerdos,  nee  absolvere  a  pec- 
catis,  nisi-  sit  de  secta  sua  et  suorum.  Item  quod  Papa  etc. 
non  possunt  eos  excommunicare  et  quod  ipse  judicabat  In- 
quisitores,  qui  persequuntur  ipsos,  et  est  in  cathedra  sicut 
apostoli.*)  Martinus  dixit  ei,  si  volebat  credere  praedicta 
fore  vera  et  esse  de  secta  sua,  quod  esset  salvus  et  magnus 
in  gloria  apud  Deum  patrem ,  sed  oportebat  quod  negaret 
fidem  Romanae  ecclesiae  tanquam  falsam.  (5ö  terf^rec^en 
aüe:  et  quod  adoraret  pro  deo  suo  diabolum ,  qui  pugnat 
cum  Deo  et  angelis  et  est  potentior  etc.  Et  acceptavit  esse 
sacerdos  sectae  genibus  flexis ,  et  in  fine  Martinus  dedit  ei 
potum  de  quodam  vasculo,  quem  habebat  juxtalectum  suum 
et  bibit  primo ,  et  postea  dedit  sibi  et  accepit  et  bibit  in 
Signum  auctoritatis  praedictae  et  professionis  ejusdem  sectae 
et  accepit  auctoritatem  audiendi  confessiones ,  et  antequam 
recederet,  confessus  est  peccata  sua  Martino.  **) 

Jacobus  Borellus  sartor  de  Vico  sponte  confessus  est, 
se  ivisse  Romam  anno  millesimo  trecentesimo  octagesimo 
sexto  cum  Petro  Garigli ,  fratre  Jacobo  Retho  —  —  et 
Martino  de  Monte  Vici.  Ibidem  Jacobus  juravit  coram 
praedictis  tactis  scripturis,  stare,  favere  et  pertinere  mandatis 
praedictae  sectae. 

Jacobus  Beth:  sunt  elapsi  triginta  anni  vel  circa,  quod 
recepit  habitum  illorum,    qui  dicuntur  apostoli  seu  de  pau- 


*)  ^ofgcn  bie  fünfte  t3om  purgatorium,  (Sib,  SSiid^er,  bei*  feine  @ünbe 
fei,  !i>enrerfung  beu  @aframeute  mit  ^uSna^me  ber  2^au[e,  ber  .^eiligen* 
t>ere{)rung. 

**)  2l(ö  socii  gibt  er  an  ben  frater  Angelus  de  Marchia,  ben  frater 
Jacobus  Gichus,  qui  moratur  in  Cherio,  ben  ©arbinifd^en  ^^riefter,  ben 
Fontanellus,  qui  saepe  est  cum  dicto  Martino  et  vilipendit  multum  sa- 
cramentum  corporis  Christi  et  non  vult  intrare  ecclesiam,  et  dicit,  quod 
est  peccatum  mortale  comedere  carnes. 


266 

pere  vita  in  Pontolino  in  Comitatu  Florentino  a  Johanne 
de  Pernaxis  de  Riparia  Jimiiae.  —  In  via,  videlicet  in  loco 
Pexusiae,  invenit  Petrum  Garigli  cum  decem  sociis,  qui  Pe- 
tras dixit  sibi,  si  volebat  esse  de  societate  sua  et  ejus  cre- 
dentia,  et  narravit  sibi ,  quod  ipse  Petrus  erat  filius  Dei  et 
illi  decem,  qui  erant  cum  eo,  erant  ejus  apostoli,  et  si  ipse 
vcllet  esse  in  societate,  haberet  numerum  completum ,  qui 
respondit  ei ,  quod  non  volebat  esse  suus  apostolus ,  et  re- 
versus  est  Cherium  et  ibi  stetit  semper  usque  nunc.  Item 
dicit.  quod  anno  millesimo  trecentesimo  septuagesimo  octavo 
vel  circa  invitatus  fuit  per  Jocelinium  de  Palatia  et  Petrum 
Patrii  de  Cherio  et  quendam  .alium  de  Sclavonia,  cujus  no- 
men  ignorat,  si  volebat  esse  de  secta  et  credentia  ipsorum, 
quod  haberet  salutem  animae,  et  nisi  sie  faceret  et  crederet, 
ut  ipsi  credebant  et  docebant,  nunquam  posset  salutem  ani- 
mae consequi ,  quibus  respondit ,  quod  volebat  audire  do- 
ctrinam  ipsorum,  et  si  videretur  sibi  melior,  quam  doctrina 
Romanae  ecclesiae,  quod  ipse  faceret  et  crederet,  quod  ipsi 
volebant.  Qui  responderunt,  quod  dicerent  sibi  substantiam 
et  partem  eorum  doctrinae,  et  quando  promiserit  eisdem  esse 
de  credentia  seu  secta  ipsorum  et  ipsos  teuere  secretos  ju- 
raverit,  dicent  sibi  residuum,  quod  etiam  fecerunt,  et  ipse 
juravit ,  ut  promittitur.  Et  docuerunt  primo ,  quod  deberet 
credere,  quod  Deus  non  creavit  seu  fecit  aliquam  rem  visi- 
bilem ,  sed  mundus  iste  et  omnia  alia  visibilia  a  diabolo, 
qui  cecidit  de  coelo,  erant  creata  et  facta,  et  quod  ipse  erat 
dominus  istarum  rerum  visibilium  et  faciebat  poenitentiam 
in  mundo  isto  et  adhuc  debebat  redire  ad  gloriam  suam  in 
coelum.  Item  quod  quilibet  homo  et  mulier  consistit  non 
ex  anima  rationali  et  corpore,  sed  unus  ex  daemonibus,  qui 
peccaverunt,  unitur  cum  corpore  et  animat  illud  corpus,  et 
illi  qui  salvabuntur,  reparabunt  casum  angelorum  qui  ceci- 
derunt  de  coelo.  Item  quod  Papa  Romanus  non  est  verus 
Papa,  nee  habet  ullam  autoritatem,  nee  ecclesia  Romana  est 
Vera  ecclesia,  sed  est  verus  Papa  Major  inter  eos.  Item 
quod  non  est  credendum  in  duodecim  articulis  fidei  nee  in 
Septem    sacramentis    ecclesiae.      Item    quod    crux    non    est 


267 

adoranda.  Item  qiiod  non  crederet,  Deum  esse  in  sacra- 
mento  altaris.  Item  qiiod  laborare  in  festivitatibus  et  die- 
bus  dominicis  non  erat  peccatum.  Item  quod  nulliis  potest 
absolvere  a  peccatis,  nisi  sit  de  secta  ipsorum.  Item  quod 
non  est  pnrgatorium  nee  inl'ernus  nisi  in  hoe  mundo ,  et 
quod  non  sunt  alii  diaboli,  quam  homines  et  mulieres,  qui 
sunt  in  isto  mundo.  Item  quod,  quando  mulier  est  praegnans, 
hal)et  diabolum  in  corpore,  et  quod  nullo  modo  potest  sal- 
vari ,  donec  sit  receptus  ad  eorum  sectam ,  quod  faciunt, 
quando  est  aetatis  decem  et  octo  annorum,  et  non  ante,  et 
ante  illud  tempus  est  in  gubernatione  diaboli,  et  quod  ba- 
ptismus  nihil  prodest  eisdem,  si  moriuntur  ante  vel  in  pue- 
ritia.  Item  quod,  si  aliquis  de  eorum  secta  non  recepisset 
consolamentum  in  morte,  quia  non  habuit  dantem,  ille  Spi- 
ritus iterato  intrabit  aliquod  corpus ,  sive  humanuni  sive 
brutum  primo  inventnm,  usque  quod  recipiat  in  morte  be- 
nedictionem  salutarem  a  patre  spirituali  ipsorum.  Item  quod 
ille  pater  spiritualis  benedicit  panem ,  de  quo  omnes  com- 
municant,  tenent  et  comedunt  omni  die  saltem  fragmentum 
vel  micam.  Item  stare  carnaliter  cum  matre  vel  filia  vel 
sorore  nullum  est  peccatum.  Item  quod  mutuare  ad  usuram 
non  est  peccatum.  Item  quod  decelando  ipsos  et  eorum 
magistros  est  irremissibile  peccatum,  et  quod  talis  nunquam 
potest  ire  ad  salvationem.  Item  quod  peregrinationes  et 
eleemosynae  et  indulgentiae  non  prosunt  animabus  defuncto- 
rum.  Item  quod  diabolus  fecit  Adam  et  Evam ,  et  quod 
prophetae  ,  patriarchae  et  etiam  beatus  Joannes  Baptista, 
quos  ecclesia  Romana  tenet  sanctos  seu  veneratur,  sunt 
damnati.  Item  quod  Moyses  f'uit  major  peccator,  qui  un- 
quam  fuerit ,  et  quod  habuit  legem  a  diabolo.  Item  quod 
non  debebat  credere  resurrectionem  corporum  futuram  ,  ne- 
que  Judicium  futurum  in  speciali.  Et  promisit,  seu  juravit 
in  manibus  praedictorum ,  videlicet  Jocelini  de  Palatia  de 
balbis  de  Cherio  et  Petri  Patrii  et  dicti  Sclavoni  esse  de 
secta  et  credentia  ipsorum,  super  libro  grosso,  quem  voca- 
bant  librum  Civitatis  Dei,  in  quo  scribebat  omnes  facientes 
similem  promissionem.  Et  hoc  erat  in  Castro  sancti  Felixii 


268 

finis  Cherii,  quod  castrum  erat  Jocelini  praedicti,  et  mora- 
batur  ibidem.  Et  aiidivit  hanc  doctrinam  ab  aliquibus  aliis, 
a  Martino  presbytero  de  loco  Vici,  a  Georgio  Kaveta  de 
Cherio,  ab  Oddono  Navro  de  Cher  quondam,  stando  sem- 
per  in  domibus  ipsorum.  Et  confessus  est  peccata  sua  cum 
Omnibus  praedictis  et  ipse  similiter  plures  absolvit  credens 
vere  absolvi  et  absolvere  sacramentaliter  a  peccatis  more 
ipsorum.  Item  dicit,  quod  modo  sunt  decem  anni  vel  circa, 
quod  fuit  missus  per  Petrum  Patrii  in  Sclavoniam  pro  do- 
ctrina  praedicta  integraliter  addiscenda  et  perfecte  a  magi- 
stris  ibidem  commorantibus ,  in  locum  qui  dicitur  Loxena, 
qui  locus  subest  cuidam  domino ,  qui  vocatur  Albanus  de 
Loxena,  et  subest  dictus  Dominus  regi  Russienae^  et  dedit 
sibi  dictus  Petrus  decem  florenos,  et  fuit  usque  prope  Jar- 
ram  et  non  transivit  ultra  propter  malum  tempus  seufortu- 
nam,  quam  invenit  in  mari  et  reversus  est  Cherium.  Inter- 
rogatus ,  si  seit  aliqiios  de  Cherio ,  qui  fuerunt  ad  dictum 
locum  pro  ista  doctrina  addiscenda ,  respondit ,  quod  sie : 
Moretus  Rabellator  de  balbis  de  Cherio ,  et  sunt  quadra- 
ginta  anni  elapsi  vel  circa  quibus  fuit:  Johannes  Narro  et 
Granonus  Bencius  anno  millesimo  trecentesimo  sexas^esimo 
vel  circa,  Petrus  Patrii  fuit  anno  millesimo  trecentesimo 
septuagesimo  septimo,  Jacobinus  ejus  frater  fuit  anno  mil- 
lesimo trecentesimo  octagesimo  secundo  vel  circa,  Berardus 
Raschorus  fuit  anno  millesimo  trecentesimo  octaofesimo 
primo  vel  circa.  Et  hoc  sibi  dixerunt  omnes,  excepto  Be- 
rardo,  quando  docebant  cum  et  alios  in  Cherio.  Interroga- 
tus,  si  fuit  unquam  de  aliqua  alia  secta  seu  credentia,  re- 
spondit ,  quod  habuit  conversationem  et  colloquium  stando 
in  Delfinata  juxta  locum  Buxii  in  quadam  ecclesia  s.  Lu- 
ciae  cum  haereticis  illius  partis ,  qui  vocabant  se  Pauperes 
de  Liigduno,  et  credidit  quodquod  ipsi  credebant  et  doce- 
bant et  prius  per  spatium  duorum  annorum.  Item  dicit, 
quod  quando  ipsi  haeretici  de  Cherio  vident  aliquos  de  ma- 
gistris  ipsorum,  sibi  obviant  genu  flexo,  si  sunt  in  loco  se- 
creto  dicendo:  benedicite,  petite  nobis,  boni  Christiani.  Et 
magister    respondit,    pcto  vobis;    si    vero    sunt  in  publico. 


269 

faciunt  reverentiam  cum  capite  et  petunt  cum  silentio  di- 
ctam  absolutionem  et  vocant  eos  dominos.  Interrogatus,  qui 
erant  praesentes ,  quando  audivit  doctrinam  Oddoni  Narro^ 
quam  docebat  in  domo  sua  de  sero,  respondit,  quod  vidit 
omnes  iufrascriptos  ibidem  et  suo  juramento  dicit  esse  de 
secta  seu  credentia:  Oddonum  Narro  praedictum  magistrum, 
Aymonetum  Rotarium  dominum  Pedinarini ,  Michellum 
Merlo,  Thomaynum  de  Giiflb,  Michellum  Ratum,  Benedi- 
ctum  Ratum ,  Bertolonem  Bech  de  Ripa  quondam ,  Guille- 
mum  de  Naseto,  et  consuevit  esse  magister  post  Johannem 
Narro ,  patrem  dicti  Oddoni ,  et  in  domo  praedicta  semper 
docuit,  post  ipsum  vero  praedictus  Oddonus. 

Item  dicit  suo  juramento  deponens  specialiter  sibi  dato, 
quod  vidit  Aymonetum  Rotarium  bis  in  dicta  congregatione 
et  quod  recepit  panem  genibus  flexis ,  sicut  et  alii  bis  de 
manibus  dicti  Oddoni ,  etiam  petiit  et  habuit  absolutionem 
ab  eodem  Oddono  magistro,  sicut  et  alii,  et  habebat  in  sor- 
tem  Exmeraldam  infrascriptam.  Item  deponit,  quod  post 
doctrinam  et  praedicationem  promulgatam  per  praedictos 
quilibet  ipsorum  tempore  quo  erat  principalis  magister,  pro 
vice  sua  dabat  panem  benedictum  more  ipsorum  omnibus 
ibidem  existentibus  loco  communionis,  et  ipse  unacum  prae- 
dictis  multoties  recepit  genibus  flexis.  Et  omnes  tam  mares 
quam  feminae  in  dicta  synagoga  seu  congregatione  exsisten- 
tes  jurabant  in  manibus  dicti  praedicantis,  credere  et  obser- 
vare  dictam  fidem  praedicatam.  Intererant  et  juraverunt 
mulieres  infrascriptae :  Domina  Matodina,  uxor  quondam 
Johannis  Narro;  domina  Carentia,  uxor  quondam  Johannis 
Oddoni;  domina  Elena,  uxor  quondam  Benedi ctini  Rasche- 
rii;  domina  Catelina  Capascea,  uxor  quondam  Promethei 
Capassini;  domina  Bertulina  la  Capascea,  uxor  Thomayni 
de  Griffo;  Exmeralda,  soror  Oddoni  Narro,  tunc  vidua, 
quondam  uxor  Georgii  de  Rosiglio;  mater  Michaelli  Merlo ; 
Francesquella,  pediseta  dicti  Oddoni.  Item  dicit,  quod  post 
praedicationem  et  receptionem  dicti  panis  quilibet  de  prae- 
dictis  recipiebat  unam  ex  praedictis  dominabus ,  ipse  vero 
deponens  semper  habebat  pedisetam  praedictam,  etperseve- 


270 

ravit  in  dicta  congregatione  et  domo  per  spatiiim  duorum 
annorum ,  et  conveniebant  simiil  seinel  in  hebdomade  pro 
Omnibus  praedictis  audiendis  et  faciendis. 

Interrogatns  de  praesentibns  cum  ipso  in  domo  Georgii 
Ravetae,  quando  audiebat  doctrinam  ab  ipso  et  quid  facie- 
bat  ibidem  post  dictam  praedicationem,  respondit,  quod  re- 
cipiebant  panem  de  manu  dicti  Geoigii  eo  modo  quo  supra, 
deinde  quilibet  recipiebat  suam ,  et  infrascripti  erant  prae- 
sentes:  Georgius  Raveta  magister,  Malanus  Rolescus,  Ber- 
tolonus  de  Petito ,  Franconus  de  Candeleriis ,  Conradinus 
Sorba,  ipseJacobus  deponens,  Guillonus  de  Villanova.  Mu- 
lieres  erant  Agnexia,  uxor  Georgii  Ravetae,  Antonia,  uxor 
Johannis  Penurgi,  juvenis  uxor  Guilloni  de  Villanova,  Bi- 
cossa  de  Folea.  Eodem  modo  jurabant  praedicti  tarn  mares 
quam  feminae  in  manibiis  Georgii  praedicantis  ,  credere  et 
observare  dictam  fidem,  quae  praedicatio  et  doctrina  erat  in 
effectu,  sicut  supra  continetur  et  secundum  doctrinam  Jote- 
rini  et  Petri. 

Interrogatns,  quantum  tempus  est,  respondit,  quod  decem 
vel  duodecim  anni  elapsi  vel  circa.  Interrogatus,  si  interfuit 
alteri  congregationi  Valdensium  inCherio  vel  alibi,  respon- 
dit quod  sie,  ni  Pontisellis  finis  Cherii.  Interrogatus,  quis 
erat  magister  et  quid  fiebat  ibidem ,  respondit ,  quod  f'acie- 
bant  synagogam  de  audientia  doctrinae ,  receptione  panis 
cum  reverentia  et  commissione  (commixtione)  mulierum,  et 
fuit  ibidem  per  spatium  duorum  et  dimidii  mensium  ,  con- 
venientes  simul  semel  in  hebdomade,  et  erat  magister  prin- 
cipalis  dictae  congregationis ,  qui  praedicabat  et  dabat  pa- 
nem, Guillonus  Vignoliae.*) 

Interrogatus,  si  Martinus  de  presbytero  de  Vico  habuit 
notitiam  cum  aliquibus  de  Cherio,  respondit  sie,  cum  Ber- 
tolone  de  Lothario,  ut  sibi  dixit  praedictus  Martinus,  qui 
saepe  eidem  Bertoloni  scripsit.  Interrogatus,  si  seit ,  quid 
continebatur  in  dictis  literis,  respondit,  quod  sie,  videlicet 
quod  praedictus  Bertolonus  Lotharius  et  Guillonus  Vignoliae 


")  9Jun  folgt  eine  fange  Steige  ton  Dhrnen  ber  XbeifneBmer. 


271 

ei  Victor  Benzius  rogabant  Martini  im  et  rogavenmt  multo- 
ties,  quod  vellet  esse  ex  toto  de  credeiitia  et  secta  ipsorum 
mia  cum  sibi  adhaerentibus  Vallis  Lancei,  et  ipse  multoties 
eisdem  rescripsit,  quod  in  aliquibus  volebat  esse  cum  ipsis 
et  in  aliquibus  non. 

Interrogatus ,  si  magister  vel  aliquis  de  secta  ipsorum 
dant  consolamentum  in  fine  mortis  infirmis  ipsorum,  respon- 
dit,  quod  sie.  Interrogatus,  quid  est  illud  consolamentum, 
respondit ,  quod  ignorat,  tantum  quod  ille  vel  illa  qui  vel 
quae  vult  tale  consolamentum  ,  antequam  magister  ipsorum 
voluit  eis  dare,  facit  sibi  promittere  a  dictis  infirmis,  quod 
si  enaxerint  de  infirmitate ,  quod  servabunt  infrascripta : 
primo  quod  nunquam  dicent  mendacium  ex  quacunque 
causa,  secundo  quod  nunquam  utentur  alio  cibo  quam  qua- 
dragesimali,  tertio  quod  nunquam  tangent  mulierem,  et  mu- 
lier nunquam  virum  nee  aliam  personam  quancunque,  quarto 
quod  permittent  se  trucidari,  antequam  negent  fidem  et  cre- 
dentiam  ipsorum  opportunitate  cujuscunque  persecutionis 
per  inquisitores  contra  eos  factae.  Et  semper  tales  portant 
chirotecas ,  ne  tangant  aliquem  vel  tangantur  a  quacunque 
persona. 

Item  dicit,  quod,  postquam  receperunt  dictum  consola- 
mentum ab  uno  de  magistris ,  magister  dicit  tali  infirmo 
consolato:  Vis  tu  esse  martyr  vel  confessor?  Si  dicit,  quod 
vult  esse  martyr,  ponunt  pulvinar  seu  cervicale  super  os  in- 
firmi,  et  tenent  per  bonum  spatium  sine  attiratione.  Et  si 
talis  infirmus  recuperat  flatum,  finitur  verbis  ipsorum  quae 
dicunt,  dum  tenet  pulvinar  super  os;  dicunt,  quod  talis  est 
martyr,  sive  subito  decedat,  sive  evadat.  Et  talis  si  evaserit, 
appellatur  inter  eos  perfectus  et  servat  praedictas  regulas, 
et  habet  auctoritatem  dandi  aliis  infirmis  simile  consolamen- 
tum. Qui  vero  fieri  vult  confessor,  stat  per  tres  dies  post 
receptionem  dicti  consolamenti  sine  comestione  cujuscunque 
rei  et  etiam  potatione,  et  servat  praedictas  regulas  et  habet 
similem  auctoritatem,  et  induunt  eum  de  novo,  et  talis  sive 
vivat,  sive  moriatur,  dimittit  omnia  bona  sua  in  manibus  il- 
lius  qui  dat  consolamentum ,  et  ille  facit  quodquod  vult  de 


272 

dictis  bonis.  Interrogatus,  quomodo  seit  praedicta,  respondit, 
qiiod  Petrus  Patrici  de  Cherio,  qui  indiixit  ipsum  ad  cre- 
dentiam  ipsoriim,  talia  sibi  narravit,  qui  auctor  erat  et  ma- 
gist er  praedictorum.  Ipse  deponens  non  interfuit  tali  conso- 
lamento ,  quia  illud  est  secretissimum  inter  illos  et  tantum 
valet  apud  eos ,  ut  dicit ,  sicut  corpus  Christi  apud  nos 
Cliristianos.  Item  dicit,  quod  magister,  quem  vocant  inter 
eos  perfectum ,  nunquam  debet  peccare ,  nee  aliquid  im- 
mundum  tangere;  in  signum  hujus  tales  semper  portant  chi- 
rothecas ,  ut  praemissum  est ,  et  habent  vasa  eisdera  appa- 
rata,  in  quibus  comedunt  et  bibunt,  Iota  novem  vi- 
cibus. 

Item  dicit,  quod  si  Inquisitor  vult  scire  vitam  talium 
absque  tortura,  caveat  sib\,  ne  adjuret  talem  haereticum, 
quod  dicat  sibi  veritatem ,  si  est  de  numero  illorum ,  qui 
vocantur  Gazeri,  quia,  postquam  Inquisitor  talem  interroga- 
vit  dicendo:  es  tu  bene  de  Gazeris  perfectus?  talis ,  si  est 
de  illis ,  immediate  eidem  Inquisitori  respondet ,  quod  sie, 
et  post  illud  verbum  nunquam  loquetur  aliquid  seu  come- 
det;  sed  sit  cautus  Inquisitor  dicendo  seu  alloquendo  ipsum, 
primo  quod  dicat  sibi  vitam  suam ,  rogando  ipsum  ,  quod 
dicat  sibi  vitam  suam  et  distincte  per  Deum  in  quem  cre- 
dit, et  tunc  omnia  dicet  nunquam  mentiendo. 

^ei  einem  jmeiten  ^ev^ör  gibt  Jacobus  Bech  (non  vi  vel 
metu,  sed  sponte)  bie\^^e!^re  fo  an:  quod  visibilia  quae  appa- 
rent  sub  coelo,  specialiter  corpora  humana,  non  erant  facta 
seu  habebant  esse  a  Deo  coeli,  nee  ab  eodem  consen^aban- 
tur,  sed  a  diabolo  qui  cecidit  de  coelo.  Item  quod  Dens 
non  erat  incarnatus  ex  Maria  Virgine,  passus  etc. ,  aliaque 
secuta  ad  incarnationem  filii  Dei  credidit  esse  falsa ,  nee 
non  et  quae  continentur  in  omnibus  duodecim  articulis  fidei 
et  sacramentis  ecclesiae. 

(Sie  beftärften  fic^  in  i^rer  Öe^re  de  libro  Apocalypsis, 
quem  portavit  occulte  ibidem  Martinus  Chananderio,  et  eis- 
dem  legebat  et  exponebat  quaedam,  quae  in  eodem  libro 
continebantur. 

Item  dicit,    quod  Bertolonus  de  Bochatio  et  Gemonus 


273 

Bencius    de  Clierio    sunt    optimi    pro    informatione  plenaria 
habenda  de  omnibus  praedictis  et  cum  minori  scandalo.*) 


X. 

3lttB  einem  Cokr  kr  StaMbibltolt)ek  tion  Cefena, 

Omnia  visibilia  oculorum  carnalium  hominum  visibus 
subjacentia  a  malo  Deo ,  quem  principem  tenebrarum  ap- 
pellant,  esse  creata;  asserentes  etiam  quod  ipse  creavit  malos 
suos  angelos;  Deum  vero  patrem  dicunt  omnia  coelestia, 
seu  coelum  superius  et  angelos  bonos  creasse,  et  ipsum  om- 
nipotentem in  regno  suo  esse,  diabolum  similiter  in  suo  re- 
gno  omnipotentem  esse  susp 

Addunt,  quod  Lucifer  angelos,  quos  seduxit  in  coelo, 
traxit  in  terram ,  eos  quaöi  incarceravit  corporibus  humanis 
infundendo.  Omnia  liumana  corpora,  quae  fuerunt,  vel  sunt, 
vel  futura  sunt,  vivificata  seu  vegetata  sunt  aut  ab  illis  spi- 
ritibus  qui  ceciderunt  in  coelo,  aut  ab  illis  spiritibus,  quos 
diabolus 

Dicunt  pars  illorum,  unum  principium  et  unum  Deura 
tantum  esse  et  unum  creatorem.  Et  quod  Dens  creavit  an- 
geloö,  qui  ceciderunt,  et  simul  cum  angelis  creavit  quatuor 
elementa.  Et  Lucifer  creatus  fuit  a  Deo  excelsior  et  sa- 
pientior  omnibus  angelis ,  et  per  multa  spatia  angelos ,  qui 
ceciderunt,  in  coelo  exstitisse  dicunt.  Lucifer  vero  se  pul- 
chriorem  et  excelsiorem  aliis  intuens  circa  creatorem  suum 
superbiit  multis  aliis  angelis  ei  faventibus.  Unde  ipse 
propter  superbiam  cum  omnibus  complicibus  de  coelo  eje- 
ctus  est  et  descendit  in  illam  confusam  materiam  quatuor 
elementorum  adhuc  non  distinctorum,  et  ita  peccatum  a  Lu- 
cifero,  qui  prius  bonus  erat,  initium  babuisse  dicunt.  Ferunt 
similiter  quod  Lucifer,  postquam  dejectus  est,  invenit  ducti- 
lem  materiam  quatuor  elementorum  et  per  industriam  et  in- 


*)   35erfamm(ungen  tüurben   gehalten  iu   domo  Matodinae  Narro  in 

Cherio,  in  sancto  Salvatoris  finis  Cherii,  in  Fontanagneto  finis  Cherii, 
in  Pontisellis. 

SDöÜinger,  @ef(^.  t,  «Selten.    2)ofumente.  18 


274 

genium  et  alia  naturalia ,  quae  sibi  Deus  in  creatione  con- 
tulerat,  elementa  distinxit  et  miindum  istum,  sicut  nunc  est, 
formavit  et  decoravit ,  et  ita  Luciferum  illiim  Daum  esse 
fingunt ,  quia  Moyses  in  V.  T.  per  sex  dies  elementa  divi- 
sisse  commemorat. 

Dicunt,  quod  solus  Deus  est  creator,  qui  ex  niliilo 
creavit  angelos  et  quatuor  elementa ,  diabolum  vero  non 
creatorem,  sed  factorem  dicunt,  quia  ex  praejacente  mateiia 
quatuor  elementorum  operatus  est,  sicut  figulus  ex  luto  vas 
operatur.  Ad  hoc  fabulantur,  quod  ipse  formavit  corpus 
Adae  et  Evae ,  sed  corpus  Adae ,  quod  prius  formavit  ex 
terra_,  non  potuit  vivificare. 

Sed  dicunt  quidam,  quod  Deus  omnipotens  ipsum  cor- 
pus inspiravit  et  vivificavit.  Nee  tamen  certnm  de  vivifica- 
tione  et  inspiratione  corporis  Adae  valemus  dicere,  quia  fere 
quot  sunt  haeretici  tot  fabulationes  de  hoc  ad  libitum  suum 
apponunt.  In  hoc  vero  omnes  consentiunt ,  quod  diabolus 
corpus  formaverit. 

Praeterea  dicunt,  quod  Deus  pater  misit  bonum  ange- 
lum  ad  videndum  ,  qualiter  Lucifer  distinxerat  elementa  et 
quomodo  operatus  fuerat  ex  eis.  Lucifer  vero  apprehensum 
eum  angelum  per  virtutem  oppressit  et  posuit  eum  in  cor- 
pus, quod  formaverat,  sufibcando  ipsum.  Istum  ita  esse  fa- 
ctum confirmant  per  similitudinem,  quam  Christus  dixit  in 
Evangelio  Matthaei.  Servus  ille,  qui  debebat  X.  millia  ta- 
lentum  fuit  Lucifer,  qui  in  coelo  peccavit.  Dominus  divinus 
debitum  ei,  i.  e.  sapientiam  et  alia  dona  naturalia  non  ab- 
stulit  ei,  et  egressus  servus,  i.  e.  Lucifer  e  coelo  projectus, 
invenit  unum  de  conservis  suis  seu  angelum  bonum  a  Deo 
missum.  Et  tenens  suffocavit  eum  et  posuit  in  carcere,  i.  e. 
ipsum  corpori,  quod  formaverat  de  terra,  associavit,  et  ita 
vivificatum  est  corpus  Adae.  Corpus  vero  mulieris  de  costa 
Adae  dormientis,  ut  in  Genesi  legitur,  factum  esse  credunt. 
De  spiritu  vero,  qui  vegetavit  corpus  Evae  et  de  spiritibus, 
qui  postea  alia  corpora  propagata  vegetaverunt,  divisae  inter 
eos  sunt  opiniones,  de  quibus  postea  plurius  agemus.  Pec- 
catum   vero  Adae    suasu    serpentis    hoc    modo   factum   esse 


275 

delirant.  Dicunt  enim,  serpentem  accessisse  mulieri  et  cum 
cauda  eam  adulterasse,  et  ita  libidinosum  pruritum  carnis 
in  eam  infudisse,  de  quo  coitu  quidam  illorum  ortum  esse 
Cayii  suspicantur.  Mulierem  vero  in  luxuria  assuefactam 
ad  Adam  ivisse  et  ei,  qualiter  secum  coiret,  ostendisse  et 
suasisse  dicunt.  Ita  a  serpente  decepti  peccaverunt.  Istum 
esse  esum  ligni  scientiae  boni  et  mali  autumant,  quod  eis 
inhibitum,  et  hoc  dicunt  Moysen  velatis  verbis  significasse 
sub  nomine  pomi  vetiti;  propter  hoc  verisimile  dicunt  esse, 
quod  vir  et  mulier  continuo  membra  illa  pudibunda  coope- 
ruerunt  ad  significandum,  quod  in  illis  membris  peccaverunt. 
Omnia  autem  aniraalia ,  volucres ,  pisces  et  cetera  opera, 
quae  per  sex  dies  in  Genesi  facta  esse  dicuntur,  fabulantur  , 
Luciferum  fecisse  et  ordinasse  ex  intentione ,  ut ,  quia  de 
coelo  projectus  erat,  ubi  dominium  super  angelos  habebat, 
posset  in  mundo  isto  dominari  et  principari  hominibus  sine 
fine,  Deo  vero  alia  intentione  permittente,  ut  congruo  tem- 
pore per  adventum  Christi  aliquos  de  mundo  salvaret.  Q^v 
®runb:  Ecce  Adam  factus  est  quasi  unus  ex  nobis,  sed 
Adam  factus  est  peccator,  ergo  ille  Dens  peccator  erat. 
Hunc  credunt  diabolum  fuisse  aliis  daemonibus  congratu- 
lando,  quod  Adam  peccaverat. 

Item  inconveniens  esse  dicunt  credere  Deum  omnipo- 
tentem fecisse  serpentes ,  bufones  et  alia  repentia  animalia 
terrae,  in  quibus  nulla  utilitas  est  etc.  Corpora  vero  homi- 
num  ideo  a  diabolo  facta  esse  machinantur,  quia  corpus  ho- 
minis habet  pudenda  membra,  praeterea  spiritus  quasi  na- 
turaliter  peccare  appetit. 

Sicut  diabolum  V.  T.  dedisse  fabulantur,  eodem  errore 
prophetas  misisse  mentiuntur.  Ea  vero,  quae  prophetae  de 
adventu  Christi  praedicebant,  Spiritum  sanctum  autumant  per 
eos  quasi  per  tubam  dixisse.  Garriunt  enim,  prophetas  per 
Spiritum  sanctum  quandoque  coactos,  quae  prophetabant  de 
adventu  Christi ,  tanquam  bruta  animalia  non  intellexisse. 
Quando  autem  bella  futura  regibus  comminabantur ,  aut 
captivitatem  Judaeis ,  sive  pestilentias  aliquas  praedicebant, 
tunc  maligni  spiritus  instinctu  eos  vaticinari  temerarie  asse- 

18* 


276 

verant ,  addunt  quoque  quidam  illorum ,  omnes  propbetas 
esse  damnatos  praeter  Isaiam.  Habent  enim  qiiendam  libel- 
lum  Isaiae,  in  quo  continetiir,  quod  Spiritus  Isaiae  a  cor- 
pore raptus  usque  ad  Septem  coelos  deductus  est,  ibique 
vidit  et  audivit  arcana  verba,  quem  libellum,  quia  tales  in- 
nectit  fabulas ,  carius  amplectuntur.  Scripturam  illam  esse 
Credo  apocrypbam  a  catbolicae  lidei  ortbodoxis  olim  repu- 
diatam,  quae  apud  illos  buc  usque  retenta  est.  Plures  vero 
illorum,  ut  rationabilius  sapere  videantur,  dogmatizant,  quum 
prophetae  resurrexerunt  cum  Cbristo  et  denuo  bomines  facti 

sunt,  conversati  quoque  cum manuum  impositio- 

nem  ab  ipsis  re-(ceperint)*),  mortui  in  corporibus  salvi . . . 
opinantur  dici  in  evangelio**),  tradunt  enim  baeretici  neminem 
ante  adventum  Cbristi  potuisse  salvari. 

Alii  animas  ex  traduce  esse  dicunt,  credentes,  quod  si- 
cut  Corpora  a  corporibus  propagantur,  ita  ab  animabus  pa- 
rentum  filiorum  animae  procreantur. 

Alii  autem  dissentientes  a  praedictis  credant  ,  quod 
Dens  ....  mundi  per  casum  angelorum  tot  spiritus  crea- 
vit  simul  quot  fuerunt  illi ,  qui  ceciderunt ,  et  autumant, 
quod  per  diversa  temporum  circula  illos  spii'itus  singillatim 
liumanis  infundit  corporibus,  et  isti  salvantur  tantum  et  non 
illi  Spiritus  qui  de  coelo  ceciderunt.  Fabulantur  ad  boc, 
quod  Spiritus  illi  apostatae ,  qui  daemones  dicuntur ,  incor- 
porantur,  sed  nunquam  poenitentiam  faciunt,  et  exeuntes  de 
corporibus  alia  intrant  corpora,  et  boc  erit  usque  ad  finem 
mundi;  in  fine  vero  mundi  secundum  eos  boni  spiritus  et 
mali  aequales  erunt  in  numero ,  ita  quot  damnabuntur  tot 
salvabuntur.  Summa  igitur  verborum  baec  est,  quod  modo 
Dens  non  creat  spiritus  novos,  quia  in  principio  mundi,  ut 
diximus,  simul  omnes  spiritus  salvandos  totidem  quot  spiri- 
tus, qui  ceciderunt,  creavit.  Nullus  vero  illorum  spirituum, 
quos  in  principio  mundi  creavit  Deus,  damnabitur,  quia  per 
diversa  


*)  Unlejertic^. 
**)  '2)ie  ©teüe  maU^.  27,  53  i)on  ben  bei  ber  ^reugigung  Sf)rifti  STuf- 
eiftaubenen  ift  gemeint. 


277 

Credunt  similiter,  sed  non  publice  praedicant,  qiiod  Spi- 
ritus illi,  si  non  salvantur  in  uno  corpore,  intrant  aliud  cor- 
pus,  usque  dum  poenitentiam  faciant;  poenitentiam  vero 
nonnisi  de  peccato,  quod  in  coelo  commiserunt,  eos  facere 
dicunt. 

Versipellis  siquidem  et  erronea  eorum  credulitas  Chri- 
stum, filium  Dei,  angelum  et  creaturam  et  non  Deum  coae- 
ternum  Patri  et  Spiritui  s.  confitetur.  Propterea  dicunt, 
quod  Pater  et  Filius  et  Sp.  s.  non  sunt  una  essentia. 

Quidam  ex  haeresi  Archillorum  dogmatizant ,  quum 
Deus  tres  angelos  misit  in  mundum ,  iinus  ex  eis  formam 
mulieris  accepit,  et  hie  fuit  b.  Virgo  Maria.  Alii  duo  angeli 
viriles  formas  sumpserunt.  Unus  fuit  Christus,  alius  Joan- 
nes Evangelista,  quem  ipsi  credunt  adhuc  in  illa  forma  ex- 
istere ,  quam  assumpsit,  ideo  quia  dixit  Christus  de  eo: 
„Sic  eum  volo  manere,  donec  veniam."  Machinantur  insuper, 
illum  angelum  in  muliebri  forma  appellatum  M.  V.  as- 
sumpsisse  in  se  nescio  quo  pacto  alium  angelum,  qui  dictus 
est  Jesus  Christus ,  ut  sie  de  conceptione  matris  illius  di- 
ceretur.  Sententia  haec  illorum  talis  est,  quum  illi  tres  an- 
geli non  Vera  habuerant  corpora,  sed  quasi  aeria,  et  spiri- 
tualia  corpora  sibi  vindicaverunt ,  ut  sie  similitudinem  et 
habitum  qualitatesque  humanorum  corporum  viderentur  ha- 
bere. Hanc  haeresin  quia  auctoritatibus  approbare  nequeunt, 
quibusdam  similitudinibus  raoliuntur  astruere.  Spiritus  s., 
inquiunt,  corporali  specie  descendit  super  Christum  sicut 
cblumba,  nee  tarnen  verae  columbae  corpus  fuit  ex  praeja- 
centis     vi  materia,     ut    fieri     solet,     procreatum.     —    Alii 

vero  de  sapientibus  haereticorum praedictam  fabu- 

lationem  falsam  esse  credentes,  aliud  fingunt  deliramentum, 
quod  versa  vice  alii  concedunt  esse  fabulosum.  Beatam  qui- 
dem  Virginem  Mariam  de  sola  muliere  sine  semine  viri  na- 
tum  esse  opinantur.  Et  nee  quippe  eo  modo  filium  .... 
carnem  sumpsisse,  ut  veram  humani  corporis  haberet  natu- 

ram,  audent  confiteri,  ne Christum  de  massa  huma- 

nae  carnis,  quam  diabolus  secundum  illos  condidit,  corpus 
habuisse  convincantur  credere ;  dicunt  enim ,    quia  Christus 


278 

in  ea,  non  de  ea  corpus  assumpsit,  non  quidem  hujus  crea- 
tionis ,  sed  corpus  spiritnale,  operatione  Spiritus  sancti  ex 
alia  materia  concreatum,  quo  mediante  corpore  filius  dicitur 
Jesus  Christus  ab  hominibus,  cum  eis  conversando  videba- 
tur;  et  quando  volebat,  se  hominem  corruptibilem  et  passi- 
bilem  aliosque  humanae  naturae  defectus  habere  simulabat, 
quandoque  autem  se  spirituale  corpus  habere  ostendebat, 
cum  in  medio  hominum  ipsum  comprehendero  volentium 
positus  ab  oculis  eorum  evanesceret.  Hinc  namque  credunt 
apostokim  dixisse:  MisitDeus  filium  suum  in  similitudinem 
carnis  peccati,  et  alibi:  In  similitudine  hominum  factus  et 
habitu  inventus  ut  homo.  Pars  denique  haereticorum  Ma- 
riam  Virginem  de  patre  et  matre  carnalibus  confitentur  pro- 
creatam ,  Qt  non  praefatae  sententiae  aliorum  consentiunt. 
Quamvis  vero  eorum  regnum  per  diversos  sit  errores  di- 
visum  et  propterea  stare  non  poterit ,  in  hac  tamen  erroris 
malignitate  compaginatum  et  conjunctum ,  ut  non  credant, 
Christum  verum,  sed  phantasticum  corpus  habuisse,  omnia 
quoque  alia,  quae  verae  sunt  humanitatis  indicia,  videlicet 
esuriem,  sitim,  algorem,  fatigationem,  dormitionem  et  cetera, 

infirmitates    corporis    non    vere in    corpore  Christi 

fuisse,  sed  ea  in  apparentia  hominum  se  habere  ostendisse 
mentiuntur.  Propterea  non  credunt,  Christum  animam,  quae 
corpus  vegetaret,  habuisse,  sed  illud  phantasticum  corpus  ab 
angelo  illo,  quem  Dens  misit  in  mundum,  vegetatum  fuisse 
dicunt.  Ut  enim  supra  diximus,  Christum  non  Deum  aeter- 
num,  sed  angelum  excellentissimum  confitentur.  Consequen- 
tia  harum  sententiarum  haereticarum  talis  est,  quod  Christus 
non  vere  passus  est ,  nee  vere  mortuus ,  nee  ad  inferna 
descendit,  nee  vere  in  corpore  resurrexit,   denique  nee  cum 

corpore  in  coelum  ascendit 

Manuum  impositionem,  sine  qua  neminem  credunt  posse 
salvari,  illorum  episcopus  facit.  Si  vero  non  adsit  episco- 
pus ,  duo  filii  episcopi  tunc  faciendi  potestatem  habent. 
Duos  namque  praelatos  secundum  gradum  juxta  episcopum 
tenentes  ordinant ,  quos  filios  ecclesiae  et  quasi  visitatores 
appellant.     Hi  duo  loca  et  civitates,    in  quibus  eorum  sunt 


279 

conventicula,  circumeimt,  et  fratres  siios  visitant,  et  in  pro- 
posito  snae  sectae  doctrina  sna  confirmant ,  si  quae  corri- 
genda  sunt  corrigentes.  Si  quos  vero  minus  cautos  inve- 
niunt,  ab  unitate  catholicae  fidei  rapere  et  in  ventrem  sui 
erroris  transglutire  desudant.  Praeterea  alios  habent  prae- 
latos,  quos  diaconos  appellant;  episcopus  unusquisque  per 
singulas  civitates  constituitur ,  qui  viris  et  mulieribus  suae 
sectae  praeest,  ipsos  secundum  arbitrium  suum  disponendo. 
Hospitium  vero  proprium  illorum  diaconi  tenent,  in  quo 
fratres  extraneos  supervenientes  hospitalitatis  gratia  suscipi- 
unt,  eisque  diligenti  providentia  hilariter  necessaria  tribuunt. 
Glutino  enim  dilectionis  ad  invicem  vehementer  sunt  con- 
nodati.  Potestatem  itidem  diaconi  habent  conferendi  manus 
impositionem  episcopo  et  duobus  filiis  praedictis  absentibus. 
Alios  namque  praelatos  non  habent.  Verum  si  necessitatis 
causa  exposcit,  et  subditis  haec  potestas  conceditur.  Hujus 
nempe  sacramenti  solemnitatem  convocata  fratrum  et  soro- 
rum  multitudine  celebrant.  Virum  vel  mulierem  post  unius 
anni  probationem  hoc  suscepturum  in  medio  eorum  statuen- 
tes ,  ibique  unus  de  praelatis  praedictis ,  sive  aliquis  alius 
antiquitate  et  sapientia  dignior  longam  pertrahit  orationem, 
docet  enim  eum,  quid  credere  et  qualem  conversationem  cum 
eis  habere  debeat;  nullam  quoque  spem  salutis  in  fide  Ro- 
manae  ecclesiae  vel  ejus  sacramentis  habere,  et  quantacon- 
stantia  et  stabilitate  pro  fide  et  doctrina  sua  tuenda  omnia  .... 

XI. 

Sii/mma   contra   haereticos.     Cod.   Blonac.   lat.   544. 

(Saec.  XV.) 

Dicunt  quidam  haeretici  sacramentum  baptismi  nullam 
habere  efficaciam  nee  in  parvulis  nee  in  adultis,  dicunt  enim 
omne  meritum  esse  penes  voluntatem  hominis  et  non  penes 
rem  extrinsecam  sed  penes  intrinsecam  i.  e.  voluntatem,  et 
hoc  probant  sie:  Aliquis  accedens  ad  baptismum  si  est  adul- 
tus  sicut  in  primitiva  ecclesia  Martyres  antequam  paterentur 


280 

rogabant  baptizari,  sicut  b.  Laiirentius  baptizavit  Komanum, 
sicut  dicitur:  auferens  autem  urceum  cum  aqua  etc.,  sirni- 
liter  etiam  infiniti  alii,  aut  ille  baptisandus  poenitet  de  pec- 
catis  suis  aut  non;  si  non  poenitet  non  prodest  sibi  baptis- 
mus:  si  poenitet  jam  justificatus  est,  ergo  omne  peccatum 
remissum  est ,  et  baptimus  non  habet  efficaciam  remittendi 
peccatum.  Item  apostolus:  neque  baptismo  remittitur  pecca- 
tum sed  sola  divina  gratia.  Item  si  baptismus  institutus  est 
in  remissionem  peccati,  quare  non  ab  initio  humani  generis 
fuit  institutus,  quod  Adam  fuisset  J3aptizatus  et  omnes  alii 
ante  passionem  et  peccata  fuissent  eis  remissa  et  sie  Christus 
non  fuisset  passus  pro  peccatis  nostris.  Item  quae  est  ista 
vis  aquae  ,  ut  corpus  tangat  et  mentem  abhiat?  —  Dicunt 
etiam  quidam  haeretici ,  quod  baptismus  non  prodest  sine 
manuum  impositione,  quia  legitur  in  Act.  Apost.,  quod  Apo- 
stoli  imponebant  manus  super  baptizatos,  ut  acciperent  Spi- 
ritum  sanctum;  sed  Spiritus  sanctus  datur  quando  peccatum 
remittitur ,  etiam  sine  manus  impositione.  —  Item  haeretici 
ponunt  differentiam  inter  consolatos  et  perfectos.  Consolati 
sunt  illi  qui  nuper  et  noviter  ad  eorum  haeiesin  pervene- 
runt.  Perfectos  vocant  illos  qui  in  haeresi  confirmati  sunt. 
Sequitur  consequenter  alia  quaestio.  Quaerunt  etiam  haere- 
tici^ quare  credamus  nos  Christiani  panem  fieri  corpus  Christi, 
cum  in  Symbolo  Apost.,  sc.  Credo  in  Deum,  nihil  de  isto 
pane  dicitur,  et  in  illo  symbolo,  Credo  in  unum  Deum,  item 
nee  in  eo:  Quicunque  vult  salvus  esse;  in  istis  enim  sym- 
bolis  tota  fides  nostra  consistit,  et  nulla  mentio  fit  ibi  de 
corpore  Christi.  —  Sunt  etiam  quidam  haeretici,  qui  dicunt: 
soli  Deo  sufficit  coniiteri  cum  lacrymis  et  amaro  corde ,  et 
non  sacerdoti ,  et  hoc  probant  sie:  Petrus  flevit  quia  Chri- 
stum negavit.  Dicit  Ambrosius  super  Lucam:  Invenio  quod 
flevit,  non  tamen  invenio  quod  dixerit,  laciymas  lego  ejus, 
satisfactionem  vel  confessionem  alicui  factam  non  lego.  Item 
Propheta  dicit:  Kevela  Domino  viam  tuam  et  spera  in  eo 
et  ipse  faciet;  non  enim  si  non  dixeris  ignoret  ea  etc.  — 
Item  praedicti  haeretici  nuptias  damnant,  quod  probant  sie: 
si  conjugium  esset  bonum,    Christus  nequaquam  Johannem 


281 

Ev.  a  conjngio  revocasset.  Item  dicimt  quod  conjugium  sit 
contra  legem  coelestem,  qiiia  jure  poli  omnia  sunt  commu- 
nia ,  sed  conjux  est  propria  viro  et  e  converso.  Item  si 
bonum  esset  nubere  quare  Apostolus  ait:  Volo  vos  esse  sicut 
ego  sum  i.  e.  continentes?  —  Item  haeretici  praedicti  ob- 
jiciunt  nobis  illud  apostolicum:  viri  diligite  uxores  vestras 
sicut  Christus  dilexit  ecclesiam,  in  quo  potenter  volunt  pro- 
bare ,  quod  inter  virum  et  mulierem  nulla  debet  esse  for- 
nicatio  sed  pura  continentia,  sicut  fuit  inter  Christum  et 
ecclesiam.  —  Item  dicunt:  Quicunque  reliquerit  patrem  aut 
matrem  suam  aut  agros  aut  iixorem,  centuplum  accipiet.  — 
Item  dicunt  haeretici  quidam  ordinem  diaconatus  vel  sacer- 
dotii  non  esse  sacramentum  quod  probant  sie:  Non  legitur 
apostolos  usquam  fuisse  ordinatos  in  eacerdotes,  quare  ergo 
vicarii  eorum  ordinantur?  Item  Apostoli  non  leguntur  uncti 
chrismate,  quare  ergo  unguntur  eorum  vicarii?  Item  merita 
faciunt  ut  aliquis  sit  dignus  officio  aliquo,  quare  ergo  ordo 
confertur?  —  Dicunt  etiam  haeretici  quod  locus  specialis 
ad  orationem  non  pertinet,  sicut  est  ecclesia  et  hujusmodi, 
quia  sicut  ubique  est  Dens  ita  ubique  potest  orari  et  Dens 
adorari.  Item  dicitur:  Veri  adoratores  adorabunt  patrem  in 
spiritu  etc.  Item  si  locus  est  unus  adorationis^,  quare  here- 
mitae  antiquitus  in  absconditis  locis  habitabant  et  ecclesias 
non  curabant?  Quid  operantur  parietes  ad  supplicandum 
illi  qui  ubique  est?  Item  quomodo  potest  esse  oratio  fru- 
ctuosior  in  templo  quam  illa  quae  fuerit  in  agro  si  par  fue- 
rit  devotio?  —  Dicunt  etiam  haeretici  supradicti  quod  ora- 
tiones  sanctorum  non  prosunt  vivis  nee  orationes  vivorum 
mortuis,  et  nolunt  quod  sancti  orent  pro  vivis,  quia  sancti 
mediante  gratia  Dei  sciunt  qui  sunt  damnandi  et  etiam  qui 
sunt  salvandi,  pro  damnandis  non  orant  quia  orationes  eo- 
rum nihil  valerent,  quia  in  inferno  nulla  est  redemtio;  item 
pro  salvandis  non  orant  quia  bene  sciunt  quod  debent  sal- 
vari  et  sie  oratio  eorum  esset  superflua.  Item  judicabitur 
secundum  merita  et  opera  sua  quilibet,  et  ideo  orationes 
sanctorum  non  prosunt  quantum  ad  meritum  vel  quantum  ad 
praemium ,    quia   nee  augent  merita  nee  praemia.    —   Item 


282 

sancti  damnatis  non  compatiiintiir  ergo  pro  bis  non  orant.  — 
Etiam  dicunt  liaeretici  praefati  carnibus  non  esse  utendum, 
et  boc  asserunt  sie.  Dens  maledixit  terrae  dum  dixit:  ma- 
ledicta  terra  in  opere  tuo ,  et  in  illa  maledictione  maledixit 
animalibus  qnae  de  terra  vivunt,  et  ideo  eis  non  est  uten- 
dum quia  sunt  animalia  maledicta.  Item  Cbristus  nunquam 
legitur  comedisse  carnes  nisi  in  ultima  coena  ut  legem  Moy- 
sis  adimpleret,  antea  non  comedit  carnes  ut  et  nos  ita  face- 
remus.  Item  multi  sancti  leguntur  non  comedisse  carnes, 
ergo  et  nos.  —  Dicunt  etiam  baeretici:  quando  bomo  vadit 
ad  confessionem,  jam  compunctus  est  et  contritus  pro  pec- 
catis  suis  et  statim  Dens  dimisit  ei  peccata  sua,  quia  qua- 
cunque  bora  ingemuerit  peccator  etc.  Quid  dimittit  ei  sa- 
cerdos  cum  omnia -peccata  sua  sunt  ei  aDeodimissa;  video 
quod  sacerdos  cum  ligat  vinculo  temporal is  poenae,  sed  non 
video  a  quo  eum  absolvat ,  quia  sine  ministerio  sacerdotis 
sunt  ei  peccata  jam  a  Deo  dimissa. 

Nunc  dicendum  est  de  errore  Manicbei,  qui  posuit  duo 
principia  aeterna  sc.  principium  lucis  et  tenebrarum.  Prin- 
cipium  lucis  dixit  Deum  a  quo  sunt  spirituales  creaturae,  ut 
sunt  angeli,  arcbangeli,  animae  et  bujusmodi  quae  non  sunt 
corporalia.  Principium  tenebrarum  est  Lucifer  a  quo  sunt 
omnia  corporalia  in  eo,  et  boc  probant  sie:  Non  potest  ar- 
bor  bona  fruetus  malos  facere  et  e  converso  mala  arbor 
bonos.  Cum  Dens  summe  bonus  sit,  mala  ab  ipso  non  sunt 
creata,  sed  si  mala  sunt,  ab  aliquo  sunt,  ergo  ab  alio  quam 
a  Deo ,  ergo  cum  Dens  sit  principium  bonorum  alius  est 
principium  malorum.  Item  in  Genesi  legitur,  quod  tenebrae 
erant  super  faciem  abyssi  et  sie  mundus  habuit  principium 
a  tenebris,  mundi  Creator  itaque  fuit  principium  tenebrarum, 
et  sie  malus  fuit  factor  hujus  mundi  quia  creationis  suae 
initium  reeepit  a  tenebris.  Item  Christus  solus  ait  in  Evg. : 
Venit  prineeps  hujus  mundi  et  in  me  non  habebit  quiequam; 
in  illo  loco  vocat  Luciferum  prineipem  hujus  mundi  potius 
quam  se  et  ita  erat.  Item  dicit  Evg.:  nemo  potest  duobus 
Dominis  servire  sc.  Deo  et  diabolo,  ibi  Christus  vocat  se 
dominum  et  etiam  diabolum  dominum,  sed  Christus  non  di- 


283 

citiir  dominus  iiisi  creationis  ratione  cum  Patre  et  Spiritu 
sancto;  ergo  a  simili  diabolus  dicitur  dominus  ratione  crea- 
tionis. —  Item  si  Dens  ista  visibilia  istius  mundi  fecit,  aut 
facere  potuit  incorruptibilia  aut  non.  Si  non  potuit  fuit  im- 
potens  et  non  omnipotens;  hoc  nullus  fateretur.  Si  potuit 
et  noluit,  invidus  fuit.  Item  si  Dens  est  immiitatus,  et  ejus 
efFectus  est  immutabilis,  sed  opera  sua  sunt  mutabilia,  ergo 
et  causa  corum  mutabilis  est.  —  Item  quaedam  creaturae 
sunt  quae  videntur  non  esse  alicujus  utilitatis  ad  creandum, 
ut  sunt  muscae,  araneae,  pulices,  pediculi,  urticae  et  similia, 
ut  ranae,  serpentes ,  basiliscus  et  hujusmodi;  cum  ista  ad 
mal  um  sint  et  non  ad  bonum,  a  malo  sunt  creata  et  non  a 
bono,  ergo  diabolus  creavit  ea  qui  est  malus  et  non  Dens 
qui  est  bonus.  —  Item  quidam  haeretici  negant  Deum  sin- 
gulis  diebus  creare  animas  et  infundere  humanis  corporibus, 
et  dicunt  quod  illi  daemones  qui  ceciderunt,  infunduntur 
corporibus  humanis  Dei  permissione  et  ibi  agunt  poeniten- 
tiam  in  octo  corporibus  velXVI.  Insuper  dicunt  quod  om- 
nes  Spiritus  qui  in  coelo  angelici  erant,  cum  Liicifero  ceci- 
derunt et  nullus  remansit,  et  hoc  probant  sie:  Non  sum 
missus  nisi  ad  oves  quae  perierunt  domus  Israel.  Item 
nemo  ascendit  in  coelum  nisi  qui  descendit  de  coelo  filius 
hominis  et  angeli  ejus.  Item:  Misereris  omnium  et  nihil 
odisti  eorum  quae  fecisti.  Item  dicunt  quod  Lucifer  in  An- 
tichristum  fundetur,  et  ibi  aget  poenitentiam ,  secundum  il- 
lud:  Lucifer  in  Antichristo  totaliter  regnabit.  —  Item  di- 
cunt haeretici  Christum  ad  inferos  non  descendisse  et  ani- 
mas non  eduxisse,  quia  nulla  anima  ante  passionem  salvaba- 
tur.  Item  dicunt  prophetas  damnatos  omnes  et  Johannem 
Bapt.,  quia  dubitavit  de  Christo,  omnibus  mediantibus  dis- 
cipulis  dixit:  Tu  es  qui  venturus  es  ad  infernum,  an  alium 
exspectemus?  Et  Jesus  non  dixit  ego  sum  vel  non  sum, 
ergo  dubitavit.  —  Item  quidam  haeretici  negant  Christum 
surrexisse.  —  Item  dicunt  quidam  haeretici  quod  Christus 
verum  corpus  hominis  non  habuit,  sed  umbram  humani  cor- 
poris ,  quia  si  corpus  hominis  habuisset  neqnaquam  uterum 
clausum  exivisset.     Item  qiiomodo  potuit  humanum    corpus 


284 

ejus  ambulare  super  mare  pedibus  siccis?  item  clauso  ostio 
intrasse  ad  discipulos.  Item  non  dicunt  eum  vere  essemor- 
tuum  nee  dolorem  habuisse  in  passione  sua ,    quia  Hilarius 
dicit:  nulla  passio  et  nullus  dolor  fuit  in  Christo.  Item  di- 
elt apostolus:    habitu  inventus  est  ut  homo.     Item    si  dedit 
discipulis  suis  corpus  suum  ad  manducandum,  quod  corpus 
de  mane  feria  sexta  passum  fuit,  quare  de  nocte  fuit  man- 
ducatum.  —  Item  dicunt  haeretici  Christum  nee  bibisse  nee 
comedisse,  secundum  id:  Omne  quod  intrat  in  os,  inseces- 
sum  mittitur;  sed  nos  cum  Jeronymo  libentius  volumus  esse 
agrestes  Katholici  quam  cum  Manichaeo  carnales  (?)  haere- 
tici.   —   Item  quidam  haeretici  negant  resurrectionem  mor- 
tuorum.  —  Quod  resurrectio  mortuorum  non  sit,  ipsi  haere- 
tici probant  per  Salomonen!,  qui  dicit:     Unus  est  interitus 
hominis  et  jumentorum.  —    Dicunt  etiam  quidam  haeretici, 
Christum  carnem  sumsisse,  sed  filium  Dei  non  fuisse,  (quia) 
absurdum  esset  dicere   filium  Dei   carnem    sumsisse.     Item 
aliqui  haeretici  dicunt,    Christum   accepisse  coeleste  corpus 
et  beatam  Mariam  de  coelesti  materia  creatam ,    et    de  tali 
corpore  Christus  accepit    corpus    suum ,    quia  Paulus    dicit, 
qui  de  terra  est,    terrestris    est,    ut  Adam  et  alii  homines, 
qui  autem  de  coelo  est ,  coelestis  est ,    ut  Christus ,    et  illa 
coelestis   substantia    apparuit   in    transfiguratione  Christi   in 
monte  Thabor.  Item  nullus  propheta  etc.  dicit,  b.  Virginem 
habuisse  patrem  et  matrem ,    ergo  de  coelo  formata  est ,  et 
ex  subtili  natura  assumta  de  virgine.     Christus    potuit  am- 
bulare super  mare  siccis    pedibus    et   intrare   ad    discipulos 
janua  clausa  et  exire  clauso  itero  aliler  nullo  modo  nisi  ex 
lila    coelesti   natura.     Item    dicunt    eum  non  comedisse  nee 
bibisse    quia   natura   coelestis    non    eget  nutrimentis.     Item 
(nemo)  ascendit  in  coelum  nisi  qui  descendit,  filius  hominis, 
quomodo  ergo  in  illa  coelesti  materia  pati  potuit    et  hujus- 
modi?  —  Dicunt  etiam  isti  maledicti  haeretici,  legem  Moy- 
sis  datam  a   principe    tenebrarum    i.    e.    diabolo,    et   legem 
evangelicam  a  principe  lucis  i.  e.  a  Deo,  et  sicut  sunt  duo 
rerum  principia  ante  dicta  sie  sunt  duo  testamenta   a  duo- 
bus    principibus.     Probatio    primae    legis:    lex  Mosaica    lex 


285 

mortis  et  peccati  dicitur,  ergo  a  malo  fuit,  et  a  malo  data 
est  i.  e.  a  diabolo.  Item  dicit  apostolus:  lex  subintravit,  ut 
abundaret  delictum.  Item  alibi  dicitur:  lex  neminem  duxit 
ad  perfectionem.  Item  si  lex  Mosaica  bona  est,  quare  est 
deleta  a  Christianis  et  quare  non  tenent  Christiani  eam. 
Item  si  aliquis  Christianorum  modo  servaret  legem  Mosis, 
mortaliter  peccaret,  ergo  mala  fuit,  vel  si  bona,  quare  nunc 
mala?  Similiter  dicunt  haeretici ,  antiquos  patres  omnes 
fuisse  malos  et  damnatos  aeternaliter ,  et  hoc  probant  sie: 
Moses  dubitavit  de  potentia  omnipotentis  Dei,  et  ideo  ter- 
ram  promissionis  non  intravit,  et  etiam  homicida  fuit;  item 
Aethiopissam  contra  legem  duxit.  Similiter  Aaron  dubitavit 
de  potentia  Dei  et  vitulum  fecit  conflatilem.  Item  eandem 
sententiam  ferunt  ad  Abraham  pro  eo  quod  filium  suum 
immolare  voluit,  hoc  fuit  contra  legem  naturae  et  decem 
praecepta  quae  dicunt:  Non  occides.  Item  Isaac  vocavit 
uxorem  suam  sororem,  ideo  mendax  fuit  et  Abraham  idem 
fecit.  Item  Jacob  primogenitam  fratri  suo  subripuit  et  patrem 
mendacio  decepit ,  cum  dixit,  ego  sum  primogenitus  tuus. 
Item  Noe  inebriatus  femora  sua  denudat  turpiter;  item  Enos 
filius  Seth  primus  idolum  invenit;  item  Samson  alienam  du- 
xit et  se  ipsum  interfecit;  item  Jephte  propriam  filiam  im- 
molavit;  item  Loth  filias  proprias  cognovit  ambas;  item  Da- 
vid adulter  et  homicida  fuit;  item  Job  se  injustum  et  per- 
jurum  dixit  et  asseruit.  Item  dicunt:  in  inferno  nulla  est 
redemtio  et  omnes  antedicti  patres  descenderunt  ad  infer- 
num,  ergo  damnati.  —  —  Praedicti  haeretici  dicunt,  baptis- 
mum  parvulis  non  valere ,  quia  sunt  sine  peccato ,  et  hoc 
probant  sie.  Pater  et  mater  cum  carnale  commercium  ce- 
lebrant  in  lecto  nota  quia  spe  generandi  coeunt,  ergo  non 
peccant,  imo  exercent  opus  unum  de  VII  sacramentis,  etiam 
parvuli  qui  generantur  non  peccant,  nee  Dens  qui  creat  eos 
peccat,  per  quos  ergo  rivulos  peccatum  intrat  in  parvulos. 
Item  anima  ex  creatione  Dei  non  est  immunda,  sed  ex  fu- 
sione  vitiatur  et  immundatur,  ex  corpore  fit  ei  injuria,  quare 
debet  puniri  pro  eo  quod  corpus  fecit  vel  quod  innatum  est 
corpori  quia  maculam  non  habet  a  se  sed  aliunde.  — 


286 

Explicit  summa  bona  contra  haereticos,  Judaeos  et 
paganos. 

XU. 

Formules   de   lettres   et  sentences    et   autres  actes  de 

Tinquisition,  extraits  dun  livre  de  V Inquisition  de  Car- 

cassonne.     (Cod.  reg.  Paris,  in  Collect.  Occitan.) 

Forma  sententiae  haeretici  obstinati.  Dicunt, 
quod  ecclesia  Romana  sit  mater  fornicationmii  et  Babylon 
ebria  sanguine  sanctorum,  basilica  diaboli  et  Satanae  syna- 
o-oo^a.  Omnia  sacramenta  esse  falsa  inania  et  vana.  Chri- 
stum  non  vere  sed  solum  in  similitudine  passum  fuisse  et 
surrexisse  et  alia  nostrae  salutis  opera  peregisse,  nee  cum 
carne  ad  Patris  dexteram  ascendisse.  Suam  et  suorum  ec- 
clesiam ,  quam  dicunt  esse  veram  poenitentiam ,  confingunt 
esse  Mariam  Virginem.  Resurrectionem  corporum  negant, 
confingentes  quaedam  spiritualia  corpora  et  quendam  inte- 
riorem  liominem ,  in  quibus  et  qualibus  corporibus  se  et 
suos  resurrecturos  asserunt. 

Sententia  contra  haereticum  qui  se  posuit  in  Endura: 
quinimo  ad  cumulum  suae  damnationis  tamquam  perditionis 
filius  mortem  corporalem  sibi  accelerans  et  properans  ad 
aeternam,  ab  eo  tempore,  quo  captus  exstitit,  noluit  quid- 
quam  comedere  nee  bibere  nisi  aquam  frigidam ,  tamquam 
sui  Spiritus  proprius  homicida,  idcirco  etc. 

Sententia  contra  Valdensem :  Sectam  Valdensium  teuere 
et  servare  coepit  participando  et  communicando  cum  Val- 
densibus  professoribus  dictae  sectae,  sciens,  ipsos  esse  tales, 
comedendo  et  bibendo  ac  secundum  ritum  eorum  cum  eis- 
dem  orando  flexis  genibus  inclinatus,  verba  et  praedicatio- 
nem  eorum,  quam  suis  credentibus  faciunt,  in  suis  conven- 
ticulis  audiendo  et  in  domo  propria  eos  receptando,  nee 
non  peccata  sua  eis  aliquoties  vel  pluries  confitendo  et  ab- 
solutionem  ac  poenitentiam,  quam  melioramentum  de  pecca- 
tis  vocant ,   recipiendo  simpliciter  ab  eisdem ,  f  uitque  post- 


287 

ii^odum  consequenter  receptus  secundum  modum  et  ritum 
ipsornm  ad  sectam  et  ordinem  illiim,  quem  dicunt  professio- 
nem  et  observationem  evangelicae  et  apostolicae  paupertatis. 
—  Jurare  esse  omnino  illicitum  pro  quacunque  causa  sive 
in  judicio  sive  extra  Judicium.  —  Tenent  se  et  suos  com- 
plices  non  esse  subjectos  Papae  nee  aliis  praelatis  Romanae 
ecclesiae,  quia  eos  ipsa  Romana  ecclesia,  ut  dicunt,  injuste 
persequitur  et  condemnat.  Item  asseverant,  se  non  posse 
excommunicari  ab  eisdem ,  Romano  Papa  et  praelatis ,  nee 
esse  obediendum  alicui  ex  eisdem,  praecipiendo  sectatoribus 
et  professoribus  dictae  sectae ,  quod  ipsam  deserant  et  ab- 
jurent.  Dicunt  se  teuere  verba  evangelii  et  s.  Jacobi  apo- 
stoli  de  non  jurando.  —  Dogmatizant,  omne  Judicium  esse 
a  Deo  prohibitum ,  et  per  consequens  esse  peccatum ,  et 
contra  Dei  prohibitionem  existere,  quod  judex  aliquis  in 
quocunque  casu  vel  in  quacunque  causa  hominem  judicet 
ad  supplicium  corporis  aut  poenam  sanguinis  sive  ad  mor- 
tem, verba  evangelii:  nolite  judicare  —  sine  expositione  de- 
bita  ad  hoc  applicantes.  Tenent  et  docent,  se  habere  pote- 
statem  a  Deo  sicut  s.  apostoli  habuerunt  audiendi  confes- 
siones  peccatorum  sibi  volentium  confiteri,  et  absolvendi  et 
poenitentiam  injungendi:  Indulgentias  irridendo  asserunt  non 
valere  — ,  negant  esse  post  hanc  vitam  purgatorium,  et  con- 
sequenter orationes  et  eleemosynas  et  missarum  celebratio- 
nes  et  alia  suffragia  pietatis,  quae  fiunt  a  fidelibus  pro  de- 
fnnctis,  asserunt  non  prodesse.  —  Item  praelatos  et  clericos 
Romanae  ecclesiae  asserunt  esse  coecos  et  duces  coecorum 
et  non  servare  evangelii  veritatem,  nee  sequi  evangelicam 
et  apostolicam  paupertatem,  ipsamque  Romanam  ecclesiam 
esse  domum  mendacii.  Item  se  ipsos  vitae  et  perfectioni 
apostolorum  comparantes  et  meritis  coaequantes,  in  se  ipsis 
inaniter  gloriantur,  jactantes  se  teuere  et  servare  vitam 
Christi  et  apostolorum  et  evangelicam  et  apostolicam  pau- 
pertatem. 

Incidenter  autem  sectae  Valdensis  tres  ordines  in  isto 
loco  extra  formam  sententiae  describuntur  hoc  modo: 

Item  dicta  secta  tres  esse  ordines  in  sua  ecclesia  con- 


288 

fitetur,  videlicet,  diaconum,  piesbyterum  etepiscopum.  Epi- 
scopus  autem  eorum  Major  omnium  appellatur,  et  ab  Om- 
nibus presbyteris  et  diaconis  eligitur  in  Majorem ,  et  facta 
electione  concordi  et  oratione  communi  et  peccatorum  con- 
fessione  privata  ac  deinde  publica  non  quidem  in  specie  sed 
in  genere  peccatorum ,  demum  si  aliquis  Major  inter  eos 
fuerit  praesens,  alioquin  presbyter  aliquis  ex  eisdem  orando 
et  dicendo  Pater  noster  imponit  manum  super  caput  electi, 
ut  accipiat  Spiritum  sanctum ,  et  post  eum  omnes  alii  tam 
presbyteri  quam  diaconi  imponunt  super  caput  ejus  manus 
suas  per  ordinem  sigillatim ,  et  sie  sine  aliqua  alia  forma 
verborum  et  absque  traditione  cujuscunque  rei  et  sine  in- 
signibus  Pontificalibus  per  solam  orationem  et  manuum  im- 
positionem  apud  eos  episcopus  ordinatur,  ad  cujus  potesta- 
tem  pertinere  dicunt  sacramenta  poenitentiae  et  ordinis  et 
eucharistiae  rainistrare,  nee  non  evangelium,  ubicuuque  vo- 
luerit,  praedicare  et  potestatem  praedicandi  evangelium  et 
confessiones  audiendi  presbyteris  dare.  Item  dictus  Major 
potest  absolvere  quemcunque  sibi  confitentem  a  peccatis  sibi 
confessis,  qualiacunque  sint  peccata.  Item  potest  remittere 
totam  poenam  debitam  peccatis,  vel  partem,  licet  communi- 
ter  hoc  non  fiat;  quando  autem  absolvit  a  peccatis,  dicit 
ita:  Deus  te  absolvat  ab  omnibus  peccatis  tuis,  et  ego  in- 
jungo  tibi  contritionem  de  peccatis  tuis  usque  ad  mortem, 
et  talem  poenitentiam  faciendam,  puta  orationes  vel  jejunia 
vel  utraque. 

Presbyter  autem  apud  eos  taliter  ordinatur:  postquam 
enim  electus  fuerit  in  presbyterum ,  praemissa  oratione  et 
peccatorum  confessione  Major  ipsorum  imponit  manus  super 
caput  presbyteri  ordinandi  et  post  eum  presbyteri  ibi  prae- 
sentes,  ut  ille  accipiat  Spiritum  sanctum;  in  impositione  vero 
manuum  a  Majori  confertur  ordo.  Ad  potestatem  autem 
presbyteri  taliter  ordinati  pertinet  confessiones  peccatorum 
audire ,  non  tamen  potest  poenas  peccatorum  (remittere)j 
potest  tamen  ordinäre  Majorem  seu  Majoralem  ipsorum  in 
eo  casu,  in  quo  omnes  alii  essent  mortui,  quia  dicunt,  quod 
per  hoc  quia  diaconi  et  presbyteri  sunt   in    statu  eorum  in 


289 

quo    omnia    propter    Christum    reliquerunt,    sunt  ordinis  et 
gradus  apostolorum. 

Diaconi  vero  taliter  ordinantur:  facta  electione  et  ordi- 
natione  ut  supra  et  confessione,  solus  Major  dicendo  Pater 
noster  imponit  manus  super  caput  diaconi  ordinandi,  ut  ac- 
cipiat  Spiritum  sanctum,  et  nihil  aliud  fit  circa  eum  et  est 
taliter  ordinatus.  Diaconus  efficitur  de  eorum  statu  cum 
voto ,  quod  facit  paupertatis,  castitatis  et  obedientiae ,  nee 
ante  receptionem  dicti  ordinis  aliquis  est  perfectus  in  eorum 
statu  ,  sed  alii ,  qui  non  ordinantur ,  vocantur  credentes  et 
amici  eorum,  a  quibus  etiam  recipiunt  sustentationem;  ad 
diaconum  autem  pertinet  ministrare  tam  Majori  quam  pres- 
l^yteris  necessaria  corporis,  non  tamen  habet  potestatem  au- 
diendi  confessiones.  Item  sine  alia  forma  verborum  cum 
sola  oratione  sicut  dictum  est,  et  sine  collatione  seu  tradi- 
tione  alicujus  rei  corporalis  per  solam  manus  impositionem 
apud  eos  tam  episcopi,  quam  presbyteri  et  diaconi  ordinan- 
tur et  indifferenter  tam  laici  et  idiotae,  quam  etiam  literati, 
dummodo  probati  prius  fuerint  in  dicta  secta  et  electi  post 
modum,  sicut  superius  est  expressum. 


Forma  sententiae  haeretici  de  secta  quorundam,  qui  se 
dicunt  Beguinos  sive  pauperes  Christi  sive  de  quodam 
tertio  ordine,  separantes  se  a  communitate  aliorum  et  pote- 
statem Papae  et  ecclesiae  enervantes.  Dicit  se  credere, 
quod  non  est  obediendum  alicui  Praelato  praecipienti  qui- 
busdam  professoribus  regulae  S.  Francisci ,  quod  deponant 
quosdam  habitus  curtos  et  strictos  difformes  ab  habitibus 
communicatis  aliorum  dictae  regulae  professorum,  quos  per 
se  ipsos  assumserunt;  ita  quod  nullus  mortalium  potest  eos 
cogere  ad  ipsos  habitus  dimittendos,  ex  eo,  quod  illud  quod 
est  contra  observantiam  regulae  S.  Francisci  et  ejus  intelli- 
gentiam  est  per  consequens  contra  evangelium  et  fidem  ,  et 
est  verbo  et  facto  Christi  evangelium  et  ejus  regulam  im- 
pugnare ,  et  quod  ex  hoc  sequeretur  destructio  vitae  chri- 
stianae.  Item  quod  illi  qui  procedunt  contra  fratres  portan- 
tes  habitus  curtos  et  strictos,    sunt  in  errore  contia  verita- 

2)öninQer,  ®efc^.  b.  ©eften.    Sofumente,  19 


290 

tem  evangelicae  regulae,  et  per  conseqnens  contra  veritatem 
evaiitrelii  et  fidei.  — 

Item  quod  Dominus  Papa  nee  habiiit  nee  habet  potesta- 
tem  faciendi  qiiandam  eonstitutionera,  quam  feeit  de  consilio 
Cardinalium^  in  qua  Praelatorum  dieti  ordinis  judieio  com- 
misit  determinare  et  arbitrari,  cujus  lougitudinis  et  latitudi- 
nis  formae  seu  figurae  et  similinm  aceidentium  debeant  esse 
habitus  professorum  dietae  regulae  et  cujus  quantaeque  vili- 
tatis  vestimentis  indui  oporteat  ipsos  fratres;  et  insuper  de- 
terminare et  arbitrari,  quo  easu,  qualiter,  ubi  et  quando  et 
quoties  gratiam,  panem  et  vinum  pro  vita  fratrum  necessa- 
ria- fratres  ipsi  quaerere  debent,  conservare  et  reponere.  Item 
asserit ,  quod  nee  Papae  nee  praelatis  ordinis  obediendum 
est  in  bis,  quae  in  illa  constitutione  eontinentur,  ex  eo  quod 
in  eadem  constitutione  contenta  sunt,  contra  eonsilium  Chri- 
sti et  contra  dietam  regulam,  contra  quam  Papa  faeere  non 
potest.  Item  quod  nullus  Papa  potest  tollere  ordinem  fra- 
trum minorum,  nee  in  alium  commutare;  item  quodtertium 
ordinem  beati  Francisei  Papa  non  potest  tollere ,  nee  mii- 
tare;  item  quod  non  potest  faeere,  quod  fratres  minores, 
qui  volunt  teuere  regulam  beati  Francisei,  se  debeant  eon- 
formare  communitati  ordinis  in  orranariis  et  eellariis  haben- 
dis,  in  habitibus  laneis  et  superfluis  portandis.  Item  quod 
eonstitutio  Papae  Joannis  XXII.  super  praedietis  nee  rite 
nee  juste  facta  fuit;  item  quod  illi  fratres  minores,  qui  pro- 
pter  hujusmodi  inobedientiam  et  rebellionem  sunt  per  inqui- 
sitionem  apud  Massiliam  judieati  et  relieti  braehio  saeculari,' 
fuerunt  injuste  et  contra  Deum  et  veritatem  puniti,  et  quod 
propter  hoc  fuerunt  veri  Martyres  effeeti.  Item  asserit,  se 
credere  doctrinam  fratris  Petri  Johannis  de  ordine  Fratrum 
minorum  esse  necessariam  eeelesiae  et  nulluni  continere  er- 
rorem,  et  quod  illi,  qui  impugnant  eam,  impugnant  doctri- 
nam domini  Jesu  Christi  et  sunt  haeretiei.  Item  asserit, 
quod  condemnare  doctrinam  praedieti  fratris  Petri  Johannis, 
quem  dieit  esse  et  nominat  sanetum  Patrem,  non  est  aliud 
nisi  condemnare  vitam  Christi  et  apoStolorum  ejus  et  scri- 
pturam    sanctam    et   exempla  Christi    et    sanctorum   ejus  et 


291 

decreta  sanctonim  Patriim.  Item  dicit  et  asserit,  Dominum 
Jesum  Christum  in  cruce  fuisse  vivum  et  nondum  in  cruce 
mortuum  lanceatum. 

Forma  sententiae  immurationis  cum  signo  hostiae  ro- 
tundae  contra  personam ,  quae  de  et  cum  corpore  Christi 
sortilegium  aut  maleficium  aliquid  perpetravit.  — 

Forma  sententiae  contra  domum ,  in  qua  aliquis  fuit 
haereticatus  sciente  domino  domus. 

Modus  abjurandi  haeresin.  Ad  absohitionem  abexcom- 
municatione  dicitur  psahiius  Miserere  vel  Dens  mise- 
reatur  nostri  et  poenitons  percutitur  virga;  deinde  sequi- 
tur  oratio:  praesta  quaesumus  domine  bis  famulis  tuis  vel 
ancillis  tuis  dignum  poenitentiae  fructum,  ut  ecclesiae  tuae, 
a  cujus  integritate  deviaverant,  precando  commissorum  ve- 
niam  consequendo  reddantur  innoxii ,  per  Christum  Domi- 
num nostrum. 

Haec  omnia  fiunt  solemniter  in  publico  sermone  inqui- 
sitorum ,  convocato  populo  in  aliqua  die  solenni  in  ecclesia 
vel  alibi;  si  autem  ex  aliqua  causa  rationabili  visum  fuerit 
expediens  contra  sermonem  inquisitorum  et  non  coram  mul- 
titudine  convocata  publice  hoc  esse  faciendum ,  fiat  tarnen 
semper  in  praesentia  et  testimonio  spectabilium  personarum 
ad  hoc  convocatarum  et  fiant  publica  instrumenta ,  quibus 
etiam  adhibeantur  sigilla  praesentium  personarum. 

Forma  citandi  illum,  qui  cruces  deposuit  nomine  poeni- 
tentiae sibi  impositas  et  aufugit.  —  Forma  denunciandi  ex- 
communicatum  esse  i'ugitivum  de  muro ,  nee  non  citandi 
ipsum  ut  peremtorie  compareat. 

Forma  convocandi  peritos  ad  consilium  pro  agentibus 
in  remotis:  Fr.  N.  viro  venerabili  provido  et  discreto:  cum 
tali  die  in  tali  loco  tractare  vobiscum  et  cum  aliis  sapienti- 
bus  et  peritis  tam  pro  poenitentiis  pro  commi&sis  in  facto 
haeresis  injungendis,  quam  de  aliis  quibusdam  ad  commis- 
sum  nobis  inquisitionis  negotium  spectantibus  intendamus, 
rogamus  vos  et  requirimus ,  quatenus  ad  praedictum  diem 
et  locum  veniatis  una  cum  aliis  super  praemissis  nobis  consi- 
lium impensuris^  juxta  gratiam  et  sapientiam  a  Deo  vobisdatam. 

19* 


292 

Forma  literae  testinionialis  de  amotionesivedepositione 
cruciim  facta  publice  in  sermone  —  de  ediictione  muri  — 
forma  imponendi  poenitentiam  minorem  alicui  jiiveni  extra 
sermonem  super  bis ,  qnae  commisit  in  baeresi  in  juvenili 
aetate.  — 

Forma  literae  commutandi  aliquam  poenitentiam  in  opus 
religionis  ex  aliqua  pia  causa.  — 

Forma  literae  relaxandi  de  muro  non  simpliciter  sed 
ad  tempus  ex  causa  aliqua  speciali.  — 

Forma  commutandi  peregrinationes  in  alia  opera  pieta- 
tis.  —  Forma  scribendi  ad  applicandam  materiam  alicujus 
domus  piis  usibus  quae  propter  baeresim  fuit  destrueuda.  — 
Forma  scribendi  contra  molestantes  illos,  quibus  cruces  ad 
portandum  nomine  poenitentiae  sunt  injunctae.  Cum  sancta 
mater  ecclesia  nulli  claudat  gremium  redeunti,  imo  gaudens 
suscipit  fovet  et  protegit  poenitentes  —  idcirco  sub  poena 
excomnnmicationis  praecipimus,  ne  tales  de  tali  loco  extru- 
dantur  —  quibus  tamquam  poenitentibus  cruces  suntimpo- 
sitae  ad  portandum  et  peregrinationes  injunctae  —  nee  ali- 
quis  audeat  irridere  uec  a  locis  propriis  sive  omnibus  com- 
merciis  excludere  vel  quoquomodo  alias  molestare ,  ne  ex 
hoc  retardetur  conversio  peccatorum,  et  ne  conversi  propter 
scandalum  abjecta  poenitentia  relabantur,  imo  libere  permit- 
tantur  tam  in  locis,  unde  traxerunt  originem,  quam  alias, 
ubi  commodius  putarint  habitare  suamque  agere  poeniten- 
tiam sine  molestia  et  in  pace;  alias  enim  contra  molestantes, 
prout  justam  fuerit,  per  censuram  ecclesiasticam  procedemus. 


Gaucelinus  Episcopus  liaereticorum  Tolosanus  et  Guila- 
bertus  de  Castris  qui  successit  ei  in  Episcopatu  Tolosano 
et  Johannes  Cambiaire  et  Bertrandus  Martini  Episcopi  hae- 
retici  qui  successerunt  similiter.  —  Guilabertus  Episcopus 
haereticorum  fecit  Ordinationen!  apud  Montem  Securum,  et 
ordinavit  Tento  Episcopum  in  Agennensi  et  Vigoros  de  la 
Bocoua  Filium  Majorem  in  Agennensi  et  Johannem  Cam- 
biaire Filium  Majorem  in  Tolosano.  — ' 

Poncius  Maguefort  miles  dixit,  se  vidisse  multos  haere- 


293 

ticos  et  haereticas  stantes  publice  in  castris  de  Manso  SS. 
Puellainm  e  de  Lanrato  et  in  aliis  castris  et  villis  indiffe- 
renter, ita  quod  a  nemine  sibi  cavebant  ante  primnm  adven- 
tum  Criicesignatorum.  — 

Fizas  mater  Bernardi  de  S.  Michaele  dixit  testi,  qnod 
quando  ipsa  ivit  Romam  cum  Regina  Helis  Honors  uxore 
quondam  Comitis  Tolosani  patris  istius  Comitis,  vidit  ipsa 
Fizas  in  omnibus  liospitiis ,  in  quibus  hospitatae  fuerunt, 
qualibet  nocte  liaereticos ,  et  adducebat  ibi  ad  eam  ipsos 
haereticos  Petrus  de  Castlari,  qui  erat  Scutifer  ipsius  Fizas, 
et  etiam  quando  fuerunt  in  nrbe,  idem  P.  de  Castlari  ad- 
ducebat quotidie  ad  ipsam  Fizas  in  capella,  ubi  Papa  Ro- 
manus audiebat  missam ,  Diaconum  haereticum  in  habitu 
peregrini ,  et  ibi  ipsa  Fizas  adorabat  ipsum  haereticum  et 
loquebatur  cum  eo  familiariter.  — 

Dixit  et  juravit  (Archiepiscopus  Narben.)  quod  ipsa 
(mater  Bernardi  Othonis)  est  haereticata  perfecta  et  vestita, 
sed  modo  propter  metum  hujus  inquisitionis  data  est  sibi 
licentia ,  quod  comedat  carnes  et  ut  mentiatur ,  et  faciat 
quaecunque  voluerit,  ita  tamen  quod  circa  latus  ipsius  stat 
haereticus  qui  consolaretur  eam  si  necesse  esset. 


Xlll. 

Errores  Haereticorum.     Cod.  Alderspac.  184.  (mem- 
branac.  Saec.  XIV.) 

Fol.  62.  Quarta  secta  est  Katharorum  et  Paterinorum. 
Kathari  dicuntur  a  charto  (cato)  cujus  posteriora  osculan- 
tur,  in  cujus  specie  eis  Lucifer  apparet,  vel  a  Catha,  quod 
fluxus,  defluunt  enim  in  diversa  judicia  et  errores.  Dicunt 
naturam  malam  esse  a  principio  malo  et  debere  modis  Om- 
nibus purgari  ut  scitius  (citius)  a  natura  mala  revertatur  (?) 
unde  fluxum  illum  nolunt  restringi  mag  ...  in  animo.  Hi 
ponunt  duo  principia  et  diabolum  esse  creatorem  omnium 
visibilium.  Jo.  Venit  princeps  mundi  hujus  et  in  me  non 
habet  quidquam.  —  Trinitatem  non  credunt.     Dicunt  quod 


294 

utrumque  principiam  creavit  angelos  suos.  Diabolus  cum 
suis  angelis  ascendit  ad  coelum  et  facto  praelio  cum  ange- 
lis  boni  Dei  extraxit  tertiam  partem  creaturarum  Dei  et  in- 
fundit  eas  quotidie  in  corpora  hominum  et  brutorum,  et  ex 
uno  corpore  in  aliud  donec  reducantur  in  coelum;  et  ideo 
non  comedunt  carnes. 

De  anima  habent  quatuor  errores:  I,  quod  animae  sint 
daemones  qui  agunt  poenitentiam  in  corpore.  11^^  error 
quod  duae  animae  sint  in  uno  corpore^  una  Dei  alia  diaboli. 
Hie  error  est  propter  fomitem.  (Rom.  Y.)  Tertius  error 
quod  omnes  animae  simul  sunt  creatae  et  de  coelo  lapsae. 
Quartus  quod  animae  seminentur  ut  corpus.  Dicunt  etiam 
quod  Christus  non  habuit  veram  naturam  (humanam).  Par- 
tes Veteris  Tcstamenti  damnant.  —  Johannem  Baptistam 
damnant  quia'  dubitavit:  Tu  es  qui  venturus  est  etc.  Vetus 
Testamentum  a  diabolo  dicunt  datum  propter  legis  gravita- 
tem.  Judicium  futurum  dicunt  jam  factum.  Item  sacra- 
menta  ecclesiae  damnant.  Resurrectionem  nesjant.  Carnes 
et  ova  comedere  dicunt  esse  mortale  peccatum ,  quia  per 
coitum  fiunt;  item  quia  terra  maledicta.*)  Pueros  baptizatos 
damnant  ut  homicidas.  Item  nullum  dicunt  salvari  praeter 
eos.  Item  qui  occidunt  aves  vel  animal  aut  mustelam  pec- 
cant  mortaliter. 

Sacramenta  quatuor  habent  ficta;  pro  baptismo  dant 
manus  impositionem;  quae  non  valet  ab  eo  qui  est  in  mor- 
tali  peccato;  fit  etiam  haec  a  feminis  cum  Pater  Noster. 
Pro  sacramento  corporis  Christi  benedicunt  panem  in  pran- 
dio  et  in  coena,  quem  dant,  et  negant  transsubstantiari  pa- 
nem in  corpus  Christi.  Pro  tertio  sacr.  poeuitentiae  dant 
manus  impositionem  quae  tollit  culpam  et  poenam.  Item 
dicunt  quod  peccatum  non  minuit  gloriam  aeternam ,  nee 
poena  inferni  impoenitentia  augetur,  sed  aequalis  erit  gloria 
et  poena.  Item  quod  culpa  et  poena  simul  remittitur.  Unde 
dolent  quod  non  expleverint  libidinem ,    etiam    cum  sorore, 


*)  .^ier  6emer!t  ber  33eric^terftatter:  Contra  ergo  eadem  ratione  non 
comedant  herbas  nee  friictus. 


295 

ante  suam  conversionem ;  iinde  coeunt  indifferenter.  Item 
non  redduut  usnras  nee  rapinas ,  sed  dant  parentibus  nee 
dolent  de  peecatis.  Item  solum  Deum  invocant,  nee  se  mu- 
niunt  signo  crucis. 

Confitentnr  autem  sie:  Ego  sam  hie  eoram  Deo  et  vo- 
bis  ad  faciendam  confessionem  de  omnibus  peecatis  meis, 
quae  sunt  in  me  usque  modo,  et  ad  recipiendum  de  Omni- 
bus eis  veniam  a  Deo  et  a  vobis.  Haec  conf'essio  fit  pu- 
blice praelato  tenenti  librum  evangeliorum  super  caput  ejus; 
reliqui  dexteram  apponunt  cum  orationibus,  Si  recidivat, 
hoc  peccatum  iterum  confitetur.  Semel  in  mense  confiten- 
tnr.    Item  saepe  orant    et  jejunant  sine  ovis  et  caseo.  .  .  . 

Qui  comedit  pullum  de  consilio  medici,  punitur  ut  se 
ipsum  occidens.  Item  puer  X  annorum  punitur  ut  peccator 
centum  annorum.  Poenas  temporales  dicunt  inferri  a  dia- 
bolo.  Item  eleemosynas  non  dant.  Item  in  fine  si  non  po- 
test  dicere  Pater  Noster,  prohibent  dare  cibum,  et  sie  multi 
occiduntur. 

De  quarto  sacramento  sui  ordinis,  nota  quod  quatuor 
habent  sacramenta  scu  ordines.  Primus  dicitur  Episcopus, 
11"^  filius  major,  tertius  filius  minor,  IV"^  diaconi  Christiani 
vocantur.  Diaconi  confessiones  audiunt  et  absolvunt  subdi- 
tos  injungendo  eis  tres  dies  jejunii  et  centum  genuflexiones. 
Mortuo  Episcopo  succedit  filius  major  et  majori  filius  mi- 
nor. Episcopus  solus  ordinat  et  dat  Spiritum  sanctum.  Si 
Episcopus  peccat  occulte  mortaliter ,  omnes  quibus  manus 
imposuit,  damnantur,  et  ideo  plures  manus  imponunt,  ut 
saltem  per  unius  impositionem  salventur. 

Errant  quidam  dicentes  animas  perire  cum  corpore. 
Quidam  dicunt  quemlibet  salvari  in  sua  fide.  Dicunt  qui- 
dam   quod  non  sit  poena  aeterna. 

De  Secta  Manichaeorum. 

Quinta  secta  est  Manichaeorum.  Hi  de  semine  virginis 
vel  de  sanguine  pueri  cum  farina  conficiunt  panem.  Non 
comedunt  carnem  nee  ov^a  nee  lac ,  nee  vinum  bibunt;  ani- 
mas dicunt  redire  in  corpora  hominum  vel  pecorum,  herbas 


296 

vel  plantas  non  carpiint ,  quia  dicunt  eas  vivere  et  dolere, 
ideo  neque  spinas  de  agnis  exstirpant;  quia  quasi  homici- 
dium  reputant.  Perfecti  eorum  nee  pomum  nee  f'olium  di- 
gito  carpunt.  Docent  conjuges  ut  eoneeptum  vitent;  nuptias 
damnant;  datorem  veteris  legis  diabolum  (ponunt).  Duo 
principia  ponunt;  Spiritum  s.  dicunt  esse  liaeresiarcham. 
Duodecim  apostolos  habent  quos  vocant  magistros;  episco- 
pos  septuaginta  duos  habent  qui  ordinantur  a  magistris,  et 
presbyteros  qui  ordinantur  ab  episcopis,  et  episcopi  habent 
diaconos;  ceteri  vocantur  clerici.  Baptismum  negant.  Item 
cum  viri  et  feminae  conveniunt  in  tenebroso  conclavi,  lumen 
accendunt,  et  subito  apparet  eis  -Cattus  Maximus  et  oscu- 
lantur  eum  in  posteriora,  quo  peracto  Cattus  lumen  exstin- 
guit,  et  statim  singuli  abutuntur  se  invicem ,  masculi  in 
masculos  et  feminae  in  feminas  turpitudinem  operantes ,  et 
ita  consummatur  mysterium  iniquitatis. 

Credunt*)  autem  praedicti  Cathari ,  quod  Dens  coeli 
quem  sancta  colit  ecclesia ,  sit  Dens  injustus ,  eo  quod  per 
violentiam  injustam  de  coelo  expulit  Luciferum  Dominum 
suum,  quem  vocant  supremum  Patrem  suum,  qui  omnia  vi- 
sibilia  creavit  ut  dicunt  et  corpora  humana;  quem  putant 
per  violentiam  in  fine  seculi  regnum  suum  debere  recupe- 
rare;  ita  quod  sol  et  luna  simul  unum  puerum  procreabunt 
qui  erit  antichristus ,  cujus  adjutorio  vincet  Michaelem ,  et 
Dens  coeli  et  ejus  angeli  firmabunt  regnum  Lucifero.  Qui- 
dam  etiam  de  praedictis  haereticis  magnas  agunt  poeniten- 
tias  in  auxilium  Dei  sui,  ut  suum  contra  Deum  obtineat 
regnum.  Praedictus  Lebzer  haereticus  publice  in  judicio 
confessus  fuit,  quod  decem  annis  portaverat  cilicium  ad  car- 
nem  propter  Luciferum. 


^)  §ier  beginnt  ein  anber6trct>er  genommene«  gragment. 


207 


XIV, 

Incipit  Summa  de  haeresihus.     (Cod.  Monast.  Inder- 
storff.  Nro.  314.  fol.  303.) 

Doctiina  fidei  in  tribus  consistit  in  pnieceptis  quasi  in 
suppositionibos  sive  dignitatibus,  siciit  patet  in  illo  articnlo 
fidei  sc.  quod  Dens  dimittit  peccata  omnibus  qui  sunt  in 
ecclesia,  qui  exprimitur  in  symbolo  ubi  dicitur  ecclesiam 
&anctam  catholicam  s.  contra  remissionem  peccatorum  ,  ibi 
enim  supponuntur  transgressiones  praeceptorum  sive  juris 
naturalis  causae  mortalis  peccati,  unde  praecepta  sive  lex 
naturalis  sunt  quasi  fundamentum  fidei,  sicut  in  aliis  scien- 
tiis  suppositiones;  in  articulis  vero  consistit  quasi  proposi- 
tionibus ,  in  sacramentis  autem  quasi  conclusionibus ,  unde 
sicut  tripliciter  destruitur  scientia,  sc.  destruendo  dignitates 
sive  suppositiones  et  ...  .  propositiones  aut  conclusiones, 
ita  tripliciter  destruitur  fides  in  praeceptis,  articulis  et  sa- 
cramentis. Nota  ergo  quod  omnis  error  haereticorum  circa 
haec  tria  versatur,  quaedam  praecepta  male  interpretando 
et  interpretationem  sancti  Spiritus  quam  dedit  per  os  eccle- 
siae  suae  reprobando  et  per  consequens  omnes  constitutio- 
nes  contemnendo ,  articulos  fidei  negando,  sacramenta  per- 
vertendo.  Nunc  de  haereticis  per  ordinem  videamus;  et 
primo  de  Runcariis. 

Runcarii  in  duobus  errant,  in  praeceptis  et  sacramentis. 
Sed  primo  videamus  de  sacramentis.  De  baptismo  dicunt 
quod  malus  sacerdos  non  baptizat  sed  magis  polluit,  secun- 
dum  id:  quidquid  tetigerit  irnmundus ,  immundum  erit. 
(Num.  19,  22.^  Malos  autem  omnes  appellant  qui  sunt 
extra  sectam  ipsorum,  unde  omnes  suos  docent  baptizandos 
esse,  quasi  non  baptizatos  sed  magis  pollutos. 

Confirmationem ,  extremam  unctionem  et  omne  sacra- 
mentum  quod  fit  per  olei  vel  chrismatis  linimentum  ,  deri- 
dent,  dicentes  quod  quanto  quis  magis  ungitur  tanto  magis 
impinguatur  et  ad  combustionem  praeparatur.  De  sacra- 
mento  eucharistiae  dicunt  quod  soli   boni    sc.    qui    sunt    de 


298 

secta  ipsoriim,  possunt  id  conficere,  et  quod  tarn  viri  quam 
mnlieres,  tarn  noii  sacerdotes  quam  sacerdotes.  Dicnnt  etiam 
quod  licet  malus  sacerdos  non  conficiat  propter  peccata  sua, 
tarnen  in  ore  ipsius  haeretici  recipientis  convertitur  in  car- 
nem  Christi  propter  rnerita  sua  qui  erat  in  manu  sacerdotis 
potius  panis  pollutus.  De  sacramento  poenitentiae  quod 
consistit  in  confessione  peccatorum  et  in  a])solutione  sacer- 
dotis et  in  impositione  satisfactionis  et  in  aliis,  iidem  dicunt, 
quod  quilibet  bonus  suae  sectae  potest  audire  confessiones, 
ligare  et  solvere,  claves  ecclesiae  annihilantes.  Purgatorium 
negant ,  et  ita  .  .  .  .  omnia  suftragia  ecclesiae  subsannant, 
dicentes  quod  oblationes  ad  altare  pro  defunctis  bonae  sint, 
seil,  ad  pascendum  sacerdotes  ut  eo  lautius  comedant  et 
luxuriosius  vivant.  Item  dicunt  quod  luminaria  nocturna 
bona  sunt,  ne  sacrista  pedes  suos  offendat,  et  decimas,  ob- 
lationes et  eleemosynas  dicunt  dandas  esse,  sed  solis  paupe- 
ribus  suae  sectae,  et  non  sacerdotibus,  unde  si  aliqui  dant 
sacerdotibus,  propter  simulationem  dant.  Sufi'ragia  pro  de- 
functis bene  concedunt  quod  prosunt  sacerdotibus  non  tamen 
defunctis,  quia,  ut  dicunt,  aut  sunt  in  coelo  aut  in  inferno; 
si  in  coelo ,  non  indigent  talibus  sufiragiis ,  si  in  inferno, 
non  eis  prosunt.  Item  bene  concedunt  quod  peregrinari  (sit) 
bonum ,  sed  peregrinari  ad  limina  sanctorum  stultum  judi- 
cant ,  contemnentes  ecclesias  et  sanctorum  reliquias ,  imo 
non  magis  aestimantes  ecclesias  quam  stabulum ,  dicentes, 
quod  eorum  corpora  sunt  ecclesia  Dei,  ecclesia  autem  ma- 
nufacta  nihil  amplius  sit  quam  acervus  lapidum.  Item  jeju- 
nare  ut  dicunt  bonum  est,  siquis  non  jejunet  ab  escis,  quia 
secundum  ipsos  Dominus  noster  nunquam  praecepit  jejunare 
ab  escis  sed  a  vitiis;  unde  in  Parasceve  comedunt  carnes 
insultantes  ecclesiae ,  quae  constituit  jejunium  qnadragesi- 
male,  et  dicunt:  Venite,  comedamus  et  destruamus  ecclesiam 
diaboli.  De  ordinatis  autem  ab  ecclesia  dicunt  (quod)  quot 
recipiunt  (ordines)  tot  recipiunt  maledictiones ,  secundum 
id:  Maledicam  benedictionibus  vestris  (Malach.  2,  2.),  unde 
quae  fiuut  ab  hujusmodi  ordinatis  cum  solemnitatibus  .... 
contemnunt ,    dicentes     cantus    clericorum    nihil    aliud    esse 


299 

quam  clamores  quosdam  in  inf'erno.  Matrimonium  et  omne 
opus  carnale  conjugii  condemnant,  dicentes  quod  nihil  aliud 
matrimonium  est,  quam  continuata  fornicatio,  et  ita  per  con- 
sequens  omnes  patres  nostros  damnant  quantum  in  eis  est; 
et  si  quis  continere  non  potest,  aeque  licentiant  ei  coire 
cum  soluta  sicut  cum  conjugata ,  cum  consanguinea  sicut 
cum  alia.  Item  quaedam  praecepta  male  interpretantur  di- 
centes omne  juramentum  mortale,  et  omne  mendacium  mor- 
tale et  omne  homicidium,  ponentes  in  damnationem  omnem 
saecularem  potestatem  exercentem  Judicium  sanguinis,  om- 
nes peregrinationes  in  subsidium  terrae  sanctae  et  hujusmodi. 

Sotolarii. 

Sotolarii  in  tribus  discordant  a  Runcariis,  in  baptismo, 
in  eucharistia  et  matrimonio.  In  baptismo  non  errant;  de 
sacramento  eucharistiae  dicunt  quod  quilibet  potest  id  con- 
ficere,  vir  sive  mulier,  dummodo  debitam  formam  observet. 
Item  matrimonium  non  damnant,  dummodo  velint  conjugati 
spe  prolis  commisceri;  si  alia  quacunque  intentione  commi- 
sceantur,  dicunt  eos  mortaliter  peccare.  In  aliis  vero  Om- 
nibus concordant. 

Oriliwenses. 

Oriliwenses  errant  in  multis  articulis  fidei;  et  primo  in 
trinitate  ,  dicunt  enim  quod  trinitas  non  fuerat  ante  nativi- 
tatem  Christi ,  sed  tunc  primo  Dens  Pater  habuit  filium, 
quando  Jesus ,  quem  dicunt  filium  fabri  sc.  Joseph  carna- 
lem,  sicut  ego  sum  carnalis  filius  patris  mei,  suscepit  ver- 
bum  praedicationis  b.  Virginis  Mariae.*) 

Manichaei. 

Manichaei  ponunt  duo  principalia,  diabolum  cujus  filium 
dicunt  Luciferum ,  hunc  dicunt  omnia  visibilia  et  tangibilia 
creasse ,    et   bonum    quem    dicunt  creatorem  esse  spirituum 


*)  2)aS  fctgeube  wie  Bei  Oretfer:  Lucae  Tud.  Scriptores  aliquot  suc- 
cedanei.    Ingoist.  1613.  p.  62.  63—65. 


300 

tantum.  Item  matrimoniiim  negant;  item  corpus  Christi  in 
altari  negant;  item  dicunt  quod  ova,  caseum,  carnes  non  li- 
ceat  comedere,  quia  de  fornicatione  nascuntnr,  et  qui  come- 
dit  peccat  mortaliter.  Item  negant  resurrectionem  et  plura 
quae  non  possunt  explicari. 

Sectae  haereticorum  ad  minus  sunt  LXXII.  quorum  in 
Theutonia  sunt  quatuor ,  Waldenses ,  Ortilibarii ,  Kuncarii, 
Mauichaei.  Waldenses  dicti  sunt  a  Walduno  magistro,  vel 
a  valle  ut  alii  dicunt,  quia  in  quadam  valle  orti,  qui  ctiam 
nomine  dicuntur  Pauperes  de  Leoduno.  Dicunt  autem  Wal- 
denses quod  omne  homicidium,  mendacium,  juramentum  sit 
mortale  peccatum.  Item  dicunt  quod  omnis  coitus  cum  le- 
gitima  sit  mortale  peccatum,  nisi  üat  spe  prolis.  Item  sepa- 
rant  virum  ab  uxore  legitima  et  econtra,  contradicente  tali 
contradictione,  si  velint  intrare  sectam  ipsorum.  Item  dicunt 
quod  quilibet  laicus  sive  sit  bonus  sive  malus ,  potest  con- 
ficere  dummodo  sciat  verba,  et  quod  potest  absolvere  et  li- 
gare.  Item  dicunt  quod  suspendere  latrones  vel  occidere 
per  sententiam  juste  datam  sit  mortale  peccatum.  Item  di- 
cunt quod  tantum  duae  viae  sunt  post  mortem,  internus  vel 
coelum;  purgatorium  negant.  Item  peregrinationes  negant  et 
dicunt  quod  luminaria,  öblationes,  orationes  et  eleemosynae 
et  cetera  remedia  quae  fiunt  in  ecclesiaDei  non  prosintde- 
functis.  Item  dicunt  quod  conjugatae,  virgines  et  viduae 
debent  praedicare.  Item  dicunt  quod  praedicatores  ipsorum 
manibus  nullo  modo  debent  laborare.  Item  sanctorum  suf- 
fragia  non  petunt ,  nee  imagines  aliquas  venerantur.  Item 
dies  festos  non  celebrant.  Jejunia  non  servant,  omni  tem- 
pore comedunt  quod  apponitur  eis,  et  carnes  in  quadrage- 
sima  comedunt.  Item  dicunt  quod  filius  eximit  matrem 
XVIII  denariis  et  tunc  potest  eam  ducere  in  uxorem  et 
cognoscere. 

Idem  Kuncarii  dicunt  per  omnia,  excepto  quod  malus 
sacerdos  non  potest  conficere.  Similiter  dicunt  quod  baptis- 
mus  sacerdotis  existentis  in  mortali  peccato  non  valet,  etiam 
si  baptizet  pueros,  omnes  tunc  eosdem  iterum  a  sacerdoti- 
bus  ipsorum,  sc.  haereticorum  rebaptizari  debere,   si  volunt 


301 

salvaii.  Siuiiliter  quod  sacerdotes  ipsorum  possunt  conficere 
ex  omni  vase,  sive  luteo,  ligneo,  argenteo,  aureo,  super  scn- 
tella  sive  cypho.  Item  dicunt  qnod  decimae ,  oblationes  et 
eleemosynae  solummodo  debent  dari  pauperibiis,  et  si  dant 
sacerdotibiis  dant  simulate.  Item  instituta  ecclesiae  damnant, 
sc.  jejimium  quadragesimae ,  nee  debere  ab  escis  abstineri 
sed  a  vitiis;  inide  in  qiiadragesima  carnem  comedunt.  Item 
dicunt  orandum  in  ecclesia  tantum  quantum  in  stabuio.  So- 
lemnitates  et  cantus  ecclesiae  et  reliquias  sanctorum  et 
peregrinationes  damnant. 

Ortilibarii  dicunt  quod  mundus  non  habet  princi- 
pium  -etc.     (^ie  bei  ©rctfcv  p.  61.) 

Item  has  sectas  invenimus  in  Theothunia,  sc.  Pauperes 
de  Lugduno  qui  etiam  vocantur  Waldenses;  item  Kunca- 
rios;  item  Sifridenses;  item  Ortliwenses;  item  Paterinos  qui 
vocantur  Ailca  vel  de  Basilebel.  Item  Slycani  qui  habent 
suos  errores  diversos  et  mores  loquendi  unde  diversi  modi 
inquirendi  exiguntur. 

Item  nota  quod  Runcarii  concordant  in  parte  magna 
cum  Paterinis  etc.  (9lun  fofgt,  iDa^  bei  ©retfer  p.  61  fte^t. 
!Dann  ber  gaiije  33eiic^t  über  bie  Salbenfer,  ber  hü  (^retfer  fic^ 
p.  54 — 60  befinbet;  am  ©c^hiße  ^eigt  eö;)  Item  spem  habent 
clerum  reducere  ad  statum  paupertatis  apostolorum,  et  quod 
potestatem  quam  exercet  ecclesia  in  cos,  hanc  ipsi  in  eccle- 
siam  exercere  deberent  et  publice  praedicare ,  ut  in  Lom- 
bardia,  confisi  de  multitudine  et  potentia  credentium  et  de- 
fensorum  eorum. 

Hypocritae  qui  Ketzer  vocantur,  alii  sunt  miserabiles 
alii  honorabiles  etc.  f.  @retfer  p.  91. 


XV. 

De   examinatione   haereticorum.  (Cpd.  Tegernseeens. 

290.  fol.) 

In    examinatione    alicujus    haeretici   primo  faciat  ipsum 
jurare  quod  sine  omni  fallacia  et  deceptione    et  sine  dupli- 


302 

catione  et  secundiim  intellectum  quaerentiiim  et  audientium 
ad  omnia  interrogata  respondeat.  Post  praestitum  juramen- 
tum  si  litteratus  est  quaeratur  de  symbolo  Anastasii  (Atba- 
nasii)  quicunque  vult  salviis  esse,  per  singulos  versus  et  ar- 
ticulos.  Postea  sive  sit  litteratus  sive  non  de  sequentibus 
articulis  inquiratur,  et  de  forma  et  de  modo  juramenti  ex- 
pressius  admoneatur.  Credis  in  Deum  Patrem  omnipoten- 
tem et  Filium  et  Spiritum  s.?  et  in  bac  trinitate  unum 
Deum  unicum  esse  creatorem  coeli  et  terrae ,  corporum  et 
animarum,  visibiUum  et  invisibilium  et  omnium  creaturanun? 
Credis  quod  animae  bominum  non  sint  illi  daemones  qui 
de  coelo  ceciderunt?  Credis  quod  Satban  et  omnes  dae- 
mones ab  omnipotenti  Deo  juste  damnati  sunt  in  infernum, 
et  quod  nullus  ex  eis  abquando  salvabitur  nee  ante  Judi- 
cium nee  post?  Credis  quod  Dens  omnipotens  quem  nos 
Cbristiani  cobmus,  digne  et  juste  regnat  in  coeHs,  et  quod 
nulbis  daemon  neque  abquis  bominum  qui  sine  poenitentia 
in  ilbs  peccatis  quae  nos  Katbobci  mortaba  dicimus ,  de- 
scendunt ,  ascendunt  in  coelum ,  sed  semper  sine  fine  cre- 
mantur  in  inferno?  Credis  quod  animae  illae  quas  Cbristus 
redemit  ab  inferis  secum  vexit  in  coelum  ,  et  quod  animae 
apostolorum,  martyrum,  confessorum  et  virginum  electarum 
cum  Cbristo  regnant  in  coelo  usque  ad  diem  judicii,  et 
quod  cum  Cbristo  in  die  judicii  venturi  sunt  recipere  sua, 
et  deinde  .  cum  Cbristo  sine  fine  regnaturos?  Credis  quod 
illi  qui  pro  amore  Cbristi  omnia  terrena  relinquunt,  in  ju- 
dicio  judicaturi  sint  cum  Cbristo  vivos  et  mortuos?  Credis 
quod  sancti  in  coelo  nobis  vivis  et  animabus  in  purgatorio 
constitutis  patrocinari  possunt?  Credis  quod  orationes  et 
missae  et  eleemosynae  et  cetera  bona,  item  luminaria,  vigi- 
liae ,  jejunia  c^uae  facimus  pro  fidelibus  defunctis  prosunt, 
qui  ad  ignem  purgatorium  vadunt ,  et  postquam  purificati 
fuerunt,  ascendunt  in  coelum?  Credis  quod  beata  virgo 
Maria  nunquam  venit  ad  poenas  infernales  neque  ad  purga- 
toria  loca,  et  non  solum  ipsam  sed  et  plurimos  sanctos  sta- 
tim  in  ipso  mortis  articulo  ascendere  in  coelum?  Credis 
quod  mortui  resurgunt ,    boni    ad  vitam  aeternam ,    mali   in 


303 

ignem  aeterniim?  Credis  qiiod  lex  Moysi  a  Deo  data  est 
et  non  a  dyabolo?  Credis  quod  vetus  Testamentiini  imple- 
tum  est  per  novuni  et  utrumqne  est  bonum?  Credis  quod 
animae  niinquam  possunt  mori  sive  bonae  sivemalae?  Cre- 
dis quod  baptismns  parviilos  vere  facit  Christianos,  et  quod 
baptismus  parvulorum  qui  fit  in  aqua  verbis  recte  prolatis 
non  sit  iterandus  nee  alio  modo  meliorari  mutandus  (et 
quod)  plene  et  perfecte  potest  parvulus  baptisari  infra  an- 
nos  discretionis ,  et  quod  fiat  in  fidem  parentum  et  eccle- 
siae?  Credis  quod  sine  cordis  contritione  et  oris  confessione 
(et)  operis  satisfactione  Dens  vivo  non  remittit  peccatum? 
Credis  quod  per  poenitentiam  quae  fit  in  ultimo  examine 
homo  potest  salvari?  Credis  quod  (non)  sufficit  soli  Deo 
coufiteri  neque  layco  sed  sacerdoti?  Credis  quod  conjugati 
secundum  ecclesiastica  jura  simul  permanentes  sine  separa- 
tione  possint  salvari?  Credis  quod  nullus  praeter  sacerdo- 
tem ,  quamvis  valde  criminosus  sit,  valeat  conficere  corpus 
et  sanguinem  Domini?  Credis  quod  possit  transire  panis 
in  verum  corpus  et  vinum  in  sanguinem  ejus?  Credis  quod 
confirmatio,  ordo  clericalis,  extrema  unctio  vera  et  necessa- 
ria  sint  sacramenta?  Credis  quod  in  ecclesia  magis  sit 
orandum  quam  alibi?  Credis  virgines  et  castos  majus  con- 
sequi  praemium  quam  incontinentes  et  corruptos?  Credis 
quod  sine  sacramentis  nullus  potest  salvari?  Credis  quod 
nullus  salvari  potest  nisi  qui  sub  obedientia  est  Papae  et 
aliorum  praelatorum  ecclesiae?  Vis  obediens  esse  Papae  et 
aliis  nostris  tibi  praenominatis  et  non  vilibus  haereticis  qui 
te  in  occulto  docent  haeresim?  Credis  quod  indulgentiae 
a  praelatis  rationabiliter  collatae  poenitentibus  prosint?  Cre- 
dis poenas  esse  purgationis?  Credis  Dominum  nostrum  Je- 
sum  Christum  unigenitum  Dei  tilium  consubstantialem  cxß- 
aequalem  coaeternum  Patri  ipsum  verum  Deum  incarnatum 
et  humanatum  cooperante  Spiritu  s.  ex  Maria  perpetua  vir- 
gine  ante  partum  in  partu  et  post  partum,  et  Jesum  filium 
ejus  (non?)  purum  hominem  et  unictim  Dei  filium  Deum  et 
hominem  circumcisum. 


304 

XVI, 

Nota  primo  puncta  seit  articulos  notahiliores  seetat 
Waldensium.  (Cod.  Windberg'.  163.  fol.  Saec.  XV.) 

Nota:  haeresiarchae  sectae  Waldensium  a  Petro  Wal- 
densi  a  regione  Waldis  dicto  ortum  habentes  qiii  fratres 
mincupantur.    Primo  diciint,  se  habere  authoritatem  praedi- 

candi,  confessiones  aiidiendi,  poenitentias Non  potest 

dici  quod  sacerdos  peccatis  anctoritatem  absolvendi  amittat, 
cum  secundum  cos  auctoritatem  baptisandi,  immgendi  et 
potestatem  coniiciendi,  quae  tarnen  majora  sunt,  per  peccata 
non  amittant.  —  Item  dicunt  sacerdotes  nihil  omnino  de- 
bere  possidere,  maxime  rerum  immobilium,  et  facientes  op- 
positum  damnatos  esse.  —  Item  negant  auctoritatem  Papae, 
dicentes  ipsum  nullas  posse  largiri  indulgentias  et  conse- 
quenter  (nee)  Episcopos.  —  Item  dicta  sanctorum  negant, 
ubicunque  inveniuntur  contraria  suae  sectae,  non  attendentes 
dictorum  videlicet  Gregorii,  Augustini  et  ceterorum  sancti- 
tatem ,  —  cum  tamen  testes  pro  se  producens ,  sicut  ipsi 
sanctorum  authoritates  saepe  allegant ,  contra  se  recipere 
compellatur.  Sed  producant  ipsi ,  vid.  Waldenses  suos 
doctores  qui  tamen  nullius  sunt  momenti  et  in  suis  errori- 
bus  irretiti,  et  per  consequens  ecclesiam  minime  constituen- 
tes,  cum  ecclesia  sit  una,  similiter  fides  sit  una  et  non  plu- 
res.  Eph.  10.  Cantic.  6.:  Una  est  columba  mea.  Imo 
ipsi  Waldenses  constituunt  monstrum  in  natura,  qui  dicunt 
se  facere  unum  corpus  et  tamen  habent  tria  capita;  aliqui 
enim  suorum  haeresiarcharum  dicuntur  Romani,  alii  Pede- 
montani,  alii  Alemanni,  neque  aliquis  ab  altero  jurisdictio- 
Tiem  sive  auctoritatem  suscipit,  neque  alterius  se  subditum 
confitetur.  Item  ipsi  paucos  et  quasi  nullos  per  semonstra- 
bant  Codices  quia  ignari ,  unde  ex  invidia  mentiuntur ,  no- 
stros  sanctos  doctores  suos  libros  propter  temporalia  com- 
moda  compilasse,  cum  tamen  dicti  sancti  doctores  patrimo- 
nia  propria  et  honores  ac  dominia  contemserint ,  sicut  in 
ipsorum  vita  plenius  declaratur.     Item  dicunt    in  imaginum 


305 

veneratione  idolatriam  committere  (committi).  —  Item  pur- 
ffatorium  ne^ant.  —  Item  diciint  orationes  vivorum  mortuis 
non  prodesse,  qnod  sequitur  ex  proximo  antecedente  errore, 
quia  negant  purgatoriiim,  sed  dicimt  omnes,  mortui  animam 
esse  in  coelo ,  et  sie  orationibiis  non  indigere ,  aut  in  in- 
ferno ,  et  sie  orationes  non  prodesse.  —  Item  dicimt  quod 
sancti  seu  bcati  mortui  non  possunt  juvare  vivos  suis  inter- 
cessionibus.  —  Item  dicunt  horas  canonicas  deceptiones  esse 
a  sacerdotibus  propter  avaritiam  adinventas,  et  ad  hoc  pro- 
bandum  dicunt,  solam  orationem  dominicam,  vid.  Pater  no- 
ster,  esse  orandam  et  nihil  aliud,  quod  tamen  ipsi  facto  non 
tenent,  licet  verbis  fingant,  quia  etiam  ipsi  privatas  et  spe- 
ciales alias  a  Pater  noster  habent  orationes.  —  Item  dicunt 
similiter,  instrumenta  musicalia  et  Organa  etc.  non  debere 
haberi  in  ecclesiis.  —  Item  dicunt,  in  nullo  casu,  nisi  forte 
metus  causa,  qui  potest  cadere  in  constantem  virum  vel 
maxime  in  coactione  inevitabili  jurandum.  —  Item  dicunt 
quod  in  nullo  casu  et  pro  quocunque  delicto  et  commisso 
aliquis  homo  et  jure  civili  et  imperiali  sit  morte  plectendus. 


XVII. 

Cod.  S.  Emmeram.  Ratisb.  X,  5.  Saec.  XV. 

Isti  sunt  errores  haereticorum  de  secta  Waldensium 
quae  in  terra  dominationis  illustrium  principum  Dominorum 
Ducum  Austriae  pluribus  quam  centum  quinquaginta  annis*) 
duravit  et  istis  temporibus  anno  Domini  M^ÜCC^LXXXXV« 
mense  Septembr.  contumaciter  incepit  cum  violentiis  incen- 
diorum  et  terroribus  homicidiorum  non  tarn  occulte  dilate 
Stare  quam  contemptibiliter  et  temerarie  dominari  maxime 
post  obitum  dolentissimum  Serenissimi  principis  et  Domini 
Domini  Alberti  in  proxime  proh  dolor  defuncti  Ducis  Au- 
striae praelibatae.  Et  timendum  nimis  est  sectam  illam 
valde   dilatari   pluiimosque    catholicos    utriusque    sexus    ab 


*)  3»m  Cod.  Chiem.  Ep.:  quam  centum  quadraginta  annis. 
'J^ößingcr,  ®ef(^.  b,  ©eften.    2)ofumente.  20 


306 

ortbodoxa   fide    abdiici   et   ab  baereticorum  veneno  letabter 
infici,  nisi  eis  obstitum  fuerit  ex  acie  cbristiana. 

1.  Habeut  haeretici  Waldenses  praedicti  suos  confesso- 
res,  imo  puros  laycos  haeresiarchas. 

2.  Item  credunt  illos  a  solo  Deo  non  a  Domino  Papa 
vel  aliquo  episcopo  catbolico  potestatem  babere  praedicandi 
verbum  Dei. 

3.  Item  credunt  illos  Apostolorum  Cbristi  vicarios  et 
legitimos  successores. 

4.  Item  dampnant  ecclesiam  Romanam  eo  qnod  a  tem- 
pore Silvestri  Papae  accepit,  teuuit  et  quaesivit  possessiones. 

5.  Item  credunt  suos  haeresiarcbas  a  peccatis  posse  ab- 
solvere  melius  quam  sacerdotes  ecclesiae ,  quanquam  non 
credunt  eos  esse  presbiteros  consecratos  nee  a  Domino  Apo- 
stolico  vel  aliquo  episcopo  catbolico  missos. 

6.  Item  quamvis  presbyteris  ecclesiae  confiteantur,  cor- 
pus Christi  ab  eis  accipiant,  sectam  tamen  eorum  ipsis  nul- 
latenus  manifestant. 

7.  Item  praedicationes  haeresiarcbarum  cum  summa  at- 
tentione  audiunt,  et  eis  melius  quam  ecclesiae  praedicatori- 
bus  credunt,  quanquam  hi  occulte  et  -noctis  tempore,  nostri 
vero  praedicent  manifeste. 

8.  Item  credunt  beatam  virginem  et  alios  in  patria  san- 
ctos  tantum  impletos  esse  gaudiis  quod  nichil  possintcogi- 
tare  de  nobis. 

9.  Item  credunt  beatam  virginem  et  alios  in  patria  san- 
ctos  in  nullo  posse  nobis  suffragari. 

10.  Item  dicunt  eos  et  credunt  non  esse  invocandos  a 
nobis. 

IL  Item  dicunt  et  credunt  eos  non  esse  honorandos  a 
nobis. 

12.  Item  dicunt  et  credunt  eis  non  esse  serviendum  a 
nobis. 

13.  Item  dicunt  et  credunt  eos  non  posse  orare  pro 
nobis,  et  ideo  licet  beatae  virginis  et  aliorum  sanctorum  vi- 
gilias  jejunent,  festa  celebrent,  hoc  tamen  totum  faciunt  ad 
ostentationem  ne  notentur,  vel  ad  solius  Dei  et  non  sancto- 


307 

rum  laudem  faciimt  et  honorem,  et  sie  non  credunt  sancto- 
rum  commimionem. 

14.  Item  omnes  haeresiarchae  et  aliqiii  credentes  non 
credunt  confirmacionem  sanctam  esse  sacramentum,  sed  loco 
ejus  habent  manuum  impositionem. 

15.  Item  credunt  solum  duas  vias  esse  post  vitam  et 
nullum  purgatorium. 

16.  Item  dicunt  et  credunt  vigilias  missas  et  orationes 
ecclesiasticas  et  quaelibet  alia  suffragia  ecclesiae  pro  defun- 
ctis  facta  nullius  esse  roboris,  et  ideo  licet  in  missis  defun- 
ctorum  offerant,  hoc  tamen  totum  faciunt  ad  ostentationem, 
vel  ad  solius  Dei  laudem  et  non  animarum  salutem. 

17.  Item  sepulturam  ecclesiasticam  non  admittunt,  sed 
dicunt  et  credunt  posse  et  debere  ubique  equaliter  sepeliri. 

18.  Item  coemiterium  non  credunt  sanctius  quam  agrum 
vel  alium  locum  vel  pomerium  vel  quamcunque  terram. 

19.  Item  ecclesiam  consecratam  non  credunt  sanctiorem 
quam  aliam  quamcunque  domum  communem. 

20.  Item  altare  consecratum  non  credunt  sanctius  quam 
alium  quemcunque  cumulum  lapidum. 

21.  Item  dampnant  et  reprobant  cantum  ecclesiasticorum. 

22.  Item  dampnant  et  reprobant  cantum  organorum. 

23.  Item  dicunt  et  credunt  horas  canonicas  non  esse 
divinae  laudis. 

24.  Item  dicunt  nichil  esse  orandum  nisi  Pater  Noster, 
et  ideo  haeresiarchae  nunquam  injungunt  sibi  Ave  Maria. 

25.  Item  dampnant  et  reprobant  ymaginum  veneraciones. 

26.  Item  dampnant  et  reprobant  osculaciones  reliquiarum. 
»27.  Item  dampnant  et  reprobant  praelatorum  ecclesiasti- 
corum indulgentias. 

28.  Item  dampnant  et  reprobant  peregrinaciones  ad  li- 
mina  sanctorum. 

29.  Item  dampnant  et  reprobant  eorundem  excommuui- 
caciones. 

30.  Item  dicunt  et  credunt  sanctissimum  Patrem  et 
Dominum  nostrum  Dominum  Papam ,  quicunque  fuerit  pro 
tempore,  esse  caput  et  originem  omnium  haereticorum. 

20* 


308 

31.  Item  dicunt  et  credunt  nos  omnes  catholicos  esse 
haereticos. 

32.  Item  dampnant  et  reprobant  ornatus  et  paramenta 
sacerdotum. 

33.  Item  dampnant  et  reprobant  quaelibetinsigniapon- 
tificum. 

34.  Item  dicunt  et  credunt  in  stabulo  et  in  horreo 
equaliter  sicut  in  ecclesia  esse  orandum ,  et  non  melius  in 
ecclesia  quam  alibi  ubicunque. 

35.  Item  dampnant  et  reprobant  processiones  dierum 
dominicalium. 

36.  Item  dampnant  et  reprobant  processiones  dierum 
rogationum. 

37.  Item  dampnant  processiones  dierum  corporis  Christi. 

38.  Item  dampnant  ornamenta  florum ,  graminum ,  ve- 
stium  et  luminarium  quae  Christi  fideles  in  ipsa  processione 
faciunt  ad  laudem  Dei. 

39.  Item  dicunt  praemissa  superbiam  esse  et  vanitatem. 

40.  Item  jejunia  quatuor  temporum  non  dicunt  esse  di- 
vina,  sed  ab  hominibus  esse  instituta. 

41.  Item  lignum  sanctae  crucis  non  credunt  sanctius 
esse  alio  quocunque  ligno  communi. 

42.  Idem  sentiunt  de  spinea  Corona  Domini  nostri  Jesu 
Christi  venerando  capiti  infixa. 

43.  Idem  sentiunt  de  clavis  ferreis  Christi  sanctissimis 
manibus  et  pedibus  infixis. 

44.  Idem  sentiunt  de  illa  lancea  Christi  pretiosissimo 
lateri  infixa, 

45 — 51.  Idem  sentiunt  de  Christi  flagellis  quibus  fuit 
flagellatus  —  de  statua  ad  quam  ligatus  erat  —  de  mensa 
in  qua  confecit  —  de  tunica  purpurea  —  de  arundine  — 
de  veste  alba  —  de  sepulcro  Domini  crucifixi. 

b2 — 53.  Idem  sentiunt  de  terra  sancta  Jerusalem,  Beth- 
lehem, Nazareth  et  aliis  locis  sanctis  —  et  de  catenis  apo- 
stolorum  et  de  omnibus  aliis  insignibus  passionum  ss.  mar- 
tyrum. 

54.    Item    consecrationes    et    ordinationes   acolythorum, 


309 

subdiaconorura  ,    diaconorum  ,    piesbyterorum  ,    episcoporum 
reprobant  et  condemnant. 

55 — 62.  Item  aquam  baptismalem  non  credimt  aqua 
quacimque  alia  sanctiorem ,  cum  in  qualibet  alia  valeat  ba- 
ptizari.  Idem  sentiunt  de  aqua  aspersionis  —  de  benedicto 
sale ,  de  palmis ,  cineribus  et  candelis ,  de  campanarum 
pulsu,  de  jubilaeo  anno,  et  de  benedictionibus  ciboruni. 

63.  Item  damnant  et  reprobant  omnes  religiones  mona- 
chorum  et  sanctimonialium  de  regulis  et  observantiis  qui- 
buscunque. 

64.  Item  damnant  et  reprobant  ecclesias  cathedrales  et 
collegia. 

65.  Item  dicunt  et  credunt  Dominum  Apostolicum  non 
esse  majoris  authoritatis  quam  simplicem  sacerdotem. 

6Q.  Item  damnant  et  reprobant  omnia  studia  privilegiata. 

67.  Item  damnant  et  reprobant  omnia  juramenta  quali- 
tercunque  et  quantumcunque  vera  et  judicialiter  facta. 

68.  Item  damnant  et  reprobant  imperatores ,  reges  et 
principes,  marchiones,  lantgravios,  duces,  barones,  justicia- 
rios,  juratos,  judices.  et  scabinos  propter  quodcunque  homi- 
cidium  quantumcunque  judicialiter  et  juste  factum. 

69.  Item  damnant  et  reprobant  D.  Apostolicum  mitten- 
tem  bellatores  contra  Saracenos  et  crucem  dantem  vel 
praedicantem  contra  quoscunque  paganos. 

70.  Item  damnant  et  reprobant  illam  laudabilem  con- 
suetudinem,  qua  Christi  fideles  eligunt  sibi  per  sortem  apo- 
stolos  speciales. 

71.  Item  damnant  et  reprobant  clericalem  tonsuram 
presbyterorum  tam  secularium  quam  religiosorum. 

72.  Item  damnant  et  reprobant  omnia  verba  et  dicta 
SS.  doctorum  Augustini ,  Hieronymi ,  Gregorii  et  Ambrosii 
et  omnium  aliorum,    illis  solis  exceptis  quae  aliqualiter  so- 

nant   ad    confortationem    suae   sectae sicut   sunt 

sumtuosa  nimis  aedificia  et  parietum  ornamenta  et  exquisi- 
tas  exequias  et  similia. 

73.  Item  damnant  et  reprobant  leges  imperiales  et  san- 
ctiones  canonicas. 


310 

74.  Item  solemnitates  dedicationum  templorum  et  alta- 
rium  reprobant  et  condemnant. 

75.  Item  damnant  et  reprobant  exorcismum  et  alias 
orationes  quas  dicunt  sacerdotes  super  pueros    baptizandos. 

76.  Item  damnant  et  reprobant  illas  pias  actiones  quas 
exorcistae  vel  presbyteri  faciunt  adjurando  daemones  ut 
exeant  ab  hominibus  obsessis. 

77.  Item  dicunt  et  credunt  nullum  hominem  post  Chri- 
sti mortem  posse  a  daemonibus  obsideri. 

78.  Item  confessionem  quam  Christi  fideles  faciunt  ad 
pronunciationem  sacerdotum,  nullius  credunt  esse  roboris  et 
momenti. 

79.  Item  omnia  verba  sacra  missae  dicunt  et  credunt 
esse  superflua  et  nihil  ad  missae  officium  pertinere  exceptis 
solis  verbis  consecrationis  et  Pater  Noster. 

80.  Item  dicunt  et  credunt  presbyteros  celebrantes  to- 
ties  peccare  quoties  dicunt  et  exprimunt  nomina  sanctorum 
in  missa. 

81.  Idem  dicunt  et  sentiunt  quoties  presbyter  vel  alii 
Christi  fideles  dicunt  et  legunt  vel  solemniter  nunciant  li- 
tanias. 

82.  Item  benedictiones  ignis  in  vigilia  Paschae  credunt 
esse  irritas  et  inanes. 

83.  Item  linteamina  et  sudarium  quibus  et  quo  involu- 
tum  erat  corpus  et  caput  Christi  mortui  nullius  credunt 
esse  spiritualis  dignitatis  vel  sanctitatis. 

84.  Item  adorationes  et  genuflexiones  cum  cantu  et  so- 
lemnitatibus  diei  parasceves  ante  crucem  D.  nostri  J.  Chri- 
sti nullius  utilitatis  credunt. 

85.  Item  sectam  Waldensium  credunt  solam  fidem 
christianam. 

86.  Item  omnes  catholicos  solis  parvulis  exceptis  cre- 
dunt esse  damnandos. 

87.  Item  vocant  catholicos  mundum,  die  Welt,  alienos, 
die  frÖmden. 

88.  Item  vocant  se,  sectarios  eorum  vel  complices  no- 
tos  i.  e.  die  chunden. 


311 

89.  Item  omnes  animas  sanctorum,  sc.  Laurentii,  Nico- 
lai ,  Martini ,  Hieronymi ,  Ambrosii ,  Augustini ,  Gregorii, 
Bei  nhardi ,  Chrysostomi ,  Benedicti ,  Francisci ,  Dominici, 
Antonii,  Vincentii,  Katharinae,  Margaritae,  Dorotheae,  et 
breviter  omnium  sanctorum,  martyrum,  confessorum,  virgi- 
num,  qui  non  sunt  inBiblia  commendati,  et  omnes  clericos 
credunt  esse  damnatos  in  inferno. 

Hos  articulos  haereticos  damnatos  tenent  et  credunt  et 
asserunt  omnes  et  singulos  haeresiarchae  Waklensium,  sed 
credentes  ipsorum  pro  suis  capacitatibus  plus  et  minus. 
Attendant  ergo  et  cordibus  percipiant  sanctiss.  in  Christo 
D.  noster  Papa ,  Oardinales ,  Patriarchae ,  Archiepiscopi  et 
Episcopi,  Abbates  et  alii  quilibet  ecclesiarum  praelati,  Do- 
ctores  et  Magistri,  invictissimi  Domini  reges  cath.  fidei  et 
principes  et  maxime  Duces  Austriae,  in  quorum  dominatio- 
nis  terra  hodie  conantur  haeretici  cum  violentia  dominari. 
Nam  nuper  in  nocte  vigiliarum  natalis  b.  Virginis  M.  com- 
busserunt  horreum  Plebani  in  Styra,  eo  quod  in  domo  sua 
colligit,  fovet  et  nutrit  Inquisitorem  haereticae  pravitatis 
cum  sua  familia ,  et  ad  portas  civitatis  vel  oppidi  Styrae 
affixerunt  lignum  adustum  et  thelam  cum  cultello  ligneo 
cruentato  volentes  taliter  suam  haeresim  defensare.  Qua- 
propter  attendant  et  dolenter  corde  percipiant  omnes  ca- 
tholici,  instent,  laborent  assidue,  ut  omnes  haeretici  nequam, 
incendiarii,  homicidiorum  minatores  captiventur,  examinen- 
tur,  poenitentientur  et  ad  unitatem  fidei  cath.  revocentur. 

XVIII. 

De    VIII  haeresibus  novis  jper  quas  modo  dyahohis 

multos  subvertit.    Et  quomodo  cognoscantur  haeretici 

pe?^  tria  cum  venerinf  ad  pervertendum.  (Codex  Alt- 

münstr.  4^^  21^*  membranac.  Saec.  XIV.  f.  21.) 

—  Et  sie  sunt  multiplicatae  haereses  supra  modum 
quas  omnes  nominare  non  valeo ,  nee  est  necesse ,  maxime 
cum  illarum  plures  non  (nunc)  sint  annihilatae  et  obstiuctae. 


312 

Sed  novas  quasdam  qiias  dyaboli  nunc  invenerunt  et  valde 
disseminant,  quae  etiam  sunt  nimium  periculosae  breviter 
tangam.  1  Timoth.  Ecce  quomodo  propriissime  Paulus  illos 
describit  et  praedixit;  sunt  enim  verissime  hypocritae  omnia 
simulative  facientes  et  omnino  cauteriate  loquentes ,  quos 
breviter  nominabo  ut  simpliciores  sibi  nunc  ab  eis  praeca- 
veant.  Una  haereticorum  modernorum  via  quam  dyaboli 
nunc  invenerunt  et  ad  docendum  eos  miserunt,  est  quod 
quosdam  ad  hoc  induxit,  ut  non  credant  aliquem  jurare 
etiam  veritatem  sine  peccato  cum  necesse  est.  —  Alia  hae- 
reticorum modernorum  via  quam  dyaboli  nunc  initiaverunt 
et  docuerunt  est  quod  docent  Christum  non  assumpsisse 
veram ,  carnem ,  sed  tantummodo  similitudinem  carnis.  — 
Tertia  haereticorum  modernorum  via  est  quod  sancti  in  coe- 
lis  non  sint  invocandi  nee  beata  Virgo  neque  aliquis  alio- 
rum  sanctorum  et  ideo  nee  jejuniis  nee  festis  nee  aliquibus 
honoribus  sunt  honorandi.  —  Quarta  via,  quod  non  sit  pur- 
gatorium ,    et   ideo    dicit  animabus  nihil  prodesse  suffragia. 

—  —  Quinta  quod  quidam  ipsorum  dicunt  dyabolum  sal- 
vandum.  Hanc  docuit  Manes  et,  ut  dicitur,  Origenes.  Et 
quod  dyabolus  creavit  visibilia;  et  haec  est  haeresis  crude- 
lissima  et  valde  stulta.  —  Uli  stulti  dicunt  quod  injuste  sit 
ejectus  Lucifer  a  coelo  et  orant  et  jejunant  et  se  cruciant 
pro  illo  ut  liberetur.  Haec  autem  eis  ad  nihilum  valent 
nisi  ad  ridiculum  ipsorum,  et  quod  gravius  pro  hoc  aeter- 
naliter  eos  cruciabunt.  —  Sunt  et  quidam  ex  his  haeretici 
ut  dicitur  convenientes  et  in  tenebris  turpitudines  sodomiti- 
cas  exercentes.  Et  miror  si  aliqui  homines  tam  caeci  sint, 
qui  putent  se  cum  hujusmodi  crudelitatibus  posse  salvari. 
Dicunt  et  omnia  visibilia  et  quae  tangi  possunt  creasse  ma- 
lum  Deum ,  et  bonum  Deum  creatorem  spirituum ,  et  ideo 
dicunt  corpus  nostrum  creare  dyabolum  animas  vero  Deum. 

—  Sexta  via  est  quod  dicunt  judices  saeculares  dampnari 
si  exercent  Judicium  in  corpora  hominum.  —  Stulti;  sicor- 
poraliter  malefici  non  punirentur ,  bestiae  in  sylva  majori 
pace  fruerentur  quam  fideles  in  s.  ecclesia.  —  Septima 
quod  non  recipiunt  vetus  testamentum  sed  tantum  novum.  — 


313 

Octava  via  quod    dicunt    omnia    sacramenta    qiiae    ecclesia 
confert  niillum  habere  vigorem;  dicunt  enim  qiiidam  eoram 
baptismum  parvulis  non  prodesse;  dicunt  etiam  coniirmatio- 
nem  s.  nihil  valere;  corpus  Christi  non  esse  verum  et  vivum 
corpus  Christi,    sed    signum    corporis  Christi    vel  quaedam 
alia  sanctitas.   Ahi  autem  eorum  hanc  haeresim  mutaverunt 
et  diviserunt   hanc    inde;    unde  quidam  eorum  dicunt  quod 
quilibet  bonus  potest   conficere    sive    sacerdos    sive   non    et 
nullus  mahis.     Alii  vero  dicunt  quod  etiam    si   canis  sciret 
illa  verba,  conficeret.  Alii  econtra  dicunt:  viri  possunt  con- 
ficere tantum,  non  feminae,   et  non  credunt  quod  sit  verum 
corpus  Domini  sed  quaedam  sanctitas  alia.    Ecce  quomodo 
excaecati  sint  haeretici;  dicunt  quod  non  sit  corpus  Christi, 
Christus  vero  dicit:    hoc    est  corpus  meum.     Cui    ergo    est 
amplius  credendum  Christo  vel  haeretico?  Item  dicunt  quod 
non  est  sacerdotibus  confitendum,    nee    pocnitentiae    ab   eis 
accipiendae.     Ecce  quanta  stultitia,  rusticis  debere  confiteri 
et   non    sacerdotibus;     quis    enim    rusticis    commisit    claves 
regni  coelorum?     Similiter  etiam  dicunt,  s.  unctionem  nihil 
valere  cum  tamen  b.  Jacobus  contrarium  ecclesiae    scripse- 
rit.     Item  quod  non  sit  obediendum  sacerdotibus,  cum  Do- 
minus dixerit  eis:     Quorum  remiseritis  etc.     Item    qui   vos 
audit  me  audit.    Valde  rationabiliter  et  omnibus  discretione 
utentibus  valde  dignum  debet  videri,  quod  tam  magnam  fa- 
miliam  in  ecclesia  sua  non    dimiserit   recedens    corporaliter 
sine    capite ,    cum    etiam   nulla   villa    quantumcunque  parva 
subsistere  valeat  sine  gubernatore,  non  dico  per  mille  annos 
vel  amplius,  sed  nee  per  unum  annum ,  nisi  scindatur  sive 
dividatur  per  discordias  et  Schismata,  ut  nunc  patet  in  hae- 
reticis  qui  sine  capite  sunt  in  tot  sectas  diversas  scissi ,  et 
semper  ad  breve  tempus  scinduntur,    ut  patet  in  ipsis  hae- 
reticis,  qui  nunc  mutant  istud  et  illud.  Noluerunt  enim  ali- 
qui  jurare  dicentes  quod  Dens  prohibiüt,  nunc  vero  jurant. 
Sed  quomodo  potest  homo  licentiare  quod  Dens  prohibuit? 
Si  ante  30  annos  fuit  peccatum  ut  ipsi    dicunt,    sed   falso, 
et  nunc  peccatum  erit;    et    multa   alia  sie  mutant.     Si  vero 
aliquis  ordinis  sacerdotalis  malus  fuit,  nihilominus  tamen  eis 


314 

obediendiim  est  quidquid  garriant  haeretici.  Nam  praecepit 
,  Dom.  Matth.    26:    super   cathedram    etc.    vae   haeretico  hie 
contradicenti.    Item  non  credunt  qiiod  raali  sacerdotes  pos- 
sunt  conficere,  qiiod  falsum  est,  quia  possunt  siciit  et  boni. 
In    hoc    tarnen    differunt    boni  sacerdotes    a    malis    in    con- 
ficiendo  quod  boni  et  sibi    et   nobis    conficiimt ,    mali   vero 
nobis  ad  salutem ,    sibi  ipsis  ad  damnationem ,    sicut   et   in 
cruce    crucifixores    obtulerunt  Christum    nobis    ad   salutem, 
sibi  ad  damnationem,  sie  et  nunc  mali  sacerdotes  in  altari. 
Dicunt  enim  quod  si  tantae  magnitudinis  esset  corpus  Chri- 
sti ut  mons,  Clerici  jam  consumsissent.     In   hoc  ostendunt 
quod  sunt  valde  rüdes ,    nescientes  distinguere  inter  panem 
coelestem  qui  de  coelo  descendit,  et  materialem  qui  in  foro 
venditur.     Alii  enim  in  stomacho  recipiuntur  et  digeruntur, 
Christus  vero  sumtus  (in)  animam  transit   nee  in  stomacho 
digeritur.     Omnes    igitur   praedictae    viae   haereticorum  sie 
sunt  cavendae  sapienti    ut  internus.     Sed    heu  multos  nunc 
inficiunt.     Dicis:    si  veniunt  ad  nos,    quomodo  eos  ab  aliis 
hominibus  discernemus,  cum  se  bonos  ostendant?    Respon- 
deo,  in  tribus  docuit  eos  Dominus  cognosci  et  discerni;  per 
b.  Paulum  expresse  nunciavit:    quia  habent  doctrinam  dae- 
moniorum,  habent  et  mores  eorum;  ut  enim  daemones  sim- 
plices  et  religiöses  bonos  decipiunt,    sie   et  isti  eisdem  tri- 
bus modis.  Sic  et  isti  bonos  simplices  seculares.  Unde  dicit 
Cor.  XI:  ipse  Satanas  (gl.  caput  eorum)  transfigurat  se   in 
angelum  lucis,   Jo.   1.  in  Christum  vel  aliquando  coelestem 
angelum.    Non  est  ergo  magnum  si  ministri  ejus  transfigu- 
rentur  velut  ministri  justitiae,    quorum  iinis    est    secundum 
opera   ipsorum.    —    Die    quomodo    consuevit   primo    venire 
haereticus    et   facere    sicut    dyabolus.     Primo    ad    hominem 
simplicem,  religiosum;  nunquam,   ubi  multi  sunt  simul,  sed 
ubi  est  in  occulto  suo ,    et    ostendit  se  sanctum  et  lucidum 
quasi  sit  Christus  vel  angelus.    Secundo  docet  bona,  ut  je- 
junare    et  vigilare  et  hujusmodi;    postquara  autem  ei  credi- 
tur,  dat  hamum  toxicum.    Docet  enim  vel  quod  se  occidat 
jejunando  et  hujusmodi,  vel  quod  non  obediat  et  hujusmodi. 
Tertio    rogat    quod    apud    sacerdotem    non    prodat    tantam 


315 

familiaritatem  angelorum ,  et  tarn  excellentem  gratiam  Dei. 
Et  sie  stultiis  religiosus  credit  omnia  esse  bona,  et  ita  de- 
cipitur.  Sic  multi  decipiuntur;  iinde  et  Joh.  monet:  probate 
Spiritus  si  ex  Deo  sint.  Per  omnem  hunc  triplicem  modum 
decipit  et  haereticus  simplices  laycos,  et  per  hoc  potest  de- 
prehendi  haereticus  et  minister  Satanae.  Venit  prirao  ut 
Satanas  ubi  non  est  multitudo,  sed  ubi  est  aliqua  simplex 
feraina.  Diligunt  enim  angulos  et  solitudines  ac  tenebras 
haeretici.  Et  ostendit  se  valde  virtuosum  ac  sanctum  ac 
quasi  angelum,  cum  sit  turpis  haereticus  interius,  et  totus 
hypocrita,  ac  plenus  daemoniaco  spirjtu.  Secundo  docet 
primo  quaedam  bona,  sicut  libenter  orare,  parentes  honorare 
et  hujusmodi ,  quoadusque  cor  simplicis  ad  se  trahat ,  et 
quoadusque  ei  credatur.  Deinde  dicit  crudelia  et  haereses, 
videlicet  quod  non  debeat  jurare,  purgatorium  non  cre- 
dere  etc.  ut  supra;  praedicatoribus  non  credere ,  Plebanis 
non  obedire  et  hujusmodi,  et  nullatenus  prodatur  apud  sa- 
cerdotem  vel  praedicatorem.  Ideo  sapientia  necessaria  est. 
Et  quicunque  talem  deprehenderit ,  sciat  eum  esse  haereti- 
cum  et  prodendum.     Det  Dominus.     Amen» 


XIX. 

Incipit  tractatus  fratris  David  de  inquisicione  haere- 
ticorum.     (Cod.  Rogg.  12.  f.  210—222.) 

3ft  ble  @(^rift  beö  5)t)onnet  tractatus  de  haeresiPaupe- 
rum  deLugduno,  bei  Martene  thesaur.  V,  1777  ff.  aber  ^oü- 
ftänbiger,  ober  mit  B^^f^fe^^» 

33ei  Martene  p.  1779  ^ü^i  e§  tjon  ben  Sßatbenf ern :  Un- 
ctionem  extremam  respuunt,  dicentes  potius  fore  maledictio- 
nes  quam  sacramentum.  §ier  ift  folgenbeö  aitögefaüen,  baö  \id) 
hü  ^aüib  finbet.  Unctionem  extremam  respuunt  et  oleum 
consecratum  seu  Chrisma  nil  valere  plus  quam  aliud. 
Omnes  ordines  clericales  respuunt  dicentes  potius  fore  ma- 
ledictiones  etc. 

(Statt  ber  cerunfta(teten  ©teile  hd  Martene  p.  1780:  Ve- 


316 

tus  testamentum  non  habent  vel  recipiunt,  sed  evangelia  ut 
per  ea  nos  impugiient  et  se  defendaDt,  dicentes  etc.  i^eißt  eö 
rid^tiger  hü  ^at?ib  f.  212:  Vetus  testamentum  non  recipiunt 
ad  credendum ,  sed  tamen  aliqua  inde  discunt ,  ut  nos  per 
ea  impugnent  et  se  defendant  dicentes  etc. 

^^Ud)  ber  (5r![ärun3  gbonnetö  ap.  Mart.  p.  1781,  bag  bie 
näcf;t(id;e  Un^udn  md)  aiiögdöfcf^tcn  l^id;tern  nirf;t .  bicfcr  ®cctc 
gur  Saft  fade,  folgt  bei  X)CL))i't,  (bei  bem  bie  3S$ortc:  Quia  Ca- 
thari  dicuntur  hoc  facere,  fel)(en): 

De  adoratioue  Luclferi. 

Quod  autem  adorent  Luciferum  vel  eum  sperent  resti- 
tuendum  in  gloriam,  alterius  sectae  est.  Quanto  autem  ir- 
rationabiliora  credenti  vel  detestabiliora  faciunt,  tanto  faci- 
lius  caventur,  et  ipsa  vilitas  se  prodit  esse  fugiendam  quia 
malum  agnitum  minus  nocet.  Secta  vero  Povre  de  Leon  et 
similes  tanto  periculosiores  sunt ,  quanto  sub  sanctitatis  si- 
mulatione  se  palliant.  Ita  et  isti  se  putant  apostolorum  et 
primorum  sanctorum  successores,  eo  quod  simulate  quaedam 
exteriora  illorum  sanctorum  superficialiter  imitantur ,  sicut 
illud  quod  apostoli  pro  pauperibus  collectas  in  ecclesia  pro- 
curabant ,  et  in  domibus  fidelium ,  quia  nondum  ecclesiae 
constitutae  f'uerant,  docebant  vel  sacra  mysteria  celebrabant, 
vel  ad  praedicandum  per  diversas  provincias  discipulos  de- 
stinabant,  qui  f'undarent  ecclesias  vel  firmarent;  sicut  et  isti 
bypocritae  diversa  sibi  nomina  tribuunt;  non  enim  appellant 
se  quod  sunt  sc.  haereticos,  sed  vocant  se  veros  Christianos 
et  amicos  Dei  et  pauperes  Dei  et  hujusmodi  nominibus;  alii 
vero  sunt  credentes  haereticorum,  adhaerentes  eorum  doctri- 
nis  et  Vera  eos  docere  credentes  et  bonos  eos  aestimantes 
et  sectam  amplectentes ,  scindentes  se  ab  ecclesiae  unitate. 
Hi  sunt  eorum  fautores  et  receptores  et  pro  posse  defenso- 
res,  qui  miuistrant  eis  de  facultatibus  suis  et  discunt  ab  eis 
dicta  evangelii  et  apostolorum,  et  si  qui  ex  eis  tantum  pro- 
fecerunt  in  doctrina  erroris ,  si  petunt,  recipiuntur  a  magi- 
stris  ut  dictum  est  supra.  Mores  eorum  in  apparentia  hu- 
miles    videntur,    sed   in   corde    elatissimi    sunt,    praeter  se 


317 

omnes  alios  contemnentes.  Omnis  gloriatio  eorum  est  de 
singiilaritate  qiiia  viclentur  sibi  prae  ceteris  scioli,  qiiia  ali- 
qua  evangelii  verba  vel  epistolarum  sciiint  corde  vulgariter 
recitare.  In  hoc  praeferunt  se  nostris  non  soliim  laicis  sed 
etiam  literatis,  stnlti  non  intelligentes  quod  saepe  puer  XII 
annorum  scliolaris  centies  plus  seit  quam  magistri  haereti- 
corum  LX  annorum,  dum  iste  sola  illa  seit,  quae  usu  corde 
ai'firmavit,  ille  vero  per  artem  grammaticae  mille  libros  seit 
legere  latine  et  ad  literam  intelligere  quoquo  modo.  Ele- 
vantur  etiam  singularitate  fictae  sanctitatis,  qua  se  more  il- 
lius  pharisaei  solos  justos  autumant,  et  ceteros  in  sui  com- 
paratione  dejiciunt,  stulti  et  caeci  non  intelligentes  quod  in 
quocunque  vertice  se  jactant,  clericos  apud  nos  infinitos 
multo  excellentiores  habemus  quia  nulla  Actione  fuscatos, 
sicut  apud  haereticos  omnia  sunt  hypocrisis  vitio  co- 
lorata. 

f.  214.  Cum  olim  una  secta  fuisse  dicantur  Povre  de 
Leon  et  Ortidiebarii  et  Arnoldistae  et  Runcharii  et  Wal- 
denses  et  alii,  ex  ambitione  primatum  et  erroris  conditione 
diversis  se  inter  opinionum  altercationibus  conscissi  in  diver- 
sas  haereses  divisi  sunt  et  denominati  ab  illorum  authoribus 
opinionum  cujuslibet  horum  sectatores. 

Agnoscunt  autem  se  mutuo  diversarum  haeresum  secta- 
tores et  detestantur  et  condemnant,  et  suos  complices  ab 
aliorum  consortio  custodiunt  ne  ab  eis  seducantur,  Non 
autem  prodit  unus  alium  de  alia  haeresi,  ne  forte  vicissim 
et  ille  prodat  eum ,  sicut  squamae  Leviathan  sese  compri- 
munt  ne  spiraculum  incedat  per  eas.  Omnes  autem  unani- 
miter  exosam  habent  ecclesiam  catholicam  quae  adversatur 
convincendo  eorum  doctrinam  et  condemnando  eos  per  Judi- 
cium acceptae  a  Deo  potestatis. 

P.  1783  ^eigt  e0  bei  güonnet:  Narrant  ei  de  aliis  ma- 
gistris  suis,  quanta  sancti  sint  passi,  ut  et  Christum  videat 
et  audiat  etc.  (Statt  biefer  offenbar  cornt^ten  Stelle  f)t\^t  eö 
bei  !^atotb  f.  214^:  Narrant  ei  de  aliis  magistris  suis  quam 
sancti  sint  et  periti,  et  quod  qui  videret  eos  et  audiret,  sie 
sit  quasi  quod  ipsum  Dominum  videat  et  audiat. 


318 

f.  215^     Quomodo  deprehenduntnr. 

Haereticos  deprehendere  vel  convincere  modo  estvalde 
difficile,  ita  iit  aliqiü  desperent  sie  posse  eos  exterminari  et 
de  ipsis  ecclesiam  efficaciter  purgari,  et  hoc  tribus  de  cau- 
sis:  una,  quia  rari.  sunt  fidei  zelatores  qui  ciirent  et  perse- 
veranter  instent  negotio  inquisitionis  et  anniillationis  haere- 
ticae  pravitatis;  dimimodo  aperte  non  insiirgant  contra  nos, 
non  sollicitantur  qiium  siib  dissimnlatione  nostra  latenter 
dilatantur  et  roborantnr,  nt  post  Valentins  possint  ecclesiam 
impugnare ,  optantes  ut  fiat  pax  tantnm  in  diebus  nostris. 
Secunda  causa  quod  pauci  sunt  qui  sciant  eos  deprehendere 
vel  cum  ipsis  utiliter  agere  ut  exterminentur;  aut  enim  non 
agnoscunt  eorum  versutias,  quibus  examinatores  suos  delu- 
dunt,  aut  quadam  nociva  miseratione  dimittunt  eos  jam  con- 
victos  abire,  qui  digni  essent  condemnationis ,  putantes  eos 
vere  conversos  esse ,  qui  timore  mortis  promittunt  se  velle 
quod  jubentur  credere,  cum  sint  fallaces,  sicut  fere  de  Om- 
nibus taliter  dimissis  experti  sumus.  Tertia  causa,  quia  de- 
sunt  nobis  testimonia,  quibus  juxta  formam  juris  excommu- 
nicantur;  ex  quo  enim  didicerunt  quod  non  per  singularia 
possunt  convinci  testimonia,  sed  per  duos  ad  minus  de  eo- 
dem  facto  vel  dicto  concordantes  testes,  cautiores  sunt  facti 
quod  non  docent  plures  simul  sed  singulariter,  nisi  forte  ta- 
les  coram  quibus  sunt  omnino  securi. 

f.  216:  Unde  infallibiliter  notandum  quod  quamdiu 
haereticus  seu  fautor  haereticorum  nititur  subterfugere  ne 
prodat  alios  haereticos  vel  complices  suos  et  errores  et  se- 
creta  eorum,  in  talibus  nuUatenus  credendum  est  eum  vere 
et  absolute  ad  fidem  reversum  et  ecclesiam ,  quia  si  vere 
crederet  se  errasse ,  et  doleret  sicut  deberet ,  accusaret  et 
proderet  omnes  errores  suos  ut  praemuniret  fideles  sibi  de 
talibus  cavere.  Accusaret  etiam  complices  suos,  ut  vel  ipsi 
revocarentur  a  periculo  erroris ,  vel  ecclesia  purgaretur  de 
ipsis  ne  ulterius  possint  nocere.  Qui  seit  adversarium  meum 
insidiari  mihi  et  (non)  praemunit  me  ut  caveam  mihi,  vere 
potest  videri  adversario  meo  plus  quam  mihi  favere.  Qui 
vero  cupide  et  sincere  prodit  errores  et  suos  complices  vel 


319 

(sed)  exactns  reddit  jurare  se  difficilem  ad  hoc  quoquo- 
modo,  vehemens  est  suspicio  eum  adhuc  in  erroris  prof'es- 
sione  ligari,  licet  metus  mortis  aliqiiateniis  eum  ad  conver- 
sionem  superficietenus  inclinasse  videatur.  Vera  enim  con- 
tritio  ex  poenitentia  et  promta  confessione  et  satisfactione 
perpenditiir.  Olim  ad  hoc  ferventiores  inveniebantur  qui  re- 
qiiisiti  non  negabant  de  se  ipsis  quod  profitebantur ,  licet 
forte  aliquandiu  conarentur  verbis  coopertis  occultare  quod 
erant. 

Jnrare  autem  penitns  non  acqniescebant ,  et  per  hoc 
facile  tunc  poterant  deprehendi  et  multi  de  medio  auferri. 
Sed  modo  cauti  per  hoc  redditi  ne  penitus  deleantur,  ne- 
gant,  jnrant,  perjurant,  ut  sie  evadant,  exceptis  valde  raris, 
qui  pertinacius  errores  suos  aperte  confitentur,  qui  etiam 
perfecti  apud  eos  reputantur  et  pro  magistris  reputantur. 
Sed  summa  diligentia  cavent  ne  tales  apud  eos  capiantur, 
quia  his  exterminatis  eorum  complices  possent  facile  depre- 
hendi et  hoc  per  indicia  satis  probabilia. 


XX. 

Cod.  Casaiiat.  H.  111»  34. 

Ista  possunt  quaeri  ab  Albanensibus: 

Si  Albanensis  sit  ecclesia  Christi.  Idem  de  Lugdu- 
nensi.  Utrum  possit  non  jurare  sine  peccato  in  aliquo  casu. 
Si  homo  potest  salvari  sine  impositione  manuum  Catharo- 
rum.  Utrum  Potestas  possit  sine  peccato  justitiam  facere 
de  latronibus,  homicidis  et  maleficis  occidendo  eos.  Si  do- 
cuistis  unquam  fideni;  quam  habuistis.  Utrum  s.  Dominicus 
de  O.  FF.  P.  et  S.  Petrus  martyr,  et  sie  de  ceteris  sanctis, 
sint  sancti.  Utrum  majus  peccatum  sit  destruere  ecclesiam 
istam  quam  domum  aliam;  et  si  facere  mille  ecclesias  sit 
melius  quam  facere  domum  unam.  Si  peccatum  est  com- 
modare  ad  usuram.  Si  homo  habens  usuras  et  male  oblata 
et  furta  potest  salvari,  si  potest  restituere  et  non  restituit. 
Si  Papa  potest  magis  dimittere  peccata  quam   alius    homo. 


320 

Si  homo  habet  majorem  gloriam  in  coelo,  si  vadit  ad  s. 
Jacobum ,  quam  si  non  vadit.  Si  homo  daret  pauperibns 
mille  libras  pro  animabiis  patris  et  matris  suae  defunctorum 
et  faceret  cantari  mille  missas,  prodesset  eis.  Quare  non 
facinnt  manunm  impositionem  diacones  vestri  mulieri  prae? 
gnanti  et  morienti  sive  cum  moritur?  Si  mulier  imprae- 
gnata  a  viro  suo  habet  daemonem  in  corpore.  Si  aliquo 
modo  possit  salvari  talis  mulier,  si  moreretur  in  partu.  Si 
aliquis  potest  salvari,  nisi  fiat  Catharus. 

De  Concorrezensibus.  Quis  posuit  animam  suam 
in  corpore.  Si  anima  Adae  et  Evae  fuerunt  angeli.  Si  ani- 
ma  b.  Virginis  et  aliorum  sanctorum  in  paradiso  sunt.  Si 
peccatum  est  adorare  crucem  et  picturas.  Si  est  majus  pec- 
catum  comburere  crucem  Christi  quam  alia  ligna  in  magno 
frigore.  Utrum  peccet  quis  eundo  ultra  mare  de  mandato 
ecclesiae  ad  recuperandam  terram  sanctam.  Si  credis  ser- 
pentem  jacuisse  cum  Eva  et  inde  natum  Cayn.  Si  indul- 
gentiae  factae  a  papa  euntibus  ultra  mare  valent  eis.  Si 
animae  sunt  ex  traduce.  Utrum  valeret  manus  impositio, 
si  ille  qui  facit  esset  in  peccato  mortali.  Si  ille  qui  facit 
manus  impositionem  post  peccatum  convertatur  ad  eccle- 
siam,  utrum  valeat«  Quis  facit  pluere,  utrum  Dens  vel  dia- 
bolus. 

Ista  possunt  quaeri  a  Lugdunensibus : 

Si  est  Pauper  Lugdunensis.  Item  si  Lombardus  vel 
ültramontanus.  Si  ecclesia  Komana  est  ecclesia  Christi  vel 
meretrix.  Si  papa  est  loco  b.  Petri,  et  si  plus  potest  po- 
testate  quam  alius  homo.  Si  aliquis  est  bonus  homo  vel 
potest  salvari  tenendo  fidem  Romanae  ecclesiae.  Si  aliquis 
est  loco  b.  Petri  in  terra  qui  possit  solvere  et  ligare,  et 
quis  est.  Si  quilibet  bonus  homo  possit  consecrare,  nisi  sit 
ordinatus  et  a  quo.  Si  malus  sacerdos  possit  consecrare  et 
alia  sacramenta  conferre  ecclesiastica.  Si  infantes  salvantur 
sine  baptismo  Romanae  ecclesiae.  Et  de  sacramentis.  Si 
ecclesia  Dei  defecit  tempore  Silvestri.  Et  quis  reparavit 
eam.  Si  Silvester  papa  fuit  Antichristus.  Quis  successit 
b.  Petro  in  potestate  solvendi  et  ligandi.  Si  Pauperes  Val- 


321 

deiises ,  Lombardi  vel  Ultramontani  sint  ecclosia  Dei.  Si 
congrogatio  Catharoriim  est  ecclesia  Christi.  Si  in  ecclesia 
Dei  debent  esse  ordines  et  iinctio.  Ostcnde ,  qnomodo  in 
tua.  De  indülgentiis  et  peregrinationibns,  qnas  facit  eccle- 
sia, de  pictnris  et  cruce  et  via  ultramarina.  De  constitiitio- 
nibns  ecclesiae  Romanae  et  de  comestione  carniiim  in  qua- 
dragesima.  Si  s.  Lanrentius  est  sanctus.  Qnis  dedit  tibi 
antoritatem  praedicandi.  Si  animae  sunt  ex  tradnce.  Si 
peccatum  moitale  est  accipere  consanguineam  in  uxorem. 
Si  prodest  dicere  mille  missas  et  niilJe  libras  dare  pro  de- 
tunctis,  qni  sunt  in  purgatorio.  Si  quis  suis  expensis  aedi- 
ficaret  mille  ecclesias,  mereretur  apud  Deum?  Si  quis  pec- 
caret  mortaliter  destruendo  omnes  ecclesias  materiales  et 
combureret  omnes  cruces.  'De  justitia.  Et  quid  movet  te 
dicere  justitiam  esse  malam?  De  juramento  pro  vita  homi- 
nis servanda. 


XXI. 

Cod.  Casanat.  A.  IV.  49.  f.  287. 

Isti  sunt  errores  haereticorum  Catharorum. 

Inprimis  dicunt,  quod  sunt  duo  principia,  unum  bonum 
et  alterum  malum,  et  quod  a  bono  principio  seu  bono  Deo 
creata  erant  septem  coeli  et  omnia  supercoelestia ,  a  malo 
vero  principio  seu  malo  deo  creata  erant  omnia  quae  sub 
illis  coelis  sunt,    sc.  omnia  visibilia    et  cpiaedam  invisibilia. 

Item  dicunt,    quod  Satanas  qui  dicitur  draco    ascendit 

in  coelum  cum  sequacibus  suis,  volens  ponere  sedem  suam 

ab  Aquilone  et  esse  similis  Altissimo.  Et  Michael  Archan- 

gelus  cum  angelis  suis  restitit  ei   et    commisit   bellum  cum 

eo ,    et  expulit  eum  cum  suis  sequacibus  de  coelo ,    et  ipse 

draco  cum  sua  cauda  traxit  secum  tertiam  partem  stellarum 

sive  bonorum  angelorum,  et  quod  propter  istos  angelos  re- 

ducendos  in  coelum  Christus,  filius  Dei  vivi,  venit  in  hunc 

mundum.  Et  quod  isti  sunt  Spiritus,  qui  sunt  in  corporibus 

humanis  et  quos  catholici  appellant  animas,  et  quod  quando 
2)öIIingcr,  ®efc^.  b.  «Seften.    SDofumente.  "  21 


322 

homines  morinntur ,  tiine  isti  spiritiis ,  si  egeriint  poeniten- 
tiam  in  nomine  Christi,  ascendent  in  coelnm  in  die  jndicii 
et  non  prins.  Uli  vero,  qni  non  egeiunt  poenitentiam  in 
nomine  Christi,  descendent  in  die  jndicii  et  non  prius  in 
infernnm.  Et  qnod  istam  poenitentiam  appellant  Patareni 
consolationem,  quam  faciunt  perimpositionem  mannum,  sine 
qna  impositione  neminem  dicnnt  salvnm,  et  per  ipsam  im- 
positionem  crednnt  concedi  plenam  remissionem  omnium 
peccatornm  qnoad  poenam  et  qnoad  cnlpam ,  et  quod  isti 
spiritns  sive  animae  snnt  illa  invisibilia ,  qnae  sunt  sub 
coelo,  non  creata  a  malo  Deo. 

Item  dicnnt ,  qnod  diabohis  inf'undit  istos  spiritns  in 
Corpora  hominnm ,  et  cpiod  prins  erant  in  potestate  ipsins, 
et  qnod  nnnqnam  salvati  snnt  aliqni  de  istis  spiritibus  ante 
adventnm  Christi. 

Item  dicnnt ,  qnod  caro  et  anima  Mariae  virginis  et 
caro  et  anima  Jesu  Christi  non  fnernnt  creata  sub  coelo, 
sed  in  coelo ,  et  quod  fnernnt  sanctissima ,  et  quod  nulla 
corruptio  fuit  in  eis.  Et  quod  ipsi  non  comederunt  vel  bi- 
bernnt  cibum  vel  potnm  corporalem. 

Item  dicnnt,  qnod  sunt  duae  ecclesiae,  sc.  ecclesia  jn- 
storum  et  malignantium,  et  ecclesiam  justorum  dicunt  Pata- 
reni illorum  C|ui  faciunt  poenitentiam  secundum  doctrinam 
Christi  et  apostolorum,  et  salvantur  per  nianuum  impositio- 
nem,  sicut  dictum  est  supra.  Ecclesiam  vero  malignantium 
dicunt  omnium  aliorum,  qni  non  recipinnt  praedictam  ma- 
nnum impositionem.  Item  dicunt,  quod  baptismus  aquae 
nihil  facit  ad  salvationem,  nee  est  necessarius  ad  salutem. 
Unde  parvuli,  priusqnam  ad  annos  discretionis  perveniant 
et  suorum  peccatornm  absolutionem  petant  et  mannum  im- 
positionem recipiant,  non  salvaiitur. 

Item  dicnnt  de  sacramento  confirmationis ,  quod  nihil 
est,  vel  quod  non  valeat  aliquid.  Item  dicunt  de  sacramento 
corporis  Christi^  quod  erat  solummodo  memoria  Christi  et 
non  verum  corpus  neque  verus  Spiritus,  sed  panis  et  vinum. 
Et  C[Uod  non  est  sanctior  neque  melior  neque  utilior  alio 
pane  vel  alio  vino. 


323 

Item  clicunt  de  sacramento  poenitentiae,  qnod  contritio, 
confessio  et  satisfactio  non  f'aciiint  aliqnod  ad  saluteni ,  et 
qnod  neqne  alia  poenitentia  valet  nisi  de  qna  supra  dictum 
est  secundnm  Patarenos,  videL  manuum  impositio  per  eos. 
Item  dicunt  de  sacramento  nnctionis  extremae ,  qnod  non 
valeat  aliquid.  Item  dicunt ,  quod  neque  Papa  Romanus 
nee  Archiepiscopi  vel  Episcopi  possint  ordinäre  ministros 
ecclesiae,  videl.  minores  sacerdotes  et  ministros,  et  quod  sie 
ordinati  nullam  auctoritatem  habeant.  Item  dicunt,  quod 
matrimonium  carnale  non  est  ordinatum  aDeo,  et  quod  ne- 
que aliquis  existens  in  matrimonio  carnali  est  in  statu  sa- 
lutis.  Item  dicunt ,  quod  non  resurgent  corpora  humana, 
nee  liabebunt  gloriam  neque  poenam. 

Item  dicunt,  quod  semper  in  commessatione  prius  quam 
cibum  sumunt  Patareni,  ille  qui  Major  est  inter  Patarenos, 
sive  ordinatus  sive  christianus,  in  memoriam  Christi  accipit 
panem  in  manibus  suis  et  benedicit  non  signando,  sed  di- 
cendo  orationem  dominicam  et  frangit  et  distribuit  singulis. 
Item  quod  in  cruce  aliqua  et  etiam  in  ligno  verae  crucis 
nullam  babent  Patareni  reverentiam,  imo  habent  crucem  in 
horrorem.  Item  quod  cruces  et  iraagines  non  possunt  haberi 
in  reverentia  sine  peccato,  imo  roputant  illis,  qui  faciunt  eis 
reverentiam,  ad  idololatriam,  nee  signant  se  signo  crucis,  nee 
habent  in  aliqua  reverentia  signum  crucis.  Item  dicunt, 
quod  non  sit  licitum  alicui  defendere  se  ita,  quod  invasor 
possit  laedi.  Item  dicunt,  quod  nulla  potestas  terrena  possit 
uti  gladio  materiali  in  vindictam  malefactorum. 

Item  dicunt,  quod  interficere  aliquam  bestiam  vel  avem, 
exceptis  piscibus  et  sexcupidibus  et  pulicibus  et  hujusmodi, 
sit  peccatum ,  et  si  quis  interfecerit  agnum  vel  avem  et 
hujusmodi  talia,  peccnret  mortaliter.  Item  quod  Patareni 
consolati  non  possunt  comedere  carnes  nee  ova,  nee  caseum, 
et  si  non  haberent  ad  comedendum  alia,  permitterent  se 
prius  mori,  quam  comederent  de  praedictis  vel  aliquo  prae- 
dictorum.  Item  dicunt,  quod  nulluni  juramentum  possit  fieri 
sine  peccato  aliqua  de  causa.  Item  dicunt,  quod  quodcun- 
que  peccatum  fecerit  homo,  sive  furta  sive  rapinas  seu  alio 

21* 


324 

modo  aliqiio  illicito  habnerit  aliena  vel  damnificaverit  ali- 
quem,  non  tenetur  confiteri  neque  satisfacere,  sed  omnia  re- 
mittuntur  ei  per  impositionem  manniim  Patarenorimi,  qiiaiido 
confitetur  se  peccatorem,  nee  tenetur  specificare  nee  nomi- 
nare  peccatum.  Item  dicnnt,  qiiod  non  sit  peccatum  acci- 
pere  nsuras ,  nisi  committatiir  in  aecipiendo  fraus ,  et  illa 
fraus,  si  committitur,  est  peccatum.  Item  dicnnt,  quod  il- 
lam  manuum  impositionem  sen  peecatornm  absolutionem  se- 
cundnm  ritum  Patarenornm  possunt  dare  episcopi,  filii  ma- 
jores, filii  minores  et  diaeoni  ex  autoritate  propria,  alia  vero 
Patareni  qni  christiani  appellantur  ex  jnssione  et  concessione 
praedictorum  vel  aliciijns  eorum. 

Item  dieunt  quod  talis  diaeonns  (diaconatus)  est  offi- 
cium praelatorum  et  dispensationis  tam  in  spiritualibus 
quam  in  temporalibns,  et  quod  hujusmodi  diaeoni  eliguntur 
a  cbristianis  et  ordinantur  ab  episcopo ,  et  legitur  in  ordi- 
natione  diaeoni  evangelium  et  dieitur  oratio  dominica  cum 
manuum  impositione. 

Item  dieunt,  quod  filius  minor  non  est  nisi  unus  in 
una  ecelesia  et  est  sub  filio  majore;  major  vero  filius  est 
immediate  sub  episcopo,  et  sueeedit  ei  in  episeopatu  sine 
aliqua  alia  eleetione. 

Item  dieunt,  quod  in  Thuseia  est  ecelesia  Florentina, 
quae  extenditur  a  civitate  Pisana  usque  Aretium  inclusive, 
et  ab  Aretio  usque  Montepulcianum  inclusive  et  Grossetum; 
et  deinde  omnis  terrae  intermediae  usque  Pisam  sunt  de 
ipsa  ecelesia  Florentina. 


XXII. 

Cod.  Casanat.  A.  III.  34. 

Super  inquisitionibus  haereticorum  primo  quaeratur:  Si 
est  Patharenorum  vel  Catharus  vel  credens.  Si  est  eonso- 
latus.  Si  consolatus  est  alios.  —  De  qua  opinione  Patha- 
renorum. Si  credit,  quod  aliqui  Pathareni,  qui  non  sunt  de 
opinione  sua,  salventur.    Si  credit,  quod  Jesus  Christus  sit 


325 

Dens  essentialiter ,  et  sit  verus  homo  Habens  quantum  ad 
naturam  humanam,  natiiram  creatam  de  nihilo  et  carnem  de 
massa  Adae  derivatam.  Si  traxit  carnem  veram  de  vera 
virgine  et  in  ea  f'actus  et  f'ormatus.  Si  Spiritus  s.  est  nnus 
tantum  et  est  Dens.    Si  credit,  quod  beata  Maria  fnit  vera 

nuilier ,    habens de  massa  Adae ,    et    si    de  suo 

corpore  gennit  Christum.  —  Si  credit,  quod  Joannes  Bapt. 
fuit  bonus  et  sanctus  et  si  salutis  (sit  salvus?),  et  angelus 
annuntiator  illius  fuit  bonus  angelus,  et  a  bono  Deo  missus. 
Et  si  ex  Zacharia  et  Elisabeth  fuit  conceptus  et  natus  sine 
mortali  peccato.  —  Si  beata  Maria  Virgo  et  b.  Agnes  sunt 
majoris  meriti  quam  aliqua  peccatrix  noviter  consolata.  Si 
usura  sit  peccatum  et  si  possit  juste  vivere  aliquis  de 
usura.  Si  Patharenus  potest  aliquem  absolvcre  usurarium 
ab  usura  sine  restitutione.  Si  credit,  quod  aliquis  possit 
salvari  sine  manuum  impositione  Patharenorum,  et  si  aliquis 
volens  manus  impositionem  a  Patharenis  accipere,  et  habens 
omnem  fidem  Patharenorum,  et  mittit  pro  eis  volens  ipsum 
recipere  ab  ipsis ,  et  antequam  perveniant  subito  moritur, 
vel  postquam  pervenerint  et  dixerint  verba,  quae  solent  di- 
cere  super  infirmum  et  non  tetigerunt  cum  manibus  et  mo- 
ritur interim,  si  sit  salvus.  Si  aliquis  habuit  Spiritum  san- 
ctum  per  manus  impositionem  et  postea  peccavit,  si  potest 
plus  salvari  per  aliam  manus  impositionem,  vel  si  postquam 
habuit  manus  impositionem  et  comedit  optima  cibaria  de 
bonis  carnibus  et  sturionibus  et  aliis  rebus  delicatis  et  bo- 
nis  piperatis ,  si  propter  hoc  perdit  Spiritum  sanctum.  Si 
aliquis ,  qui  multos  consolatus  est ,  et  post  consolationem 
morientes  salvantur,  si  post  hoc  ille  peccat  mortaliter  et 
perdit  Spiritum  sanctum,  si  qui  salvati  sunt,  damnantur.  — 
Si  majus  peccatum  sit  cognoscere  non  suam  conjugem  quam 
suam.  —  Si  credit,  quod  unum  peccatum  sit  majus  altero, 
et  unus  homo  pejor  altero ,  et  si  in  inferno  magis  puniatur 
unus  altero.  Et  si  unus  homo  sit  melior  altero ,  et  si  in 
paradiso  unus  sit  major  et  dignior  alio.  Si  credit ,  quod 
Christus  et  apostoli  fecerunt  miracula  in  corporibus  huma- 
nis  et  in  rebus  temporalibus,  et  si  modo  aliqua  fiunt  mira- 


326 

cula  per  sanctos.  —  Si  credit,  ciuod  reverentia  sit  exhibenda 
corporibiis  Patharenoriim.  8i  Potestas  faciendo  justitiam  de 
malelactoribus  possit  salvaii  et  si  malefiei  sunt  pimiendi  per 
potestates  temporales.  Si  credit,  quod  aliquis  possit  salvari, 
nisi  restituat  rapinas  et  male  ablata.  De  quibus  peccatis 
tenetur  homo  facere  poenitentiam,  utram  de  illis,  quae  fecit 
in  coelo ,  vel  quae  fecit  in  terra ,  et  quomodo  dicantur  ho- 
mines  peccasse  in  coelo.  Si  est  peccatum  mortale  comedere 
carnes  et  caseum  absolute  et  omni  tempore,  et  qua  ratione 
ista  iitantur. 


XXllI. 

Cod.  Vatic.  4255.  f.  54. 

Incipit:     Cupientes  aliquod  habere  compendium  etc. 

f.  66.  Sequitur  de  poenitentia ,  circa  quam  haeretici 
multipliciter  errant.  Dicunt  enim,  quod  siquis  simul  (semel?) 
poenituit  et  postea  peccavit,  nunquam  potest  resurgere,  quia 
ille  cui  facta  est  manuom  impositio  perdit  gratiam  vel  glo- 
riam,  si  ille  qui  manus  imposuerat  ei.  postea  peccat. 

Quidam  autem  inter  illos  dicunt,  quod  si  ille,  qui  vi- 
debatur  poenitere,  peccat^  nunquam  vere  poenituit. 

f.  72.  Mirum  videtur,  quod  aliqui  sapientes  et  discreti 
tantis  et  talibus  nugis  possint  animum  applicare,  sed  scien- 
dum ,  quod  sunt  quaedam  causae  materiales  et  motivae, 
quae  excaecant  in  iniquitatibus  saeculi  obligatos.  Prima  est 
mala  vita  clericorum ,  secunda  nulla  est  restitutio  male  ab- 
latorum,  etiam  largitio  munerum  pro  quo  haeretici  faciunt; 
quarta,  quod  (non)  obligatur  majori  poenae  secundum  eos, 
qui  ofiendit  in  intinitis  peccatis  quam  qui  ofiendit  in  uno. 
Quinta  quod  ex  prava  credulitate  sua  timent,  utrum  sint  de 
angelis,  qui  ceciderunt,  quos  haeretici  dicunt  praedestinatos 
ad  vitam,  vel  de  malis  angelis  praescitis  ad  mortem  omnino, 
et  ideo  se  involvunt  in  intinitis  peccatis.  Duae  sunt  effici- 
entes  causae:  una  est  abyssus  judiciorum  Dei,  secunda  est 
profunditas  peccatorum,  sed  prima  printipalis.  alia  secundaria. 


327 

Et  nota,  qiiod  illi  qiii  ponunt  cluo  piincipia^  diversis  iiomi- 
iiibus  appellantur,  apiid  qiiosdam  enim  appellantiir  Albanen- 
ses  y  apiid  alios  illi  de  Gese^ano ,  apud  alios  illi  de  Blas- 
manta.  Alii  qiii  ponunt  iinum  principium,  similiter  diversis 
nominibus  haeresiarcharum  sicut  successive  mutantur. 

Tertia  secta  est  Calocanorum,  qiiae  similiter  appellatur 
illi  de  Balgnolo,  quae  secta  concordat  in  aliquibus  cum  se- 
cunda.  Quarta  etiani  secta  reperitur,  cujus  nomen  speciale 
est,  et  etiam  tot  reperiuntur,  quot  sunt  ibi  haeretici,  et  ideo 
certis  nominibus  carent,  cum  sint  confusione  Babyloniae 
deputati. 

f.  61.  Sequitur  de  adventu  ad  Judicium,  circa  quod 
triplicitcr  errant ,  primo  quod  nulluni  aliud  fiet  Judicium, 
nisi  quod  factum  est ,  sive  quod  lict  in  morte.  Secundo 
quod  poenae  erunt  aequales  in  inferno.  Tertio  quod  infer- 
num  nihil  aliud  est,  quam  mundus,  et  quod  nusquam  cru- 
ciantur  animae  nisi  in  mundo. 


XXIV. 

Cod.  Ottobon.  136.  f.  (pergam.) 

Adversus  haereticos,  qui  Passagii  dicuntur,  qualis  sit 
error  eorum  et  quam  nefanda  sit  illorum  fides  et  doctrina 
jam  non  paucis  —  apparet.  Sed  quia  sunt  nonnulli,  ad 
quorum  notitiam  nondum  pervenit,  tum  pro  istorum  cautela 
et  Salute ,  tum  pro  illorum  confusione  et  pudore ,  quae  de 
eo  sentio ,  scribere  non  piget ,  ut  quo  magis  eorum  nota 
fuerit  dementia,  eo  amplius  a  cunctis  condemnatur  (sie)  et 
conculcetur.  Quia  sicut  bona  sciri  debcnt,  ut  exerceantur, 
ita  et  mala  scire  convenit,  ut  penitus  vitentur.  Adyerte  ergo 
tu,  qui  nescis,  quam  perversa  sit  illorum  fides  et  doctrina. 
Dicunt  enim  imprimis,  quod  Mosaica  lex  ad  literam  sit  ob- 
servanda,  et  sabbatum  et  circumcisio  et  aliae  legales  obser- 
vantiae  adhuc  statum  habere  debeant.  Dicunt  etiam,  quod 
Christus  filius  Dci  non  sit  Dens  aequalis  patri ,  et  quod 
pater    et   filius    et    spiritus    s.    istae    tres   personae  non  sint 


328 

uniis  Dens  et  iina  substantia.  Praeterea  ad  angmentum  sui 
erroris  omnes  ecclesiae  doctores  et  uiiiversaliter  totam  eccle- 
siam  Romanam  judicaut  et  damnant.  Sed  quia  hiinc  snum 
errorem  Novi  Veterisqiie  Testament!  et  prophetarum  testi- 
monio  videntur  asserere  etc. 

Ibid.  Adversus  Arnaldistas,  qui  pro  malitia  clericoruin 
sacramenta  ecclesiae  diciint  esse  violanda. 

XXV. 

Cod.  Wircebiirg.  190.   fol. 

De  origine,  fide  et  modo  examinandi  et  jiidicandi  ac 
statuta  sedis  apostolicae  et  legiim  civiliiim  contra  haereticos 
qui  Pauperes  de  Lugduno  vocantur. 

Fides  catholica  fandamentum  est  omnis  boni  etc. 
Error  es. 

IX.  Dicunt  tunc  hominem  primo  et  vere  rebaptizari, 
cum  in  eorum  haeresin  fuerit  indiictus. 

X.  Dicunt,  baptismum  non  valere  pueris,  eo  quod  non- 
dum  credere  actualiter  possint. 

XI.  Dicunt,  sacramentum  confirmationis  nihil  esse,  sed 
magistri  illorum  vice  illius  sacramenti  manus  discipulis  im- 
ponunt. 

XII.  Dicunt ,  episcopos  et  clericos  et  religiosos  esse 
ecclesiae  scribas  et  pharizaeos  apostolorum  et  persecutores. 

XIII.  Dicunt  corpus  Christi  et  sanguinem  verum  non 
esse,  sed  panem  tantum  benedictum,  qui  in  figura  quadam 
dicitur  corpus  Christi,  sicut  dicitur:  Petra  autem  erat  Chri- 
stus. Hoc  autem  quidam  dicunt  per  bonos  tantum  posse 
confici,  alii  autem  per  omnes,  qui  verba  consecrationis  sci- 
unt ,  uude  et  in  conventiculis  suis  celebrantes  recitant  illa 
verba  evangelii  in  mensa  sua  sibi  mutuo  participantes  sicut 
in  coena  Domini. 

XIV.  Dicunt,  quod  sacerdos  peccator  non  possit  ali- 
quem  absolvere  et  ligare,  cum  ipse  sit  peccato  ligatus ,  et 
quod  quilibet  et  sciens  laicus  possit  alium  absolvere  et  poe- 
nitentiam  ei  injungere. 


329 

XV.  Diciint  iinctionem  extreinam ,  oleum  consecratum 
et  crisiiiJi  iiil  valere. 

XVI.  —  omnes  ordines  clericales  fore  potius  malcdi- 
ctiones  (^luim  sacramenta. 

XVII.  Dicunt  matrimonium  esse  fornicationem  (per) 
juramentum,  nisi  contineiiter  vivant,  et  quaslibet  alias  liixu- 
riae  immiinditias  dicunt  esse  magis  licitas  quam  copulam 
conjugalem.  Continentiam  quidem  laudant,  sed  urentem  li- 
bidinem  concedunt  quocunque  modo  turpi  (explere),  expo- 
nentes  illud  apostoli:  melius  est  nubere,  quam  uri. 

XVIII.  Dicunt  omne  juramentum  esse  illicitum ,  etiam 
pro  re  vera,  et  peccatum  mortale,  sed  tamen  dispensant  in- 
ter  se ,  ut  juret  quis  pro  evadenda  morte  corporis  vel  ne 
alios  prodat  vel  secretae  perfidiae  sc.  revelet    et  hujusmodi. 

XIX.  Dicunt  esse  crimen  inexpurgabile  et  peccatum 
in  Spiritum  s.  prodere  haereticum. 

XX.  Non  licere  occidere  maleficos  per  judicem  saecu- 
larem,  dicunt  enim  quidam,  quod  etiam  animalia  —  non  li- 
ceat  occidere,  ut  pisces  et  hujusmodi;  cum  autem  volunt 
talia  manducare,  suspendunt  ea  super  ignem  in  fumum,  do- 
nec  per  se  moriantur ,  pulices  et  cetera  similia  excutiunt 
contra  ignem  vel  vestem  intingunt  in  aquam  calidam,  donec 
per  se  moriantur,  et  ita  nolunt  ea  occidisse. 

XXV.  Dicunt  superveniente  evangelio  omnia  vetera 
transmisisse  et  ideo  vetus  testamentum  non  recipiunt  ad 
credendum ,  sed  tamen  aliqua  inde  discunt,  ut  nos  per  ea 
impugnent  et  se  defendant;  sie  et  verba  ss.  Augustini,  Hie- 
ronymi,  Ambrosii,  Gregorii,  Chrysostomi  et  Ysidori  ex  li- 
bris  eorum  et  autoritates  truncatas  decerpunt ,  ut  jam  sua 
figmenta  inde  approbent,  vel  nobis  resistant  vel  simplices 
facilius  seducant  pulcris  sanctorum  sententiis  doctrinam  sa- 
crilegam  colorantes.  Illas  autem  sanctorum  sententias,  quas 
sibi  vidcnt  esse  contrarias,  tacite  praetermittunt,  et  non  so- 
lum  viri,  sed  et  feminae  apud  eos  docent,  quia  feminae  ma- 
gis patet  accessus  ad  feminas  pervertendas  et  per  illas  etiam 
viros  subvertunt. 

Duo  sunt  genera  sectae,  quidam  dicuntur  perfecti  eorum 


330 

et  Uli  proprie  dicuntur  Poverley ,  nee  omnes  ad  hoe  assu- 
muntur,  sed  prius  diu  iDformantur,  ut  et  alios  seiant  do- 
eere.  —  — 

Cum  olim  iina  seeta  dicitur  ftiisse  Poverleon,  Ordilebo- 
nii  et  Amotiiste  et  Riiueharii  et  Waldenses  et  quidam  alii, 
nunc  diversis  opinionum  inter  se  altercationibus  in  diversas 
liaereses  sunt  divisi  et  denominati  ab  illarum  opinionum 
auctoribus. 

Nota:  isti  fuerunt  Waldensium  haereticorum  magistri  et 
quidam  discipuli,  et  sunt  jam  per  Dei  gratiam  et  miserieor- 
diam  ad  fidem  catholicae  ecclesiae  conversi:  Primus  Johan- 
nes de  AVienna,  item  Claus  de  Brandenburg,  item  Frideri- 
ous  de  Hardeek,  item  Heynricus  de  Engelstatt  est  factus 
crueifer.  Item  Petrus  de  Septem  castris  Ungariae.  Isti 
quinque  post  conversionem  eorum  facti  sunt  sacerdotes  ec- 
clesiae catholicae.  Quorum  nnus  cum  alio  quodam  presby- 
tero  et  scolare  etiam  converso  et  aliis  duobus,  nomen  unius 
Ulricus  Paur ,  alterius  Conradus  Waythoff,  hi  qumque  in- 
terfecti  sunt  eo  quod  de  secta  se  averterunt.  Item  Jacobus, 
qui  jam  est  Budae  in  Ungaria.  Item  Nicolaus  de  Wienna, 
qui  prius  fuit  sartor;  item  Conradus  de  Erfordia,  qui  prius 
fuit  sutor;  hie  post  conversionem  suam  revenit  Erfordiam 
et  coram  haereticis  ejusdem  sectaereclamavit  errorem  suum, 
praedicans  eis  veram  Christi  Jesu  fidem,  et  nullus  voluit 
converti ,  nisi  soror  ejus  quae  fuit  uxoi-  Mathei  Witenberg 
pileatoris ,  postea  tamen  a.  I).  1391  per  D.  Martinum  de 
Amberg  et  fratrem  Petrum  Celestinum  omnes  in  Erfordia 
sunt  convicti  et  conversi,  abjurati  et  cruce  signati.  Item 
Hans  von  der  Steyrmarch  iilius  textoris;  hie  similiter  sicut 
Conradus  praedictus  reclamavit  et  revocavit  errorem  suum 
coram  praedictis  in  Erfordia.  Item  Fritz  von  Stierland,  qui 
fuit  prius  ein  wolusch  larer  (?).  Item  Herman  Strauss,  qui 
fuit  filius  pileatoris.  Item  Hanns  von  Steyrstat ,  qui  fuit 
textor  parchani.  Item  Hanns  von  Ens,  qui  fuit  faber.  Item 
Niclas  von  Plawen ,  qui  fuit  cerdo.  Item  Hanns  Simmler 
de  Steyrmarch,  qui  fuit  filius  cujusdam  rustici.  Item  Hanns 
de  Maguncia  prope  Kenum,  qui  fuit  sartor  et  est  factus  mo- 


331 

nacluis.  Itcm  Clans  de  Plawen  qui  fiüt  Scolaris  filius  Con- 
rad! liniticis,  hie  duobus  aiinis  moratus  est  in  domo  Marga- 
rethae  in  Wittenberg  et  manens  haereticus  freqnentavit  seo- 
las  ibidem.  Ecce  XX  eonversi,  quoram  alii  magistri  aliqui 
diseipuli  liiernnt  in  secta  et  modo  omnes  eonversi. 


XXVI. 

Cod.  Bavar.  Monac.  329  f.  215  sqq. 

Primo  dicunt  haeresiarchas ,  quos  apnd  se  fratres  no- 
minant  et  in  confessione  dominos  appellant,  esse  veros  di- 
seipulorum  Christi  successores.  Contra:  Ipsi  secrete  prae- 
dieant  et  paueis  hominibus  in  angulis  domorum  et  plerum- 
que  noctis  tempore,  quorum  etiam  occultissime  confessiones 
audiunt.  Ergo  non  sunt  successores  apostolorum  Christi, 
de  quibus  dicit  Paulus  apostolus  Rom.  10  in  omnem  terram 
exivit  sonus  eorum  et  in  fines  orbis  terrae  verba  eorum;  et 
Christus  Luc.  12.  Quod  in  aure  aaditis ,  praedicabitur  in 
tectis  et  Marc.  14,  9.  Ubicunque  praedicatum  fuerit  evan- 
gelium  istud  in  universo  mundo ,  et  Matth.  28 .  19  docete 
omnes  gentcs,  et  Luc.  24,  46  oportuit  Christum  pati  et  in 
nomine  ejus  praedicari  remissicmem  peccatorum  in  omnes 
gentes  et  Christus  Joh.  18.  Ego  palam  locutus  sum  mundo 
in  synagogis,  ubi  omnes  judaei  conveniunt  et  in  occulto  lo- 
cutus sum  nihil,  et  Matth.  26,  55.  Quotidie  apud  vos  eram 
docens  in  templo.  Quotidie  dicit  contra  haeresiarchas  Wal- 
densium,  qui  saepius  nocte  praedicant,  quando  familia  chri- 
stiana  dormit,  quam  inter  se  vocant  alienam  .  .  . 

In  templo  dicit  contra  eosdem ,  qui  in  cameriis ,  sola- 
riis,  granariis,  stubellis  cautissime  clausis. 

Ideo  non  solum  non  sunt  apostolorum  Christi  succes- 
sores, verum  econtra  sunt  fures  et  latrones  qui  lucem  ode- 
runt ,  ad  lucem  non  veniunt ,  quia  mala  sunt  opera  eorum 
et  non  in  deo  facta.  Qui  non  intrat  per  ostium  in  ovile 
ovium ,  sed  ascendit  aliunde  hie  für  est  et  latro ,  et  ibid. 
Quotquot    vcnerunt    —    —    fures    sunt    et    latrones.     Ipsi 


332 

vero  dogipata  perversa  sub  verborum  dulcedine  et  sa- 
narum  doctrinarum  specie  contra  veritatem  Romanae  ec- 
clesiae  .  .  .  producimt.  Ergo  non  ab  ea  sed  contra 
eam  a  maccistro  erroris  diabolo  missi  sunt,  nee  un- 
quam  testibus  aut  scripturis ,  aut  signis  probaverunt ,  quod 
a  deo  missi  sint. 

Ergo  dum  quandam  veritatem  .  .  .  docent  ut  sunt  non 
furari,  non  moeehari,  non  maledicere,  non  fallere,  non  men- 
tiri,  sub  hujusmodi  sententiis  mellicis  venenum  .  .  .  articu- 
lorum  haereticorum  per  sanctam  ecclesiam  Romanam  repro- 
batorum  inserunt ,  simplices  decipiunt,  animarum  salutem 
subtrahunt  et  furantur  et  similia  mala  introducunt. 
Interroga  quasi  affirmative  ex  suppositione  sie: 
Quotiens  es  tu  confessus  haeresiarchis  i.  e.  illis  bonis 
hominibus.  qui  ad  te  venerunt  occulte  dicentes  se  loco  apo- 
stolorum  in  mundo  de  loco  ad  locum  ambulare,  praedicare 
et  conf'essiones  audire.  Quot  annis  es  tu  jam  hie  residens? 
Quotennis  eras  quando  primo  confessus?  Hie  computai-e 
potes,  quamdiu  fuerit  in  secta.  Porro  adde:  quando  es  eis 
ultimo  confessus?  quales  reputasti  illos,  quibus  sie  confes- 
sus fuisti?  Habuerunt  Coronas  clericales  vel  vestes  sacerdo- 
tales?  Quid  injunxerunt  tibi  pro  poenitentia?  Tenuisti  poe- 
nitentiam  illam  vel  implevisti?  Injunxerunt  tibi  etiam  ali- 
quod  Ave-Maria?  Quanto  tempore  debuisti  illam  poeniten- 
tiam  implere?  Credidisti  tu,  quod  possent  te  absolvere; 
utrum  melius  quam  nostri  sacerdotes,  vel  aequaliter?  Quis 
primo  induxit  te  in  sectam  vel  in  vitam  illam?  Quot  hae- 
resiarchis es  confessus?  quid  fuit  primum,  quid  secundum, 
quid  tertium  etc.  Interfuerunt  parentes  tui  illius  sensus 
sectae,  opinioni,  vel  vitae?  Quoties  suscepisti  corpus  Chri- 
sti? Es  tu  confessus  etiam  nostris  sacerdotibus?  Es  tu 
etiam  confessus  nostris  sacerdotibus  te  fuisse  illius  opinio- 
nis?  Quare  non  es  confessus?  Hie  conclvidere  potes,  quod 
suscepit  corpus  Christi  in  peccato  mortali  et  in  excommu- 
nicatione  papali.  Quoties  audisti  praedicationes  eorum?  ubi 
primam?  in  quot  domibus  istius  loci?  in  quo  commodo 
istius  domus?    fuit  die  aut  nocte?   maue  aut  vespere?     Qui 


333 

fueriint  teciim?  Quoties  audivisti  inter  amioos  tiios  taliter 
dici,  quando  nostri  sacerdotes  praedicaverunt,  et  ipsi  iiiter- 
fneriint:  „IHo  sacerdos  bene  pracdicavit,  sed  multa  menda- 
cia  adinisciiit?"     Quoties  es  taliter  locutus? 

Qualia  mendacia  admiscuit,  sicut  tibi  videtur?  Quid 
praedicaveriint? 

Post  hoc  vade  ad  articulos  et  primo  principales: 
Primnm  articiiliim  de  pnrgatorio.     Sic  interroga: 
Quid  praedicaveriint    magistri   tui    vel    illi^    quibus    es 
confessus,  de  pnrgatorio?  Estne  aliqiiod  pnrgatorium?    Est- 
ne  aliquod  pnrgatorium  post  hanc  vitam? 

Secnndum  articulnm  de  suffragiis  ecclesiasticis  pro  fide- 
libns  defunctis  sie  interroga:  Quantum  oras  quotidie  pro 
animabus  parentum  tuorum  vel  aliorum  amicorum  vel  bene- 
factorum  tuorum  defunctorum?  Quantum  ecclesiae  dedisti 
pro  eis?     Quot  dies  jejunasti  pro  ipsis? 

Quid  offers  in  anniversariis  eoruni?  Quot  missas  cele- 
brari  fecisti  ant  procurasti  pro  eis? 

Tertium  articnlum  de  veneratione  sanctorum  et  implo- 
ratione  anxilii  eorum  sie  interroga:  „Scisne  Ave-Maria? 
dicas ,  qualiter  scias.  Scis  aliquam  orationem  devotam  de 
aliquo  sanctorum  specialiter?  Si  scis,  dicas  eam.  Credis 
sanctam  Mariam  et  alios  sanctos  scire  miserias  nostras, 
quas  babemus  in  terris  et  compati  nobis  et  orare  pro  no- 
bie.  Quis  est  patronus  in  parocbia  tua?  Quando  celebratur 
ejus  festum?  Jejunaturne  ejus  vigilia  per  ecclesiam?  jeju- 
nasti tu  ipsam?  Celebrasti  diem  ejus?  Qualis  est  sanctus 
ille?  angelus,  martyr,  confessor?  apostolus ,  virgo,  vidua? 
Quid  praedicatur  de  vita  ejus?  Quid  praedicatur  de  morte 
ipsius?  Quantum  obtulisti  in  festivitate  sua  pro  veneratione 
ipsius?  Elegisti  in  apostolum?  Quis  est  apostolus  tuus? 
Interroga:  quando  celebratur  ejus  festum,  et  alias  interro- 
gationes  sicut  jam  dictum  est  de  patrono  etc. 

Quid  sentis  de  adoratione  sanctae  crucis ,  clavorum, 
coronae  spineae  et  lanceae  et  aliorum  insigniorum  Christi 
et  imaginum  sanctorum  Dei?  Signasti  te  signo  crucis?  Es 
tu  osculatus  reliquias  sanctorum?  Es  tu  confirmatus?   Quid 


334 

est  confirmatio?  Visitasti  tu  limina  sanctornm  pro  indulgen- 
tiis?  Faisti  Komae?  Aquis-Grani,  Pragae  ad  ostensionsem 
reliqiüarum?  Spersisti  te  aqua  benedicta?  Gustasti  sal  be- 
nedictum?  Ilabes  herbas  et  palmas  benedictas  in  domo  tua 
et  candelam?  Fecisti  talia  ex  puro  corde,  siciit  alii  homi- 
nes  christiani,  quos  tu  alienos  i.e.  „die Fremden"  nominas; 
vel  fecisti  solummodo  talia  ad  ostensionem ,  ne  notareris? 
Die  pnrani  veritatem.  Credisne  sanetum  Martinum  esse  sal- 
vatnm  et  ejus  animam  esse  in  regno  coelorum?  Vis  bibere 
in  nomine  sancti  Martini?  Scis  aliquam  cantilenam  de  Deo 
vel  de  sancta  matre  sua? 

Cantasti  etiam  in  die  paschae?     dt^rift  ift  erftanben? 

Quid  sentis  de  cantu  organorum  et  cantu  scbolarum  et 
sacerdotum?  de  campanis,  magnis  turribus,  ornamentis  tem- 
pli,  paramentis? 

Possetne  celebrari  missa  sine    vestibus    illis    et   altari? 

Interfuisti  aliquoties  ad  dedicationes  ecclesiarum  alta- 
rinm  et  ad  ordinationes  presbyterorum  et  ad  primas  missas 
novorum  sacerdotum? 

Si  staret  in  voluntate  tua ,  velles  libentius  te  vel  ali- 
quem  amicorum  tuorum  sepeliri  in  coemeteriis  aut  in  alio 
communi  loco,  ut  in  agro  aut  pomario? 

Potest  homo  occidi  sine  peccato  mortali?  Peccatne 
papa  mittendo  exercitus  contra  Sarracenos  et  dando  crucera 
contra  rebelies  alios?  Peccantne  imperatores  et  reges  con- 
dendo  leges  de  occisione?  Peccantne  judices  et  jurati  con- 
demnando  impios  morte,  vel  condemnando  maleficos  morte? 
Potest  quis  jurare  sine  peccato  mortali?  Quantum  peccavit, 
qui  dixit,  „vere  vidi  illud,"  et  non  est  mentitus? 

Credis  esse  unicam  fidem  cbristianam,  sicut  credis  esse 
unum  Deum  et  unum  baptisma? 

Et  sie  interroga  de  aliis  articulis  quibuscunque,  et  tunc 
die:  Ecce  relinquitur  tuo  arbitrio  et  voluntati  si  velis  ve- 
raciter  converti  a  tuis  erroribus  et  ab  illa  et  omni  secta 
haeretica  et  amplius  nunquam  communicare  nee  participare 
aliquibus  hominibus  istius  sectae ,  quamdiu  tales  sunt  et 
super  hoc  facies  juramentum;  et  quod  poenitentiam  perages 


335 

gratiosam.  Et  jiimbis  ex  te  ipso  talitcr:  ^d)  §an§  ftrere 
ai}\\  5(t}b  (^ctt  bcm  a(med)tigen  meinem  ^ervn  Dor  menn{c\(id)  iinb 
bcit  gegentDevtigen  ^cren  an  feiner  itat  aiin  a((e§  ©ei^erbe,  ba§ 
\d)  fürbaß  nie  nt)mmer.  fitmmen  \mi  ^n  ben  (euteu,  bt)  fid;  nen= 
nent  bie  funben  tüatbiffer;  norf;  !ain  gemeinfrf;aft  (^aBen  tinü,  meber 
mit  il)n(en)  tücbev  mit  il)ven  maifteni,  pvebigern,  beid;tigcrn,  bi) 
lüeit  fl)  atfo  finb.  ^Ind)  üerfmerc  id)  aÜer(at)  ungetaiiben  ber  ba 
ift  tt)ibcr  ben  offenbaren  gelangen,  ben  man  gemain(id)  überaü  f)e(t 
in  ber  I)ailigen  rcmiftf;en  !ird;en  nnb  d^riftenl^ait,  unb  bag  id;  mid) 
iüill  geftcKcn  in  ber  33ng  umb  meine  miffctat,  tt)an  man  mid;  bar* 
in  fcbert  unb  tüitt  bie  bng  Ratten,  luie  man  mir  ft;  anfftegt  nad; 
gnaben,  M  mir  gott  l^elf  unb  fein  I;ai(igen  marter  in  meinen  (e^* 
ten  setzten. 

Errores  haereticorum  Waldenslum. 

Erroribiis  haereticorum  Waldensium  est  subseqiientibiis 
et  aliis  subscriptis  obviandnm.  Et  notandum ,  qiiod  frater 
Petrus  infra  spatium  unius  anni  de  praedictis  haereticis  re- 
vocavit  ad  fidem  circa  sexcentos. 

1)  Primo  diciint  haeresiarchas ,  qnos  apiid  se  fratres 
nominant  et  in  confessione  dominos  appellant ,  esse  veros 
discipiiloriim  Christi  successores. 

2)  Secundo  dicnnt  sacerdotes  ecclesiae  catholicae  sine 
ratione  ideo  non  esse  veros  et  legitimos  successores  disci- 
pulorum  Christi ,  quia  possident  propria ,  quod  secundum 
eos  apostoli  non  fecerunt  praecipiente  Domino  Matth.  10,9. 
„Nolite  possidere  aurum  neque  argentum;  et  dicente  Petro: 
ecce  nos  reliquimus  omnia  Matth.  19.  Resp.  quod  idem  ipse 
Dominus,  qui  ante  tempus  manifestae  persecutionis  dixit, 
quod  praemissum  est,  immineute  hora  passionis  horum  li- 
centiam  dedit  Luc.  22,  35.  Quando  misi  vos  sine  pera  et 
calceamentis,  numquid  aliquid  defuit  vobis  et  respondentibus 
apostolis  „nihil"  Dominus  subjunxit:  „Sed  nunc  qui  habet 
sacculum,  tollat,  similiter  et  peram.  Item  ipse  Dominus  qui 
ante  mortem  dixit  coram  Pilato  „regnum  meum  non  est  de 
hoc  mundo,  post  resurrectionem  suam  dixit  coram  discipu- 
lissuis:  „data  est  mihi  omnis  potestas  in  coelo  et  in  terra; 


336 

item  Ps.  2.  ad  filinm  Pater  ....  postnla  a  me  et  dabo  tibi 
gentes  haereditatem  tuam  et  possessionem  tnam  terminos 
terrae.  Item  tempore  primitivae  ecclesiae  non  solum  aposto- 
lis  sed  omnibns  credentibus  erant  omnia  commiinia  et  nemo 
qnidquam  siuim  esse  dicebat.  Verum  econtra  Ananias  et 
Sapphira  fraudem  committentes  a  Petro  correpti  mortui 
sunt.  Si  ergo  sacerdotes  ex  possessione  proprietatum  non 
sunt  sequaces  apostolorum ,  ergo  nee  laici  per  modum  et 
per  consequens  credentes  haeresiarcharum  Waldensium 
(etiam)  si  haeretici  non  essent,  condemnati  sunt,  si  ea 
quae  magistri  eorum  unanimiter  ipsis    asserunt ,    vera    sunt. 

3)  Tertio,  quia  vident  in  pluribus  presbyteris  ecclesiae 
mala  exempla  superbiae,  avaritiae,  incontinentiae,  ebrietatis, 
rixae,  iracundiae ,  invidiae  et  aliorum  vitiorum ,  ideo  plus 
credunt  suis  haeresiarchis ,  perhibentibus  eis  exempla  bona 
humilitatis ,  largitatis ,  castitatis ,  sobrietatis,  pacis,  amoris, 
mansuetudinis  et  aliarum  virtutum ,  quam  presbyteris  prae- 
dictis,  et  libentius  audiunt  eorum  praedicationes,  quam  illo- 
rum  et  libentius  confitentur  eis,  quam  illis,  et  majorem  cre- 
dunt eos  ex  bona  vita  exteriori  habere  auctoritatem  absol- 
vendi  a  peccatis ,  quam  illos ,  quamquam  non  credant  eos 
esse  ab  episcopis  ecclesiasticis  ordinatos. 

4)  Quarto  dicunt:  Sanctos  in  patria  non  esse  invocan- 
dos.  Ratio:  qnia  absorpti  sint  plenitudine  gaudiorum ,  ut 
nihil  possint  cogitare  de  nobis  et  his,  quae  nobiscumagun- 
tur.  Item  dicunt:  si  sancti  orarent  pro  nobis,  ipsi  carerent 
gaudio.  —  Item  dicunt :  solus  Dens  creavit  nos ,  redeinit 
nos,  glorificabit  nos,  ergo  sibi  soli  et  nulli  aliorum  servie- 
mus.  Item  dicunt  haeretici:  tarnen  scriptum  est:  Dominum 
Deum  tuum  adorabis  et  illi  soli  servies:  ergo  non  est  facto 
alicui  serviendum. 

5)  Quinto  dicunt,  ecclesiarum  dedicationes  esseinutiles 
et  aedificationes  turrium  ecclesiarum,  campanarum,  ornamen- 
torum  ,  altarium  consecrationes  ,  hymni  clericorum  ,  cantus 
organorum  et  plurima,  immo  omnia,  quae  pro  solemnitatibus 
fiunt,  damnant  et  reprobant  dicentes,  esse  pompas  et  super- 
bias,  Deo  displicentes. 


337 

6)  Sexto  dicunt,  qnod  Papa,  arcinepiscopi,  episcopi  non 
habeant  majorem  auctoritatem,  quam  sacerdotes. 

7)  Septimo  dicimt,  quod  ea,  qiiae  coiistituuntur  ab 
episcopis  et  ecclesiae  praelatis,  non  sunt  servanda,  eo,  quod 
sint  traditiones  hominum,  non  Dei. 

Item  objiciunt:  Jes.  29,  13;  Matth.  15,  9:  sine  causa 
colunt  me  docentes  doctrinas  et  mandata  hominum. 

Item  objiciunt  ad  Gal.  1.  9:  Si  quis  vobis  evangeliza- 
verit  praeter  id,  quod  evangelizatum  est  vobis,  anathema  sit. 

8)  Octavo  dicunt,  quod  non  liceat  praelatis  excommu- 
nicare  et  quod  ecclesiaDei  non  debeat  malos  persequi,  nee 
etiam  vitare;  non  advertentes,  quod  ad  Dei  gloriam  perti- 
neat,  quod  ejus  contumelia  de  medio  tollatur  et  contume- 
liosi  de  medio  sanctorum  ejiciantur. 

9)  Nono  dicunt  in  indulgentiis  et  remissionibus,  quae 
per  episcopos  fiunt,  esse  nihil  utilitatis  vel  momenti.  Et 
arguunt  sie:  Si  benefactoribus  alicujus  loci  remittitur  tertia 
pars  vel  hujusmodi  injunctarum  poenarum,  ergo  remissiones 
illae  sunt  venales.  Si  quis  enim  ovum  vel  obolum  dederit, 
erit  benefactor,  et  si  datur  illi  remissio  propter  pecuniam, 
venalis  erit  remissio  et  remissionis  gratia. 

Secundo  arguunt  sie:  si  duorum  vel  plurium  annorum 
poenitentia  in  unius  oboli  oblationem  commutatur  et  anno- 
rum plurimorum  in  horam  brevissimam,  ergo  Dens  defrau- 
datur. 

Tertio  arguunt  sie:  Si  verum  esset,  quod  de  indulgen- 
tiis dicitur,  eodem  pretio  longae  et  graves  poenitentiae, 
quam  leves  et  breves  redimuntur. 

Quarto  arguunt  sie:  Hujusmodi  indulgentiae  dant  im- 
punitatem  peccandi ,  quia  bomines  impune  peccant ,  si  tam 
levis,  immo  ridiculosa  fit  remissio  peccatorum. 

Quinto  arguunt:  Si  indulgentiae  essent  verae,  tunc  in- 
sanissimi  sunt,  qui  transfretationes  et  alias  longas  peregri- 
nationes  suscipiunt,  si  tres  oboli  tantum  eis  prosunt. 

10)  Decimo  dicunt:     Animas  illorum,    qui    in    caritate 

decedunt,  nulla  poena  purgatorii  puniendas.     Et  quia  ipsis 

arguitiir:     Tamen    rarissime    aliquis    talis    est    sine  peccatis 
SDöÜinger,  ®ejc^.  b.  ©eftett.    3)o!umente.  22 


388 

venialibus ,  ergo  oportet  eiim  purgari  post  hanc  vitam  .  .  . 
Respondent,  et  maxime  priores  haeresiarchae,  quod  nullum 
sit  peccatiim  veniale.  Et  quia  ipsis  arguitur  de  maximis 
peccatoribus,  qiü  pene  nihil  in  tota  vita  sna  poenitent,  sed 
prope  iinem  vitae  convertuntnr:  In  qui  in  caritate  decednnt, 
non  debent  aeternaliter  condemnari ,  et  quia  hie  nihil  pur- 
gati  sunt,  non  debent  statim  ingredi  ad  regnum  coelorum: 
respondent:  Quicunqne  dimittit  alicui  culpam ,  dimittit  et 
poenam. 

Etiam  negant  purgatorium  post  hanc  vitam,  dicentes 
solum  esse  duas  vias,  scilicet  immediate  ad  vitam  aeternam, 
et  malorum  immediate  ad  mortem  aeternam. 

Item  diciint,  Christianos  esse  idololatras  propter  ima- 
2cines  Sanctorum  et  siojnnm  crucifixi. 

Item  cantnm  ecclesiasticum  et  horarum  canonicarnm 
dicunt  esse  latratum  canimi. 

Item  qnodcunqne  benedicitur  ab  episcopis  et  praelatis, 
sive  sit  ipsa  ecclesia,  sive  fons  baptismi,  sal,  aqua,,  herbae, 
thymiatheria ,  paramenta ,  palmae ,  candelae ,  dicant  penitus 
non  valere ,  et  si  quando  intersimt ,  hoc  faciiuit ,  ne  no- 
tentur. 

Item  de  indulgentiis  et  peregrinationibus  et  ecclesiarum 
dedicationibus  nihil  credunt. 

Item  de  sepulturis  in  ecclesiis  et  coemeteriis  non  cu- 
rant ,  nisi  ut  non  notentnr ,  dicentes ,  melius  esse  in  locis 
aliis  sepeliri.  Idcirco,  quando  magistri  eorum  moriuntur  in 
domibus  credentium  suorum^  qui  sunt  aliis  hominibus  ignoti, 
sepeliunt  eos  in  profundis  foveis  cellariorum  suorum,  ne,  si 
quando  necesse  foret  vendere  domum  et  alii  christiani  quid- 
piam  ibi  fodientes  ex  inventorum  mortuorum  ossibus  malum 
aliquid  suspicentur  etc.;  ut  frequenter  in  agris  procurant  se 
et  in  pomariis  sepeliri. 

Item  dicunt,  papam  esse  caput  omnium  haeresiarcharum 
et  ex  eo  ipso  cardinales,  archiepiscopos,  episcopos,  impera- 
torem ,  reges,  principes,  duces  et  omnes  judices  tarn  spiri- 
tuales  quam  saeculares  una  cum  omnibus  presbyteris  esse 
damnandos ,    disserentes ,    si  possibile  esset  aliquem  salvari 


339 

ex  illis,  fides  eoiiim  esset  falsa  et  mala  et  nulla,  et  hoc  re- 
putant  impossibile. 

Item  omne  juramentum  dicmit  esse  mortale   peccatum. 

Item  sacramentnm  confirmationis  non  credunt,  licet 
plurimi  eornm  sc  confirmari  faciant,  ne  notentur. 

Item  dicnnt,  nihil  orandum  esse  praeter  Pater  -  noster; 
ergo  plurimi  eornm  ignorant  Ave-Maria;  non  orant  psalmos 
et  orationes  alias,  quantumcunque  devotas. 

Item  dicnnt,  omnia  verba  missae  et  omnia  paramenta 
ad  missam  spectantia  esse  de  errore ,  praeter  verba  conse- 
crationis. 

Item  quidam  ipsornm  consueverunt  se  ipsos  consecrare 
ad  pascha  isto  modo.  Aliqnis  eornm  snmit  panem  azymnm, 
ponens  enm  super  asserem  nnum ,  et  aquam  ad  unum 
cochlear  et  benedicit  ista  simul  et  communicat  se  et  alios. 
Quo  facto  tam  asserem  quam  cochlear  in  ignem  ponit  com- 
burendam.  Plurimi  tarnen  magistrorum  suorum  abhorrent 
hoc,  non  habentes  multam  fidem  in  hujusmodi  communione 
propria ,  sed  ad  communicundum  in  ecclesiam ,  quando  est 
populi  major  pressura,  ne  notentur.  Multi  tamen  ex  ipsis, 
quamquam  manent  sine  communione ,  ad  quatuor  aut  sex 
annos  abscondentes  (se?)  in  villis  aut  civitatibus  paschali 
tempore,  ne  a  christianis  agnoscantur. 

Item  suadent  credentibus  suis  ire  ad  communionem  ec- 
clesiae  solum  tempore  paschali ,  et  sie  colorant  se ,  quasi 
sint  etiam  Christiani. 

Item  docent  orare  subditos  suos  in  omni  loco ,  in  quo 
manent  et  ut  primum  orent  pro  illis ,  qui  sunt  in  secta, 
quod  omnipotens  Dens  eos  ab  omni  malo  custodiat,  et  qui 
nobis  christianis,  quos  inter  se  alienos  i.  e.  „bie  S^'^l^^^l^" 
credunt  et  nominant,  permittat  advenire  bella,  famem,  pesti- 
lentiam  et  alia  incommoda,  ut  illo  tempore  ab  eorum  inqui- 
sitione  et  impugnatione  cessemus. 

Item  processiones  in  die  corporis  Christi  et  aliorum 
temporum  christianorum  dicunt  esse  vanum  triumphum  et 
ridiculum ,  similiter  et  de  candelis ,  quas  christiani  solent 
ibidem  deferre. 

22"" 


340 

Item  de  signo  criicis  nihil  crediint  asserentes,  quia  nee 
venerarentur  illam  crucem ,  in  qua  Christus  pependit ,  nee 
spineam  coronam,  nee  clavos,  nee  lanceam,  nee  tunieam  in- 
consutilem  ,  si  viderent.  quorum  omnium  venerationem  di- 
cunt  esse  vanam  et  inutilem  ,  et  quod  sacerdotes  hoe  inve- 
nerunt  propter  lucra. 

Item  excommuuicationem  sive  papae  sive  aliorum  prae- 
latorum  nihil  omnino  curant,  nisi  suorum  superiorum. 

Item  universitates  scholarum,  Parisiensem,  Pragensem, 
Wiennensem  et  aliarum  reputant  inutiles  et  temporis  perdi- 
tionem. 

Item  quidquid  summi  pontifices  de  ordinationibus  in 
ecclesiis  servandum  statuunt,  nihil  advertunt. 

Item  de  martyribus ,  confessoribus  ,  eremitis  ,  Nicoiao, 
Martino,  Ambrosio,  Catharina,  Margaiitha  et  omnibus  aliis 
sanetis  quodcunque  praedicatur,  nihil  credunt,  sed  dicunt, 
quod  fortasse  in  inferno  sepulti  sint. 

Item  dicta  sanctorum  nihil  curant ,  nisi  quantum  pro 
secta  eorum  confortanda  retinent,  sed  tantum  novum  testa- 
mentum  ad  literam  observant.  . 

Item  vocant  nos  christianos  vulgariter  „bie  i^^^embeil" 
i.  e.  alienos ,  quia  Dens  non  nos,  sed  tantum  ipsos  noscat. 

Item  omne  homicidium  quorumeunque  maleficorum  ere- 
dunt  esse  mortale  peccatum,  dicentes,  sicut  non  posse  vivi- 
ficare,  sie  nee  debere  occidere. 

Item  aedificia  altarium,  ecclesiarum,  turrium,  eampano- 
rum.   organorum  et  cetera  ecclesiarum  ornamenta  reprobant. 

Item  omnia  paramenta  episcoporum ,  infulas ,  chirothe- 
cas,  curvaturas,  annulos  etc.  vocant  superstitionem. 

Item  dicunt,  quod  Coronas  et  tonsuras  clericorum  Deus 
odiat,  eo  quod  non  sit  talium  institutor. 

Item  eonfessionem  generalem  nihil  advertunt. 

Item  miracula ,  quae  fiunt  in  ecclesia  Dei  sanctorum 
meritis,  omnino  abjiciunt. 

Item  docent  subditos  suos,  ne  graviora  peeeata  saeer- 
dotibus  confiteantur  et  mittantur  ad  auctoritatem  episcopo- 
rum, ut  moris  est  christianorum,  et  ibi  confundantur  et  pe- 


341 

cuniis  excorientur,  dicentes  quod  sacerdotes  sint  pleni 
avaritia. 

Item  consecrationes  clericorum ,  ecclesiarum  et  ordines 
ecclesiasticos  dicnnt  esse  insaniam  et  errorem  et  quod  papa 
et  episcopi  etiam  invenerint  propter  liicra. 

Item  improbant  omnes  religiones  tam  monachorum 
quam  monialium  dicentes  esse  superfluas  et  inanes. 

Item  dicunt,  quod  papa,  episcopi  et  cardinales  etc.  non 
habeant  majorem  auctoritatem ,  quam  simplices  sacer- 
dotes. 

Item  dicunt,  quod  nemo  possit  a  daemone  obsideri  et 
vexari  et  quod  talia  sint  vana  et  vesana,  quae  contra  dae- 
moniacos  peraguntur. 

Item  asserunt,  quod  omnes,  qui  destruunt  sive  consilio 
sive  auxilio  vel  favore  sectam  illam,  ceteris  profundius  con- 
demnentur. 

Item  dicunt,  quod  illa  secta  sit  vera  et  unica  fides  ca- 
tholica,  extra  quam  nullus  possit  salvari. 

Item  derident  Christianos ,  qui  eligunt  sibi  apostolos 
prout  mos  est  fieri  in  ecclesia  Dei  et  Christi  et  qui  vigi- 
lias  sanctorum  jejunant  et  festa  celebrant,  et  si  ipsi  propter 
colorem  similia  faciunt,  dicunt  se  hoc  solum  ad  laudem  Dei 
et  non  sanctorum  facere. 

Item  alios  quamplures  articulos  habent,  qui  in  prae- 
dictis  includuntur  et  faciliter  ex  ipsis  eliciuntur. 

Quidam  sunt  haeretici  alius  sectae  pessimae,  qui  tenent 
quosdam  diabolicos  articulos,  quorum  pauci  subscribentur: 
Primo  adorant  Luciferum  et  credunt  eum  esse  Dei  fratrera, 
injuriose  de  coelo  detrusum  et  se  cum  ipso  regnaturos; 
pueros  eorum  ei  immolant.     Ipsum  pro  divitiis  rogant. 

Pueris  aquam  baptismalem  abluunt,  chrisma  salis  fri- 
catione  abluunt. 

Ad  loca  subterranea,  quae  communiter  „Buskeller" 
quod  nescio  interpretare,  dicuntur,  conveniunt,  permixturas, 
concupiscentias  et  abominabiles  luxurias  exercent.  Beatam 
virginem  post  Christi  partum  dicunt  non  mansisse  castam, 
sed  plures  lilios  habuisse.  Corpus  Christi  et  omnia  alia  sa- 


342 

cramenta  non  credunt.  Pollice  oculos  tempore  elevationis 
obstrunnt. 

Haec  et  similia  innumera ,  dimissa  pro  nunc ,  asserunt 
et  confirmant. 

Sapiens  igitur  homo  ille,  qni  omnibus  aliis  expletis, 
solos  illos  articulos  firmissime  tenet,  qui  per  Romanam  ec- 
clesiam  publice  praedicati  et  determinati  sunt ,  fuerint  et 
erunt,  in  Christo  Jesu  Dom.  nostro. 

Quando  producitur  suspectus  aliquis  de  haeresi,  quae- 
ratur  primo:  scis,  quare  sis  captivatus?  Item  quid  sciunt 
alii  de  tua  captivitate?  Item  audistine  ab  aliquo  causam 
tuae  captivitatis?  Si  dicit  nescio,  die:  Dicitur  de  te  quod 
ex  informatione  quorundam  sectariorum  magistrorum,  qui- 
bus  in  simplicitate  tua  confisus  es,  a  fide  christiana  publica 
et  manifesta  parumper  aberraveris.  Quidquid  pro  hoc  dixe- 
rit,  sive  sie  sive  aliter ,  statim  procedatur  secum  ad  jura- 
mentum,  nisi  adeo  juvenis  et  puerilis  existat,  ut  etiam  jura- 
mentum,  quid  sit  et  cujus  vigoris  non  intelligat. 

Forma  autem  juramenti  primo  in  communi  proponatur 
his  verbis:  Ecce,  tu  jurabis,  quod  velis  puram  veritatem  di- 
cere  tibi  notam  de  te  et  de  omnibus  aliis ,  de  quibus 
hie  requisitus  fueris.  Si  jurare  noluerit,  plus  suspectus  erit, 
et  vide,  ne  tibi  subripiat,  quasi  volens  juramenti  causam  et 
inquisitionem  ut  pote  vel  compellentem  vel  jubentem  retor- 
quere. 

Postquam  autem  induxeris  eum ,  quod  sponte  velit  ju- 
rare, ipse  sponte  et  per  se  digitos  imponat  et  formam  ver- 
borum  non  mutet.  Ibi  sis  cautus  propter  versutias  vulpium 
fraudulentas. 

Forma  autem  juramenti  vulgaris  est  ista:  3c^  §v"ui§ 
froere  ain  2(i;b,  (3ctt  tcm  WmMjt'iQcn,  meinem  §errn  t^cr  meinem 
unb  ben  c^egcnträrtigen  §errn  an  feiner  BU^tt,  bag  icf;  toiü  fagen 
2(men  (autere  ^al)r^eit  ann  aüeö  ©eferb,  aller  bev  iDinge,  bic 
mir  n)if]'ent(id;  finb,  ber  id;  !;ie  gefragt  n)irb,  ton  mir  nnb  allen 
anbern  (enten.  SUö  mir  @ctt  ^e(f  nnb  fein  l^eilige  9}krter  an 
meinen  legten  ^citm. 

Si  scis,  quis  sit ,  quis  vocetur ,  a  quibus  parentibus  et 


343 

linde  natus ,  ubi  nutritns  et  qua  re  conversatns ,  tanto  me- 
lius. Si  nescis,  sie  interroga:  Qaod  est  tibi  nomen?  unde 
es  natione  ut  oriundus?  Quis  fuit  pater  tuus,  quae  mater? 
qui  fratres ,  quae  sorores?  Cujus  artificii  es  et  cujus  erat 
pater  tuus?  Es  tunc  unus  ex  notis  homiiiibus?  -  33iftu  nic^t 
ein  £unber?     Es  tu  de  secta  Waldensium? 

Nota  sententiae  ubi  quis  propter  haeresim  cruce  insig^nitur 

et  stalatur. 

In  nomine  Domini  Amen.  Cum  nos  fr.  Provincialis  re- 
lig.^  fr.  O.  Coelestinorum  per  Alemanniam  in  inquisitorem 
haereticae  pravitatis  a  rev.  P.  Georgio  S.  Pataviensis  Ec- 
clesiae  episcopi  per  ejus  civitatem  et  ecclesiam  constitutus, 
deputatus  et  delegatus,  per  nostram  inquisitionem  diligenter 
et  legitime  factam  comperimus  et  ex  tua  confessione  spon- 
tanea  luculenter  invenimus,  te  Andream,  dictum  Plesel,  ple- 
bis  parochiae  S.  Stephan!  in  Wienna  praedictae  Pataviensis 
Dioecesis  in  subscriptis  articulis  errasse  et  quosdam  ipso- 
rum  a  temetipso ,  quosdam  etiam  cum  aliis  tuis  collabora- 
toribus  et  potatoribus  publico  protulisse. 

Primo  quod  sacerdotes  ecclesiae  fidem  habeant  haereti- 
cam  5  item  quod  confessio  nihil  sit;  item  quod  festivitates 
sanctorum  celebrare  nihil  sit,  sed  quod  sacerdotes  propter 
ipsorum  avaritiam  eas  inducant;  item  quod  orationes  pro 
defunctis  fidelibus  nihil  eis  prosint;  item  quod  ecclesiae 
materiales  et  altaria  s.  crismate  peruncta  nihil  consecrationis 
accipiant,  maxime  tamen  in  ecclesiis  diaboli  sua  facta  fa- 
ciunt  sicut  in  campis;  item  ex  quo  Dens  matrimonium  in- 
stituit,  papa  primus,  qui  moniales  instituit,  erravit;  item  ali- 
quis  bene  faceret,  et  Deo  placeret,  si  quis  ex  sanctimonia- 
libus  pueros  generaret;  item  quod  bonus  homo  indulgentiis 
non  indigeat;  item  quod  D.  Papa  non  sit  melior  aut  sanc- 
tior  quam  alius  sacerdos  et  quod  libenter  velis  cum  ipso 
disputare;  item  quod  sacerdotes  catholici  in  doctrina  non 
concordant;  item  quod  Christus,  si  verus  Dens  fuisset,  pati 
non  potuisset;  item  quod  ex  claritate,  quam  ex  castissimo 
virginis  Mariae  sumpsit  corpore ,  passio  ipsum  laedere  non 


344 

potuit,  nee  ei  acerba  fiierit;  item  quod  primus  Adam  non 
peccavit ,  nee  de  paradyso  expulsus  sit ,  imo  in  paradyso 
mortuus  sit;  item  quod  baptismus  res  firma  non  fait;  item 
quod  si  homo  rite  et  debite  baptizatus  fuerit ,  a  lupis  et  a 
bestiis  laedi  aut  molestari  non  possit;  item  Dens  Pater 
filium  sanctum  ereavit;  item  quod  ex  quo  Spiritus  s.  ex 
Filio  sit,  ipsum  Dens  Pater  simüiter  ereavit;  item  quod  li- 
gnum  s.  crueis  alio  ligno  non  sanetius  sit,  ex  quo  cum  illo 
carnes  et  caules  excoqui  possint;  item  quod  si  Christi  cor- 
pus fuisset  sicut  maximus  montium  ,  jam  esset  ex  fidelium 
sumtione  consumtum;  item  cum  semel  Christi  corpus  ante 
altare  apostolorum  in  ecclesia  s.  Stephani  sumpseras,  tibi 
apparuerit,  ac  si  fermentum  amarum  in  ore  habuisses. 


XXVII. 

Codex  217  Monasterii  —  in  Austria. 
Nota  puncta  seu  articulos  sectae  Valdensium. 

Nota  primo:  haeresiarchae  hujus  seetae ,  qui  fratres 
nuneupantur ,  dieunt  se  habere  auetoritatem  praedicandi, 
confessiones  audiendi  et  poenitentias  salutares  injungendi. 

Item  2do  dieunt  saeerdotes  omnino  nihil  possidere  de- 
bere  maxime  rerum  immobilium ,  et  faeientes  oppositum 
damnatos  esse. 

Item  negant  auetoritatem  Papae,  dieentes  ipsum  nullas 
posse  largiri  indulgentias  et  communiter  Episeopos. 

Item  dieta  Sanetorum  negant  ubicunque  inveniuntur 
contraria  suae  sectae  —  cum  tamen  testes  pro  se  produ- 
cens,  sicut  ipsi  sanetorum  auctoritates  saepe  allegant ,  con- 
tra se  recipere  compellatur.  Sed  producant  ipsi  Waldenses 
suos  doetores ,  qui  tamen  nullius  sunt  momenti ,  et  in  suis 
erroribus  et  opinionibus  tripartiti  et  per  consequens  ecele- 
siam  minime  eonstituentes,  cum  ecclesia  sit  una  et  similiter 
fides  sit  una  et  non  plures.  Imo  ipsi  Waldenses  constituunt 
monstrum  triceps,  nota  quod  dieunt  se  facere  unum  corpus 
et  tamen  habet  tria  capita ,    aliqui    cnim    suorum  haeresiar- 


345 

chariim  dicuntur  Romani,  alii  Pedemontani,  alii  vero  Ale- 
manni,  neqiie  aliquis  eorum  ab  altero  jurisdictionem  sive 
auctoritatem  suscipit,  nee  alteriiis  se  subditum  confitetur. 
Item  ipsi  paiicos  et  quasi  niiUos  per  (pro)  se  mönstrabiint 
Codices  compilatos ,  iinde  ex  invidia  rnenciuntnr  _,  nostros 
sanctos  doctores  suos  libros  proptcr  commoda  propria  com- 
pilasse ,  cum  tarnen  dicti  sancti  doctores  privilegia  propria 
et  dominia  et  honores  contemserint,  siciit  in  ipsorum  vitis 
plenius  declaratnr. 

Item  dicunt  in  ymaginiim  veneracione  ydolatriam  com- 
mitti. 

Item  dicunt  purgatorium  nihil  esse. 

Item  dicunt  orationes  vivorum  mortuis  non  prodesse. 
—  Scilicet  dicunt,  omnis  mortui  animam  esse  in  coelo  et 
sie  orationibus  non  indigere,  aut  esse  in  inferno,  et  sie  ora- 
ciones  ei  non  prodesse. 

Item  dicunt  quod  sancti  seu  beati  mortui  non  possunt 
juvare  vivos  suis  intercessionibus. 

Item  dicunt  horas  canonicas  deceptiones  esse  a  saeer- 
dotibus  propter  avaritiam  adinventas,  et  ad  hoc  probandum 
dicunt  solam  orationem  dominicam ,  videlicet  Pater  Noster, 
esse  orandum  —  quod  tamen  ipsi  facto  non  tenent,  licet 
verbis  fingant,  quia  et  ipsi  privatas  et  speciales,  alias  a  Pa- 
ter Noster  habent  orationes. 

Item  similiter  dicunt,  instrumenta  musicalia  ut  Organa 
et  alia  non  haberi  debere  in  ecelesiis. 

Item  dicunt  in  nullo  casu  nisi  forte  metus  causa  qui 
potest  cadere  in  constantem  virum  vel  maxime  coactione 
inevitabili  jurandum  esse. 

Item  dicunt  quod  in  nullo  casu  vel  pro  quoeunque  delicto 
commisso  aliquis  homo  de  jure  civili  et  imperiali  sit  morte 
plectendus. 


346 


XXVIII. 

Proje^  gegen  Öalbenfer  in  ©cfterreidj  im  Jal)r  1398. 

(Cod.  Chiem.  Ep.  38.) 

In  nomine  Domini  Amen.  Quia  nos  Inquisitor  seu 
Commissarius  ad  infra  scripta  per  reverendissimum  in 
Christo  Patrem  ac  D.  G.  Episcopnm  deputatus  per  incpii- 
sitionem  nostram  diligenter  et  legitime  factam  evidenter 
comperimns  etiam  ex  confessione  propria  ac  etiam  fide 
dignorum  sufficienti  testimonio  super  hoc  recepto,  te  in  er- 
rore  fidei  et  pravitate  haeretica  deceptum  multis  annis  et 
longis  temporibus  retroactis  damnabiliter  perstitisse;  et  licet 
nos  te  multis  vicibus  examinaverimus  et  examinari  feceri- 
mus  et  probari ,  an  a  viis  tuis  erroneis  et  perversis  ad  s. 
matrem  ecclesiam  cath.  velles  et  posses  converti ,  tu  vero 
animo  tepido  et  nebuloso  responderis,  quod  recognoscas  te 
errasse  et  velis  vitam  tuam  in  melius  emendare,  signis  ta- 
rnen certis  verae  et  purae  contritionis  in  te  minime  apparen- 
tibus,  quae  nobis  de  tua  conversione  possent  facere  plenam 
fidem;  nos  igitur  pro  tribunali  sedentes  et  solum  Deum  prae 
oculis  habentes,  cupientes  te  potius  salvare  prout  tenemur, 
quam  perpetua  morte  damnare ,  et  tecum  agere  mitius  vo- 
lentes,  te  sub  spe  futuri  boni  et  conversionis  ad  verum  lu- 
men  fidei  cath.  perpetuo  carceri  adjudicamus,  et  incarceran- 
dum  fore  perpetuo  decernimus  et  declaramus  authoritate 
nostra  ordinaria  sententialiter  in  his  scriptis,  potestate  tamen 
te  redimendi  de  carcere,  si  signa  verae  contritionis  inspira- 
tione  divina  in  te  apparuerint ,  et  nobis  visum  fuerit  expe- 
dire ,  nobis  vel  certe  praedicti  Rev.  Episcopi  in  hac  parte 
commissario  specialiter  reservata. 

Sententia  de  istis  quae  infulatae  cum  yronico  pileo  et 
scalatura  ante  ecclesiam  coram  omnibus  plebisanis  infra  mis- 
sam  celebrationis  etc. 

In  nomine  Domini  Amen.  Quum  nos  frater  Petrus 
Provincialis  religiosorum  fratrum  Ordiiiis  Celestinorum  a 
ven.  fratre  Nicoiao  de  Aversa  Abbate  principalis  monasterii 


347 

S.  Spiritus  prope  Sulmonam  Aquilensis  dioeces.  nee  non  to- 
tius  religionis  praefatae  per  ejus  provinciam  Alemanniae  de- 
putatus  et  Inquisitor  pravitatis  haereticae  per  dioecesin  Pa- 
taviens.  a  rev.  P.  et  D.  Georgio  per  ejus  civitatem  et  dioe- 
cesin praedictam  constitutus,  per  inquisitionem  nostram  di- 
ligenter  et  legitime  factam  et  ex  tua  spontanea  et  libera 
confessione  luce  clarius  invenerimus  evidenter,  quod  tu  Jans 
von  Pewg  parochiae  Garsten  nuper  a.D.  1398  suspectus  de 
haeresi  et  perjurio  ex  ordinatione  nostra  captivatus  coram 
nobis  comparuisti  et  citatus  ad  Judicium  de  dicenda  veritate 
et  per  tuum  juramentum  fassus  es  te  fuisse  haereticum 
Waidensem  semel  haeresiarchae  confessum,  reputans  eum 
bonum  et  justum ,  licet  scires  eum  non  esse  presbyterum 
cathol.,  poenitentiasque  ab  eo  recepisse  tanquam  in  confes- 
sione et  eandem  possetenus  adimplesse ,  interrogatus  re- 
cognovisti;  quando  autem  alterum  dimidium  annum  ex  no- 
stro  mandato  per  plebanum  tuum  vocatus  ad  nostrum  ve- 
neris  examen  ad  Anasum ,  et  ibi  coram  nobis  de  dicenda 
veritate  secundum  quod  juris  est  juraveris ,  et  super  jura- 
mentum tuum  per  nos  interrogatus  de  articulis  sectaeWal- 
densium  quos  tenent  Waldenses  haeretici,  omnibus  et  simul 
nobis  responderis  5  quod  de  vita  nota,  quam  nos  Catliolici 
haeresin  Waldensium  dicimus,  nihil  omnino  verbo  nee  facto 
participio  seu  conversatione  tam  doctrina  quam  confessione 
haeresiarchis  seu  ipsorum  credentibus  adhaeseris ,  senseris, 
seu  credideris,  nee  in  tota  vita  tua  usque  in  eum  diem,  quo 
ut  praemittitur ,  es  examinatus  adverteris ,  imo  nee  per 
quamcunque  utriusque  sexus  personam  doctus  seu  inductus 
sis  ad  aliquam  aliam  vitam  seu  fidenl  quam  Rom.  praedi- 
cat  ecclesia,  et  super  his  omnibus  et  singulis  taeta  Orucifixi 
imagine  et  s.  s.  Dei  evangelio  expurgationis  causa  corpora- 
liter  praestares  juramentum;  ex  quibus  omnibus  et  singulis 
es  merito  haereticus  perjurus  reputandus  dicendus  et  judi- 
candus.  Nos  ergo  Inquisitor  praefatus  taliter  ut  praemissum 
est  licet  difficultatibus  non  modicis  te  invenimus  haereticum 
fuisse,  haeresiarchis  scienter  adhaesisse,  hospitia  eorum  in- 
trasse,  ipsis  confessum  fuisse,  et  dictis  modis  contra  Deum 


348 

et  Rom.  ecclesiam  non  minus  temerc  et  pertinaciter  quam 
damnabiliter  deliquisse.  Nunc  ergo  saniori  fretus  consilio 
vis  ad  unitatem  s.  matris  eccl.  cath.  corde  bono  et  fide  non 
ficta  redire  ut  asseris ,  ideo  te  abjuratis  inprimis  sectae 
praedictae  cunctis  erroribus  et  articulis  et  alia  quavis  hae- 
retica  pravitate  ab  excommunicationis  vinculis  quibus  ob 
praedictos  errores  adstrictus  proh  dolor  tenebaris ,  hie  in 
publico  sicut  prius  in  privato  coram  notario  publico  et  te- 
stibus  secundum  formam  ecclesiae  (in  noraine  P.  et  F.  et 
Sp.  Sr)  absolutus  in  bis  scriptis  si  mandata  nostra  et  poe- 
nitentiam  tuam  sincere  servaveris  et  perfecte,  sed  quia  tan- 
quam  bilinguis  de  duplici  fuisti  convictus  perjurio ,  te  ad 
condignam  poenitentiara  peragendam  inscalandum  publice 
per  nostram  praesentem  sententiam  diffinitivam  in  ecclesia 
S.  Aegidii  confessoris  oppidi  Styrae  Lac  ipsa  hora  tibi  pro 
termino  peremtorio  assignata,  non  infula  sed  yronico  pileo 
imaginibus  perjuri  rustici  et  extrahentis  sibi  linguam  diaboli 
insignito,  eo  quod  tot  et  tanta  nostra  pia  monita,  ne  peje- 
rares ,  tibi  facta  frivole  conterasisti,  pro  tribunali  sedentes, 
solum  Deum  prae  oculis  habentes ,  diffinimus ,  decernimus 
et  declaramus  puniendum.  Quam  poenitentiam  Septem  die- 
bus  sive  dominicis  sive  festivis  persolvere  debes  sab  poena 
coram  nobili  et  strenuo  milite  D.  Heinrico  de  Jelkin2;en  et 
coram  nobis  pro  te  facta  cum  certa  bonorum  proborura 
fidejussoria  cautione,  potestatem  tamen  dictam  poenitentiam 
modificandi  seu  abrenunciandi  quantum  cum  Deo  et  salva 
conscientia  poterimus,  et  tua  contritio  et  satisfactio  meriie- 
rint,  nobis  et  nostro  certo  Commissario  nihilominus  reser- 
vantes. 

Amplius  eadem  nostra  inquisitionepercepimus  diligenti, 
quod  tu  Gundel  am  Holzapfelberg  plebis  in  Weistra  dudum 
per  nos  tanquam  de  haeresi  suspectus  citatus  et  non  com- 
paritione  excommunicatus  et  ob  contumaciam  et  rebellionem 
aggravatus,  tandem  cum  nobis  absentibus  seu  reputantibus 
(quod)  cum  nostram  non  times  praesentiam  qua  ratione  ani- 
mum  tuum  monentes  (flectamus)  nescimus,  religiosi  viri  Do- 
mini Plebani  Frider,  in  Styra  commissarii  nostri    praelibati 


349 

te  inqiiisitioni,  praesentiae  et  examini  jam  diu  expectatns 
obtulisti,  et  hoc  XXI^  mens.  Julii  anni  immediate  praece- 
dentis  et  ibidem  per  notariiim  nostrum  Stephanum  Lamp 
Rectorem  scbolarum  in  Styra  citatus  ad  Judicium  et  inter- 
rogatus  si  velis  jurare  de  dicenda  veritate  secundum  quod 
juris  est,  tu  quidem  jurasti  et  per  juramentum  tuum  confes- 
sus  es  f  quod  phu^es  Haeresiarchis  sis  confessus ,  et  per 
omnia  velut  baereticus  Waldensis  in  eodem  examine  reper- 
tus  es  pariter  et  inventus;  item  confessus  et  quod  sectam 
tuam  usque  in  eum  diem  quo  ut  praemittitur  examinatus  es, 
credideris  veram  fidem  cbristianam,  licet  tempore  inquisitio- 
nis  D.  Heinrici  de  Ollmütz  piae  memoriae  per  ipsum 
D.  Heinricum  absolutus  sis  et  denuo  relapsus  et  nunquam 
absolutus.  Ex  tunc  licet  ipsa  die  videlicet  XXJ^  m.  Julii 
a.  M"GCC°LXXXXVIJo  sectam  baereticorum  Waldensium 
cum  Omnibus  punctis  et  articulis '  et  omnimodo  sectariorum 
et  sectariarum  communionis  participationem  ac  aliam  quam- 
vis  conversationem  judicialiter  et  legitime  solemniterque  co- 
ram  saepe  dicto  D.  Friderico  commissario  nostro  ac  testi- 
bus  sufficientibus  et  idoneis  publice  abjuraveris  et  ad  poe- 
nam  relapsorum  expresse  te,  si  unquam  de  cetero  non  ca- 
tholice  sed  baeretice  vivere ,  credere ,  sentire  aut  asserere 
repertus  fueris  obligasti,  cruce  glauca  per  d.  nostrum  com- 
missarium  publice  poenitentiatus  fuisti.  Ulis  tamen  non  ob- 
stantibus  cum  nuper  a.  M^CCC°98  die  vero  XVIIJ  m.  Ja- 
nuarii  per  nobilem  et  strenuum  virum  Heinr.  de  Gelking 
Castellanum  in  Styra  nostrum  Inquisitionis  officii  coopera- 
torem  fidelissimum  ab  illustr.  DD.  Diicibus  Austriae  Wil- 
helmo  et  Alberto  ad  praemissa  deputatum  tanquam  de  re- 
lapsu  suspectus  captivatus  fiieras ,  et  ex  nostri  personaliter 
constituti  mandato  ad  examen  productus,  et  coram  Notario 
publico  et  testibus  idoneis  per  nos  interrogatus ,  an  velis 
jurare  de  dicenda  veritate,  respondisti  quod  libentius  diceres 
veritatem  sine  juramento  quam  cumjuramento.  Interrogatus 
secundo  imo  pluries ,  si  velis  jurare ,  tu  varia  et  fallacia 
quaeriens  diverticula,  nos  ne  jurares  volens  evadere,  dicens 
inter  cetera,  quod  si  tibi  mandaremus,    vel  juramentum  .  .  . 


350 

et  cum  nos  arguti  volpinas  tnas  dolositates  agnoscentes 
diceremus:  intelligo  te  qiiod  vis  jnrare  in  aniniam  meam 
non  tuam,  tu  velut  volpis  astuta  rete  venationis  nostrae  vo- 
lens  transsilire,  et  non  praevalens  nostris  argumentis  obvo- 
lutus  anxius  et  quomodo  evaderes  nesciens,  D.  Castellanum 
praedictum  ad  partem  recepisti  et  sibi  in  conclavi  dixisti, 
qnod  in  animam  Inquisitoris,  denotando  nostram,  jurareve- 
lis,  qnia  ipse,  videlicet  Inquisitor,  literatior  esset  quam  tu, 
et  si  quid  peccati  in  ipso  juramento  foret,  in  ipsius  Inqui- 
sitoris animam  redundare  deberet,  non  jurantis;  postquam 
vero  de  partibus  ad  examen  redissetis ,  D.  Castellanus  co- 
ram  nobis  publico  deponens  verba  quae  ad  eum  dixeras 
praedicta,  te  praesente  et  andiente,  tu  obstinate  recognoscens 
te  sie  fassum  fuisse,  imo  facere  et  jurare  taliter  ut  praemis- 
sum  est  velis.  Item  interrogatus  in  nomine  Patris  et  Filii 
et  Spiritus  s.,  si  jurare  velis  in  animam  tuam  non  nostram, 
tu  quidem  sicuti  sperabamus ,  reversus  ad  cor,  respondisti 
quod  sie,  et  jurasti,  et  per  ipsum  tuum  juramentum  confes- 
sus  es,  te  usque  in  hesternam  diem  credidisse,  juramentum 
quomodocunque  factum  esse  peccatum ,  et  ipsa  jam  dicta 
die  crucem  poenitentiae  tibi ,  ut  praemittitur ,  impositam  te 
abjecisse  dixisti,  ostendens  per  hoc  poenitentiae  contemtum 
non  modicum ,  tuae  temeritatis  ausum  frivolum  et  duritiae 
cordialis  evidens  experimentum.  Item  interrogatus,  si  vigi- 
liam  omnium  sanctorum  anni  immediate  praeteriti  jejunave- 
ris,  respondisti  quod  sie,  sed  in  honorem  solius  Dei  et  non 
sanctorum,  licet  scires  nos  Catholicos  illud  facere  in  hono- 
rem Dei  cum  honore  sanctorum  in  coelis  existentium.  Ex 
quibus  Omnibus  etc. 

Item  eadem  nostra  inquisitione  legitima  comperimus, 
quod  tu  Dyemuth  inquilina  Methel  ze  Hausleuthen  plebis 
Syrnikch  nuper  a.  D.  M^CCC^DS  die  XXIV.  Januar,  su- 
specta  de  haeresi  et  per  praedictum  tuum  hospitem  ad 
mandatum  tuum  non  minus  fraudulenter  quam  nequiter  de- 
liquisti  nobis  praesentata  ad  Judicium  per  nos  citata,  tandem 
interrogata,  si  juramentum  de  dicendä  veritate  secimdum 
quod  juris  est  praestare  velis,  tu  dure  et  obstinate  respon- 


351 

disti  quod  non  jurare  velis.  Tandem  multls  et  variis  veteris 
et  novi  Testament!  tanta  quanta  potuimns  diligentia  et  co- 
natu  per  nos  persiiasa  scripturis,  quod  non  omne  juramen- 
tnm  sit  peccatum,  imo  quod  juridice  sithonor,  laus  et  glo- 
ria  omnipotentis  Dei,  et  ecclesiasticae  institutionis  existat, 
et  super  bis  pie  et  blande  commonita,  ut  ad  juramentum 
inducereris ,  multis  mediis  plurimum  requisita ,  tandem  per 
nos  coram  Notario  publico  et  testibus  sufficientibus  et  ido- 
neis  ut  prius,  P  2^  et  3^  in  nomine  P.  F.  et  Sp.  S.  inter- 
rogata  si  prius  jurare  velis  de  dicenda  veritate  et  postmo- 
dum  sectam  tuam  abjurare  secundum  quod  est  juris,  tu 
semper  maledicta  et  in  tua  duritia  et  incredulitate  pertina- 
citer  respondisti  quod  omnino  jurare  non  velis.  Item  cum 
dicereraus,  an  jurare  velis  et  postea  sacramenta  poenitentiae 
et  corporis  Christi  percipere,  vel  non  jurare  et  dictis  sacra- 
mentis  carere,  respondisti:  licet  quidem  sacramenta  prae- 
dicta  (non)  reciperes ,  jurare  tamen  non  velis.  Interrogata 
quare ,  respondisti  quia  crederes  quod  peccares  quomodo- 
cunque  jurares.  Item  confessa  es  in  eodem  examine ,  te 
fuisse  haereticam  Waidensem  pluries  Haeresiarchis  confes- 
sam.  Item  die  altera  vid.  XXIV  mens,  praedicti  tu  Dye- 
mutli  praedicta  per  nos  interrogata  iterum,  si  velis  jurare, 
respondisti  quod  non,  et  cum  diceremus  suasibus  quibus 
potuimus  mitioribus,  quod  jurares  de  dicenda  veritate,  et  si 
nihil  praeter  veritatem  fassa  fueris,  omne  quod  in  ipso  ju- 
ramento  peccati  foret,  in  nostram  animam  redundaret,  si 
vero  quid  falsitatis  seu  mendacii  admiscueris,  in  tuae  salu- 
tis  praejudicium  vergeret  et  jacturam,  tu  semper  mala  et 
incredula  nobis  assentire  non  curasti,  pia  nostra  monita  con- 
terasisti,  et  ideo  jurare  noluisti.    Ex  quibus  omnibus  etc. 

XXIX. 

3tu0  einem  Cokr  h$  StxfkB  Ilollerneuburg  bei  Wim, 

SBorcin  gef;t  bie  ^ufjä^rmtg  unb  Sßiberlegung  ber  2öalbeu[er  i^el^reu  in  ber 
getüöf)n(id^en  Söeife:  Jac.  attendite  a  falsis  prophetis.    '5)aun  folgt: 

Johannes  Leser  confessus  est,  eos  non  habere  pote- 
statem  conficiendi  sacramenta  nee  velle  ipsa  digito  tangere. 


352 

et  dixit,  purgatorium  esse  et  sanctos  venerari  debere.  Item 
credit  aliqiios  de  nostris  in  statu  laicali  et  clericali  posse 
salvari.  Itein  dicit  qnod  sacerdotes  habeant  audire  con- 
fessiones.  Item  Henriciis  de  Chrems  mortuus  est  sine  com- 
munione.  Item  ipsi  non  possunt  porrigere  sacramenta. 
Idem  attestatiir  de  Praga  Johannes  qui  dixit  nihil  credere 
—  —  Florian  fornicator  et  confessor. 

Haec  antem  sancta  ecclesia  a  tempore  apostolorum  in 
ordine  sancto  per  orbem  terrarum  in  multis  millibus  ex- 
crevit  et  per  multa  tempora  in  virtute  sanctae  reli- 
gionis  permansit  et  rectores  ecclesiae  fere  per  ccc  annos 
iisqiie  ad  Constantini  Caesaris  imperium.  Autem  Constan- 
tino  leproso  rector  erat  in  ecclesia  qnidam  qui  vocabatur 
Silvester  Romanus.  Hie  in  monte  Sirachiae  juxta  Romam 
vitam  pauperem  cum  suis  ut  legitur  causa  persecutionis 
agebat.  Constantinus  autem  ut  refertur  viso  accepto  in 
somnis  accersivit  Silvestrum  et  baptizatus  ab  eo  in  Christi 
nomine  mundatur  a  lepra.  Videns  Constantinus  se 
a  tam  miserabili  infirmitate  in  Christi  nomine  sanatum 
cogitavit  honorare  qui  se  mundaverat  et  coronam  imperii 
et  dignitatem  tradidit  ei.  Die  vero  accepit.  Socius  autem 
ejus  ut  enarrare  audivit  ab  eo  recessit  et  his  non  consensit, 
sed  viam  paupertatis  tenuit.  Constantinus  autem  ad  partes 
tiansmarinas  cum  multitudine  Ivomanorum  recessit,  et  ibi 
ut  dicunt  Constantinopolitani  edificavit  et  eam  suo  nomine 
appellavit.  Ab  illo  ergo  tempore  haeresiarcha  in  honores 
et  dignitates  ascendit  et  multiplicata  sunt  mala  super  terram. 
Nee  omnino  credimus  quod  ecclesia  statim  totaliter  a  via 
veritatis  recesserit.  Sed  pars  quaedam  cecidit  et  pro  majori 
parte  sicut  est  consuetudo  ad  malum  tenuit,  pars  autem  ut 
credendum  est  longiori  tempore  in  illa  quam  acceperat 
veritate  permansit.  Et  sie  paulatim  sanctitas  ecclesiae  quie- 
vit  et  iniquitas  crevit.  Post  annos  autem  dccc  a  Constan- 
tino  surrexit  quidam  cujus  proprium  nomen  Petrus  ut  audivi 
sed  a  quadam  regione  dicebatur  Waldis.  Hie  ut  dicunt 
nostri  dives  erat  et  probus  valde,  et  vel  ille  legens  vel  ab 
aliis  audiens  evangelii  verba  percepit  et  quod  habebat  ven- 


353 

didit,  panperibus  distribiiit,  paupertatis  viam  arripuit,  prae- 
dicavit,    discipulos  fecit  et  urbem  Romam  ingressus  coram 
heresiarcha   de   fide    et   religione  disputavit.     Erat  ibi  tunc 
temporis  Cardinalis  quidam  de  Apulia  qui  amicus  ejus  erat 
et  viam  ejus  et  verba  commendabat   et  sicut  audivi  dilige- 
bat  eum  —  —  in  curia   responsum    accepit   quod    ecclesia 
Romana   ejus   verba   ferre  non    posset   nee   viam    inceptam 
deseruit   et  data  sibi  sententia  extra  synagogam  factus  est. 
Ipse  nihilominus    in  urbe    praedicavit,    discipulos    plurimos 
fecit    et   per    regiones  Italiae  iter  faciens  fecit  congregatio- 
nem ,    ita   ut   in    pluribus  partibus  tam  ipse  quam  alii  ejus 
successores    multos    ad    eorum    conversationem    attraxerunt 
et  multiplicati  sunt  vehementer.  Nam  libenter  audiebat  eos 
populus  eo  quod  sermo  veritatis  esset  in  ore  eorum  et  viam 
salutis  ostenderent.     Et  in  tantum  multiplicati  sunt  ut  plu- 
ribus in  eorum  conciliis  et  consiliis  alii  dcc.    alii  mille  alii 
plures  alii  iis  pauciores  convenirent,  et  sicut  audivi  a  pluri- 
bus qui  libenter  vera  loquuntur,    deus    pro    eis    operabatur 
mira.  Haec  autem  fructifera  tempora  spatio  fere  cc.  annorum 
sicut  audivit    a  senioribus  duraverint.     Tandem  invidia  Sa- 
tanae    et    malignitate    impiorum    exsurgente    contra    servos 
Christi  persecutio  non  minima  exorta  est,  et  de  regione  in 
regionem  expulerunt,  et  eorum  crudelitas  usque  nunc  contra 
nos  perseverat.    Et  cum  haec  ita  se  habeant,  consideremus 
tamen,  quia  tempora  quae  ante  adventum  Christi  praecesserunt, 
umbra  et  figura  fuerint  istorum   temporum    quae    a  Christo 
usque    ad   finem    saeculi    perdurabunt.     Nusquam    enim    in 
scripturis  V.  T.  reperimus    quod    (ab)  Abraham    usque    ad 
Christum    lucerna    veritatis    et    sanctitatis    aliquo    tempore 
omnino  exstincta  sit ,    sed  semper  aut  plures  aut  pauciores 
in  sancta  vita  permanserunt.    Nee  unquam  legimus  eos  to- 
taliter  ad  defectum  devenisse;    ita  etiam  arbitramur  quod  a 
Christi  temporibus  usque  ad  nunc  eodem  modo  accideritet 
usque  ad  finem  futurum  esse  quod  ex  quo  ecclesia  fundata 
est  usque  ad  finem  saeculi  nunquam  ecclesia  Dei  ita  omnino 
defecit  quin  in  orbe  vel  saltem    in  aliquibus  regionibas  or- 
bis  aliqui  sanctorum  fuerint  semper.     Nam    in   omnem  ter- 

2)öainger,  ©efd),  b.  ®etten.    SDofumente,  23 


354 

ram  exivit  sonus  eorum  etc.  Et  ex  maxima  parte  ecclesia 
Dei  in  principio  in  transmarinis  regionibus  crevit.  Ergo 
existimandunn  est  quod  ultra  mare  et  ex  hac  parte  maris 
aliquo  tempore  lucerna  Sanctorum  omnino  ad  nihilum  de- 
venerit.  Nam  et  t'ratres  nostri  in  antiquis  temporibns 
propter  quandam  persecutionem  cum  mare  transissent,  in 
quadam  regione  fratres  invenerunt.  Sed  quia  ignorabant 
idioma  regionis  illius,  cum  eis  non  potuerunt  consortia  ha- 
bere nee  sibi  amicitiae  mutuam,  sicut  libenter  fecissent,  fir- 
mitatem  ostendere ,  et  ab  invicem  recesserunt.  Inter  baec 
cogitemus  prophetiam  Jeremiae  (33,  18.):  Non  interibit  de 
sacerdotibus  et  levitis  ministris  meis  —  —  cunctis  diebus. 
Haec  Dei  promissio  super  sanctam  ecclesiam  prolata  est. 
Nam  dicta  prophetarum  ad  Christum  et  ecclesiam  aspira- 
bant.  Videmus  ergo  quod  a  Christo  usque  ad  saeculi  finem 
non  interibit  vir  de  sacerdotibus  misticis  Christi  qui  offerat 
holocausta  et  victimas  et  sacrificium  cunctis  diebus,  Nam 
usque  hodie  qui  pro  sanctitate  vitae  veri  summi  sacerdotis 
membra  sunt ,  spirituales  hostias  Deo  super  altare  fidei  of- 
ferunt,  et  si  non  multi  sunt,  non  mentitur  propter  hoc  pro- 
phetia ,  quae  non  dicit:  non  interibunt  viri ,  sed  dicit:  non 
interibit  vir  de  sacerdotibus  a  tacie  mea  quin  haec  et  illa 
faciat.  Considerate  lunam,  quia  et  luna  quamvis  a  plenitu- 
dine  sua  usque  ad  nihilum  videatur  devenire,  tamen  semper 
luna  est ,  et  si  quibusdam  tenebris  occultatur  et  hominis 
oculo  non  appareat ,  tamen  in  sua  substantia ,  ut  credimus, 
semper  luna  est.  Alioquin  semper  quovis  mense  faceret 
Deus  lunam.  Sed  scriptura  dicit,  quod  hanc  lunam  ab  ini- 
tio  Deus  creavit.  Arbitramtir  ergo  dictum  ddm  fecit  inq', 
lunam  in  tempora,  hoc  est  in  defectum  et  renovationem,  et 
parvo  tempore  in  suo  defectu  permanet.  Et  saepe  luna  in 
natura  ecclesiam  significat,  quae  aliquando  in  multitudine 
sanctorum  etiam  in  hoc  mundo  viget,  et  aliqualido  quasi  ad 
defectum  videtur  devenire.  Igitur  si  per  invidiam  Satanae 
et  propter  invidiam  impiorum  et  negligentiam  plurimorum 
et  propter  multas  gravesque  tribulationes  et  persecutiones 
ecclesia    in  aliquibus    partibus    fere    defecit ,    in    quibusdam 


355 

tarnen  mundi  regionibus  eam  credamus  semper  saltem  in 
^paiicitate  sanctoriim  in  bona  vita  et  sancta  conversatione 
permansisse.  Nam  et  Salomoni  per  spiritum  prophetiae 
dicit  dominus:  Cum  surrexerint  impii  absconduntur  homi- 
nes,  cum  isti  perierint  multiplicabuntur  iusti.  (Prov.  28,  28.) 
His  et  pluribus  aliis  scr.  sententiis  arbitramur  quod  iterum 
ecclesia  in  magna  quantitate  resurgat.  Itaque  certissime 
noveritis  quod  hujus  ordinis  principiura  Christus  et  hujus 
ecclesiae  Caput  Jesus  Dei  filius  est.  Oremus  Dominum 
ut  nostris  temporibus  per  suam  misericordiam  adhuc  multi- 
plicetur,  adhuc  millia  sanctorum  et  glorificet  nomen  suum 
Deus  Pater  per  filium  in  Spiritu  s.,  cui  est  honor  et  imperium 
in  sempiternum. 

Eplstola   fratrum    de   Italia    ad    quosdam   conversos   de 

haereticae   pravltatis  errore   ad  Sanotum  Petrum  in  der 

Awe,    ut  uon  crederent  sacerdotibus  sed  dicunt   se   esse 

veros  Apostolorum  successores. 

Venerabilibus  in  Christo  fratribus  praesentes  literas  in- 
specturis  Johannes  Gyrardus,  Petrus  Chrymon  nee 
non  sibi  consimiles  et  subditi  salutis  et  sincerae  caritatis 
affectum  in  eodem  Christo  domino  nostro.  Noveritis  nos 
recepisse  literas  vestras  reverenter  ut  decuit,  in  quibus  in- 
telleximus  aliqua  de  quibus  usque  ad  mortem  testamur 
(tristamur)  quia  Dominus  graviter  nos  visitavit.  Sed  si 
patrum  antiquorum  leguntur  exempLi,  quos  in  persona  et 
rebus  dominus  visitavit,  patientia  requiritur  ad  coronam, 
secundum  verbum  domini  dicentis:  in  patientia  vestra  possi- 
debitis  animas  vestras. 

Cum  inferunt  nos  privari  auctoritate,  dicentes,  quod 
non  habeamus  verum  fundamentum  seu  principium  ordinis 
nostri,  et  quod  non  derivatur  ab  apostolis  quia  non  mini- 
stramus  omnia  sacramenta;  inducunt  enim  Matth.  18:  tibi 
dabo  claves  regni  coelorum,  et  ad  Titum:  Hujus  rei  gratia  etc. 
Etiam  potestatem  levitis  datam  adducimt,  quia  nemo  potest 
dare  quod  non  accepit,  quae  omnia  eis  concedimus.  Auc- 
toritatem  enim  nostram  non  minuunt   sed   augent   potius  et 

23* 


356 

multiplicant,  si,  ut  ipsi  tradunt,  haec  successive  progrediuntur 
et  descendimt,    quia    iion  negamns  imo  asserimns   ita   esse. 
Interrogent  ipsi  utrum  episcopi    ordinati    ab   aliis    apostolis 
quam    a  Petro    plenariam   habuerint    potestatem,    sicut   qui 
a   Petro    ordinati    sunt.     Dicunt    quod    non.     Contra    quod 
ait:    Convocatis   XIT.    discipulis    dedit   eis    potestatem    etc. 
Dicunt  quod  sie  manifestum  est,  quod  omnes  ejus  successores 
habuerint  eandem  potestatem  juxta  psalm.:  In  omnem  terram 
exivit  sonus  eorum  etc.  quod  autem  ordo  iste  derivetur  ab 
apostolis,  notate   quod  tempore   Constantini  M.   cum  Silve- 
ster   Papa   thesaurum    reciperet,    socii    Silvestri    renuerint, 
dicentes:  hoc  praeceptum  a  domino  habemus,  ut  nulla  ter- 
rena  possideamus.*)     Silvester  vero  dixit  nisi  mecum  man- 
seritisj    ego   terram  vobis   prohibebo.      Uli    autem  laetantes 
dixerunt:    de    hoc  Deo  gratias  agimus,    quia    si    ob   obser- 
vantiam  mandatorum    ejus    terram   nobis   prohibes,    coelum 
nobis   merito  exhibebis,  Christo  dicente:  Amen  dico    vobis 
quia    vos  consecuti   estis  me  etc.     Istis    vero    altercantibus 
cum    Silvestro,    eadem    nocte    sequenti    audita  est   vox    de 
coelo  dicens:  hodie  diffusum   est  venenum  in  ecclesia    Dei, 
quam    vocem    Christi    pauperes    audientes    audacius    cepta 
perficiunt,    et  sie   extra  Synagogam  facti  sunt^  et  impletum 
verbum  Domini   dicentis  Joh.  16.     Et    sie   per  orbem  dis- 
persi    sunt   dicentes    Silvestro  suisque   sequentibus:    terram 
vobis  relinquimus,    nos    vero   coelum   appetimus.     Silvester 
autem  dimisit  eos  abire,  ipsi  vero  abeuntes  viam  pauperta- 
tis   exercentes    multiplicati  sunt    valde    per  multa    durantes 
tempora.     Postmodum    invidia    pseudochristianorum    contra 
eos  saeviens  usque  ad  extremum  conata   est  eos  disperdere, 
juxta  psalm.  2,  3:  dirumpamus  etc.  licet  aemuli  nostri  hanc 
persecutionem    nonnisi    a  paganis    vel   Judaeis    fieri   dicant 
Katholicis,  male  enim  inspiciunt  scripturas,  quum  prophetae 
a  populo  gentili  non  occisi  sunt  sed  a  Judaeis,    et  Johan- 
nes ab  Herode  licet  fatebatur  se  esse  judaeum.    Item:  Chri- 


*)  )Ul\t  Berufung  auf  bie  brei  gercöbnlict  gebiaud^ten  'Stellen:  Tiattb. 
12,  27;  Ib,  21;  10,  9. 


357 

stus  venit  in  propria  et  sui  eiim  non  receperunt,  sed  morti 
eum  tradiderunt.  Jacobus  frater  Domini  ab  eisdem  occidi- 
tur,  ut  multi  alii  discipuli  Domini  eadem  a  suis  passi  sunt, 
omnia  vero  quaecunque  scripta  sunt  ad  nostram  doctrinam 
scripta  sunt.*)  Undc  declaraturaperte  quod  non  solum  a  paganis 
vel  Judaeis  persecutionem  patiuntur  electi  sed  ab  omnibus 
gentibus  tarn  paganis  quam  et  judaeis  et  pseudochristianis, 
juxta  verbum  Domini:  odio  eritis  omnibus  hominibus  propter 
nomen  meum,  quod  totum  dicit  nihil  excludit,  ergo  non 
est  dubium  quin  usque  ad  finem  mundi  sancti  a  suis  pa- 
tiantur  persecutionem,  et  tamen  per  eos  non  penitus  delen- 
tur  vel  deleri  possunt,  Domino  dicente  etc.  **)  Nam  cum 
olim  persecutio  in  servos  Christi  ingrueret,  visi  sunt  peni- 
tus annihilari  licet  sit  impossibile,  ipso  dicente  supra:  Non 
consummabitis  civitates  etc.  ***)  Petrus  de  Walle  et  ejus 
socius  Johannes  Ludinensis  a  Ludone  civitate  dictus,  quem 
nostri  aemuli  falsis  opinionibus  dicunt  fuisse  delirum,  qui  extra 
synagogam  factus  est,  tanquam  a  vero  tritico  aqua  s.  Spiri- 


*)  .!pier  tt)irt)  bie  @teüc  Rom.  15,  31  citirt. 
**)  T>ci9  biblifc^e  Sitat  tft  unleferlid;. 

***)  ^ier  '6emerft  3o  ^  au n  Sefer  in  feiner  ©egeufc^rift :  Dicunt  —  quod 
pars  quaedam  cecidit  et  major  pars,  quod  secundura  eum  intelligendum 
est  in  Silvestro,  et  pars  quaedam  in  veritate  permansit  per  socium 
illum  de  qtio  superius  est  dictum.  Quales  autem  rectores  illius  partis 
fuerint,  vel  quomodo  praefuerint,  de  hoc  nihil  ponit,  sed  transit  a 
Constantino  usque  ad  Petrum  Waidensem,  inter  quos  fluxerunt  multi 
anni,  quos  ipse  indicat,  dicens:  post  annos  dccc  a  Constantino  surrexit 
quidam  etc.  Et  quamvis  dicat,  quod  nunquara  lucerna  veritatis  ex- 
stinxerit  sed  semper  aliqui  sanctoruni  fuerunt,  tarnen  non  continuat 
eum  ad  praecedentes,  sed  incipit  quasi  a  novo  autore,  dicens :  surrexit 
quidam.  Sed  ratione  ecclesiae  pontifices  possunt  continuari  sive  as- 
cendendo  ab  ultimo  usque  ad  primum,  sive  descendendo  a  primo  usque 
ad  ultimum  qui  jam  est  et  vocatur  Giegorius  XI.  Et  post  modicum 
dicit:  Urbem  Romam  ingressus  coram  haeresiarcha  de  fide  et  religione 
disputavit.  Per  hoc  ergo  quod  illum  norainat  haeresiarcham,  concludit 
non  solum  Silvestrum  sed  omnes  sibi  succedentes  fuisse  haeresiarchas. 
et  quia  ipsi  sunt  capita  totius  ecclesiae,  tota  ecclesia  est  infecta.  Ergo 
mendacium  est,  quidquid  dicit  ecclesia  de  martyribus,  de  confessori- 
bus,  de  virginibus,  et  de  omnibus  qui  fuerunt  post  Silvestrum  etc. 


358 

tus  irrigato  panlatim  pullulans  non  principium   sed  repara- 

tionem  nostri  ordinis  fuisse  dicitiir,    et   licet  extra  synago- 

gam  hominum  judicio   factus  esset,    non   tarnen  jiidicio  di- 

vino.     (1.  Cor.  5,  3.)     Et  sicut  audistis  dicti  sunt  Walden- 

ses  et  postmodum  Ludinenses   panperes   a  Ludone  civitate, 

in  qua  multo  tempore  publice  conversati  sunt.    Quod  autem 

dicitur  ipse  vel  legens   vel  audiens,    intelligendum    est    se- 

cundum  viam  paupertatis  quam    —    sancti  viri  secuti  sunt. 

Pauco    autem    cum    tempore    illud    idem    verbo    evangelico 

percepit:    Si   vis  perfectus   esse  etc.  tanquam  leo  a  somno 

consurgens  Petrus  opere  complevit.  Tunc  in  curiam  ut  ha- 

betis  est  ingressus  ob  invidiam  reprobantis;    ipse    autem  ut 

habetis  cepta  perficiens  multos  complices  animavit  exemplo 

ut   perfectionis    viam    acciperent    memores    verbi    dominici. 

(Matth.  19,  21.)    Quod  autem  ex  superbia  eum  hoc  fecisse 

praesumunt,  temeraria  hoc  faciunt,  unde  etiam  peccant  se- 

cundum  dictum  apostolicum  etc.  et  Augustinus :  de  occultis 

alieni    cordis    temere  judicare    peccatum  etc.     Et   nisi    hoc 

opus  esset  divinum,   jam  dudum  prOpter  malitias  vacasset, 

ut  legitur  Act.  5,  38.     Et  si  dicatur  quod  fides  Machometi 

non  est  adhuc  dissoluta,    et  quod  non  est  ex  Deo,    sed  ab 

homine,  dicendum  quod  hoc  non  est  ex  firmitate  illius  fidei 

sed  magis   ex  divina  permissione  quae  tradidit  illos  in  sen- 

sum  reprobum  et  ex  suorum  exercitatione^  dicente  Apostolo: 

Oportet  esse  haereses,  i.  e.  ad  exercitandam  eorum  sapien- 

tiam,  ut  dicit  Augustinus.    Ex  praecepto  enim  domini  tene- 

tur  hoc  facere  tam  ipse  Petrus  quam  omnes  fideles:   Fugite 

de    medio    Babilonis.     Unusquisque    salvet    animam   suam. 

Et   ait  Christus:    In    viam  gentium  non  ambulaveritis  et  in 

civitates  Samaritanorum  non  intraveritis;  et  apostolus:  dico 

et  testificor  in   domino,    ut  jam  non  ambuletis   sicut  gentes 

ambulant,    et  Apoc.   18.     Exite    de    illa  populus   mens  etc. 

Objiciunt  hoc  non  esse  firmum,    quin  legunt   in  libro  elec- 

torum  cum  dicit :    historiographus   ut  andivimus   in  hoc  vi- 

deatur  dubitare.     Hoc    non   fecit    ut  vere  dubitaret   hoc  si 

esset,    quia    non    dubitabat    quia  sie   esset,    sed  temeritatis 

Vitium  evitabat  in  loquendo.     Katio   autem   quare  non  pos- 


359 

öumus  sie  firmiter  respondere  seu  probare  sicut  legitur  vel 
probatur  in  aliis  cronicis  quas  eodera  modo  reprobare  pos- 
semus  si  fidem  ejusdem  negare  voliimiis,  qnia  iion  sunt  in 
canone  scr.  SS.,  est  duplex.  Prima  est  propter  testium  ab- 
sentiam,  nemo  enim  hodie  est  qui  audierit  seu  viderit 
proprium  rei  principium,  quia  multum  tempus  jam  est  ela- 
psum.  Ratio  vero  magis  principalis  est  propter  persecu- 
tiones  innumeras,  quas  passi  sumus,  unde  multoties  per- 
ducti  sunt  libri  quasi  in  nulluni,  ita  iit  vix  sacram  pos- 
semus  paginam  reservare,  unde  possumus  dicere  ps.  47,  9: 
Sicut  audivimus,  sie  vidimus:  et  ps.  43,  2:  Dens  auribus 
nostris  audivimus  etc.  etl.  Cor.  11,  23:  Ego  enim  aeeepi  ete. 
Et  licet  Petrus  dietus  Waldensis  non  aeeepisset,  quod  absit, 
fatemur  enim  eum  t'uisse  presbyterum  sacris  ordinibus  sacra- 
tum  cum  Johanne  suo  socio  sive  eonfratre  ejusdem  ordinis, 
et  postmodum  ab  illo  Cardinale  de  quo  audistis  favente 
eidem  confirmatum,  non  dubitamus  tamen  multi  et  innumera- 
biles  sacerdotes,  qui  haue  vitam  seu  fidem  secuti  sunt, 
nonne  fratribus  imponere  manus  potuerunt.  Nam  adhuc 
est  in  memoria  aliquorum  qui  sunt  apud  nos  nomen  fratris 
Johannis  de  Burgundia  et  duo  fratres  Minorum,  qui  relicta 
sua  regula  haue  pie  fidem  secuti  sunt.  Et  quidam  epis- 
eopus  Lestardi  qui  ob  haue  causam  quia  nobis  favebat  vo- 
catus  ad  euriam  nunquam  postea  rediit,  et  alter  sacerdos 
qui  suspensis  ad  collum  manibus  ad  ignem  dueitur  concre- 
mandus,  et  omnes  sunt  adhuc  in  memoria  aliquorum  apud 
nos  existentium,  unde  cessent  eorum  objectiones  contra 
auetoritatem  nostram.  Seimus  et  nos  aeeepisse  a  domino  et 
a  praepositis  nostris,  possumus  itaque  dicere  eum  apostolo 
(Rom.  14,  14.):  Scio  et  eonfido  in  Domino  etc.  Unde  eum 
se  non  credunt  ordinari  non  ordinantur.  Et  non  aeeipientes 
ipsi  aliis  dare  non  possunt,  quod  indebite  nobis  imponunt. 
Praeterea  attendendum  est  supra  citatum  verbum  ad  Hebr. 
5, 4.:  „Sic  etiam  Christus  ete."  Vel  quia  nolunt  vel  non  possunt 
hujus  verbi  sententiam  exprimere  non  tamen  bene  videntur 
de  eo  sentire.  Bene  quidem  credimus  quod  nemo  debet 
sibi  assumere  honorem,    sicut   et  Christus  non   semetipsum 


360 

glorificando  per  siia  miracula  et  per  virtutes  suas  ut  ponti- 
fex  fieret  etc.  Non  valet  eorum  objectio  quantum  ad  hoc 
et  cesset  etiam  illa  de  Ozia  rege  dum  ad  offerendum  missus 
est.  Nee  obest  auctoritas  adducta  de  Helya,  sed  prodest 
ad  nostram  aedificationem,  quia  timore  suorum  regnabat  in  abs- 
condito  licet  in  Israel.  Sed  quia  de  usu  clavium  secuudum 
Magistrum  sententiarura*)  discernere  ligandos  vel  solvendos 
ac  deinde  ligare  vel  solvere.  Quum  enim  indignos  ligant 
vel  solvunt  propria  potestate  se  privant,  i.  e.  dignos  se 
faciunt  privatione.  Unde  —  ubi  dominus  ait  Petro:  tibi 
dabo  claves  etc.,  hunc  inquam  iocum  quidam  male  intelli- 
gentes aliquid  sumunt  de  supercilio  Pharisaeorum,  ut  dam- 
nare  innoxios,  cum  apud  Deum  non  sententia  sacerdotum 
sed  —  vita  generatim  quaeratur.  In  Levitico  ostendere  sa- 
cerdotibus  jubentur  leprosi,  quos  illi  non  faciunt  leprosos  vel 
mundos  sed  discernunt  quod  mundi  vel  immundi  sunt,  ita 
etiam  hie.  Unde  aperte  ostenditur  quod  non  sequitur  Deus 
Judicium  ecclesiae,  quae  per  surreptionem  et  ignorantiam 
interdum  judicat,  Deus  autem  secundum  veritatem  semper 
judicat.  Ponunt  enim  sacerdotes  nomen  Dei  super  filios 
Israel,  sed  ipse  benedicit  eis.  Hoc  autem  quod  ipsi  inferunt, 
scilicet  membrum  a  corpore  praecisum  et  divisum  neces- 
sario  moritur,  concedimus.  Cum  itaque  ipsi  membra 
sumus,  ut  ait  apostolus  1.  Cor.  7:  Nescitis  etc.  ergo  membra 
meretricum  nullatenus  ea  facere  volumus. 

Ad  tertium  sie  procedimus.  Cum  ipsi  inferunt  viam 
nostram  non  esse  salutiferam  sed  damnosam  et  hoc  multi- 
pliciter.  Primo  quia  mercenarii,  quod  de  illis  potius  potest 
dici,  quia  reliquere  oves  lupis  expositas  quia  non  pertinet 
eis  de  ovibus.  Job.  11.  Secundo  quia  sacramenta  ecclesia- 
stica  non  ministramus  sicut  ceteri.  Ad  quod  respondemus 
verbo  apostoli:  Kon  enim  misit  me  Christus  baptizare  sed 
evangelizare.  Et:  qui  in  sacrario  operantur,  quae  de  sacra- 
rio  sunt,  edunt,  et  qui  altari  deserviunl  cum  altari  parti- 
cipiant.    Ita  et  dominus  ordinavit  his  qui  evangelium  annun- 


')  ^ier  muffen  ein  )^aax  5[öortc  anSgefatten  fein. 


361 

ciant,  (iit)  de  evangelio  vivere  debeant,  per  quae  datur  intel- 
ligi,  quod  non  omnes  possunt  onus  supportare,  et  quia  non 
ministramus  ea  sacramenta  in  mortis  articulo,  etiam  aiunt, 
quod  multi  nostrorum  sine  communione  moriuntur.  Quod 
falsum  est,  domino  dicente:  Qui  manducat  carnem  meain  etc. 
et  sequitur  paulo  post:  Qui  manducat  ipse  vivit  propter 
me.  Unde  Augustinus:  hoc  est:  Christum  manducare  non 
est  hoc  solum  in  sacramento  corpus  hujus  sumere,  multi 
enim  indigne  accipiunt,  sed  hoc  est  in  ipso  manere  et  ha- 
bere ipsum  in  se  manentem.  Spiritualiter  enim  manducat, 
qui  in  unitate  Christi  et  ecclesiae  manet,  quam  unitatem 
sacramentum  significat.  Nam  qui  discordat  a  Christo, 
carnem  Christi  non  manducat  nee  sanguinem  bibit,  quam- 
vis  tantae  rei  sacramentum  ad  Judicium  suum  quotidie 
accipiat.  *) 

Dicimus  quia  populosior  est  ecclesia  malignantium 
quam  ecclesia  Dei,  de  quibus  ecclesiis  communiter  dicitur 
in  psalmis.**)  —  Unde  potestis  perpendere  quod  populosi- 
ores  sunt  ecclesiae  malignantium,  ut  dictum  est.  Ait  enim: 
stultorum  infinitus  est  numerus.  Quod  autem  dicunt  seu 
opponunt:  Verbum  domini  non  est  in  angulis  sed  publice 
in  montibus  praedicandum  ut  sit  lucerna  non  sub  modio, 
respondeo:  Yideant  si  modium  et  candelabrum  super  quod 
lucerna  debet  poni  bene  intelligant.  ***)  Unde  dominus 
dicenteset  non  facientes  arguit,  dicens:  Secundum  vero  opera 
eorum  nolite  facere  etc.  f ) 

Praeterea  fratres  —  non  praestent  vobis  taedium  verb^ 
multiplicia  seu  multiplicata  quia  si  breviter  intentionem 
nostram  posuissemus  forte,  ita  plenarie  non  perciperetis. 
Unde  possumus    dicere    illud  verbum   Oracii:    Brevis    esse 


*)  ^ofgen  nod^  einige  «Steflen  ^iigufiin'ö  über  beit  ®enu{^  (S^rifli  burd) 
ben  ©laubeu. 

**)  %oiQtn  mef)rere  ^^3[a(menf!enen  Ü6er  ben  2lbf(f)eu   i?or  ber  ©emctn- 
|(|aft  ber  53öfen. 

***)  ?5otgt  eine  (5rf(ärung  bon  (S^n^foftomuS,    ha%  Der  @c^effe{  bie  toon 
gnten  SBerfen  entblößten  ÜJZenfc^en  bcbeute  u.  )'.  to. 

t)  ^ier  n^erben  (ange  Stellen  ber  ^anlinifc^en  Briefe  angefntjrt. 


362 

laboro ,  obsciirus  fio.  Sectantem  levia ,  i.  e.  levitatem  seu 
prolixitatem  verboriim  deficinnt  animi  scilicet  aiidientium 
propter  taedium.  Idem:  Indoctum  doctumque  fiigat  recita- 
tor  acerbus,  non  missnra  cutem  nisi  plena  (cruoris)  hirudo. 
Non  enim  ut  doceamus  sed  ut  ad  memoriam  reducamus, 
aliqua  vobis  scribimus,  factoque  omnium  tiiie  verborum,  si- 
cut  ait  apostolus  ,  obsecramus  vos  per  Dominum  nostrum 
Jesum  Christum  et  per  caritatem  Spiritus  S.  ut  nos  adjuve- 
tis  in  orationibus  nostris  ut  liberemur  ab  infidelibus  qui 
sunt  in  Judaea,  scilicet  Christum  confitentibus  vero  cum 
factis  illum  negant.  Salutate  amicos  nostros  omues  commu- 
niter.  Fax  Christi  et  communitas  Spiritus  S.  sit  cum  Om- 
nibus nobis.     Amen. 


XXX. 

Errors  contra  lafe  catholica  de  Catharina  Lauha  de 
Thoii  en  Corogna  a.  1417.  (Cod.reg.Paris.Nr.  1389.) 

1.  Que  los  enfans  que  moroy  apres  lo  haptlsmo  davani 
que  ajoii  crez  du  sa  no  soy  salvatz  car  noy  crezon. 

2.  Que  no  aya  agiit  vray  Papa,  Cardinal,  Evesque  ny 
Capola,  dos  pueys  que  la  election  del  Papa  no  soy  farza  per 
miracla. 

S.  Que  la  Gleysa  Catholica  consistis  solamen  en  los  ho- 
mes  et  en  las  femas  mondas  la  vida  de  los  Äpostolos  et  qui 
maya  voldu  morio  que  offendre  Dieu,    et  totz  los  autros  sou 
foras  de  la  Gleysa. 

4.  Que  lo  haptismo  que  ez  donat  por  malvasos  Capolas 
noy  aprofecha  a  sahit. 

5.  Que  los  malvatz  Capolas  no  podon  consacrar  lo  cors 
de  Christ  propansan  que  digant  las  paraulas  Sacramentales  ; 
et  que  ela  noy  adora  Vostia  consacrada  de  Capola,  car  noy 
cresia  que  aqui  for  lo  cors  de  Christ. 

ö.  Que  confessar  al  Capola  non  es  necessari,  car  suffis 
se  confessar  a  Dieu ,  et  que  aytani  val  se  confessar  ad  un 
prodhom  layc  coraa  al  Capola. 


363 

7.  Que  marit  et  molher  non  pod^tnt  entre  elos  rendre  lo 
deute  de  natura  senos  peccat ,  porque  si  non  sou  peredoz*), 
seray  damnatz. 

8.  Que  apres  aquesta  vida  noy  sera  purgatori,  mas  tan 
solamen  en  aquesta  vida, 

XXXI. 

Cod.  Germ.  Monac.  Nr.  342. 

Anno  D.  MCCCLXXXXIIJ  et  mense  August,  fuerunt 
inventi  in  civitate  Angustana  hcretici  qui  tenebant  istos 
articulos  sequentes. 

1.  Crediderimt  quod  sint  confessi  fratribus  suae  sectae, 

puris  laicis  existentibus  poenitentiam **)  peccatorum 

suorum  ex  hnjusmodi  confessionibus  crediderunt.  Item  di- 
xerunt  sc  notos,  et  nos  esse  ignotos  et  alienos,  et  quod  ipsi 
magis  noti  forent  Deo  in  siia  fide  seu  secta  quam  nos ,  et 
consequenter  ipsos  esse  salvandos  et  nos  non.  Item  nihil 
crediderunt  de  purgatorio,  sed  quod  essent  duae  viae ,  una 
salvandorum  et  alia  damnandorum.  Item  crediderunt  quod 
suffragia  facta  pro  defunctis  qualiacunque  essent ,  nihil 
proficerent.  Item  non  crediderunt  quod  beata  virgo  Maria 
sive  aliquis  sanctus  invocandus  esset,  cum  a  Deo  pro  nobis 
nihil  possint  impetrare.  Item  non  crediderunt  quod  aqua 
benedicta  peccata  venialia  deleret.  Item  de  consecratione 
ecclesiarum,  cimiteriorum,  palmarum,  herbarum,  salis,  can- 
delarum  et  aliorum  juxta  ritum  ecclesiae  statutorum  nihil 
omnino  credebant.  Item  de  indulgentiis,  dedicationibus  et 
aliis  quibuscunque  nihil  crediderunt,  dicentes  haec  et  alia 
propter  clerum  excogitanti  (?)  avaritia  esse  instituta.  Item  cre- 
diderunt, quod  censura  ecclesiastica  nihil  ligaret,  et  quod 
esset  institutum  propter  avaritiam  clericorum  ut  supra.  Item 
crediderunt  quod  sacerdos   simplex    tantam    potestatem    ha- 


*)  '5)iefe8  Oort  ift   im  MS.   uubeutlicf);    bev  3uf'iniment)ang   erforbert. 
,,ent^Itfam." 

**)  5(u8ger6fc^t.  ^ 


364 

beat  in  peccatis  absolvendis,  quantam  habeat  Papa  vel  Epi- 
scopus.  Item  audiernnt  praedicationem  l'ratrum  ipsorum,  et 
alii  praedicationi  credideruut.  Item  de  confirmatione  nil 
crediderunt.  Item  aliqiii  et  ut  plurimi  nunquam  confessi 
sunt  erroies  praescriptos  nsque  nunc,  et  tarnen  accesserunt 
ad  corpus  Christi  ut  alii.  Item  quidam  crediderunt  sectam 
eorum  manere  usque  in  futurum  Judicium ,  secrete  tarnen 
usque  ad  adventum  Heliae  et  Enoch,  et  tunc  manifeste,  et 
esse  generationem  congregationum  in  eadem  secta  —  — *) 
ad  mortem.  Item  crediderunt  quod  nullus  judex  aliquem 
condemnare  posset  quantumcunque  culpabilem  sine  peccato. 
Item  crediderunt  quod  juramentum  quantumcunque  justum 
non  possit  praestari  sine  peccato.  Item  dicunt  apostolos 
eorum  quos  habent  posse  consecrare  corpus  Christi. 

Nota  quod  istorum  fuerunt  in  civitate  Augustana  nu- 
mero  XLVJ,  et  omnes  ad  fidem  rectam  Conversi  sunt,  et 
datum  est  eis  pro  emenda,  primo  quod  crucem  in  vestimen- 
tis  ipsorum  portare  deberent  per  annum  integrum  in  pla- 
teis.  Item  quod  deberent  ire  per  octo  dies  de  S.  üdalrico 
usque  ad  S.  Mariam,  semper  duo  et  duo,  et  quod  deberent 
portare  candelam  ardentem ,  et  in  ecclesia  b.  M.  V.  debe- 
rent orare  Septem  Ave  Maria  et  Presbyter  deberet  ipsis 
dare  aspersionem,  et  in  cemeterio  deberent  orare  IIJ  Pater 
noster  et  Ave  Maria  pro  defunctis. 


')  ?Iu€geröf(^t. 


365 


XXXII. 

Processus  coritra   Valdenses  a,  1606.   (ex  bibliotb. 
J.  Aug.  Thuani.) 

Processus  cujusdam  apostolicae  et  commissionalis  causae  coram 
venerandis  P.  P.  Üominis  Thoiiia  Pascali,  utriiisqiie  juris  D. ,  Do- 
mini nostri  Regis  in  Curia  Parliamenti  Consiliario,  et  Gaufredo 
Lensart,  S.  Th.  D.  Canonico  Cenomanensi,  judicibus  et  Commissa- 

riis  in  hac  parte  autlioritate  apostolica  delegatis inter 

manentes  et  habitantes  locoruin  Freyssineriae  vallis ,   Argenteriae 

VallisClusonis  et  alios  suos  consortes. 

(Cod.  reg.  Paris.) 

Tom.  I.  fol.  244.  Interrogatus,  si  dabat  aliquid  eisdem 
Barbis  pro  sua  cont'essione ,  dixit  quod  dabat  uiium  quar- 
tum.  —  Interrogatus,  quid  dicebant  eidem  dicti  Barbae  de 
ecclesia  et  Dominis  sacerdotibus ,  dixit ,  quod  dicebant  ei, 
quod  Domini  ecclesiastici  tenebant  vitam  nimis  largam  et 
quod  ipsi  Barbae  tenebant  vitam  justam  et  sanctam. 

F.  246.  Interrogatus ,  si  dum  confitebatur  ab  eisdem 
Barbis  si  stabat  sedens  vel  aliter,  dixit,  quod  stabat  coram 
dictis  barbis  genibus  flexis,  et  interrogabant  eundem  Tho- 
mam  de  suis  peccatis  et  eidem  dicebant,  quod  custodiret 
ad  male  faciendum,  et  quod  erat  peccatum  mortale  depre- 
dare  proximum.  Interrogatus ,  quam  poenitentiam  dabant 
eidem  pro  peccatis  suis,  dixit  quod  Pater  noster  et 
Credo  tantummodo,  de  Ave  Maria  nihil  dicebant  nee 
praecipiebant  sibi. 

Interrogatus ,  quid  Barbae  dicebant  de  ecclesia,  dixit, 
quod  erat  bene  factum  ire  ad  ecclesiam.  Item  dixit ,  quod 
quidquid  comedant  et  bibant  dicti  Barbae^  benedicunt.  — 
Interrogatus  super  peccato  carnis,  noluit  respondere.  Inter- 
rogatus, si  fuerit  confessus  omni  anno  a  suo  curato  et  si  in 
confessione  detegerit  dictam  sectam ,  dixit  quod  confessus 
fuit  omni  anno  a  suo  curato,  tamen  non  detegit  nee  confes- 
sus fuit,  quod  fuisset  Valdensis.  Interrogatus,  si  omni  anno 


366 

in  festo  paschae  se  commuDicaverit  et  receperit  coi-pus 
Christi,  dixit,  quod  sie.  Et  ulteiius  dixit,  quod  praedicti 
Barbae  eidem  dicebant,  anteqiiam  perciperet  corpus  Christi, 
quod  erat  necesse,  esse  bene  confessus.        * 

Dixit ,  quod  Barbae  dicebant ,  quod  tenebant  sanctam 
vitam  s.  Petri  et  habebant  potestatem  absolvendi  a  peccatis 
et  ita  credidit.  Et  ulterius  dicebant  dicti  Barbae ,  quod 
nisi  Papa  teneret  sanctam  vitam  ^  non  habebat  potestatem 
absolvendi  a  peccatis.  —  Interrogatus,  quam  doctrinam  do- 
cent  et  praedicant  Barbae ,  dixit ,  quod  dicunt ,  docent  et 
praedicant ,  quod  habeant  sanctificare  s.  diem  dominicam, 
de  ceteris  festis  non.  Et  ulterius  dixit ,  quod  Barbae  non 
praecipiunt ,  quod  sit  abstinendum  a  comestione  carnium 
diebus  Vigiliis  sanctorum  et  sabbati  aut  quatuor  temporum, 
tarnen  praecipiunt  Barbae,  quod  diebus  Veneris  est  semper 
jejunandum.  Interrogatus,  si  summus  pontifex  habet  pote- 
statem absolvendi  a  peccatis  et  presbyteri  ab  eo  deputati, 
dixit,  quod  dicti  Barbae  dicunt,  docent  et  praedicant,  quod 
Papa  et  sacerdotes  habent  potestatem  absolvendi  peccata, 
et  quidquid  absolvunt  in  terris,  est  absoiutum  et  in  coelis, 
dum  tamen  teneant  vitam  sanctam,  aliter  non.  — 

F.  2dd.  Barbae  docebant ,  quod  ecclesiastici  viri  non 
habeant  potestatem  absolvendi  a  peccatis,  nisi  teneant  vitam 
sanctam.  —  Dixit  quod  Barbae  eidem  dicebant ,  quod 
quando  recipiebat  corpus  Christi  quod  debebat  bene  confi- 
teri  et  absolvi  a  dictis  Barbis  sive  a  capellanis.  —  Interro- 
gatus ,  si  credit  in  sacramento  altaris ,  dixit  quod  sie ,  et 
quod  Barbae  docent  et  praedicant,  quod  quando  capellanus 
in  sacris  constitutus  profert  verba  in  consecratione  altaris, 
quod  consecrat  corpus  Christi ,  et  quod  est  vera  conversio 
panis  in  verum  corpus  Christi,  et  ulterius  dixit,  quod  tan-, 
tum  valet  oratio  facta  in  domo  vel  in  via  quantum  in  ec- 
clesia.  —  Dixit ,  quod  vanum  est  orare  pro  mortuis ,  quia 
cum  quis  moritur,  est  damnatus  vel  salvatus. 

F.  276.  Barbae  dicebant ,  in  hoc  mundo  esse  purga- 
torium,  in  futuro  vero  nulluni. 

Dixerunt  Barbae,  quod  ipsi  sunt  pauperes  Christi  eun- 


3G7 

tes  per  mundum  tamquara  imitatores  apostolorum  et  quod 
habent  majorem  potestatem  quam  non  habent  presbyteri  Ro- 
manae  ecclesiae ,  qui  tenent  vitam  nimis  largam;  et  quod 
contrahere  matrimonium  postquam  contrahentes  erant  in 
quarto  gradu  consanguinitatis,  non  erat  peccatum.  —  Bar- 
bae dixerunt ,  quod  debent  manere  in  secta  sua ,  et  quod 
ipsi  habebunt  victoriam.  —  Barbae  dicebant,  quod  quadra- 
gesima  incipi  deberet  in  die  lunae  post  dominicam  primam 
quadragesimae.  Item  quod  omnes  aquae  sint  benedictae  a 
Deo;  ideo  tantum  dicunt  ipsi  Barbae  valere  aquam  pluvia- 
lem  quantum  benedictam  a  sacerdotibus. 


XXXIII. 

Anno  Domini  m"  ccc  Ixxxxi  mensis  Septembris  infra 
scripti  comperti  sunt  rectores  pro  nunc  sectae  Walden- 
sium:  primo  Nicolaus  de  Polonia;  item  Johannes  de  Polo- 
nia  filius  cujusdam  rustici;  item  Conradus  de  Saxonia  de 
villa  dicta  Derbrim  prope  Wittenberg  filius  cujusdam  ru- 
stici; item  Ulricus  de  Hardeck  ex  artificio  sutor;  item  Sy- 
mon  de  Galitz  de  Ungaria  ex  artificio  sartor;  item  länifex 
quidam  Johannes  de  Dickhartz  villa  sita  circa  Chrems  in 
Austria  qui  fuit  Radispone  et  portavit  crucem  de  heresi 
convictus  nee  vero  deficit.  Item  Conradus  de  Gemed  in 
Suevia  filius  cujusdam  rustici.  Item  Hermannus  de  Mistel- 
guo  in  Bavaria  faber;  item  Nicolaus  de  Piauwe  terre  advo- 
catorum  filius  cujusdam  molendinatoris;  item  Gotfridus  de 
Ungaria  sutor.  Item  Zohes  dictus  de  Arena  in  Bavaria  fa- 
ber. Item  Nicolaus  de  Soloteriis  Delsacie  circa  Veronam 
in  Switz  rasor  pannorum.  Prnedicti  nominantur  inter  eos 
apostoli,  magistri  et  fratres.  Habent  autem  talem  vitam  et 
conversationem:  primo  jejunant  tres  vel  quatuor  dies  in  heb- 
domada  una  in  aqua  et  pane,  nisi  sint  in  gravi  itinere  vel 
labore  constituti,  et  hoc  faciunt  inter  suos  subditos  ut  co- 
ram  eis  appareant  sanctiores.  Item  septies  in  die  orant; 
Senior  incipit  orationem  et  facit  eam  prolixam  vel  brevem 
secundum  quod  videbitur  expedire  et  alii    sequuutur  ipsum 


vv 


iS>\'^-'.: 


<- 


^ 


A 


368 


v^^^tione.  Item  vestimentis  vilibus  induiintur  et  duo  et 
uo  incedunt  senior  cum  juniore  quocunque  pergunt.  Item 
in  verbis  sunt  cauti ,  mendacia  et  juramenta  et  quaelibet 
verba  turpia  devitant.  Item  subditos  suos  eadem  ad  ser- 
vandum  diligenter  informant.  Item  pro  majori  parte  sunt 
illiterati  et  ydiotae.  Sic  autem  eliguntur  et  proficiuntur: 
Quando  seniores  eorum  considerant  aliquem  juvenem  sive 
in  secta  natum  sive  seductum  bene  tarnen  morioreratum  et 
castum,  cujus  tarnen  filius  sit  vel  quam  artem  novit  seu  se- 
quatur  non  advertunt;  illum  eligunt  pro  futuro.  Tunc  ap- 
plicant  ipsum  alicui  de  magistris  a  quo  ducitur  de  terra  in 
terram  et  de  loco  ad  locum  per  annum  unum  vel  duos. 
Deinde  ducitur  ad  concilium  seu  capitulum  ipsorum ,  quod 
solet  celebrari  in  nundinis  magnarum  civitatum  ubi  solet 
multitudo  populi  convenire  ut  et  ipsi  ibidem  interim  possint 
latitare.  Ibique  ducitur  ad  praesentiam  magistrorum  et  ibi 
quaeritur  ab  eo ,  utrum  placeat  sibi  vita  et  velit  esse  unus 
de  fratribus  eorum,  quo  respondente  quod  sie,  ex  tunc  in- 
trant  secum  ad  unam  cameram  vel  ad  alium  locum  ubi 
sunt  conclusi  omnes  magistri  et  socii  ejusdem  sectae.  Et 
confessione  facta  de  omnibus  peccatis  suis  uni  eorum  tunc 
scientior  ex  ipsis  proponit  sibi  aliquid  de  sacramentis  et  de 
Septem  articulis  fidei  quos  tantum  credunt.  Hoc  facto  quae- 
rit  ab  eo  utrum  sie  credat.  Respondit  quod  sie;  deinde 
mandat  sibi  quod  devotis  eorum  voveat  castitatem  tenendum 
usque  ad  mortem.  Et  ipse  respondit:  hoc  ego  proposui 
facere  in  quantum  possum  gratia  Dei  adjuvante  et  in  quan- 
tum  fragilitas  humana  permittit.  Item  promittit  quod  am- 
plius  nolit  vivere  de  laboribus  manuum  suarum,  sed  vivere 
de  eleemosinis  usque  ad  mortem  et  praecipue  ire  prope  vel 
procul  in  quamcunque  terram  missus  fuerit  omni  conditione 
remota.  Item  promittit  quod  nolit  habere  majorem  confi- 
dentiam  de  parentibus  suis  et  omnibus  nonsanguineis  quam 
de  aliis  hominibus  quibuscunque.  Item  quod  non  debeat 
se  in  quocunque  mortis  articulo  sive  periculo  constitutus 
redimere  falso  jurando.  Et  postquam  consentit  et  obligat 
se  ad  praedicta ,    extunc    flectit  genua  super  terram  et  ma- 


369 

gistri  seniores  imponiint  sibi  manus  super  caput,  et  per 
hoc  videntur  sibi  conferre  autoritatem  audiendi  confessiones 
subditorum  suorum  et  alia  quae  circa  hoc  sunt  facienda. 
Postremo  elevans  se  et  surgens  videt  magistros  stantes  se- 
cundum  ordinem  et  accedit  quemlibet  illorum  singulariter 
amplectendum,  et  quilibet  eorum  dicit  ad  eum:  bene  venisti 
t)one  frater,  nunc  es  ordinatus  in  fide  nostra  major  aposto- 
lorum,  Retrahitur  tarnen  interdum  sex  octo  ad  ix  annos 
ex  causis  ab  auditione  confessionum  sequendo  de  terra  ad 
teri'am,  tarnen  medio  tem]3ore  urgente  necessitate  audit  con-t 
f'essiones  suorum  magistrorum.  Item  quasi  singulis  annis 
in  conventiculis  suis  solet  mutare  personas  cum  terminis 
suis  ne  cognoscantur  a  cristianis,  et  nunquam  permanet 
aliquis  eorum  in  magisterio  suo  quoad  unum  locum  sive 
tei'minum  pluiimorum  locornm  nisi  ad  unum  vel  duos  annos. 
Sunt  autem  articuli  quibus  fidei  catholicae  waldenses 
contrariantur  primo  quod  audiunt  confessiones  non  missi 
ab  ecclesia  nee  ordinati.  Item  praedicant  in  locis  occultis 
et  privatis.  Item  negant  purgatorium  dicentes  tantummodo 
esse  duas  vias  post  mortem  cujuslibet  hominis  vel  quod 
statin!  evolet  in  coehmi  vel  descendit  ad  infernum.  Item 
pulsus  campanarum,  vigilias,  missas,  elemosinas  et  quaelibet 
alia  suJÖPragia  ecclesiastica  pro  defunctis. 

XXXIV. 

Cod.  S.  Galli.  Nr.  974.  am  (Snbe. 
Manichaei  cujusdam  confeäsio 

cujusdam  de  alta  secta.  Burchardus  juratus  dicit,  quod 
fere  circa  viginti  quatuor  annos  audivit  a  patre  suo  de 
secta  eorum  qui  vocarentur  boni  homines  et  dicebantur 
haeretici  et  credidit.  Item  quod  nunquam  vidit  aliquem  de 
bonis  hominibus  praeter  patrem  et  matrem  et  Henricum  quen- 
dam  rasorem.  Item  quod  nunquam  receperit  benedictionem 
vel  coram  aliquo  bono  viro  fecerit  veniam.  Item  credidit 
quod  bene    f'uisset  viginti   quatuor   annorum    quando    primo 

Xblltiiger,  ©efilj.  b.  ©eften.    Sofumente.  24 


370 

audivit.  Item  quod  infra  duodecim  annos  niinquam  con- 
tulit  de  aliqiio  de  secta  vel  doctiina  sectae.  Item  quod 
nunqiiam  docuit  aliquem.  Item  dicit,  quöd  credidit  secnn- 
dum  doctrinam  illorum,  quod  dyabolus  omnia  visibilia 
creaverit.  Item  dicit,  quod  Jesus  Christus  fuerit  homo  et 
non  Deus  et  hoc  credidit.  Item  dicit,  quod  Christus  con- 
ceptus  fuerit  de  semine  virili  et  hoc  credidit.  Item  de 
passione  dicit  quod  nesciat.  Item  de  baptismo  dicit,  quod 
uon  sciat.  Item  de  confirmatione  et  oleo  dicit,  quod  nul- 
lius sit  virtutis.  Item  dicit  quod  diu  non  vult  vitare  pec- 
catum,  quin  peccet,  quantum  velit,  et  dum  vult  desistere 
a  peccato,  omnia  per  magistrum  eorum  sive  sit  sutor  sive 
textor  omnia  ei  remittuntur.  Item  Corpus  Christi  nihil  esse 
dicunt,  et  ipse  ita  credidit.  Item  quod  communicavit  propter 
palliationem.  Item  quod  clerici  cantarent  alte  tantum 
propter  quaestum  et  quod  uulli  salvarentur  praeter  eos. 
Item  dicit,  quod  de  ecclesia  nihil  est  aliud  nisi  tanquam 
de  alia  domo.  Item  quod  suffragia  mortuorum  negant.  Item 
negant  purgatorium.  Item  resurrectionem  carnis  negant. 
Item  nescit  quare  jejunent.  Item  dicit,  quod  credidit  patro- 
cinia  sanctorum.  Item  matrimonium  non  credidit.  Item 
ad  suggestionem  patris  et  matris  deseruit  sectam  et  hoc 
fuit  in  Lovanio  et  ibi  pater  suus  et  mater  fuerunt  confessi, 
sed  ipse  nunquam  fuit  confessus  nisi  Deo.  Item  dicit, 
quod  nunquam  aliquem  de  secta  vidit  in  terra  ista  praeter 
patrem  et  matrem  et  fratrem  unum  uterinum  Willehelmum. 
Item  quod  nunquam  fuit  infamatus  ipse  nee  pater  nee 
mater.  Item  dicit,  quod  pater  suus  dixerit  ei  quod  cum 
aliquis  infirmatur  si  vult  fieri  martyr,  ponitur  ei  cussinus 
super  OS  et  suffocatur,  sed  nunquam  vidit.  Item  dicit,  quod 
panem  benedictum  a  patre  totiens  comedit,  quot  vices 
computare  non  potest. 

Error  Katerorum  de  alta  vita,  quem  prodidit  Lepzet 
haereticus  in  facie  ourgensium  et  populi  Colon.  Cum  quis 
sectam  Katerorum  ingredi  desiderat,  primo  omnium  —  — 
cum  natibus  suis  tribus  vicibus  osculatur,  renuntiando  ec- 
clesiasticis  sacramentis,    demum  ingressus   domum  magistri 


871 

erroris  illiiis  jubetur  osculari,  qnicunque  occurrerit  ei  pri- 
mum.  Et  statim  occurrit  ei  statura  horribilis  facie  palli- 
dus  homo  niger,  quem  osculans  praececlit  et  timc  occurrit 
ei  bufo  maxiinus  admodum  urne  grossus  hyanti  ore,  quem 
similiter  osculatur  et  sie  factus  frater  sectae  regreditur  in 
domum  magistri  sui.  Quando  autem  ritus  sui  erroris  volunt 
exercere  descendunt  in  speluncam  suam  sub  cellarium 
occulte:  ubi  episcopus  eorum  magister  primo  omnium  suas 
nates  denudat  et  infigitur  natibus  ejus  argenteum  cochlear 
et  facta  oblatione  sua  cum  illo  omnes  osculantur  eum  in 
posteriora  adorantes,  postea  stantibus  vel  consedentibus  eis 
circa  columnam  subito  venit  cattus  maximus  ascendendo 
columnam  ad  lumen  ibidem  fixum,  ubi  aliquandiu  haerens 
caudam  suam  quasi  ad  tergum  retorquet  et  accedunt  omnes 
et  oscalantur  eum  in  posteriora,  quo  peracto  cattus  lumen 
extinguit  et  statim  singuli  se  abutuntur  invicem  masculi 
in  masculos  et,  feminae  in  feminam  turpitudinem  operantes 
et  ita  consummatum  mysterium  iniquitatis.  Credunt  autem 
praedicti  Katari,  quod  Dens  coeli,  quem  sancta  colit  ec- 
clesia,  sit  Dens  injustus,  eo  quod  per  violentiam  injustam 
de  coelo  expulerit  Luciferum  Deum  suum^  quem  vocant 
supremum  patrem  suum,  qui  omnia  visibilia  creavit,  ut 
dicunt,  et  corpora  humana,  quem  putant,  in  fine  saeculi 
per  violentiam  debere  regnum  suum  recuperare,  ita  quod 
sol  et  luna  simul  unum  puerum  procreabunt,  qui  erit  anti- 
christus,  cujus  adjutorio  vincet  MicLahel  et  Dens  coeli  et 
angeli  ejus  et  iirmabit  regnum  Luciferi.  Quidam  etiam 
de  praedictis  haereticis  magnas  agnnt  poenitentias  et  asperas 
in  auxilium  Dei  sui,  ut  suum  contra  Deum  nostrum  obtineat 
regnum,  sicut  praedictus  Lepzet  haereticus  de  se  fuit  in 
judicio  publice  confessus,  quod  videlicet  quinque  annis  por- 
taverat  cilicium  ad  carnem  propter  Luciferum.  Nulle  (a) 
ecclesiae  sanctae  credunt  sacramenta.  Baptismum  talem 
dicunt  habere  effectum  in  baptizato  ac  si  asinus  tinguatur 
in  aqua  et  asinus,  qualis  ante  fuerat,  extrabatur.  Corpus 
autem  Christi  omnino  nihil  aliud   esse    credunt  quam  sicut 

24* 


372 

alium  panem;  si  tarnen  aliquis  eoriira  aliqnando  simulationis 
vel  fictionis  causa  a  sacerdote  catholico  acceperit  corpus 
Christi,  nequaquam  comedit  illud,  sed  domum  rediens  com- 
burit  illud;  prohibitum  est  enim  in  secta,  ne  quis  audeat 
corpus  Christi  manducare,  sicut  praedictus  Lepzet  de  se 
confitebatur,  quod  septuaginta  (?)  annis  ter  in  anno  a  sacer- 
dote corpus  Christi  acceperat  simulate  et  domum  rediens 
igne  cremavit.  Homicidium  non  dicunt  esse  peccatum,  imo 
occidendo  homines  credunt  se  obsequium  praestare  supremo 
patri  suo  Lucifero,  unde  saepe  dictus  Lepzet  confessus 
est,  quod  triginta  homines  occiderat;  furta,  rapinas,  sacri- 
legia  non  damnant  imo  dicunt  hujusmodi  licere.  Matri- 
monium  damnant,  dicentes  hoc  esse  juratoriam  fornicationem, 
sed  incestum  naturalem  cum  matre  propria  vel  sorore  (aut 
cum  matre)  dicunt  esse  mundam  fornicationem,  dummodo 
fiat  secundum  ritum  sectae,  qui  talis  est:  Si  quis  praedi- 
ctorum  vult  abuti  propria  matre,  dabit  ei  decem  et  octo 
denarios,  sex  pro  eo,  quod  concepit  eum,  sex  pro  eo,  quod 
peperit  eum,  sex  pro  eo  quod  nutrivit  eum,  et  sie  soluta 
lege  (naturae)  licenter  abutitur  ea,  quia  nihil  ei  attinere 
putatur  et  omnino  über  efficitur  ab  omni  reverentia  matris 
naturalis,  sicut  Saccus  Über  efficitur  a  frumento,  quando 
fuerit  excussum.  Quod  si  sorore  voluerit  abuti,  dabit  ei 
sex  denarios,  si  cum  matre  (?)  (filia?),  dabit  ei  novem 
denarios.  Sodomiam  esse  licitam  dicunt  sine  omni  peccato. 
Aquam  benedictam  tanquam  venenum  execrantur,  dicentes 
quod  si  quis  hominum  de  secta  ea  fuerit  aspersus,  debeat 
excavari  de  carne  ejus  vel  subulis.  Peregrinationes  ultra 
mare  vel  ad  limina  sanctorum  nihil  aliud  esse  dicunt  quam 
quod  homines  inaniter  corpora  sua  currendo  fatigant.  Ec- 
clesiam  Romanam  dicunt,  esse  magnam  meretricem,  unde 
Domino  Papae  et  omnibus  episcopis  ac  sacerdotibus  et 
clericis  catholicis  contradicunt  dicentes  se  esse  ecclesiam 
Dei  et  illos  mundi  seductores.  Episcopus  autem  sectae 
eorum  si  dedicatur,  puerulum  ab  utero  matris  egressum 
antequam  gustet  lac  maternum,  accipiunt,  nutrientes  eum 
lacte  amigdaüno,    penidis   et   demum    esu    piscium,    cavent 


373 

autem  iie  uiiquam  gastet  canies  neque  lacticinia  nee  aliud 
qnod  de  coitu  nascitnr.  Demum  cum  ad  annum  discre- 
tionis  pervenerit,  ipso  jure  episcopiis  est  sectae.  Porro 
quum  ad  locum  secretum  credentes  conveniiint,  ante  prae- 
fatum  episcopum  piocidunt  super  genna  sua,  adorantes  eiim, 
et  dicunt  singuli:  Parce  nobis,  Domine,  et  subjnngit  unus- 
quisque  dicens  liujusmodi  verba  teutonice:  Niemer  ne  müze 
ich  ersterben,  ich  ne  müze  umb  iich  erwerben,  das  min 
ende  gut  werde,  nnde  miner  armen  sei  rat  werde.  At  ille 
singulis  maniis  imponens  dicit  liaec  verba  ter  super  unura- 
quemque  adorantium:  Da  werdest  ein  gut  man.  Du  wer- 
dest ein  gut  man.  Du  werdest  ein  gut  man.  Credentibus 
ipsorum  nullam  dat  spem  salutis  nisi  ad  ipsorum  sectam 
relictis  omnibus  convertantur  ex  toto  vel  saltem  in  extremo 
vitae  articulo  manus  impositionem  ab  ipsis  recipiant.  Dicunt 
enim  omnia  peccata  per  manus  impositionem  ab  ipsis  fa- 
ctam  relaxari  et  spiritum  sanctum  infundi;  et  hoc  volunt 
probare  per  illam  auctoritatem  in  actibus  apost.:  Cum  au- 
dissent  apostoli  etc.  et  infra:  imponebant  manus  super  illos 
et  accipiebant  spiritum  sanctum.  Quando  autem  in  extremo 
vitae  periculo  aliquem  recipere  volunt,  dant  ei  optionem, 
utrum  velit  in  regno  coelorum  esse  consors  martyrum,  vel 
confessorum.  Si  eligerit  statum  martyrum,  tunc  manutergio 
ad  hoc  specialiter  deputato,  quod  teutonice  vocatur  Vord- 
herdoch,  strangulant  ipsum  hostio  super  se  clauso.  Si 
statum  confessorum  elegerit,  tunc  post  manus  impositionem 
nihil  dant  ei  ad  usum  vel  ad  esum,  nisi  puram  aquam  ad 
bibendum  et  ita  fame  ipsum  perimunt. 

Quaeratur    ab    haeretico    examinando,    si    aliqua    sacra 
verba  didicerit  de  epistolis  vel  evangelio,  quae  retinuerit. 


374 


XXXV. 

^IttBjüge  am  polemifdjcn  Sractaten  jegcn  bie  Häretiker. 
(Collectio  Rer.  Occitan.  in  Bibliotli.  reg.  Paris.) 

Incipit  Summa  contra  Catharös  G.  Bergomensis: 

Inani  qnidem  et  perniciosa  scholastiearum  quaestionum 
snbtilitate  postposita,  eas  potiiis  quaestiones  et  sententias, 
quae  de  rebus  saluti  necessariis  fuerint,  quanta  possumus, 
diligentia  pertractemus.  Primo  de,  fide,  contra  quam  ponit 
haereticus  sententiam  falsitatis  et  iniquitatis  dicens,  Domi- 
num omnipotentem  sola  invisibilia  et  incorporalia  creasse, 
quibus  praedictis  addit  haereticus,  duo  esse  principia,  unum 
bonum,  sive  Dominum  omnipotentem,  alterum  malum,  i.  e. 
diabolum.  Addit  etiam_,  duas  esse  naturas,  unam  bonam  in- 
corporalium  a  Deo  omnipotenti  creatam,  alteram  malam 
corporalium  a  diabolo  creatam.  Haereticus  ergo,  qui  hoc 
dicit  antiquitus  Manichaeus,  nunc  vero  Catharus  appella- 
tur;  hanc  suam  opinionem  nititur  confirmare  authoritate 
Genesis:  Ecce  Adam  f actus  est  quasi  unus  ex  nobis;  hoc 
dictum  est  post  peccatum,  sicuti  nihil  factus  erat  nisi  pec- 
cator,  ergo  in  quantum  peccator  similis  illi;  qui  dixit,  factus 
erat,  sed  qui  hoc  dixit,  creaverat  coelum  et  terram;  non 
ergo  Dens  omnipotens  creaverat  coelum  et  terram,  restat 
ergo,  quod  diabolus  etc. 

Dicunt,  diabolum  creasse  hylen,  sive  primum  ordinem 
mundi,  materiam,  cjuam  Plato  ctiston  vocat,  unde  et  ipsi 
eundem  diabolum  Cnput  ctisios  appellant;  de  hac  materia 
dicunt  fecisse  eum  omnia  elementa  et  corpora  tam  coelestia 
quam  terrestria.  Docent  etiam  eum  quotidie  facere,  quid- 
cpiid  in  mundo  isto  naturaliter  et  corporaliter  fieri  videtur; 
dicunt  etiam,  cjuod  lucei^e  facit  solem  et  lunam  et  Stellas, 
pluere  quoque  et  ali^i,  quae  in  aere  fiant^  herbas  et  arbores 
de  terra  fructificare  et  alia  hujusmodi.  Qni  quum  nullam 
scripturam  praeter  novum  testamentum  recipiant,  de  ipso 
novo  testamento  authores  coram  eis  in  medium  proponamus. 

Praedictae    opinioni    addunt    iidem    haeretici    diccntes. 


375 

nee  legem  Moysis,  nee  vetus  testamentum  hominibus  tradi- 
disse  Deum  omnipotentem  sed  potiiis  Deiim  tenebrarum  et 
nullum  ante  Christum  salvatum  fiüsse. 

33on  3ef;amtcö  bem  Käufer  tüirb  gefaßt:  Eeee  hie  habetur, 
quod  Johannes  dubitavit  de  Christo,  ergo  non  credebat  in 
eum,  ergo  non  habebat  fidem  ejus,  ergo  non  placebat  Deo, 
quia  sine  fide  impossibile  est  placere  Deo,  sie  ergo  erat 
mahis,  ergo  damnandus.  Addunt  haeretici,  quod  Christus 
nee  veram  earnem  habuit,  nee  vere  mortuus  fuit,  nee  vera- 
eiter  resurrexit,  et  quod  nulla  omnino  futura  sit  resurreetio 
earnis. 

33on  ber  33erf(äning:  Eeee  hie  dieitur  altera  speeies  vul- 
tus  ejus ;  eum  ergo  alteriim  de  duobus  tantum  dicatur, 
patet,  quod  duas  habebat  speeies  vultus  ejus,  unam  seilieet 
fantastieam,  quam  populis  monstrabat,  alteram  veram,  per 
quam  dieitur  in  alteram  speeiem  vultus  ejus  —  — ,  nam 
Vera,  quae  latebat,  est  faeta  demonstrata. 

Cathari  dieunt,  Christum  nee  animam  habuisse,  in  quo 
quidam  alii  eoneordant  haeretiei,  dieentes,  Christum  lieet 
earnem  habuerit,  animam  tamen  non  habuisse,  sed  pro 
anima  divinitatem.  Haeretici  addunt,  neminem  in  eonjugio 
posse  salvari  exereendo  opera  eonjugalia. 

Dicto  de  seeta  Catharorum  restat  de  seeta  Pasagino- 
rum  dieere,  dieunt  enim,  Christum  esse  primam  et  puram 
creaturam,  vetus  testamentum  esse  (observandum  in)  solen- 
nitatibus,  in  cireumeisione  et  in  ciborum  pereeptione  et  in 
aliis  fere  omnibus  exeeptis  saerifieiis. 

Vetus  testamentum  esse  observandum  ad  literam  sieut 
et  novum  —  eireumeisionem  ad  literam  esse  servandam  ete» 
Et  dieunt,  quod  nullus  bonus  ante  adventum  Christi  des- 
cendit  ad  infernum  —  et  quod  nullus  est  in  inferno  vel 
paradiso  adhue,  nee  erunt  usque  ad  diem  judieii  data  sen- 
tentia. 

Tractatus  de  haeresi  Catharorum.  (Coli.  Rer.  Occitan.  Vol.  XXXVI.) 

Quoniam  haeretici^  qui  Cathari  vocantur,  Deum  Veteris 
Testamenti  reprobare  nituntur,  hune  profanum  errorem  prius 


376 

elidere  intendamns  —  hoc  modo  etc.  —  Objectiones 
haereticornm  in  hoc  capite  ex  quatuor  radicibus  procedunt: 
prima  est  ex  contrarietate,  quae  videtur  inter  Vetus  et  No- 
viim  Testamentum;  secimda  est  ex  mutabilitate  ipsius  Dei; 
tertia  est  ex  crudelitate,  quae  in  scriptnris  apparet;  quarta 
est  ex  mendacio,  de  quo  Deus  arguendus  videtur.  —  F.  134. 
lila  (corpora)  appellat  (apostolus)  membra  Christi,  ergo  ejus 
sunt  creaturae;  nee  potest  (haereticus)  hoc  intelligere  de 
corporibus  quae  in  coelo  jaceant  mortua  secundum  suam 
pravam  seutentiam.  —  Dicunt  (Cathari),  Filium  non  esse 
aeternum  nee  aeternaliter  a  Patre  genitum. 

F.  147.  Quod  Johannes  B.  sit  salvus,  et  quod  bonus 
Angelus  annunciavit  eum  —  quod  beata  V.  Maria  non  fuit 
Angelus,  sed  mulier  —  quod  D.  Jesus  fuit  verus  homo  ex 
corpore  et  anima  constans,  et  omnia  fecit,  excepto  peccato, 
sicut  verus  homo  —  quod  Spiritus  S.  vel  remissio  peccato- 
rum  sive  alia  gratia  salutis  non  datur  ab  homine,  sed  a 
Deo  tantum  —  quod  homo  non  sit  adorandus  —  nee  dicat 
Patarinus,  hominem  esse  adorandum ,  quia  Spiritura  Dei 
habet  in  se  —  quod  omnis  homo  peccator  est  et  solus 
Deus  bonus.  —  Male  faciunt  Patarini,  qui  se  dicunt  bonos 
homines  et  sine  peccato.  —  Quod  culpae  et  gratiae  non 
sunt  aequales,  nee  poenae  nee  praemia,  et  quod  aliqiii  sunt 
nunc  in  paradiso.  — 

Ex.  Cod.  reg.  Paris.  Nr.  3371. 

Di^edens  a  vestra  decenti  praesentia  usque  deveni. 
ubi  maximum  certamen  cum  haeretico  haeresiarcha  habui, 
cujus  disputationis  seriem  vestrae  prudentiae  scribere  cu- 
ravi,  quatenus  si  forte  ad  partes  vestras  illa  bestia  deseen- 
derit,  mnltis  rationibus  et  argumentis  de  haeresi  convictum 
sciatis,  et  a  liminibus  vestrae  ecelesiae  constanter  arceatis. 
Primo  interrogatus  cuinam  obediat  et  qualem  praedicandi 
missionem  habuit,  respondit:  8i  de  obedientia  quaeris,  Deo 
non  homini  me  obedire  confiteor,  obediendum  enim  est  ma- 
gis  Deo  quam  hominibus;  si  de  missione  quaeris,  ille  me 
misit,  qui  dicit:  ite  docete  omnes  gentes;  ille  item  injunxit 


377 

officium,  qui  clixit:  Diliges  proximum  tiuira  siciit  te  ipsum. 
Scriptiiras  aiitem  Novi  Testamenti  recipio,  ex  quibus  prae- 
missa  capitata  probo  et  defendo. 

Positiones  haeretici:  I.  Infantes  si  ante  discretionis  an- 

nos  moriantur  (sine  baptismo),  salvos  esse  contendis, 

dicis  namqiie  iniqaum  esse  hominem  alieno  peccato  dam- 
nari,  juxta  illud:  Anima  quae  peccaverit,  ipsa  morietur  etc. 
Dicis:  Si  originale  peccatum  in  baptismo  abluitur,  cur  bap- 
tizati  moriuntur,  cum  mors  sit  poena  originalis  peccati? 
Qua  ratione  baptizantur  qui  non  credunt  ?  —  IL  Dicis  quod 
non  est  praeceptum  Evangelii,  cum  chrismate  et  oleo  (bapti- 
zare).  —  III.  Dicis:  potest  missa  cantari  et  corpus  Christi 
fieri,  si  sit,  qui  hoc  facere  dignus  inveniatur.  IV.  Dicis: 
solus  consensus  quarumlibet  personarum  facit  conjugium 
sine  omni  celebritate  et  ecclesiastica  institutione,  quod  sie 
conjunctum  non  potest  dissolvi  nisi  causa  fornicationis. 
V.  Sacerdotes  hujus  temporis,  sicut  tu  fingis,  non  habent 
potestatem  ligandi  et  solvendi;  peccando  enim  criminaliter 
hac  potestate  privantur.  —  VI.  Dicis  non  esse  praeceptum 
Evangelii  ire  ad  sacerdotem  propter  poenitentiam,  ait  nam- 
que  Jacobus  Ap.:  Confitemini  alterutri  peccata  vestra;  non 
dixit:  confitemini  sacerdotibus,  sed:  confitemini  alterutri.  — 
VII.  Dicis:  Episcopi  et  sacerdotes  non  debent  habere  hono- 
res  et  pecunias.  —  VIII.  De  indumentis  autem  sacerdota- 
libus  et  annulo  et  virga  pastorali,  quae  omnia  ad  sanctifi- 
cationem  et  conformitatem  morum  christiana  sanxit  authori- 
tas,  quid  significet  illa  varietas  vestium,  quid  nitor  gem- 
mai'um,  quid  fulgor  auri,  aut  unde  sumsit  exordium,  non 
est  necesse  admonere,  nee  modo  volo  tecum  disputare,  cum 
certum  sit,  quod  omnia  sint  ad  honorem  et  statum  et  hone- 
statem  Ecclesiae.  IX.  De  ecclesiis  vero  dicis  quod  non 
sint  ligneae  vel  lapideae  faciendae. 

Veteris  ac  novae  legis  testimoniis  et  probatissimis  ra- 
tionibus.  aggrediamur  falsitatis  errorisque  assertores  et  fidei 
catholicae  perversores.  —  Inter  ceteros  suae  perversitatis 
errores  dicit  haereticus  de  conjugio,  conjugalem  copulam 
non  esse  bonam  nee  a  Deo.    —   De  nuptiis   in  Cana  Gali- 


378 

laeae  factis  tu  dicis,  haereticc,  luis  esse  nuptias  Christi  et 
Ecclesiae  et  non  alias.  Objicis,  haeretice,  quod  non  inve- 
uitur  nomen  sponsi  in  Evangelio,  et  quod  non  ibi  fit  mentio 
de  sponsa,  et  idcirco  non  esse  nuptias  carnales.  —  IL  De 
veteii  lege  et  dictis  Prophetarum,  quibus  praeparat  se  hae- 
reticuS;  agamus,  et  quod  verus  Dens  dedit  legem  Mosaicam, 
authentice  ostendamus.  —  III.  De  juramento.  —  Audi 
haeretice:  proximum  tuum  debes  diligere  sicut  te  ipsum,  et 
ait  Joh.:  qui  non  diligit  fratrem  suum  etc.  Sed  tu  solum- 
modo  dicis  fratres  tuos  haereticae  pravitati  tuae  consentien- 
tes,  quod  nequaquam  est  ita  etc. 

XXXVI. 

ßegl)arben. 

Cod.  Ratisb.  S.  Eramerami  C.  35.   (3L)?ünd;iiev  et.^33U 

F.  169—80.  Quod  mendicatio  est  inhibita  etc.  enthält  bie  ^.Hipftlic^en 
(Souftitiiticneii,  bic  in  Mosheraii  Comment.  de  Beghardis  p.  653.  623 
u.  409  fte^en  —  baraiif  (jcißt  eS: 

His  aliisque  constitutionibus  apostolicis  dominus  Mar- 
tinus  Presbyter  ex  Bohemia  animatus  *)  cum  esset  authoritate 
apost.  in  quibusdam  Alemanniae  partibus  Inquisitor  haere- 
ticae pravitatis  constitutus,  et  per  dominum  Lampertum 
Argentin.  Ep.  ad  hujusmodi  officium  exercendum  Argen- 
tinam  accersitus,  ibidemque  invenisset  plurimos  haereticos 
sub  illis  qui  gloriantnr  se  esse  sub  tertia  regula  S.  Fran- 
cisci,  latitare,  vel  suas  nequitias  palliare,  impetravit  prae- 
sens Privilegium  per  diclam  dioecesin  publicari  et  ab  Om- 
nibus firmiter  observari. 

Lampertus  Dei  et  apost.  sedis  gratia  Ep.  Argentinensis 
dilectis  nobis  in  Christo  Archipresbyteris,  Camerariis,  Ec- 
clesiarum  rectoribus,  Vicariis  perpetuis,  Plebanis  et  Vice- 
plebanis,  ceterisque  ecclesiarum  vel  monasteriorum  praelatis 
et  personis    eccl.  verbum  Dei  praedicantibus,    universis    et 

singulis  religiosis  et   secularibus,    exemtis    et  non    exemtis, 

• 

*)  Oriundus? 


o79 

per  civitatem  et  dioecesim  nostram  Argentinensem  consti- 
tutis,  sahitem  in  Domino  et  diligentiam  ficlelern  execntionis 
siibscriptorum.  Quamvis  sacris  canonibus  sit  intcrclictiim, 
ne  quis  noviim  oidinem  aiit  religionem  inveniat,  vel  habi- 
tum  novae  religionis  assnmat,  sed  qnicunque  ad  religionem 
venire  voliierit,  ingrediatnr  iinam  de  religionibus  per  sedem 
apost.  approbatis.  Et  ob  hoc  etiam  et  alia  de  Beginarum, 
qiiae,  cum  nullam  promittant  obedientiam  regulärem,  nee 
propriis  renuncient,  nee  profiteantur  aliquam  regulam  appro- 
batam,  religiosae  nequaquam  existunt,  opinione  sinistra 
f'requenter  audita,  quarum  status  tanquam  merito  suspe- 
ctarum  in  s.  Concilio  Viennensi  sub  excommunicatione  jam 
latae  sententiae  prohibitus  esse  dinoscitur:  nonnullae  tamen 
profanae  multitudinis  mulieres,  quae  vulgariter  etiam  Be- 
ginae,  quaedam  ex  eis  sorores  seu  Swestriones,  vel  aliis 
nominibus  appellantur,  per  civitatem  et  dioecesim  nostram 
Argent.  constitutae,  ut  ad  nostrum  non  sine  displicentia 
grandi  fide  digna  relatione  pervenit  auditum,  dictum  statum 
reprobum,  sectam  etiam  ipsam  ac  habitum  novae  religionis 
assumere,  se  a  communi  habitu  aliarum  mulierum  Christi 
fidelium  in  palliis,  tunicis  et  peplis  segregando,  et  in  sin- 
gulari  forma,  scissura  et  colore  hujusmodi  habitum  deferendo, 
nee  non  congregationes  et  conventicula  facere,  et  superiores 
sub  ipsis  multotiens  eligere,  quas  Magistras  aut  aliis  appel- 
lant  nominibus,  et  quasdam  ex  eis  in  communi  per  modum 
colegii  seu  conventus  habitare,  quaedam  validae  ad  laborem 
absque  necessitate  publice  mendicare,  saepiusque  et  prae- 
sertim  diebus  sabbathi  superioribus  aut  magistris  suis  prae- 
dictis ,  et  sibi  ipsis  mutuo  delicta  sua  confiteri,  et  a  dictis 
magistris  et  superioribus  in  orationibus  et  plagis,  quas  dis- 
ciplinas  nominant,  poenitentias  recipere ,  claves  ecclesiae 
sibi  f'allaciter  usurpantes,  illas  quoque,  quae  ritus  hujusmodi 
ad  unguem  non  observant,  ab  eorum  consortio  et  hospitiis 
ejicere  seu  repellere,  nee  non  a  Religiosis  eucharistiae  sacra- 
mentum  non  habita  super  hoc  Presbyteri  parochialis  licen- 
tia  speciali,  nuUoque  super  hoc  munitae  privilegio  recipere 
damnabili  temeritate  praesumserunt  contra    dictos    et    alios 


380 

super  hoc  editos  canones.  et  praesiununt  incessanter,  poenas 
et  sententias  excommiinicationis  et  alias  in  dictis  canonibus 
ob  hoc  hitas  et  dainnabiliter  incnrrentes  et  pertinaciter  sus- 
tinentes.  Nonniilla  etiam  alia  sab  simulata  quadam  sancti- 
tatis  specie  faciunt  et  comraittunt  quae  oculos  divinae 
majestatis  ofiendiint ,  et  grave  continent  in  se  pericuhim 
animarum.  Cum  itacjue  talium  damnata  temeritas  in  fidei 
cath.  detrimentum,  fidelium  scandalum,  et  suarum  et  ali- 
arum  multarum  animarum  perniciem  redundare  noscatur,  nos 
hujusmodi  periculis  et  scandalis  ex  debito  pastoralis  officii 
cupientes  possetenus  obviare,  dictasque  mulieres  ab  erroris 
semita  revocare,  vobis  universis  et  singulis  nobis  subjectis, 
quibus  praesens  noster  processus  dirigitur,  in  virtute  s.  obe- 
dientiae  et  sub  poena  suspensionis  —  quam  trium  dierum 
monitione  praemissa  ferimus  in  rebelies,  districte  praeci- 
piendo  mandamus,  non  subditos  autem  reqnirimus  et  hor- 
tamur  in  Domino,  quatenus  proximis  tribus  diebus  domini- 
cis  et  festivis,  quibus  populis  vos  praedicare  et  verbum 
Dei  proponere  contingit,  quilibet  vestrum  hunc  nostrum 
processum  eisdem  populis  vulgarizando  et  fideliter  exponendo, 
requiratis  publice  et  moneatis  attentius  omnes  et  singulas 
mulieres  vestrarum  civitatis  et  dioecesis  praedictarum  vobis 
subjectas,  in  praemissis  vel  aliquo  praemissorum  culpabiles, 
quas  et  quarum  quamlibet  nos  tenore  praesentium  reqniri- 
mus etiam  et  monemus,  ut  infra  VI  dies  publicationem  seu 
notificationem  praesentium  proxime  sequentes,  a  praemissis 
earum  detestandis  actibus  et  erroribus  desistant,  ipsosque 
nullatenus  de  cetero  sectentur  aut  perpetrent,  sed  vel  habi- 
tum  assumtum  deponant  realiter  cum  efiectu,  vel  aliquam 
profiteantur  regulam  de  religionibus  per  sedem  apost.  appro- 
batis,  sese  a  sententiis  excommuhicationis  et  poenis  quas 
occasione  praemissorum  incurrerunt,  infra  XV  dies  moni- 
tionis  hujus  immediate  sequentes  juxta  formam  ecclesiae 
a  nobis,  vel  superiore  aut  vicario  nostro  absolvi  procurent, 
alioquin  ipsas  et  ipsarum  quamlibet,  quas  et  quarum  quam- 
libet, si  hujusmodi  monitioni  non  pareant  seu  quidquam  in 
contrarium  fecerint  propter  hoc  in  Dei  nomine  excommuni- 


381 

camus ,  et  sie  per  nos  excommunicatas  publice  denuncietis 
et  evitetis  et  faciatis  ab  aliis  arctius  evitari.  Intimamus  in- 
super  mulieribus  eisdem,  quod  nisi  praemissis  monitionibus 
efiectualiter  pareant,  nos  contra  ipsas  ad  arctiores  poenas, 
in  qoantum  de  jure  poterimus,  procedemus ,  et  ad  inquisi- 
tionem  de  conversatione  et  vita  ipsarum,  qualiter  sentiant 
de  articulis  fidei  et  sacraraenlis,  procedemus  et  per  Inqui- 
sitores  liaeret.  pravitatis  et  alios  ad  quos  id  pertinet,  facie- 
mus.  Datum  Bennfeld.  Sabb.  post  fest,  assumt.  B.  M.  V. 
a.  D.  1374. 

Constitutio  cujusdam  Fapae  cujus  nomen  haud  exprimitur« 

(Bonifacii  IX.) 

Ad  perpetuam  rei  memoriam.  Ad  ea  quae  ad  anima- 
rum  salutem  ac  Christi  fidelium  devotionem  tendere ,  nee 
non  paiiperum  et  devotorum  quietem  respieere  dinoseuntur, 
libenter  intendimus,  illaque  favoribus  prosequimur  opportu- 
nis.  Dudum  siquidem  pro  parte  dilectorum  filiorum  uni- 
versorum  Inquisitorum  haeretieae  pravitatis  authoritate  apost. 
per  Alemanniam  deputatorum,  coram  nobis  proposito,  quod 
in  partibus  illis  erant  nonnullae  seetae,  vulgo  Beghardi  sgu 
Lolhardi  et  Swestriones ,  a  se  ipsis  vero  pauperes  Fratri- 
celli,  sive  pauperes  pueruli  nominati,  qui  in  contemtum  cla- 
vium  contra  prohibitiones  s.  canonum  et  sententias,  praeser- 
tim  contra  eonstitutionem  fei.  rec.  Joannis  XXII.  P.  Prae- 
deeessoris  nostri,  quae  ineipit:  S.  Romana  Ecclesia,  novam 
religionem  seu  conformem  habitum  assumere,  congregationes 
et  conventicula  facere,  in  communi  simul  habitare,  Superio- 
res,  quos  Procuratores  vel  servos  Fratrum,  aut  Marthas  so- 
rorum  nuneupant,  sub  ipsis  eligere  et  publice  gregatim  men- 
dicare  praesumebant ,  sub  quorum  etiam  habitu  et  ritu  vi- 
vendi ante  centum  annos  usque  nunc  semper  haereses  et 
haeretici  latitarant,  et  ob  hoc  in  diversis  civitatibus  partium 
praedietarum  fere  singulis  ^nnis  de  hujusmodi  sectis  plures 
pertinaces  judicialiter  concremabantur ,  et  quod  praeterea 
piae  memoriae  Urbanus  V.  et  Gregorius  XI.  et  plures  alii 
R,  Pontifiees  praedecessores  nostri    hujusmodi    perversarum 


382 

congregationnm  vepres  de  agro  dominico  penitus  exstirpare 
ciipientes ,  ac  etiam  clarae  memoi  iae  Carolus  IV.  R.  I. 
multa  statuta  pro  officio  inqiiisitionis  et  commissionis  cum 
diversis  munimentis  Inquisitoribus  ipsis  contra  hujusraodi 
haereticos  ediderunt,  quodque  hujusmodi  Begliardi  seu  Lol- 
hardi  et  Swestriones  diversis  exemtionibus  et  coiicessionibus 
a  sede  praefata  ipsis  factis  jactabant  se  fulcitos ,  quae  in 
praejudicium  fidei  et  S.  Rom.  Ecclesiae  vergere  dinosceban- 
tur,  nos  omnes  et  singulas  exemtiones  et  concessiones  hu- 
jusmodi eisdem  Beghardis  seu  LoUiardis  et  Swestrionibus, 
seu  earum  alicui  vel  aliquibus  in  praejudicium  fidei  ortho- 
doxae  et  dictae  Rom.  Ecclesiae  per  nos  vel  quoscunque 
R.  Pontifices  praedecessores  nostros  in  genere  vel  in  specie 
sub  quacunque  forma  vel  expressione  verborum  forsan 
factas,  ex  certa  scientia  authoritate  apost.  per  alias  nostras 
literas  penitus  revocavimus ,  ac  voluimus  quod  hujusmodi 
Beghardi  seu  Lolhardi  et  Swestriones ,  quocunque  etiam 
alio  nomine  nuncuparentnr ,  in  et  super  haeresi  et  quibus- 
cunque  aliis  erroribus  fidei  et  ecclesiae  supradictae  conve- 
niri ,  et  per  Inquisitiores  hujusmodi  praesentes  et  posteros 
juxta  formam  per  praedecessores  nostros  et  Karolum  eis 
traditum  puniri  possent  et  deberent,  prout  in  praedictis  li- 
teris  plenius  continetur.  Cum  autem ,  sicut  postmodum  ad 
nostrum  nonnullarum  fidelium  partium  Alemanniae  pia  re- 
latione  pervenit  auditum ,  in  diversis  partibus  Alemanniae 
et  praecipue  in  civitatibus  et  dioecesibus  Maguntinensi  et 
Magdeburgensi  diversi  utriusque  sexus  pauperes ,  qui ,  ut 
praefertur,  a  nonnullis  vulgariter  Begharden,  Beginen, 
willigen  Armen  nuncupantur,  vitam  abjectam  eligentes, 
in  domibus  eis  ad  hoc  a  Christi  fidelibus  largitis  seu  con- 
cessis,  masculi  videlicet  separati  a  mulieribus,  habitent,  ac 
devotionibus  et  orationibus  insistant,  in  fidei  aedificationem 
et  populi  non  modicam  devotionem,  de  hujusmodi  in  dictis 
literis  nostris  expressis,  aut  de  eis,  quae  contra  fidem  ver- 
gerent,  se  nullatenus  intromittentes,  ac  hujusmodi  pauperes 
praetextu  literarum  praedictarum ,  et  propter  vulgo  imposi- 
tum,  ut  praemittitur,  eis  nomen,  et  alias  diversimode  mole- 


383 

stentnr  et  perturbentur:  nos  divinum  cultum  augere  et  popu- 
lum  Christ,  ad  dcvotionis  exercitium  excitare  intensis  desi- 
deriis  afiectantes,  dictisqiie  pauperibiis,  ut  eorum  devotioni- 
bus  eo  quietiiis  insistere  valeant,  super  bis  providere  volen- 
teS;  motu  proprio,  non  ad  alicnjiis  super  hoc  nobis  oblatae 
petitionis  instantiam ,  sed  de  nostra  mera  liberalitate  vohi- 
mus ,  eisdemque  pauperibus  authoritate  apost.  tenore  prae- 
sentium  concedimus ,  quod  ipsi  insimul  habitare  et  vesti- 
nienta  longa  ad  talum  et  grisea  seu  alterius  cujuscunque 
coloris,  et  calceos  consuetos  non  tarnen  alicui  ex  ordinibus 
approbatis  conformia,  victum  duo ,  tres  vel  plures  ex  eis 
conjunctim  mendicando  quaerere  ac  eis  sponte  oblata  reci- 
pere,  in  communi  vivere  et  devotionibus  eorum ,  prout 
hactenus  consueverunt,  laudabiliter  insistere  licite  et  libere 
valeant ,  dummodo  contra  fidem ,  vel  alias  contra  ea ,  quae 
in  dictis  literis  exprimuntur ,  nequaquam  operentur ,  hujus- 
modi  Inquisitoribus  et  locorum  ordinariis,  aut  aliis  quibus- 
cunque  personis  sub  excommunicationis  sententia ,  quam 
quemlibet  eorum,  qui  contra  tenorem  praesentium,  postquam 
sibi  de  praemissis  constiterit,  venire  praesumserit,  incurrere 
volumus  ipso  facto ,  districtius  inhibentes ,  ne  pauperibus 
hujusmodi  Beghardis,  seu  Lolhardis  et  Swestrionibus ,  Be- 
ginis,  seu  willigen  Armen  vel  alias  qualitercunque  nuncupa- 
tis  contra  praesentium  tenorem ,  nisi  coram  Ordinariis  pri- 
mitus  fuerint  de  contrario  convicti,  et  tunc  convictis  tantum 
injurias  vel  jacturas  inferre,  vel  eos  quomodolibet  inquietare, 
molestare  seu  etiam  perturbare,  aut  contra  eos  inquirere  vel 
procedere  quoquomodo  praesumant,  decernentes  ex  nunc  ir- 
ritum  et  inane,  si  secus  super  bis  a  quoquam  quavis  autho- 
ritate scienter  vel  ignoranter  contigerit  attentari ,  non  ob- 
stantibus  omnibus  supradictis  ac  constitutionibus  apost.  et 
aliis  contrariis  quibuscunque. 

Nulli  ergo  omnino  hominum  etc. 


384 


XXXVII. 

ßegl)ari)en. 

Cod.  Aug.  S.  Ulrici    86.     (S^ün^uev   ®t.  ^  StBIiot^ef.) 

Anno  D.  mccclxvij ,  indictione  Ylta ,  die  iijvicesima 
mensis  Decembris  ab  hora  nona  vel  quasi  usque  ad  horam 
completorii  Pontif.  SS.  in  Christo  patris  et  Dom.  nostri 
Urbani  V.  anno  VIto  in  Erdfordia  Magunt.  dioec.  quidam 
Begbardus  nomine  Jobannes  Hartmanni  de  \"illa  Ast- 
manstetten  dictae  dioec.  Magunt.^  vel  dictus  Jobannes 
Spinner  inter  Begbardos ,  qiü  prius  juraverat  ad  SS.  Dei 
evangelia  de  dicenda  veritate  pro  tunc  et  semper  in  forma 
debita  et  consueta,  interrogatus  a  Waltbero  Inqnisitore,  in 
quo  consistat  bbertas  spirituaHs ,  respondit  quod  in  boc 
quod  totabter  cessat  remorsus  conscientiae  et  quod  bomo 
redditur  impeccabibs.  Et  sie  interrogatus  a  praedicto  In- 
qnisitore de  primo  artieulo  in  Clementina  de  baereticis  „ad 
nostram"  qui  incipit,  quod  bomo  in  vita  praesenti,  scilicet, 
quando  steterit  in  tali  contemplatione  de  qua  prius  dictum 
est,  videlicet  in  summo  gradu  perfectionis  quem  ipse  in 
principio  babuit,  quando  in  abysso  divinitatis  fuerit ,  an  sit 
aliqua  differentia  inter  Deum  et  se.  Respondit  quod  in  tali 
perfectione  et  summo  gradu  unus  est  cum  Deo  et  Dens 
cum  eo  unus  absque  omni  distinctione ,  et  dixit  quod  in 
boc  consistat  vera  libertas  Spiritus ,  sie  quod  cessat  omuis 
remorsus  conscientiae  et  bomo  talis  redditur  impeccabibs. 
Interrogatus  an  bomo  in  vita  praesenti,  qui  stat  in  tali  con- 
templatione ,  amplius  possit  proficere ,  respondit ,  quod  sie 
Staus  in  libertate  amplius  proficere  non  potest,  et  quod  ta- 
lis bomo  tantum  et  talem  perfectionis  gradum  acquirit,  quod 
redditur  penitus  impeccabibs.  Interrogatus  de  secundo  ar- 
tieulo in  Clementina  qui  incipit:  Secundo  jejunare  etc.,  di- 
xit, quod  bominem  non  oportet  jejunare  vel  orare,  postquam 
gradum  perfectionis  bujus  fuerit  assecutus,  et  quod  sensua- 
litas  est  ita  recte  spiritui  et  rationi  subjecta ,  quod  talis 
bomo  licite  potest  concedere  corpoii    quidquid    sibi    placet. 


885 

Interrogatus  de  teitio  articulo,  qiii  incipit:  tertio  quod  illi 
qui  sunt  etc.,  respondit  quod  illi  qui  sunt  in  praedicto  gradu 
perfectionis  et  spiritu  libertatis^  non  sunt  humanae  subjecti 
obedientiae  nee  ad  aliqua  statuta  vel  praecepta  ecclesiae  ob- 
ligantur,  quia  veri  liberi  sunt,  et  talis  über  est  dominus  et 
rex  omniuni  cieaturaruni,  et  omnia  sunt  sua,  et  potest  licite 
accipere  pro  usu  suo  quaecunque  sibi  placent,  et  (si)  aliquis 
vellet  eum  impedire,  talem  impedientem  posset  libere  occi- 
dere  et  ab  eo  auferre  bona  sua,  qnia  occidendo  ipsum  re- 
mitteret  eum  ad  suum  originale  principium,  et  omnia  quae 
delectant  eum  potest  licite  facere^  et  antequam  non  perfice- 
ret  actum  ad  quem  natura  sua  ipsum  inclinaret,  potius  de- 
beret  una  tota  terra  interfici  et  pei'ire,  et  hoc  quod  dixit  de 
una  terra,  dixit  de  omnibus  aliis.  Interrogatus  an  talis  liber 
spiritu  licite  possit  auferre  pro  usu  suo  calicem  aureum, 
respondit  quod  sie,  dixit  quod  melius  esset  huic  quod  reci- 
peret  calicem  aureum  quam  pannum  grossiim.  Interrogatus 
an  imperatorem  vellet  interficere  si  prohiberet  ipsum  aliquam 
rem  recipere  pro  sua  voluntate  sibi  convenientem,  si  posset, 
respondit  sub  distinctione,  quod  si  Imperator  non  esset  li- 
ber spiritu,  quod  tunc  vellet  eum  interficere,  sed  si  Impe- 
rator esset  perfectior  in  libertate  spiritus,  tunc  esset  dubium, 
quod  dubium  dixit  se  pro  tunc  nolle  revelare.  Interrogatus 
de  IVto  articulo,  qui  incipit:  Quarto  quod  homo  potest  etc., 
dixit  quod  stans  in  tali  gradu  perfectionis  sicut  ipse  primo 
fuit,  talis  potest  finalem  beatitudinem  secundum  omnem  gra- 
dum  perfectionis  pro  tunc  assequi ,  sicut  eam  obtinebit  in 
vita  beata ,  si  solummodo  mortalitas  non  esset  corporis ,  et 
quod  talis  liber  spiritu  ita  beatus  esset  sicut  Petrus  vel 
beata  virgo  Maria  in  regno  coelorum  vel  in  vita  beata.  In- 
terrogatus quando  es^  in  tali  sunnno  gradu  perfectionis  et 
quando  taliter  est  unum  cum  Deo  sicut  dictum  est,  an  hoc 
sit  sine  medio  quocunque,  respondit,  quod  sit  sine  mcdio^ 
et  dixit  consequenter  quod  nee  Angeli  nee  Maria  possent 
discernere  inter  Deum  et  ipsum  propter  perfectam  unionem 
ipsorum  in  tali  perfectione.     Et  dixit  quod  in  tali   contem- 

platione  sua  transformatus  in  Deitatem  ita  cum  Deo  unum 
©öUinger,  ©efd).  b.  Scften.    2)ofumente.  25 


386 

efficitur,  et  Dens  cum  eo,  qiiod  nee  Angeli  nee  Maria  pos- 
sent  discernere  inter  Denm  et  ipsnm  propter  perfectam  uni- 
onem  eornni ,    et  qnod  in  nnitate  divinae  essentiae  et  trini- 
tate  personarnm  liber  in  spiritu  stans  in  tali  snmmo  gradn, 
in  cpio  ipse  primo  stetit,  quidqnid  vnlt  esse  in  Deitate,  hoc 
est,  qnia  si  vnlt  esse  Pater,  est  Pater,  si  Filins,  est  Filius, 
si  Spiritns  sanctns  ,    est  Spiritus  sanctns  in  Deitate,    et  ex 
hoc  dixit  qnod  Filins  in   divinis    esset   frater    snus    et    sibi 
attineret.  Interrogatus  de  Yto  art.,  qui  incipit:  Quinto  qnod 
quaelibet  intellectnalis  etc.    dixit    qnod  nobilitas  Spiritus  ex 
eflnxu  divinitatis  et  reflnxu  in  Deitatem  est  unum  cnm  Deo 
et  ibi  est  propria  et  vera    beatitndo ,    et   talis   liber    spiritu 
non  indiget  lumine  gloriae  elevante  ad  Denm  videndum    et 
eo  beate  fruendum ,  qnia  ibi  nulla  est  distinctio.     Item  di- 
xit:   ubi    est    tale    bonnm    Inmen    essentiale  qnod  etiam  est 
Dens ,  ibi  omne  Inmen  creatnm  tenebrae  sunt  et  obfuscatio 
et  nulla  multiplicatio  est  ibi  ponenda  in  divinis  et  inter  ta- 
lem  liberum  spiritu.     Item  de  VIto  art.   qui  incipit:    Sexto 
quod  in  actibns  etc.  dixit,  qnod  talis    homo    liber    redditur 
impeccabilis  et  potest  agere  quidqnid  vnlt  et  sibi  placet,  et 
si  natura  inclinaret  ad  actum  venereum,  potest  licite  ipsum 
perficere  cum  sorore  sua  vel   matre    et    in    qnocunque   loco 
sicut  in  altari,  et  dixit  quod  magis  naturale  est  talem  actum 
venereum  exercere  cum  uxore  sua   carnali    quam    cum    alia 
muliere  propter  affinitatem  naturae;  et  subjunxit  quod  per- 
f'ectus  liber  a  se  licentiat  virtutes  sub  tali  distinctione,  quod 
homo  liber  non  est  sub  lege  qnacunque,  nee  tenetur  ad  sta- 
tuta ecclesiae  nee  praecepta  qualiacunque,  quod  talis  est  li- 
ber   spiritu    id    est    ein    fry    Geist,    quod   idem  est  quam 
homo  liber^   et  statuta  et  praecepta  ecclesiae  debent  saltem 
teuere  o-rossi  homines ,    id    est   homines  sub  leofe  existentes 
quos  ipse  grossos  homines  appellat.     Item    dixit    quod   per 
hoc  quod  cognosceret  carnaliter  sororem  carnalem,  ipsa  non 
est  minus  virgo  nee  perdit  castitatem,  sed  magis  casta  red- 
ditur per  concubitum   carnalem.     Item    dixit    qnod    si    cum 
aliqua  puella  se  permiscuerit,  nee  ipsa  nee  pnella  amitterent 
virginitatem,  imo  si  per  alios  esset  violata  et  aniisisset  vir- 


387 

ginitatem ,  per  lioc  qiiod  cum  liomine  libero  qui  staret  in 
tali  gradu  perfectionis  qui  cum  ipsa  coierit,  virginitatem 
amissam  recuperabit.  Et  posiüt  exemplum  de  decem  viris 
imam  puellam  carnaliter  cognoscentibiis,  sie  qiiod  iinus  est 
grossior  alio  in  proportione  corporum  et  etiam  naturalium, 
sie  qiiod  grossior  eam  primo  haberet,  et  alii  consequenter 
usque  ad  nltimum,  qui  est  minor  vel  minimus  inter  omnes, 
si  talis  est  liber  spiritn,  et  habuit  ipsam  ultimus  über  spi- 
ritu,  talis  corrupta  virginitatem  amissam  per  alios  per  ipsnm 
libernm  spiritn  recuperabit,  et  subjunxit  quod  sie  est  de 
mulieribus  sicut  de  vitulis  vel  bobus  qui  creati  sunt  ad 
usum  liominum  quod  possunt  comedi,  sie  et  mulieres  crea- 
tae  sunt  ut  sint  ad  usum  illorum  qui  sunt  in  libertate  Spi- 
ritus. Et  interrogatus  a  praedicto  Inquisitore,  si  essent  duo 
in  libertate  Spiritus ,  qui  ambo  vellent  unam  puellam  cog- 
noscere ,  quis  eorum  deberet  alium  praecedere ,  tunc  sicut 
prius,  quod  iste  qui  esset  major  liber  in  spiritu  deberet  cum 
ea  prius  coire  et  tunc  alius.  Sed  si  essent  aeque  liberi 
tunc  deberent  cum  taxillis  sortem  mittere ,  et  cui  sors  da- 
ret ,  ille  primo  cognoscere  deberet  eam.  Interrogatus  an 
Christus  fuisset  liber  spiritu,  respondit  quod  non,  quod  pro- 
bavit  per  evangeliam ,  quia  Christus  in  passione  sua  dixit : 
Pater,  si  possibile  est,  transeat  etc.  Non  tamen  sicut  ego 
volo  sed  sicut  tu,  et  addit  quod  Christus  in  die  Parasche- 
ves  postquam  mortuus  fuit  in  cruce,  tunc  primo  veram  li- 
bertatem  fuerit  assecutus,  propter  quod  et  feria  sexta  a  vol- 
garibus  appellatur  Ery  tag.  Interrogatus  an  Christus  post 
resurrectionem  suam  Mariam  Magdalenam  cognoveiit  car- 
naliter, respondit  quod  ista  esset  alta  et  profunda  sententia, 
quam  non  vellet  dicere  quamvis  bene  sciret,  subridendo 
subjungens  quod  Inquisitor  libenter  —  sibi  benefacere  quod 
hoc  vellet  sibi  indicare  quia  aliqui  hoc  tenerent  quod  in 
futura  vita  fiat  permixtio  maris  et  feminae  sicut  in  prae- 
senti ,  quod  si  non  esset ,  tunc  homines  vellent  libentius  in 
ista  vita  cum  uxoribus  suis  manere,  quam  ad  futuram  vitam 
anhelare.  Item  dixit  Mariam  non  esse  liberam  spiritu,  quia 
aliter  totiens  non   suspirasset    de    absentia   filii    sui    dicens: 

25* 


388 

eya  bone  fili!  eya  bone  fili!  ob  quando  te  videbo?  Item  de 
Yllto  art.  qui  incipit:  Septimo,  quod  mulieris  osculum  etc. 
dixit  quod  actus  carnalis  ad  quem  natura  homiiiem  inclinat 
tali  in  spiritii  libero  non  est  peccatum ,  sed  aliqui  ample- 
xantur  et  osculantur  muHeres  propter  hoc  solum  quod  con- 
versatio  eorum  sit  communis  cum  bominibus  aHis ,  et  ne 
dicatur  de  eis  proprie,  quod  ipsi  sunt  Götzen  et  nesciunt 
conversari  cum  bominibus.  Item  de  Vlllto  art.  qui  incipit: 
Octavo ,  quod  in  elevatione  etc.  dixit  quod  talis  liber  in 
spiritu  licite  potest  dimittere  omnia  statuta  ecclesiae,  et  non 
tenetur  ad  aba  quaecunque  statuta,  et  si  est  in  tab  contem- 
platione  interiori,  non  deberet  assurgere  ad  elevationem  cor- 
poris ne  impediatur  in  puritate  et  altitudine  suae  contem- 
plationis,  quando  se  cum  exterioribus  quovis  modo  occupa- 
ret,  nee  oportet  quod  tabs  perfectus  bber  recipiat  quaecun- 
que sacramenta,  nisi  in  quantum  tabs  bom^o  extravagaretur, 
et  vellet  se  verlustigen,  et  etiam  in  tab  extravagatione 
ita  bene  inveniret  Deum  in  bido  scaccorum  sicut  in  sacra- 
mento  eucbaristiae ,  si  in  tab  bido  inveniret  majorem  de- 
lectationem.  Item  dixit  si  non  esset  baptizatus  et  si  nasce- 
retur,  non  curaret  nisi  in  quantum  vellet  se  verlustigen; 
et  dixit,  si  paganus  esset  in  tali  libertate  Spiritus,  non  indi- 
geret  de  baptismo.  Item  dixit  quod  liber  hi  spiritu  non 
teneatur  confiteri,  quia  tabs  est  impeccabilis,  nee  indigeret 
de  quibuscunque  aliis  sacramentis.  Et  dixit  quod  nullus  potest 
exprimere  talem  veritatem  et  illuminationem ,  nisi  qui  vere 
bber  est  et  in  se  ipso  invenit.  Et  quod  multum  Inquisitor 
deberet  sibi  regratiari  quod  sibi  talia  revelavit  et  eurn  sie 
illuminavit,  quod  plus  valeret  sibi  talis  illuminatio  quam 
tota  pecunia  Consulum  Erfordens.  quae  est  in  turri  eorum. 
Interrogatus  an  talia  dixerit  ex  dementia  cordis  vel  debili- 
tate  capitis ,  seu  ex  aliqua  infirmitate  corporis ,  respondit 
quod  nullo  istorum  morborum  sed  ex  fundo  suo  talia  dixit, 
quia  sie  in  se  invenit ,  et  iste  solus  talia  exprimere  potest 
ex  vero  fundamento  qui  est  expertus  talia  in  se  ipso ,  at 
quod  praedicatores  praedicant  et  docent  ex  libris,  et  studio 
pellium  übbviscuntur  eorum,  sed  qui  in  intima  prol'unditate 


389 

divini  abyssus  talia  perspiciunt,  illi  verissime  talia  dicere 
possiint,  et  qnod  a  iiovem  annis  postqiiam  in  tali  libertate 
fuit  constitutus,  nanqnam  habuit  temporalem  corporis  pas- 
sionem,  nee  fuit  minutus  nee  infirmus ,  nee  medicinam  lui- 
quam  recepit.  Interrogatus  de  pali  te*j  an  sit  ex  infirmi- 
tate  aliqua  et  qua  de  causa,  respondit  quod  sit  ex  infirmi- 
tate  sed  jam  non  vellet  dicere  pro  praesenti.  Interrogatus 
an  talia  negare  posset  spiritus  existens  in  tali  libertate,  re- 
spondit quod  sie ,  si  esset  constitutus  in  periculo  corporis 
et  ad  conservandum  corpus  suum  licite  posset  negare  et  to- 
tiens  quotiens  oporteret  abjurare  sine  omni  peccato,  nee 
jurando  nee  negando  talia  mentiretur,  sed  verum  diceret. 
Et  ponit  exemplum  si  cognovisset  sororem  suam  carnalem, 
et  de  hoc  accusaretur,  licite  posset  negare  et  jurare  quod 
non  fecit;  quia  in  hoc  non  dicit  falsum  in  spiritu  libero, 
quia  intendit ,  non  fecit  in  aeternitate ,  et  non  oportet  eum 
dicere  de  tempore.  Et  licite  potest  decipere  quaerentem 
etiam  non  accusantem ,  quia  loquitur  veritatem  ex  funda- 
mento  libertatis  in  quo  nulluni  est  falsum  nee  esse  potest. 
Lecta  sunt  haec  Erfordiae  Magunt.  dioeces.  praedicto 
anno  indictione,  pontificatu,  die,  mense,  hora  et  loco  quibus 
supra,  praesentibus  honorabilibus  et  religiosis  viris  f'ratre  Jo- 
hanne Ducilsten  Ord.  Praed.  et  dicto  de  Stalberg  procura- 
tore  monasterii  S.  Petri  in  inonte  Erford.  ord.  S.  Bened. 
Domino  Heinrico  advocati  provisore  dicti  Albodij  et  Do- 
mino Heinrico  Apothecario  perpetuo  vicario  ecclesiae  b. 
Mariae  Yirg.  Erford.:  at  Bartholomeo  de  Vochersteten  et 
Johanne  Helunci  notariis  publicis  et  aliis  fide  dignis  testi- 
bus  ad  praemissa  rogatis  et  requisitis. 

XXXVIIl. 

Isti  articuli  et  errores  inventi  sunt  in  inquisitione  facta 
per  D.  Johannen!  Argentinensem  Episcopum  esse  inter  illos 
qui  sunt  de  secta  Beghardorum,  et  inter  eos  qui  eis  adhaerent 
et  eos  fovent.  Primus  est  quod  aliqui  dicunt,  se  esse  vel 
aliquos  ex  istis  perfectos  et  sie  unitos  Deo,  quod  sint  rea- 

*)  Sic;  an  palliclitate? 


390 

liter  et  veiaciter  ipse  Dens,  qiiia  dicunt  se  esse  illud  ideni 
et  iinum  Esse  (juod  est  ipse  Dens  absque  omni  distin- 
ctione.  Ex  hoc  articulo  sequnntnr  miilti  alii  articuli  qai 
item  apud  dictos  etiam  inventi  sunt.  Dicunt  enim  quod  in 
praedictis  sie  viventes  sunt  perfectiores  animae  eo  modo 
quo  dicuntur  in  solo  Deo  esse,  dicunt  enim  quod  Esse 
eorum  est  aeternum  et  quod  sunt  in  aeternitate.  Dicnnt 
etiam  quod  creaverint  omnia  sicnt  Dens,  imo,  iit  dicunt 
aliqui,  plus  quam  Dens.  Dicunt  etiam  quod  nnllo  indigent 
nee  Deo  nee  Deitate,  et  breviter  quod  sint  perfecti  sicut 
Dens  in  omnibus.  —  Item  dicunt  se  ipsos  esse  regnum 
coelorum,  et  hoc  idem  dicunt  de  Deo.  Item  dicunt  quod 
carent  omni  mutabilitate,  quia  de  nullis,  quae  eis  de  qui- 
buscunque  aliis  propinqnis  vel  extraneis  possent  accidere, 
perturbentur ;  si  enim  deberent  suspendi  personaliter  vel 
qualitercunque  tribulari  corporaliter,  nollent  se  per  nnum 
verbum  minimum  iit  dicunt  liberare.  —  Item  dicunt  aliqui 
ulterius,  quod  post  mortem  hominis  nihil  remanebit,  nee 
corpus  nee  anima,  qiiia  sunt  quaedam  accidentia,  sed  id 
solum  remanebit,  quod  fuit  homo  vel  hominis  ab  aeterno, 
et  sie  negant  veram  resurrectionem  eo  modo  quo  a  fideli- 
bus  debet  credi.  Item  dicunt  aliqui  quod  Dens  sie  est  in 
Omnibus,  quod  omnia  sunt  Dens,  et  sie  quod  non  est  Dens 
nihil  est.*)  Et  ex  hoc  nituntur  coneludere,  quod  nee  malum 
nee  daemones  nee  infernus  nee  purgatorium  sit  in  rebus. 
—  Ulterius  ex  hac  perfectione  nnionis  aliquorum  cum  Deo 
dicunt  aliqui  quod  sint  impeccabiles,  quia  adeo  sint  liberi  quoad 
spiritüm  quodqnidquid  taciunt  cum  corpore  nnnqnam  peceant; 
unde  quamvis  exerceant  actum  incontinentiae  vel  cujuseun- 
que  vitii  alterius,  non  reputant  hoc  peccatum.  Item  ratione 
dietae  perfeetionis  aut  libertatis  dicunt  se  nihil  facere  propter 
praemium  quodeunque  obtinendum  a  Deo,  etiam  pro  praemio 
vitae  aeternae,  sed  solum  faciunt  quod  fjieiunt  ut  laudetur  Dens. 
Item  nomine  hujus  libertatis   dicnnt   aliqui   non   obligari   se 

*)  53gf.  Mosheim  de  Beghardis  p.  25G..  3c$  geBe  biefes  Btüd 
au6  einer  SOKuidbner  §.*@.  ber  2t.=53i6I.  in  t:ottftäubigever  unb  metn-fadB 
cigentl;üni[ic{;cr  (Seftaft. 


391 

ad  servandiuu  piaecepta  üei,  praecipue  de  honoratione  pa- 
rentnm  etiam  necessitate  occnrrente.  Idcirco  eadem  rationc 
diciint  aliqni  quod  non  debent  obedirc  praelatis  ecclesiae 
nee  statutis  eoriindem,  unde  de  proposito  frangunt  etiam 
jejunia  ecclesiae  libere,  et  aliqui  comediint  carnes  sextis 
feriis  non  infirmi  sed  facientes  omnia  sicut  sunt  sani.  Item 
dicunt  quod  per  praedictam  libertatem  mulier  existens  in 
matrimonio  non  tenetur  ad  obedientiam  viri  sui  quantum 
ad  actus  ad  matrimonium  pertinentes.  Item  ex  eadem  ra- 
tione  dicunt  quod  quamvis  sint  sani  et  fortes  non  debent 
laborare  corporaliter,  quamvis  per  receptionem  eleemosyna- 
rum  quas  recipiunt  veri  pauperes  defraudarentur.  Item  di- 
cunt quod  quidam  eorum  non  tenentur  quocunque  tempore 
confiteri.  Item  dicunt  se  per  talem  statum  amodo  omnino 
esse  liberatos,  et  liberos  a  conditione  cujuscunque  servitutis 
etiam  si  prius  cujuscunque  regis  vel  alterius  proprii  extitissent. 
Errant  etiam  —  circa  Christum;  dicunt  enim  aliqui  quod  sunt 
realiter  et  naturaliter  ipseChristus;  dicunt  etiam  quod  ipsi  meri- 
tum  Christi  et  gloriosae  virginis  et  per  consequens  cujuscunque 
sancti  alterius  transcendunt.  Item  dicunt  quod  Christus  non  pro 
nobis  sed  pro  se  ipso  et  sibi  soli  passus  fuit  sicut  quilibet 
homo  alius ,  quando  patitur  solet  päti.  Item  dicunt 
quod  unus  bonus  homo  laicus  aeque  bene  vel  melius  potest 
conficere  corpus  Domini  sicut  malus  sacerdos,  et  hoc  in- 
telligitur  de  malitia  peccatorum.  Item  quidam  non  reveren- 
tur  sacramentum  in  ecclesia  vel  alibi  sicut  deberent.  Item 
dicunt  aliqui  quod  christianitas  est  fatua.  Item  dicunt 
communiter  orationes  non  esse  necessarias  et  quidam  ex 
ipsis  vocaliter  nihil  orant.  Item  habent  conventicula  et 
congregationes  et  modos  singulares  loquendi,  vivendi  et 
conversandi,  quos  et  quas  et  quae  prohibuit  s.  mater  ec- 
clesia tam  Romana  in  generali  quam  Maguntina  de  con- 
siHo  ejus  Suffraganeorum  in  speciali,  exprimendo  et  sig- 
nando  singulariter  istam  sectam. 

Haec  sunt  novae  haereses  de  novo  Spiritu. 

Primus  articulus  hie  est  quod  quilibet  homo  quantum 
peccaverit,  possit  in  uno  anno  praecellere  dignitatem  S.  Pauli 


392 

et  meritum  ejus  et  b.  Mariae  Magdalenae,  s.  Johannis 
Baptistae  et  cujaslibet  sancti.  —  2^  Quod  etiam  homo 
praecellat  Filium  üei.  —  3".  Qnocl  non  sit  credendum 
Christum  in  passione  fuisse  laceratum  nee  quicquam  dolu- 
isse.  —  4".  Quod  homo  possit  ita  uniri  Deo,  quod  quid- 
quid  de  ceteio  faeit,  non  peccat.  —  5^  Quod  angeli  nihil 
sunt  nisi  virtutes  hominum.  —  6^.  Quod  non  sit  internus. 
7^  Quod  omnis  creatura  plene  sit  Dens.  —  8^*  Quod  an- 
geli non  cecidissent,  si  debito  modo  (in)  conspiratione  cum 
Lucifero  perstitissent.  —  9".  Quod  homo  unitus  Deo  non 
deferat  Sanctis  venerationem.  —  10°..  Quod  diem  diei  non 
praef'erunt  in  jejunio.  —  IP.  Quod  unitus  Deo  possit  ex- 
plere  libidinem  carnis  per  quemcunque  modum  licite.  — 
12°.  Quod  non  sit  nö  *)  —  13°.  Quod  bonum  hominem 
non  oportet  peccata  quantumcunque  (gravia)  nisi  alteri  bono 
confiteri,  sed  dicat  in  corde:  ego  peccavi.  —  14°.  Item 
dicunt  se  elevari  cum  corpore  Domini  in  missa,  nee  sur- 
gunt  nee  flectunt  genua  quando  elevatur  vel  portatur,  nisi 
tantum  propter  homines,  ne  scandalizentur.  —  15°.  Quod 
homines  impediunt  bonitatem  suam  per  orationes  suas,  je- 
junia  et  flagella  et  alia  quaecunque  opera.  —  16°.  Quod 
boni  homines  non  debent  insistere  laboribus  sed  vacare  et 
videre  quam  bonus  et  suavis  est  Dominus.  —  17°.  Quod 
orationes  non  valent  quae  fiunt  infra  opera  hominum.  — 
18°.  Quod  sine  peccato  possit  retinere  rem  alienam  invito  Do- 
mino. —  19°.  Quod  sine  peccato  comedunt  in  secreto  quoties- 
cunque  volunt  et  quidquid  volunt  si  habent.  —  20°.  Quod 
non  sit  necesse  narrare  in  confessione  circumstantias  pecca- 
torum,  sedsufficit  dicere:  Ego  peccavi.  —  21°.  Quod  boni  non 
debent  literatis  revelare  bonitatem  suam  et  gratiam  quam 
habent  quia  nesciunt  quid  sit  per  pellem  vitulinam,  ipsi 
vero  sugunt  ex  deitatc.  —  22°.  Quod  de  malo  sicut  de 
bono  sit  gaudendum ,  quia  Dens  sie  praeordinavit.  — 
23°.  Quod  boni  homines  non  doleant  si  incidant  in  peccata 
qualiacunque,  quia  Dominus  sie  praeordinavit,  nee  talis  prae- 


*)  Unlejerlic^.     ißa^rid)eiulidi :  inearnatio. 


393 

ordinatio  debebat  impcdiii.  —  24".  Qnod  qui  volunt  adi- 
pisci  veram  bonitatem,  non  debent  cogitare  de  passione 
Domini.  —  25^\  Quod  peccata  cum  dolore  non  lecogiten- 
tur,  quia  per  hoc  gratia  retardatur.  —  26^.  Quod  sanguis  boni 
hominis  vel  superfluitas  sicut  sanguis  Christi  sit  tractandus.  — 
27^.  Quodlibertas  et  commodumfaciuntlocumspirituisancto. — 
28^.  Quod  dicunt  se  carnaliter  cognosci  a  Christo.  —  29".  Quod 
saepe  vellent  esse  in  inferno,  quia  de  bonitate  Domini  tantum 
possent  facere  sicut  est  pupilla  oculi.  —  30".  Quod  sunt  in  apice 
divinitatis.  —  31".  Quod  cadere  non  possunt.  —  32".  Quod  ita 
Deo  sunt  uniti,  quod  sanguis  eorum  sit  totum  sicut  sanguis 
Christi,  quod  falsum  est.  • —  33".  Quod  perfecti  non  indi- 
gent  verbo  Dei.  —  34".  Quod  ita  possunt  esse  aliqui,  quod 
si  diutius  viverent,.  amplius  proficere  non  possent,  et  ita 
mali  aliqui  quod  pejores  fieri  non  possent.  —  35".  Quod 
non  sit  orandum  pro  serenitate  vel  aliis  quae  Dens  sie 
praeordinavit.  —  36".  Quod  non  sit  assurgendum  corpori 
Domini  quia  Dens  ubique  est.  Item  non  reputant  ecclesias 
ex  eadem  ratione  quia  Dens  ubique  est. 

T){efe(beu  Irtüel  in  ün>Ci^  t)erfd;tebener  @efta(t  im  Cod. 
Aug.  S.  Ulrici  86. 

Nota  XXIX.  articulos  de  haeresi  novi  Spiritus. 

Primus,  quod  quilibet  homo  quantumcunque  peccaverit 
possit  uno  anno  praecellere  dignitatem  S.  Pauli  et  meritum 
ejus,  et  Mariae  Magdalcnae,  Johannis  Baptistae,  Genitricis 
Dei  vel  etiam  cujusl.ibet  Sancti.  —  2".  Quod  etiam  homo 
praecellat  ipsum  Filium  Dei.  3".  Quod  nullo  modo  est  cre- 
dendum,  Christum  in  passione  fuisse  dilaceratum,  nee  do- 
luisse  quidquam.  4".  Quod  homo  posset  ita  Deo  uniri  quod 
de  cetero  quidquid  faciat  non  peccet.  5".  Quod  non  sint 
angeli  nisi  virtutes  hominum.  6".  Quod  non  sint  Daemones 
nisi  vitia  et  peccata  hominum.  7".  Quod  infernus  nuUa- 
tenus  sit.  8".  Quod  omnis  creatura  plene  sit  Dens.  9".  Quod 
angeli  non  cecidissent  si  debito  modo  cum  Lucifero  in 
conspiratione  processissent.  10".  Quod  homo  unitus  Deo 
non  deferat  honorem  vel  reverentiam  sanctis.  11".  Quod 
diem    diei  non    praeferat    in   jejuniorum    observantiis ,    quia 


394 

imus  dies  slcut  alter.  12".  Qiiod  iinitus  Deo  aadacter  ex- 
plere  possit  libidinem  carnis  per  qnemcuiique  modnm,  et 
religiosus  in  utroque  sexii  sine  omni  peccato.  13".  Qnod 
non  sit  (incarnatio?)  credenda.  14".  Quod  bonum  hominera 
non  opporteat  confiteri  peccata  sua  quantumciuiqiie  gravia, 
sed  tantum  narrare  alicui  homini  bono,  vel  dicat  in  corde 
suo:  ego  peccavi.  15".  Qnod  dicunt  se  in  elevatione  hostiae 
corporis  Christi  infra  missam  ibidem  levari,  nee  surgunt 
nee  genna  flectimt  ob  reverentiam  Dei,  quando  portatur  vel 
levatur ,  sed  tantum  propter  homines  ne  scandalizentnr. 
16".  Qnod  homines  impediunt  et  retardent  bonitatem  saam 
per  orationes  et  jejunia,  flagella  et  vigilias  et  alia  quaecnn- 
que  bona  opera.  17".  Quod  homines  boni  non  debent  in- 
sistere  laboribus  sed  vacare  et  videre  quam  suavis  est 
Dominus.  18".  Quod  orationes  non  valent  quae  fiunt  int'ra 
opera  hominum.  19".  Quod  licite  et  absque  timore  homi- 
num  et  peccato  possint  retinere  rem  alienam  etiam  invito 
domino.  20".  Quod  absque  pavore  vel  peccato  in  secreto 
comedunt  quodcunque  volunt  et  quidquid  habent.  21".  Quod 
non  sit  necesse  narrare  in  confessione  circumstantias  pec- 
catorum,  sed  sufficit  dicere  ego  peccavi.  22".  Quod  boni 
homines  (non)  debent  revelare  viris  literatis  bonitatem  suam 
et  gratiam  quam  habent,  quia  nesciunt  quid  sit  nee  cogno- 
verunt  nisi  per  pellem  vituli,  ipsi  vero  suxerunt  ex  divini- 
tate.  23".  Quod  boni  homines  non  timeant  nee  doleant  si 
cadant  in  peccata  qualiacunque,  quia  Dens  ita  praeordinavit 
et  quia  praedestinationem  nullus  debet  impedire.  24".  Quod 
homo  de  malo  tantum  gaudeat  quantum  de  bono  et  de 
omni  quod  acciderit  ei,  quia  Dens  sie  ordinavit.  25".  Quod 
boni  homines  vel  qui  volunt  adipisei  veram  bonitatem, 
nunquam  debent  cogitare  de  passione  Christi.  2ß^.  Quod 
peccata  commissa  nunquam  debent  cum  dolore  cogitari  nee 
dies  elapsi  in  vanitate,  quia  per  haue  amaritudinem  gratia 
magis  retardatur.  27".  Quod  sanguis  boni  hominis  vel  alia 
superfluitas  corporis  sui  ita  reverenter  sit  tractanda  sicut  corpus 
Christi.  28".  Quod  libertas,  quies  et  commodum  faeiunt  locum 
spiritui  saneto  in  homine.  29".  Quod  polluunt  se  corpore  Christi. 


395 

XXXIX. 

Cod.  Maiiac.  311.  foL  91. 

Compilatio  de  novo  Spiritu  hos  continet  100  errores  minus 

tribus. 

Conventicula  f'acere  et  in  secreto  docere  contra  fidem  non 
est  sed  contra  nioduni  evangelicum.  —  —  Quod  dicitur 
quod  bonos  homo  dicere  vere  potest  gratiam  se  habere 
et  non  habere,  contra  principium  primum  omnis  veritatis, 
de  quolibet  vel  negationem  vel  affirmationem  esse  veram 
et  de  nnllo  shniil.  Qaod  dicitor  quod  XX  Pater  Noster 
praevaleant  missae  sacerdotis  contra  dignitatem  est  sacra- 
menti.  Dicere  promissas  orationes  non  debere  solvi  est 
dicere  mendaciiim  licite  posse  fieri.  Quod  dicitur  quod 
alicui  responderit  omni  spiritu  veritas  praesumpcionis  magis 
et  fatuitatis  verbum  est  cj[uam  haeresis.  Dicere  quod  homo 
faciat  mortalis  peccati  actum  sine  peccato ,  praesumpcio 
Machumeti,  qui  hoc  dixit  ut  dicit  Eustachius;  praeterea 
sermo  sibi  repugnat,  facere  enim  mortalis  peccati  actum 
(est)  peccare  et  sie  contingeret  hominem  peccare  sine  peccato. 
Dicere  quod  anima  sit  sumpta  de  substantia  Dei  Manichae- 
orum  haeresis  est  ut  dicit  Aug.  Manichaeus  enini  Deum 
kicis  immortalia  fecisse  de  se  ipso,  haec  haeresis  tanien 
ante  Manichaeum  fuit  quorundam  philosophoruni.  Dicere 
non  debere  suffragia  fieri  pro  animabus  determinatarum 
personarum  nisi  illis  quibus  Deus  cupit,  contra  approba- 
cionem  ecclesiae  est  et  canones  sanctorum.  —  Quod  dicit 
confessionem  venialium  non  esse  necessariam,  verum  est  sed 
non  dicendum,  quia  licet  non  sit  necessaria  tamen  perutilis 
est,  cum  de  talibus  dicatur  quod  bonarum  mentium  est 
ibi  culpam  agnoscere  ubi  culpa  non  est  sed  dispositio  ad 
culpam.  Quod  dicitur  (quod)  .  familiaris  fuerit  suspectis 
et  haeresi  infectis  suspicionem  generat  quod  haereticus  est 
pro  certo  excommunicatus.  Dicere  quod  animus  veniat  ad 
hoc  quod  Deo  (non)  indigebat,  blasphemia  est  in  Deum  quo 
omnis    creatura    indiget    quae    aliter    in    nihilum    decideret. 


396 

Dicere  qnod  animiis  super  caritatem  ascendat  cum  Caritas 
summuin  sit  et  in  via  et  in  patria,  de  haeresi  Pelagii  est 
qni  in  illa  perfeccione  se  posoit,  quae  haeresis  ia  Kicaena 
synodo  condempnata  est.  Dicere  qnod  mulier  facta  sit 
Dens  et  haeresis  est  et  blaspheraia  et  est  de  haeresi  Pela- 
gii sicnt  et  antecedens;  Pelagius  enini  dixit:  non  invideo 
filio  Dei,  qnia  et  ego  qnando  volo  possnm  esse  filins  Dei 
et  Dens;  et  hoc  dicit  Ang.  de  Pelagio.  Idem  est  qnod 
dicitnr  qnod  homo  possit  fieri  Dens.  Ad  idem  redncitnr 
qnod  dicitnr  qnod  homo  ad  talem  statnm  potest  pervenire 
qnod  Dens  in  ipso  omnia  operetnr,  aliqnid  enim  operis 
datnr  natnrae  et  aliqnid  concnpiscentiae  sine  qna  nemo 
est  —  —  qnod  antem  Dens  operetnr  peccatum  blasphemia 
est.  In  idem  redit  qnod  dicitnr  qnod  homo  tantnm  pro- 
ficiat  qnod  sacerdote  non  indigeat;  solins  enim  filii  Dei  est 
clavibus  non  indigere,  Cjnae  sacerdotali  officio  commissae 
sunt,  et  hanc  similitndinem  Dei  praesnmpsit.  Ad  idem 
redit  dicere  non  debere  qnaeri  consilinm  a  viris  litteratis 
sive  de  devocione  sive  de  aliis.  De  eadem  praesumpcione 
Pelagii  est  qni  sunm  sensnm  consilio  scriptnrae  praeposnit, 
dicere  aliqnem  qnod  videat  in  alio  conscientiae  secretnm 
contra  virtntem  evangelii.  unde  (nbi)  dicitnr  qnod  nemo 
novit  cogitationes  nisi  solns  Dens.  De  fntnro  fine  qnalis 
sit,  nemo  potest  scire,  dicit  Ang.  Qnod  dicitnr  qnod  homo 
non  est  bonns  nisi  dimittat  Denm  propter  Denm,  similiter 
de  Pclao;ii  stnltitia  est.  Dicere  haereticnm  esse  in  via 
recta.  de  eadem  haeresi  est  qnae  in  hoc  omnibns  aliis 
haei'esibns  convenit.  Dicere  qnod  aliqnis  pervenerit  ad 
hoc  Cjnod  non  possit  peccare.  similiter  est  de  Pelagii  prae- 
snmpcione.  Dicere  aliqnem  ad  hoc  devenire  posse  qnod 
Sanctos  non  uporteat  revereri.  Pelagii  est.  Item  qnod  anima 
alicnjns  etiam  facientis  eadem  cnm  Christo  aeqnetnr  animae 
Christi,  haeresis  Pelagii  e^t,  cnm  gratia  Christi  sit  nnionis 
ad  esse  quo  vere  dicetnr:  hie  est  homo  Dens:  gratiae  antem 
aliornm  snnt  gratiae  adoptionis,  nt  scilicet  adoptentnr,  non 
nt  sit  (sint)  Dens.  Dicere  qnod  homo  nnitiis  Deo  peccare 
non  possit,  tollere  est   libernm  arbitrinm    ab  homine,    qnod 


397 

dicit  Aug.  esse  haeresin.  Quod  anima  Deo  iinita  deifice- 
tur,  etiam  Pelagii  est,  qui  putabat  se  in  Deum  traiisformari. 
Ad  ideiu  redit  dicere,  quod  homo  jejuniis  et  orationibus 
serviens  Deo  die  ac  nocte  possit  fieri  acqualis  Deo  vel 
anima  fieri  divina.  Dicere  quod  homo  unitus  Deo  sit 
venerandus  ut  Christi  corpus,  et  blasphemum  est  et  Pelagii 
haeresis,  gratia  enim  unionis  praefertur  gratiis  adoptionis; 
unio  enim  divinitatis  ad  corpus  est  immediate  sicut  et  ad 
animam.  In  idem  redit  quod  aliqnis  dicat  se  Deum  in 
Deum  recipere  quando  recipit  sacramentum  altaris,  non  enim 
ipse  est  Dens  per  gratiam  adoptionis  sicut  qui  adoptatur 
vere  non  est  filius.  Ad  idem  est  quod  aliquis  praeferatur 
et  Deo  aequetur,  Pelagius  enim  hoc  KÜxit.  Dicere  quod 
homo  possit  in  devocione  praecellere  beatam  virginem  Pe- 
lagii haeresis  est  eo  quod  b.  Virgo  sola  excepta  sit,  quae 
nunquam  motum  peccati  senserit  qui  devocionem  suam 
impedire  potuerit.  Eiusdem  haeresis  est  dicere  ad  se  non 
pertinere  cogitare  de  parasceve  vel  de  aliis  feriis  quas  cele- 
brat  ecclesia.  Ejusdem  praesumpcionis  est  dicere:  hoc  non 
loquor  ego  sed  Spiritus  in  spiritu.  Quod  dicitur  quod  ora- 
tiones  promissas  non  licet  solvere,  est  mendaciura  in  doc- 
trina  veritatis,    quod  Aug.  üb.  de  mendacio  dicit  esse  per- 

juriosissimum  et  est  etiam  homines  ab  oratione  retrahere. 

Quod  dicitur  ne  secreta  verba  aliis  publicentur  suspectum 
est.  Quod  dicitur  quod  homo  secundum  voluntatem  fiat 
Deus,  de  haeresi  Pelagii  est  expresse.  Quod  dicitur  quod 
cum  corpore  fiat  bonus  homo  (Deus  ober  Christus)  si  in- 
telligitur  per  aequalitatem  sanctitatis  haeresis  Pelagii  est; 
si  intelligitur  localiter  est  fatuitas  et  mendacium.  Qui  dicit 
se  non  comedisse  cum  comedit,  mentitur.  Quod  dicitur 
quod  homo  unitus  Deo  non  habet  sanctos  revereri,  de  errore 
Pelagii  est.  Quod  dicitur:  resurrectio  non  est  futura,  error 
est  Manichei  quem  destruit  Aug.  Quod  dicitur  quod  homo 
unitus  Deo  non  debet  confiteri  etiam  peccatum  mortale  de 
errore  Manichei  est.  Quod  dicitur  quod  homo  elevetur 
cum  corpore  divino  in  altari,  non  posset  esse  nisi  translatus 
quod    f'atuum  est  et  error   et  sapit  haeresin   Pelagii.     Quod 


398 

dicitnr  qnod  homo  iinitus  Deo  licite  possit  tollere  rem 
alterius,  inendacium  est  in  doctrina  veritatis.  Quod  dicitur 
quod  homo  nnitiis  Deo  non  debet  jejnnare  vel  orare  Pela- 
gii  error  est.  Quod  dicitur  quod  nee  angelus  sit  nee  Dae- 
mon  de  antiqua  haeresi  est  Essaeorum.  Quod  autem 
dieitur  purgatorium  et  infernus  non  esse  —  quod  dicit 
divinitatem  separatam  esse  a  eorpore  Christi,  de  haeresi 
est  Nestorii  et  Eutychis  et  Pauli  eujusdam  Samothei.  Dieere 
quod  homine  eomedente  Dens  comedit  blasphemia  est  et 
haeresis  Pelagiana.  Dieere  quod  orationes  jejunia  confes- 
siones  peccatorum  impediant  bonum  hominem,  mendaeium 
est  in  doctrina  veritatis.  Dieere  quod  sanguis  boni  homi- 
nis venerandus  est  iit  sanguis  Christi,  haeresis  Pelagii  est. 
Dieere  quod  lieite  eomedantur  tempore  jejunii  prohibita  ab 
eeelesia  ut  sunt  caseus  et  ova,  haeresis  Pelagii  et  est  contra 
claves  eeclesiae.  Dieere  quod  soluta  eoneumbendo  cum 
soluto  non  plus  peecat  quam  admittendo  matrimonialiter 
convinetum,  haeresis  est  Joviniani ,  cujus  haeresis  est  a 
Maniehaeis  propagata  ut  dicit  Hieron.  e.  Jovin.  Dieere 
quod  puerum  ex  lieito  concubitu  pariens  sine  macula  sit, 
est  praedieare  coneupiscentiam  maeulam  non  esse,  haeresis 
est  eujusdam  Juliani  qui  fuit  diseipulus  Pelagii  ut  dicit 
Aug.  e.  Jul.  Pelag.  Dieere  peecatum  non  esse  peeeatum 
error  Pelagii  est  et  mendaeium  in  doctrina  veritatis.  — 
Dieere  quod  ad  hoc  perveniat  homo  quod  Dens  per  eum 
omnia  operetur,  Pelagii  haeresis  est.  *)  In  filio  Dei  et 
Arrianum  est  et  Pelagianum  quia  etiam  Pelagius  Arrianus 
fuit,  ut  dicit  Aug.  Dieere  vero  spiritum  s.  esse  nego- 
ciatorcm  et  dieere  spiritum  s.  esse  servum  vel  ministrum 
Nestorii  est  haeresis.  Dieere  cpiod  homo  aequetur  Patri  et 
transeendat  Filium  non  tantum  haeresis  Pelagii  est  sed 
etiam  dyabolicum.  —  Dieere  Christum  non  doluisse  in 
passione  est  dieere  quod  Christus  non  fuerit  homo  nisi 
Phantasma  et  hoc  est  haeresis  Nestorii  et  Eutychis.  Dieere 
quod  angeli  non  sunt  lapsi  de  eoelo  contra  veritatem  evang. 

*)  Sücfe. 


399 

est.  —  Est  autem  de  haeresi  Essaeorum.  Dicere  quod 
nihil  sit  peccatiim  nisi  quod  reputatur  peccatnm  haeresis 
Pelaixii  est.  Dicere  anefelos  non  esse  nisi  virtutes  haeresis 
est  Essaeorum.  Dicei-e  quod  hoc  quod  fit  sub*)  cingulo 
a  bonis  non  sit  peccatum  haeresis  est  Elyonistae  qui  fuit 
discipulus  Juliani  et  Pelagiani.  Dicere  peccare  bonum  con- 
fitendo  sacerdoti,  contra  veritatem  evangelicam  est.  —  Dicere 
non  oportere  inclinari  corpori  Christi  eo  quod  homo  Deus 
sit,  Pelagii  est.  Dicere  quod  quidquid  faciunt  homines 
ex  Dei  ordinatione  faciunt,  haeresis  est  eorum  qui  dicunt 
omnia  provenire  ex  necessitate  et  nihil  ex  permissione  di- 
vina,  et  est  error  cujusdam  Alexandri.  Dicere  non  esse 
memorandam  passionem  Christi  Domini,  et  impiissimum  est 
et  haereticum,  cum  nihil  ita  sit  memorandum.  —  —  Quod 
de  morte  patris  et  matris  non  dolendum  nee  pro  animabus 
eorura  orandum ,  et  inhumanum  est  et  errorem  continet 
Manichaei  qui  dixit  sufFragia  animabus  non  prodesse.  Dicere 
bono  homini  non  esse  peccatum  pejerare  et  mentiri,  cum 
illi  plus  peccatum  sit  quam  alii,  Pelagii  est  insania  qui 
impeccabilem  dicit  hominem.  Dicere  quod  parvum  sit  beatae 
Virginis  meritum  eo  quod  homo  super  Deum  possit  ascen- 
dere,  blasphemia  est  et  Pelagiana  haeresis  et  dyabolica  prae- 
sumtio.  Non  andere  dicere  id  quod  reputas  apud  haereti- 
cos,  latebras  est  quaerere  propter  doctrinae  turpitudinem. 
Dicere  quod  (homo)  admittatur  ad  amplexum  divinitatis 
et  tunc  detur  potestas  faciendi  quod  vult  Pelagianum  est. 
Dicere  quod  melius  est  hominem  unum  ad  talem  perfec- 
tionem  (pervenire)  quam  centum  claustra  constituere  fatuum 
est  et  Pelagianum.  Dicere  quod  homo  possit  ti-anscendere 
beatae  virginis  meritum  et  fieri  Deus  et  Deo  non  indigere, 
Pelagii  insania  est,  et  quod  opus  peccati  peccatum  non  sit 
bono  homini,  doctrina  Pelagii  est.  Quod  angelus  vero  non 
cecidisset  si  bona  intentione  fecisset  id  quod  fecit  haeresis 
Manichaei  est.  Dicere  quod  omnis  creatura  sit  Deus  haere- 
sis Alexandri  est  qui   dixit  materiam  primam    et  Deum    et 


*)  Gretser:  sub  angelo. 


400 

noym  (rovi)  hoc  est  mentem  esse  in  substantia;  quem  postea 
qiiidam.  David  de  Dynanto  secutus  est  qui  temporibiis 
nostris  pro  hac  haeresi  de  Francia  fugatus  est  et  punitiis 
fuisset,  si  fuisset  deprehensus.  Dicere  hominem  Deimi  esse 
et  ideo  non  esse  tangendum,  Pelagiana  vesania  est.  Dicere 
homiuem  debere  abstinere  ab  exterioribus  et  sequi  responsa 
Spiritus  intra  se  haeresis  est  cujusdam,  qui  fuit  de  Argen- 
tina*), quam  Innoc.  lU.  coudemnavit.  Dicere  quod  con- 
fessio  impedit  perfectionem  est  contradicere  clavibus  eccle- 
siae,  quod  de  errore  Manicbaeorum  propagatum  est.  Dicere 
quod  homo  translatus  in  Deum  et  peccans  mortaliter  ex  pec- 
cato  adminiculum  ad  Deum  (habet),  si  per  se  intelligatur,  ab- 
surdum est,  si  per  accideus,  quia  scihcet  fortior  resurgat, 
dubium  est  et  simpHcibus  dicendum  non  est  qui  intus  per 
se  et  per  accidens  distinguere  nesciunt;  peccans  enim  mor- 
taliter per  se  habet  causam  cadendi  et  a  Deo  recedendi, 
adminicuhmi  autem  ad  Deum  redeundi  non  habet  nisi  per 
accidens  non  peccati  sed  poenitentis,  quia  scilicet  habet 
materiam  majoris  doloris.  Dicere  oscula  virorum  et  muli- 
erum  sohitorum  non  esse  peccatum,  mentiri  est  in  doctrina 
veritatis.  —  Dicere  quod  dyabohis  non  afficit  animam  dul- 
cedine,  mentiri  est  in  doctrina  veritatis.  —  Dicere  homi- 
nem liberum  esse  a  X  praeceptis^  mendacium  est  in  doctrina 
veritatis.  —  Dicere  quod  communicans  quando  ab  homine**) 
vadit,  Deum  ad  Deum  portat,  est  Pelagii  haeresis.  Dicere 
sanguinem  hominis  aequandum  esse  sanguini  Christi  et  vir- 
tutibus  non  provehi  nee  peccatis  impediri,  Pelagianum  est. 
Dicere  quod  recepit  gratiam  majorem  quam  homo  habuit 
vel  habiturus  sit,  Pelagii  insania  est  et  fatuitas.  Dicere  non 
esse  cogitandum  de  peccatis  commissis,  mendacium  contra 
doctrinam  veritatis  est.  —  Dicere  in  Kecia  (Rhaetia)  esse 
veritatem,  haeresis  Donati  est,  qui  dixit  Deum  esse  in  Africa 
et  non  alibi.  Dicere  quod  orationes  cedant  bonis  et  non 
peccatoribus  mendacium  est  contra  doctrinae  veritatem,  cum 


*)  Gretser:  cujusdam  Orileni  (i.  e.  Ortliebi). 
**)  Gretser:  ft.  ab  homine:  ad  communiouem. 


401 

Stephanus  Paulo  primam  gratiam  impetravit  ut  dicit  Ambr. 
Dicere  quod  aliqna  latet  puerum  Jesum  cum  matre  usque 
ad  lassitudinem  et  defectum *),  fatuitas  est  verbeiibus  potius 
quam  (verbis)  corrigenda.  Dicere  Dominum  non  laniatum 
fuisse  in  passione  Manichaei  haeresis  est.  Dicere  ancillam 
vel  servum  posse  dare  res  Domini  sui  sine  licentia,  menda- 
cium  est  contra  doctrinam  veritatis  et  est  haeresis  Nicolai- 
tarum qui  dicebant  omnia  esse  communia.  Dicere  Beatam 
(Virginem)  digne  inclinari  bomini,  blasphemia  est  et  Pelagii 
haeresis.  Dicere  quod  homo  in  via  sie  proficere  possit  ut 
impeccabilis  (fiat),  mendacium  in  doctrina  veritatis.  Item 
quod  ita  deificetur  de  salute  aliquis  quod  peccata  ei  nocere 
non  possint,  mendacium  est  in  doctrina  veritatis.  —  Dicere 
animam  esse  aeternam  cum  Deo  haeresis  Socratis  est. 
Dicere  animam  esse  de  substantia  Dei  haeresis  est  Manichaei. 
Dicere  quod  quinque  puerorum  (mater)  virgo  possit  esse, 
Joviniani  est  haeresis. 

Primo  dicunt  quod  quilibet  homo  quantumcunque  pec- 
caverit,  possit  uno  anno  praecellere  dignitatem  et  meritum 
S.  Pauli,  S.  Mariae  Magdalenae,  S.  Job.  Baptistae  vel  cujus- 
libet  alterius  sancti  et  etiam  genitricem  Dei  vel  ipsum  Je- 
sum Christum.  Item  quod  nullo  modo  sit  Jesum  Christum 
vulneratum  fuisse  vel  etiam  in  passione  doluisse.  Item 
quod  tan  tum  uniri  possit  Deo,  quod  de  cetero  quidquid 
faciat  homo  (non)  peccet.  Item  quod  non  sint  angeli  nisi 
tantum  virtutes  hominum,  etiam  quod  non  sint  daemones 
nisi  vicia  et  peccata  hominum.  Item  quod  non  sit  infernus. 
Item  omnis  creatura  plene  sit  Dens.  Item  quod  angeli  non 
cecidissent  si  debito  modo  cum  Lucifero  in  conspiracione 
processissent.  Item  quod  homo  unitus  sicut  ipsi  uniuntur 
non  teneatur  deferre  honorem  vel  reverenciam  sanctis  vel 
Dei  diem  peragere  in  jejuniorum  observanciis  et  similibus. 
Item  quod  unitus  Deo  audacter  possit  explere  libidinem 
carnis  per  qualemcunque  modum  etiam  retrorsum  mutuoque 
sexu.    Item  quod  non  sit  resurrectio  credenda.    Item  bonum 


*)  ^iev  ift  ettüaS  augcjefatteii. 
S^öÜinger,  ®efc^,  t>,  Letten.    iTofumente.  26 


402 

liominem  non  oporteat  confiteri  peccata  sim  quamvis  magna, 
sed  tantiim  recitare  alteri  bono  bomini,  vel  coram  Deo  in 
secreto  cordis  sui  dicat:  ego  peccavi.  Item  qnod  diciint 
se  in  elevacione  Cbristi  vere  ibidem  levaii  et  quod  stando 
vel  siirgendo  reverentiam  exbibeant  sibi,  boc  faciunt  ne 
scandalizentur  bomines.  Item  quod  bomines  impediant  et 
retardent  perfeccionem  etbonitatem  per  jejunia;,  flagellationem. 
discipbnas,  vigibas  et  aba  similia.  Item  quod  bomines  non 
debent  insistere  laboribus  sed  videre  et  vacare  quam  sua- 
vis  sit  Dominus.  Item  quod  orationes  non  valeaut  quae 
fiunt  infra  opera  manuaba  bominis.  Item  quod  bcite  et 
absque  peccato  et  timore  possint  removere  rem  abenam 
invito  Domino.  Item  quod  absque  peccato  in  secreto  come- 
dant  quoties  vobmt  et  quidquid  babent.  Item  quod  non 
sit  necesse  in  confessione  gesta  dicere  peccatorum  sed 
sufficere  dicunt  sie  dicere:  peccavi.  Item  quod  non  debeant 
revelare  viris  bteratis  gratiam  quam  babent,  quia  nesciant 
quid  seit  non  reeognoseentes  nisi  per  pellem  vitubnam,  ipsi 
vero  per  experientiam  divinam  quam  sugere  se  dicunt  de 
dulcedine  divina.  Item  quod  non  timeant  nee  doleant,  si 
labantur  in  peccata  quabaeunque,  quia  Dens  praeordina- 
verit  et  quod  praeordinationem  divinam  nubus  debeat  im- 
pedire,  et  cpiod  de  malo  tantum  gaudeant  quantum  de  bono, 
et  quidquid  bomini  evenerit  quod  Deo  praeordinante  fiat 
et  sit.  Item  quod  nunquam  cogitare  debent  de  passione 
Cbristi  qui  vobmt  perfecti  apud  eos  fieri.  Item  quod  pec- 
cata commissa  non  debent  recooitare  cum  amaritudine  et 
dolore ,  similiter  dies  elapeos  in  vanitate ,  quia  per  talem 
dolorem  gratia  ipsorum  plenior  retardatur.  Item  quod  san- 
guis  boni  bominis  sicut  sunt  ipsi  vel  superfluitates  suae  si 
posset  etiam  credi,  ita  reverenter  deberent  venerari  sicut  in 
altari  corpus  et  sanguis  Jesu  Cbristi.  Item  quod  libertas, 
mala  et  quies  et  commodum  corporale  faciant  locum  et  in- 
habitacionem  in  bomine  spiritui  saneto. 


403 


XL. 

De  Beghardis.    Cod.  4201  bev  Stener  ^ofHüItotf;ef. 

Nefandi ,  qui  se  ipsos  nominant  fratres  de  altissima 
paiipertate,  dicnnt  et  af'firmant  se  imitari  vestigia  C'hristi  et 
tenere  evangelium.  Item  dicnnt  se  nihil  habere  nee  in  pro- 
prio nee  in  commnni.  Et  in  hoc  vitam  suam  et  modum 
vivendi  praeferunt  statui  apostolornm.  Item  dicnnt  qnod  in 
vestimentis  snis  et  in  rebns  aliis ,  qnibns  ntuntur ,  non  ha- 
bent  proprietatis  ant  dominii  nee  aliqnis  est  dominus  suarum 
reVum  nisi  solns  Dens.  Item  nbi  habent  domos,  reguntur 
per  unnm,  quem  non  vocant  praelatnm  vel  magistrum  sen 
doctorem  neque  rectorem ,  sed  servum.  Et  ille  servns  de 
eleemosyna ,  qnae  datnr  eis ,  ordinat  et  distribuit  inter  eos, 
sicnt  sibi  placet.  Item  singuHs  annis  phnies  et  in  phiribus 
locis  sub  praetextu  peregrinationis  vel  snb  pallio  capitulo- 
rnm  praedictornm  minornm  de  heremitoriis  congregantur  et 
in  congregationibus  snis  per  aliqnos  paucornm  clericornm, 
decem  duntaxat  vel  circa,  qui  prndentiores  inter  eos  repu- 
tantnr,  regnlant,  qnantnm  ad  victnalia  et  hnjusmodi  magis 
convenit  servare  et  viginti  circiter  faciunt  ordinationes  se- 
crete  ad  partem,  qnas  non  revelant  omnibns,  sed  aliquibus, 
quos  reputant  in  secta  sua  magis  confirmatos  sen  nt  verins 
dicamns  obstinatos.  Item  specialiter  faciunt  ordinationem, 
qualiter  procedendo  per  terram  se  ipsos  gerere  debeant  et 
qualiter  domos  snas  sen  diverticula  relinquant  et  ad  aliorum. 
domus  sub  specie  simulatae  sanctitatis  vadant  et  illis  .  . 
verba  exquisitae  seductionis  praedicent  et  proponant.  Item 
quis  in  eorum  latibulis  aut  conventiculis  debeat  onera  do- 
mestica  gerere  aut  praesidere.  Et  ut  illorum  vocatur  verbis, 
quis  debeat  aliorum  servns  esse.  Item  in  praedictis  congre- 
gationibus est  nt  aliqnis  qui  magister  reputatnr  inter  eos 
dicat  eis  haec  verba  vel  similia:  Quis  congregavit  nos  in 
loco  isto?  Nam  aliae  congregationes  religiosorum  quae  sunt 
in  mundo  fiunt  per  Romanam  ecclesiam  et  papam.  Sed  nee 
papa    nee  Romana   nunc    degens    ecclesia   nos    congregavit. 

26* 


404 

Nos  enim  videmus  quod  cleius  ecclesiae Romanae  nos  per- 
seqiütur,  dispergit  pro  posse  et  non  congregat.  Quare  Spi- 
ritus Dei  nos  congregat  et  siunns  a  spiritu  sancto  congre- 
gati.  Item  dicunt  contra  religiosos,  quod  jeligiosi  non  sunt 
veri  imitatores  J.  Christi  et  observatores  evangelicae  pau- 
pertatis  sicut  ipsi.  Item  notorium  est ,  quod  ipsi  Begardi 
sunt  a  communi  conversatione  hominum,  vita,  moribus,  Ser- 
mone ac  laboribus  districti  seu  difierentes.  Item  quando 
primo  assumunt  habitum  wegardicum ,  modus  eorum  talis 
est,  quod  iste,  qui  vult  assumere  habitum  venit  ad  praeseu- 
tiam  aliorum  et  genu  flexo  petit-admitti  ad  societatem  ipso- 
rum,  dicens  quod  desideret  esse  pauper  et  ut  de  manu  il- 
lius,  qui  major  reputatur  inter  eos,  recipiat  mantellum  seu 
caphardum  vel  alium  habitum,  qui  ei  datur.  Et  ipse  qui 
habitum  recipit  si  aliquid  habet  quod  suum  sit,  vohiptati 
illius  et  aliorum  exponit.  Talis  est  communiter  modus 
eorum,  licet  aliqui  motu  proprio  ipsum  habitum  per  se 
ipsos  assumant ,  qui  societati  eorum  postea  conjunguntur. 
Item  dicunt  et  affirmant,  cpiod  ipsi  non  tenentur  (nee)  de- 
bent  alicui  credere  contra  conscientiam  suam  nee  ho- 
mini*)  mortali  nee  sanctis  paradisi.  Item  quod  ipsi  non 
possunt  excommunicari  a  papa  seu  a  quocunque  alio  prae- 
lato  contra  conscientiam  suam.  Item  quod  ipsi  non  tenen- 
tur *obedire  alicui  praelato  ecclesiae  constra  statum  illum, 
quem  assumserunt  et  secundum  quem  vivunt,  dicentes  quod 
contra  evangelium  nee  papae  nee  alii  debent  obedire.  Item 
dicunt,  si  excommunicationis  sententia  feratur  in  ipsos,  nisi 
statum  suum  dimittant ,  talis  excommunicatio  nee  tenenda 
nee  timenda  est.  In  praedictis  et  pluribus  aliis  eorum  ver- 
bis  de  facto  apparet ,  quod  ipsi  Beghardi  claves  ecclesiae 
et  ecclesiae  Jurisdictionen^  contemnunt.  Item  dicunt  quod 
jndici  ecclesiae  clericali  vel  saeculari  (non)  est  revelandum 
illud  de  quo  aliquis  sacramentaliter  est  confessus ,  etiamsi 
sit  publicum  et  notorium.  Nee  est  intelligendum  quod  ipsi 
dicunt ,  quod  confessor  non  debet  illud  quod  audit  in  con- 

*)  Un&eut(ic^. 


405 

fessione  revelare,  quantumounque  sitnotoriiim,  etiamsi  fuerit 
in  judicio  super  hoc  requisitus.  Item  dicunt  et  affirmant 
qiiod  nullus  judex  saecularis  vel  ecclesiasticus  potest  ali- 
quem  compellere  (ad)  recognoscendum  tale  factum ,  quan- 
tumcunque  sit  publicum  et  notorium,  et  quod  si  ad  hoc  re- 
cognoscendum compellerent  aliquem ,  peccarent  mortaliter. 
Item  plures  ipsorum  dicunt  quod  non  est  occidendum  in 
quocunque  casu  etiam  pro  justitia  contra  latrones^  homici- 
das,  haereticos  et  alios  maleficos  exequenda  .  .  Item  qui- 
dam  dicunt  decretum,  quod  haereticus  est  qui  aliter  sacram 
scriptiiram  exponit,  quam  Spiritus  sanctus  efflagitat.  Ipsi 
exponunt  verba  evangelii  de  juramento  contra  glossas  ordi- 
narias  et  expositiones  sanctorum  doctorum ,  quorum  dicta 
ab  ecclesia  sunt  approbata.  Item  quando  ipsi  examinantur, 
ndlo  modo  volunt  complices  revelare,  dicentes  quod  ipsi 
crederent  se  peccare  mortaliter,  si  ipsi  dicerent  aliquid, 
unde  alius  aliquid  mali  postea  pateretur.  Item  ex  ista  mala 
radice  affirmant ,  quod  pro  quacunque  veritate  affirmanda 
non  debent  jurare  supra  sancta  Dei  evangelia  manu  tacta 
allegantes  illud  evangelii.  Item  si  excommunicationis  sen- 
tentia  contra  eos  proferatur  in  scriptis ,  nisi  jurent  super 
evangelia  de  veritate  dicenda,  unde  non  reputant  se  excom- 
municatos  nee  obediunt,  sed  obedire  contemnunt.  Item  si 
contingat  eos  jurare,  aut  ipsi  ficte  jurant  sub  aliqua  inten- 
tione  decipiendi  judicem,  qui  ipsos  jurare  compellit,  aut  si 
ipsi  veraciter  jurant,  praestituunt  sibi  certum  numerum  ju- 
ramentorum  puta  tria  vel  quatuor  et  tunc  ad  interrogationes 
respondent  cum  mendaciis,  nee  de  talibus  mendaciis  consci- 
entiam  faciunt,  sed  ultra  illum  numerum  praestitutum  nullo 
modo  jurant  nisi  ficte  vel  simulate.  Item  licet  ipsi  videan- 
tur  pluries  sacramentaliter  confiteri  (unlefer(id))  de  praedictis 
Omnibus  non  confitentur,  quum  in  his  non  credunt  se  pec- 
care, sicut  apparuit  manifeste  in  Beghardis  nuper  in  Metis 
combustis.  Item  si  contingat  quod  cum  aliqua  instantia  in 
judicio  ut  jurent  super  evangelia  de  veritate  dicenda ,  re- 
spondent quod  non  jurabunt  nisi  sicut  Christus  juravit: 
Amen,  amen  dico  vobis,  vel:    vere,  vere  dico,  vel:  in  veri- 


406 

täte  dico.  Item  licet  isti  praevidcrint  se  in  articiilo  mortis 
.  .  .  nunqnam  confiteri  voluernnt  dato  quod  ad  hoc  .  .  .  . 
et  oblata  eis  copia  confessionis.  Item  in  articulo  mortis  non 
fuit  aliquis  inter  ipsos ,  qui  beatam  Virginem  vel  Sanctos 
aliquos  precibus  invocaret  aut  qui  circumstantes  ut  pro 
ipsis  orarent  aliquatenus  imploraret,  per  quod  probaverunt 
manifeste  se  in  sua  malitia  obstinatos. 

Isti  articuli  inventi  fuerunt  in  examinatione  Beghardo- 
rum  haereticorum  combustorum  in  Metis  per  D.  Episcopum 
Metensem  et  fratrem  Garinum  inquisitorem  haereticae  pra- 
vitatis.     Anno  1334. 


XLI. 

ÄU0  einer  ^anl)|*cl)rift  ber  frankfurter  <StttbtbibUotl)ek. 

(15te^  3a^r^.) 

Ex  hoc  sequitur  tales  haereticos  errare  qui  nee  missi 
nee  in  sacerdotes  consecrati  dicunt  se  habere  potestatem 
consecrandi  et  absolvendi ,  sacramenta  conferendi  propter 
eorum  jactantiam  et  fictam  sanctitatem,  sicut  aliqui  haere- 
tici  in  Pigwia  damnati  et  judicio  seculari  traditi  dixerunt, 
quemque  hominem  sanctum  sive  virum  sive  mulierem  ta- 
lem  habere  potestatem  et  quandocunque  dicerent  ad  homi- 
nem: tu  es  absolutus  a  peccatis,  tunc  ille  in  veritate  debe- 
ret  se  teuere  pro  absoluto  nee  esse  necessarium  currere  ad 
sacerdotem  pro  absolutione. 

Nunc  igitur  dubio  hoc  discusso  ulterius  ad  chiriorem 
volpium  notitiam  procedamus  et  eas  in  foveis  astutiae  com- 
prehendamus,  et  ne  ignorantia  taedium  generet,  ipsas  nomi- 
natim  describamus.  Testante  Clementina  „Ad  nostrum"  de 
haereticis  et  Glementina:  „Cum  de  quibusdam^"  sunt  in 
Alemanniae  partibus  utriusque  sexus  homines  natura  sed 
volpes  vel  partes  volpium  astutia  qui  Beckardi  et  Begi- 
nae  volgariter  appellantur  quorum  errores  et  articuli  non 
solum  ab  ecclesia  reprobati  et  tanquäm  haeretici  reputati, 
sed  etiam  sectae    perpetuo    anathemate   condemnatae    sectae 


407 

s.  sequelae  vel  sectae  divisiones  qnibus  ut  haereticos  in- 
sectantur  vel  se  a  commiuii  homimmi  fidelium  observationc 
per  speciales  ritus  et  vivendi  modos  seqiiestrant  et  segre- 
gant,  tenentes  modiiin  vivendi  singnlarem  in  convivendo, 
cohabitando,  incedendo,  loquendo,  vestiendo,  quasi  novum 
ordinem  adinvenientes  et  contra  suam  antiquam  religionem 
novam  non  approbatam  sed  potiiis  sectam  reprobatam  sibi 
pertinaciter  in  contemtum  S.  M.  ecclesiae  assumentes  et 
mukös  simplices  eidem  sectae  suis  fraudulentis  deceptioni- 
bus  incorporantes.  Hos  ut  dicit  Bonif.  P.  IX.  in  quadam 
constitutione  nova  contra  tales  emissa,  quae  incipit:  „Ad 
perpet.  rei  memoriam,"  populus  vulgariter  Beckard os  vel 
Lulhardos  et  Beginas  appellat,  ipsi  autem  seipsos  pau- 
peres  Fratricellos  vel  pauperes  puerulos  seu  Swestriones 
vocant,  habentes  Superiores  quos  procuratores  vel  Martas 
vocant,  sub  quorum  habitu  et  ritu  vivendi  ante  centum  an- 
nos  usque  in  praesentiarum ,  ut  idem  Papa  dicit,  semper 
haereses  et  haeretici  latitaverunt ,  et  in  diversis  civitatibus 
pertinaces  reperti  judicio  seculari  traditi  sunt  et  concremati; 
contra  quos  plures  canones  et  constitutiones  tarn  a  R.  Pon- 
tificibus  quam  a  Karolo  clarae  memoriae  IVto  R.  Imp.  edi- 
tae  sunt,  qui  pro  officio  Inquisitorum  commissiones  multas 
cum  diversis  munimentis  ediderunt  et  inquisitoribus  extermi- 
nare  commiserunt,  quibus  omnibus  non  obstantibus  zizania 
haec  de  die  in  diem  crescit  nee  exstirpatur,  forte  figurati 
per  Jebuseos  quos  filii  Israel  cxterminare  non  potuerunt. 
Sed  tamen  sciendum  est  quod  in  Alemanniae  partibus  etiam 
in  domibus  paternis  habitantes  de  paterna  haereditate  et 
manuum  laboribus  viventes  nullam  sino;ularitatem  nee  ritum 
vel  modum  vivendi  praetendentes,  nisi  quod  solum  peplatae 
quasi  similiter  praedictis  incedunt,  nee  in  conventibus  habi- 
tantes nee  statutis  ecclesiae  in  aliquo  rebellizantes,  plebanis 
per  omnia  obedientes  et  in  castitate  mentis  et  corporis  vi- 
ventes Beginae  vocantur.  Simüiter  et  viri  aliqui  devoti 
griseas  vestes  portantes  Beckliardi  nominantur.  Sunt  et 
alii  utriusque  sexus  certam  regulam  sicut  tertiam  vel  aliam 
S.  Francisci  assumentes,  nulluni  praedictorum  in  se  haben- 


408 

tes  nee  condemnatis  Beckardis  et  Beginis  se  conforraantes 
de  quibus  ad  praesens  non  loqnor.  quia  non  credo  tales  in 
Clementinis  praedictis  comprehensas.  Loqnor  ergo  de  his 
utriusque  sexus  hominibus,  qni  licet  niillani  approbatam  re- 
Jigionem  assnmant  vel  assnmere  velint ,  nt  niagis  suae  va- 
cent  propriae  voluntati  et  minns  ad  obedientiam  et  discipli- 
nam  astringantur.  unitbrmitatem  tenent  in  vestitn.  congrega- 
tionem  conventiialem  in  convictu  faeinnt ,  snperioribus  Vo- 
tum in  introitii,  a  qnibus  et  radnntnr,  vestibus  nnicoloribus 
vestinntur.  peplis  singnlaribns  velantur.  crncibus  signantur, 
cincrulis  latentibns  snbtiis  strinizuntur  ad  continentiam  et 
paupertatem  in  manns  superioris  ejusdem  sectae  promissam 
compellnntur.  habentes  singularem  incessum  nt  bini,  terni. 
nt  grnes  vel  gregatim.  nt  semper  alii  praecedant,  alii  linea-  !| 

liter  inseqnantur:  et  idem  similiter  observant  mendicando 
ante  fores  ecclesiarnm  vel  intus  genua  flectendo  vel  alias  in 
sedibns  stando.  Habent  etiam  quasi  lingnagium  speciale, 
utentes  aliqnibns  terminis  et  signis  ut  niagis  cognoscantur, 
utpote  quia  nbi  alii  dicnnt  se  peccasse ,  illi  dicnnt ,  mea 
culpa;  ubi  alii  dicnnt  honorDeo.  ipsi  dicnnt:  Deo  sit  laus; 
nbi  alii  dicunt:  ego  sum  pauper  homo.  dicnnt:  ego  sum  pau- 
per  puer:  ubi  alii  dicunt:  habemus  temptationes,  ipsi  dicunt : 
habemns  pressuram;  ubi  alii  dicunt,  se  scandalizari ,  ipsi 
dicunt .  se  imaginem  rei  suscipere.  Aliqui  etiam  illorum 
nonnisi  impersonaliter  loquuntur.  ut  ubi  nos  dicimus:  dico 
tibi,  ipsi  dicunt:  dicitur  tibi,  ubi  nos  dicimus:  habeo  noti- 
tiam  illius.  illi  dicunt:  noscitur  imago  ejus,  et  ita  de  mul- 
tis  aliis,  fignrati  per  filios  Judaeorum  transgredientes  legem 
Domini  in  receptione  mulierum  alienigenarum.  qni  ex 
media  parte  loquebantur  exotice  et  nesciebant  loqui  judaice, 
imo  maledicti.  (Xehem.  ult.).  Dicunt  se  sequi  vitam  Christi 
et  apostolorum  et  se  esse  ecclesiam .  uuUos  sanctos  tenent 
nisi  suae  sectae  honiines.  Duodecim  fuerunt  apostoli  et 
omnes  peccaverunt  et  a  Domino  fugierunt,  inter  quos  etiam 
nnus  dvabolus  repertus  est;  duodecim  ülii  Jacob  et  solum 
unus  probus.  et  illi  in  tanto  numero  se  sanctos  pronunciant, 
alios  vel  judicant.  vel  ipsis  detiahunt.  vel  grossam  creatu- 


409 

ram  diciint,  vel  immundani  vitam  gerere  fatentnr.  Magistros 
s.  theologiae  et  literatos  viros  et  maxirxie  praedicatores  ve- 
ritatis  sectam  eorum  non  laudantes  persequuntur  et  odiunt 
et,  quantumcunqiie  literati  sint,  eis  plenarie  vitam  suam  re- 
velare  nolnnt,  et  si  bene  informati,  doctrinam  non  sequun- 
tur.  Dicnnt  se  paiiperes  bonos  piieios,  fratres  vel  fratricel- 
los,  Sorores  vel  Swestriones,  castos  et  criicis  Christi  imita- 
tores  et  per.  conseqnens  vitam  eorum  omni  statin  ecelesiae 
praef'erendam ;  mendicitatem  requirunt  ad  statum  perfectionis. 
et ,  licet  riisticani ,  labores  corporales  subterfugiunt ,  di- 
centes  se  volatilia  coeli  qui  neque  laborant  neque  nent ,  et 
si  non  coarctarentur  aliqualiter  per  praedicatores  ad  labo- 
randum  indiicentes ,  nihil  corporaliter  laborarent.  Nunc 
autem  laborare  incipiunt  in  his  quae  non  multum  gravant, 
et  sibi  solis  vel  fautoribus  vel  fautricibus  eorum  ,  a  quibus 
magis  emolumentum  sperant ,  buttas  faciunt  et  tunicas  ali- 
quas  consuunt,  prohibentes  stricte  ne  aliquis  simpliciter  de 
artificio  vivat  utpote  ne  sutor  aliquis  calceos  faciat  vel  sar- 
tor  sarciat,  et  ita  de  aliis.  Et  quia  ut  dixi  se  sanctos  fa- 
tentur  mandatorum  Dei  observatores ,  excommunicationes 
quascunque  non  curant,  dicentes  sanctos  homines  non 
posse  excommunicari  et  ad  hoc  astruendum  dicunt :  Judaei 
Christum  etiam  extra  synagogas  fecerunt,  non  autem  excom- 
municare  potuerunt.  Ex  eodem  fimdamento  habitacula  sua 
domos  Dei  nominant,  nee  sufficit  eis  una  crux  Christi,  sed 
pluribus  crucibus  ad  visum  hominum  signant,  ut  magis  (;ru- 
cis  Christi  imitatores  judicentur.  Ex  eodem  fundamento 
pluries  communicant  et  ad  communionem  omnes  dispositos 
vel  indispositos  in  diebus  dominicis  arctant.  Et  si  essent 
volentes  eis  ministrare,  aliqui  et  aliquae  dignos  se  reputa- 
rent  omni  die  ad  communicandum.  Et  licet  pluries  com- 
municent,  tamen  in  deportatione  corporis  Christi  ad  domus 
intirmorum,  licet  subsequentibus  ecclesia  Rom.  plures  indul- 
gentias  ad  hoc  dederit,  minime  cum  aliis  fidelibus  sacerdo- 
tem  associant ,  sed  medio  tempore  meliora  facere  affirmant, 
et  nee  corpori  Christi  reverentiam  faciunt  nee  indulgentias 
curant.     Certum    est    quod    aliqui    in    elevatione    corporis 


410 

Cliristi  capncia  non  totaliter  sed  solum  detectis  frontibus 
deponunt,  aliqui  sola  labia  moventes  nee  se  inclinant,  nee 
corpus  Christi  adorant.  Cognovi  aliquos  ejiisdem  sectae  ho- 
mines  qiü  post  consecrationem  a  sacerdote  secimdiim  for- 
mam  ecdesiae  factam  dixeriint,  se  non  credere  esse  verum 
corpus  Christi  sub  speciebus  panis,  sed  quandam  occultam 
satanitatem.*)  Alii  sacerdotem  in  mortali  constitutum  posse 
consecrare  negabant.  Indulgentias  non  visitant  nisi  ad  con- 
cilia  congreganda  ycI  eleemosynas  congregandas  vel  ad 
sectam  dilatandam.  In  mendicando  similiter  tenent  sini^ula- 
ritatem,  ut  grues  incedunt,  voces  altiores  et  bassiores,  gros- 
siores  et  graciliores  secundum  sub  et  supra  formant,  et  ali- 
qui non  ad  domos  sed  in  plateis  mendicant ,  per  medium 
platearum  incedentes  panem  propter  Deum  petunt,  nee  mo- 
dum  aliorum  pauperum  sequimtur.  Nunquam  in  honorem 
b.  Virginis  et  aliorum  sanctorum  vel  s.  crucis  etiam  in  fe- 
stivitatibus  eorundem  eleemosynas  petunt.  Alios  pauperes 
quos  elvange  (sie)  pauperes  vocant,  utpote  coecos,  claudos, 
leprosos,  surdos,  incarceratos  et  confraetos  penitus  abhomi- 
nantur,  nee  cum  eis  eleemosynas  dividunt,  nee  hospitantur 
pauperes ,  at  suae  sectae  quos  sanctos  reputant  advenientes 
cum  gaudio  suseipiunt,  pedes  lavant,  hospitantur,  et  ante 
eos  geniculantur.  Sacerdotes  suae  sectae ,  quos  raro  vidi 
sapientes,  sed  simplicitatem  asininam  habentes,  stolidos  et 
excerebratos,  hebetes  et  quasi  semifuriosos,  minus  sanctos 
ceteris  fratribus  reputant,  et  si  qui  ex  eis  sacerdotes  fiunt, 
dicunt ,  conditionem  eorum  multum  deterioratam.  Et  quia 
volpes  in  absconditis  latent  quia  volpes  foveas  habent,  licet 
aliquando  in  publicum  egrediantur,  ut  simulantes  se  mortuos 
oves  capiant  vel  aliquando  lepores  et  cunieulos,  timidos  et 
simplices  homines  commendant  ut  suae  sectae  incorporent, 
ideo  de  aliquibus  occultis  latibulis  eorum  nunc  aliqua  in 
medium  deducam,  ut  cognitis  vestigiis  volpes  magis  confun- 
dantur  ,  capiantur  et  convincantur.  Testante  namque  beato 
Bernardo  sermone  67.  super  Cantica,    cum  proditar    dolus, 


411 

cum  frans  aperitur,  cum  falsitas  convincitur,  rectissime  vol- 
pis  dicitur  capta,  quae  vineam  Domini  demoliebatur.  Suffi- 
cit  ergo  si  capiantur,  si  prodas  et  deducas  in  medium, 
quippe  quibus  apparere  perire  est  secundum  Bernardum. 
Expcrto  ergo  crede  Ruperto.  Assumentes  fratricellos  aut  so- 
rores  ut  verbis  earum  utar ,  ut  gyrovagi  mai  e  et  aridam 
circumeuntes  promissionibus  et  muneribus  et  blanditiispue- 
ros  parvulos  utriusque  sexus  pejores  spoliatoribus  rerum 
sibi  attrabunt,  et  parentibus  sine  scitu  et  voluntate  ut  fures 
qui  odiunt  lucem  secreto  abstrabunt  et  secum  per  longa 
terrarum  spatia  ad  suas  domos ,  quas  couventuales  vocant 
vel  unionem ,  inducunt  et  sectae  suae  incorporant  et  illud 
maxime  celant.  Item  qualiter  sectam  ingredi  volentes  tem- 
pora  probationis  babere  secundum  canones  non  admittunt, 
radunt,  induunt,  et  quibus  promissionibus  astringunt,  secre- 
tum  tenent;  qualiter  excedens  in  secta  coram  procuratore 
vel  Martha  flexis  genibus,  astantibus  aliis  de  secta,  exces- 
sus  confitetur  et  pro  angustia  quasi  sudat ,  et  postea  ab 
Omnibus  contemnitur,  et  aliquando  sine  spe  reconciliationis 
expellitur  vel  celatur.  Item  qualiter  prima  eorum  doctrina, 
ut  si  quis  ingredientem  haereticum  vocet,  quod  patiatur  et 
non  advertet.  Item  qualiter  voluntatem  frangere  doceant, 
de  novo  ingredientes  tarn  gravi  jugo  onerent  sicut  diu  in 
secta  conversatos,  et  abominabilia  humano  victui  praebeant 
ad  comedendum  vel  potandum,  ut  discant  frangere  volunta- 
tem, verbi  gratia  ut  aquam  etiam  vermiculosam  bibat,  car- 
nem  putridam  comedat,  ex  quibus  bomo  de  facili  intoxica- 
retur  et  per  consequens  ipsi  homicidae  efficerentur.  In  ea- 
dem  etiam  secta  multi  uxorati  dimissis  uxoribus,  multimo- 
niales  dimissis  disciplinis  claustralibus,  multae  corruptae  re- 
putatae  pro  virginibus ,  multi  homicidae,  fures  et  latrones 
proscripti  annuatim  pauperibus  conf.  .  .  *);  multi  etiam  et 
multae*  ab  inquisitoribus  in  articulis  hereticalibus  inventi 
qui  hanc  sectam  exierunt  et  abjuraverant,  denuo  ibidem  ad- 
mittuntur  et  sectam  reingrediuntur,   ut  ventrem  sine  labore 


*)  Uuteferlic^. 


412 

repleant  et  paiiperam  eleemosynas  tollant.  Scio  quod  in  ali- 
quibns  eoram  conventibus  neminem  uti  pane  et  aqua  jeju- 
nando  etiam  in  6ta  feria  permittunt,  cogentes  etiam  ad  ova 
et  lacticinia  comedenda.  Comperi  etiam  quod  allegantes  Pauli 
apostoli:  „et  omnia  quae  vobis  apponunt  manducate,  no- 
lite  inteiTogare  propter  conscientiara",  etiam  carnibus  eis  da- 
tis  in  diebus,  quibus  ecclesia  et  consuetudo  terrarum  com- 
muniter  a  talibus  abstinet,  comedere  non  verentur.  Scio 
quia  secrete  confiteri  docent,  nunquam  apponentes:  Confi- 
teor  Deo  omnipotenti,  b.  Y.  Mariae  et  omnibus  sanctis  et 
vobis ,  quasi  nihil  de  auctoritate  sacerdotum  et  sanclorum 
suffragio  tenentes ,  sed  simpliciter  dicunt:  audite  culpam 
meam  propter  Deum,  do  me  reum  Deo.  Nunquam  obser- 
vantias  singulares  et  secreta  praedicta  etiam  confessori  di- 
cunt,  qui  si  observantias  praedictas  inhiberet,  nullatenus 
consentirent,  sed  deriderent.  Ubicunque  noscunt  praedica- 
torem  veritatis,  omnibus  sectae  sodalibus  inhibent,  ne  tali 
confiteantur,  maxime  si  eos  errare  asserit,  ut  tanquam  vol- 
pes  non  veniant  ad  lucem ,  ut  manifestentur  opera  eorum. 
In  anhelitu  defectuosum  non  sustinent.  Capitula  habent, 
superiores  se  habere  abnegant,  etiam  juramento  astricti,  cre- 
dentcs  se  non  male  facere  quod  ecclesiam  decipiaut  et  ipsi 
perjurent.  Nudi  quandoque  orant  aliqui,  etiam  nudo  capite 
nudis  pedibus  barbati  incedunt.  Agitati  per  Romanas  et 
apostolicas  constitutiones  et  excommunicationes  se  Beckar- 
dos  vel  Reginas  non  esse  af'firmant,  nee  aliquibus  erroribus 
implicati,  et  ne  eleemosynas  perdant,  se  in  omnibus  obedi- 
entes  pronunciant.  Secreto  etiam  collectas  capiuut,  superio- 
res a  singulis  eorum  conventibus  et  a  fautoribus  etfautrici- 
bus  mutuantur,  ut  seculares  potestates  corrumpant,  et  bul- 
las  in  sui  defensionem  procurant.  Inquisitores  et  accusato- 
res  et  verae  fidei  zelatores  semper  eos  persequi  fatentes,  ut 
Christum  Judaei  persequebantur,  quos  vitam  suam  sanctam 
ignorare  protestantur ,  nee  tamen  eis  manifestare  conantur. 
Nunc  etiam  more  religiosorum  terminos  habere  incipiunt;  in 
singulis  villis  vel  civitatibus  parvulis  decimatorem*)  vel 
*)  Unrirfjer. 


413 

agapetham  ponunt  quem  postea  populus  inclusum  vel  in- 
clnsam  vocat,  licet  provinciam  circumeat,  nt  eleemosynas 
religiosorum  clericorum,  peregrinorum  morte  decedentium 
et  aliornm  pauperum  tollat  et  conventui  beckardito 
apportet. 

Aliqui  etiam  in  tali  habitu  quem  apparatum  vocant 
mulieribus  commorantur,  Beginis  familiäres  efficiuntur.  Quae 
per  tales  in  occulto  fiunt  turpe  est  dicere  et  quidem 
proch  pudor  dicam.  Repertum  est  quod  inter  eos  viri  et 
mulieres  delicatis  cibariis  in  domibus  divitum  ingurgitati, 
et  vino,  in  quo  luxuria  est,  contra  dictum  apostoli  inebriati 
(in)  passiones  ignominiae  incidunt,  immutantes  cursum  na- 
turalem in  eum  qui  est  contra  naturam,  in  desideriis  carnis 
invicem  exardescentes  masculi  in  masculos,  feminae  in  feminas 
turpitudinem  operantur,  et  quia  se  sapientes  dicunt,  stulti 
fiunt,  justa  Dei  permissione  qui  castitatem  foverunt  sodomi- 
ticis  peccatis  obruuntur.  Haec  et  bis  similia  operantur, 
pleraque  alia  observant  singularia ,  et  suis  propriis 
observantiis  utuntur.  Non  sufficit  eis  doctrina ,  vita  et 
exempla  sanctorum ,  nee  disciplina  ordinum,  quin  obser- 
vantias  singulares  inter  se  habeant ,  ut  Judaei  obser- 
vantiis legalibus  utuntur,  propter  quod  merito  ab  eccle- 
sia  sancta  quasi  caudatae  volpes  de  vinea  domini  expel- 
luntur,  anathematizantur,  excommunicantur  et  reprobantur, 
et  pertinaces  in  suo  spiritu  post  primam  et  secundam  moni- 
tionem  devitantur,  et  quia  subversi  sunt,  et  corrigi  et  emen- 
dari  nolunt^  etiam  judicio  seculari  traduntur  et  tanquam 
partes  volpium  in  manus  gladii  temporalis  traduntur. 

Et  quia  ut  praemisimus  nunc  aliqua  quae  in  publice 
per  tales  fiunt  et  aliqua  quae  in  occulto  in  latebris  suis 
peragunt  eiiunciamus,  quod  ut  attente  perspicienti  patere 
potest  et  subtiliter  indaganti  vel  religionem  et  sanctitatem 
fictam  simulant,  vel  rete  eleemosynarum  dationi  et  captioni 
texunt  vel  haeretica  et  venenosa,  falsa  vel  erronea  vel  alias 
abominacione  digna  existunt ,  sicut  etiam  volpes  has 
conditiones  in  se  habere  quod  se  mortuos  simulant,  ut  aves 
simplices    homines    capiant,    foveas  avaritiae    habent,    quia 


414 

volpes  foveas  habent  ad  quas  rapta  et  abstracta  aliis  paii^ 
peribiis  important ,  eleemosynas  miserabilium  personarum 
rapiendo  et  suis  conventibiis  apportando,  qiiod  etiam  ore 
et  ano  quasi  foetorem  abominabilem  emittunt,  et  semper 
a  veiis  viis  per  devia  currere  nituntur.  Ideo  restat  nunc 
aliqua  taÜum  scriptura  sancta  refellere  etc. 

Semel  examinando  Beginas  fatebantur,  se  nocturno 
tempore,  ubi  multa  earum  in  conventu  f'uerant,  pluries 
nude  orasse,  credentes  se  Deo  servitium  exhibuisse. 

Nunc  ad  iinem  operis  accelerando,  qnia  tales  de  qui- 
bus  locuti  sumus,  nuUis  erroribus  condemnatis  Beckardorum 
et  Beginarum  se  involatos  dicunt,  et  per  consequens  injuriose 
et  quasi  propter  justitiam  se  talibus  nominibus  suspectus 
nominari,  reputantes  se  ex  hoc  beatiores,  juxta  id:  beati  qui 
persec.  patiuntur,  ideo  aliquos  errores  damnatos  ab  eccle- 
sia  tangam  et  eos  haereticos  aliqualiter  in  bis  imitari  osten- 
dam,  ut  appareat  eos  esse  partes  volpium,  i.  e.  imitatores 
haereticorum,  quasi  caudis  volpibus  alligati  et  per  conse- 
quens cum  volpibus  de  vinea  Domini  expellendi,  ad  quod 
ostendendum  Clementinam  „ad  nostrum"  inspiciamus ,  in 
qua  aliqui  articuli  Beckardorum  et  Beginarum  cum  tota 
secta  illa  ab  ecclesia  condemnantur  et  hereticales  repu- 
tantur.  —  —  Nunc  caudas  volpium  considera  et  si  non 
volpes  tarnen  partes  volpium  habere  comprobabis,  i.  e.  si 
haeretici  comprobari  propter  astutiam  et  vestigiorum  abscon- 
sionem  non  possunt,  tamen  haeresim  sapere  et  vestigia  sequi 
non  abhorrent,  et  per  consequens  partes  volpium  erunt. 
Die  quaeso,  cur  se  perfectissimum  statum  in  ecclesia  habere 
fatentur  et  multos  inter  eos  reperiri  qui  mundum  non  ca- 
perent  ut  mortaliter  peccarent  et  unicum  praeceptum  Domini 
non  adimpleient,  nisi  quia  tales  in  tanta  sunt  perfectione, 
quod  quasi  impeccabiles  reddantur,  et  per  consequens  po- 
stremo  primo  haereticorum  articulo  quasi  caudatim  adhaerere 
comprobantur?  Die  mihi,  quomodo  scire  poteris,  aliquem 
unum  praeceptum  non  transgredi,  cum  nulluni  praeceptum 
absque  caritate  possit  adimpleri?  ubi  caritatem  quae  in 
corde  latitat,  vides,  cum  solus  Dens  cor  intueatur:    cum  tu 


415 

de  te  nescias  an  amore  vel  odio  dignus  sis,  quomodo  de  alio 
tibi  constare  affirmas?  Compertum  est  quod  aliqiiae  Beginae 
unam  inter  se  Mariam  nominabant,  ante  quam  in  gradn  genicu- 
labantur,  quam  in  gradu  perfecto  constitutam  dicebant;  sie  et  in 
silvis  nliquando  in  tali  apparencia  latitant,  qui  se  quasi  adorare 
et  coram  eis  geniculari  ceteros  tanquam  imperfectos  permittunt. 
Die  iterum  2do:  cur  in  conventibus  aliquibus  aliqui  in 
sexta  feria  ex  devotione  quam  ad  passionem  Christi  specia- 
liter  habent,  etiam  fortes  existentes  in  pane  et  aqua  jejunare 
non  permittuntur,  sed  a  superioribus  quos  provisores  vel 
Martas  vocant,  prohibentur,  et  interdum  ad  ea,  quae  popu- 
lus  fidelis  ob  honorem  sanctorum  jejunando  vitat,  edere 
compelluntur,  ut  ova  vel  carnes,  ova  in  sexta  feria,  carnes 
in  sabbato,  et  quod  pejus  est  aliis  diebus  jejunabant.  Omnia 
quae  dantur  et  apponuntur  dicunt  manducanda,  nee  propter 
conscientiam  aliquid  interrogandum.  Nonne  hoc  est  dicere 
quod  ad  talem  statum  perfectionis  venerint,  quod  sensuali- 
tas  ita  perfecte  sit  rationi  et  spiritui  subjecta,  quod  corpori 
possint  concedere  quidquid  placet,  ut  dicit  Clementina  „ad 
nostrum."  Aliqui  etiam  non  ore  sed  corde  orandum  pro- 
nunciant  et  ideo  sola  ora  aperiunt  aliis  in  ecclesiis  oranti- 
bus.  Ecce  quia  iterum  secundo  articulo  aliqualiter  sunt 
alligati. 

Die  3^  quare  toties  ab  ecclesia  correcti  excommunicati 
damnati  et  reprobati  sicut  patet  in  Clem.  productis  et  aliis 
pluribus  constitutionibus  contra  talem  sectam  emissis  et 
piis  praedicationibus  moniti  et  aliquoties  judicialiter  con- 
demnati  et  concremati  et  tamen  adhuc  ecclesiam  non  audi- 
unt,  inobedientes  existunt,  statuta_,  decreta  et  praecepta  ec- 
clesiae  pertinaciter  contemnunt  et  a  praedicta  secta  non 
recedunt,  nisi  quia  se  spiritu  liberatos  ab  obedientia  et 
.praeceptis  ecclesiae  dicunt,  et  se  nee  constitutionibus  nee 
excommunicationibus  alligari,  quia  perfecti  et  sancti  sunt, 
qui  excommunicari  non  possunt,  et  per  consequens  etiam 
3**  articulo  sunt  infecti. 

Die  4^  cur  laboratores,  artifices   et  conjugatos  grossos 
et  imperfectos  reputant,  qui  cum  laboribus  suis  se  et  pueros 


416 

et  pauperes  nutriunt,  ecclesiae  et  membris  subveniuut,  onera 
alioruin  portant. 


XLIL 

Bibl.   Casanat.    A.   IV.   49.    Saec.   XIV.     (§anbbi4 

eineö  3nquifttev§.j 

Isti  sunt  errores  illonim,  qni  sunt  de  secta  Spiritus 
libertatis. 

Quod  damnatio  aeterna  non  est,  sed  quod  animae  pur- 
gantur  in  vita  ista  per  diversas  poenalitates,  et  quod  ali- 
quae  non  bene  purgatae  hie  purgantur  in  alia  vita,  sicut 
divina  sapientia  dispouit. 

Quod  nulluni  est  peccatum  seu  vitium,  sed  quod  ea 
quae  dicuntur  peccata  vel  culpae  sunt  purgationes  animarum 
datae  a  Deo.  Et  quod  Deus  non  ofienditur  ab  aliqua  crea- 
tura,  sed  omnia  eveniunt,  sicut  Deus  disponit. 

Quod  omnia  vitia  et  peccata  sunt  necessaria  pro  ani- 
marum utilitate,  sicut  gratiae  et  virtutes  et  bonae  opera- 
tiones,  et  quod  etiam  bene  animae  proficiunt  per  peccata 
sicut  per  virtutes,  imo  aliquando  plus.  Quod  ideo  anima 
non  debet  dolere  de  aliqua  re  vel  culpa  sua  vel  alterius. 

Quod  omnia  fiunt  a  Deo.  Item  quod  liberum  arbitrium 
nihil  potest  vel  agit,  nee  in  bono  nee  in  malo,  nisi  sicut 
ducitur  a  Deo.  Item  quod  opera  poenitentiae  non  sunt 
necessaria  nee  utilia  nisi  in  perfeetis,  similiter  etiam  sacra- 
menta  ecclesiae  praeter  saeramentum  corporis  Domini.  Item 
daemones  appellant  quascunque  passiones  et  vitia  sive  eorpora- 
lia  sive  spiritualia,  quibus  affliguntur.  Item  quod  anima  purgata 
in  quibuscunque  deleetationibus  spiritualibus  (vel)  eorporali- 
bus  sive  earnalibus  ita  Deum  praesentem  habet,  sicut  in  virtuti- 
bus  et  operibus  bonis,  et  illa  quae  magis  delectant  sensus 
corporales,  videntur  magis  Deum  repraesentare.  Item  passio 
Christi  non  fuit  necessaria  ad  damnationem  aeternam  vitan- 
dam,    sed   ad  provocaudum  in   bono.     Item    quod   homines 


417 

in  hac  via  vel  secta  perfecti  sunt  pares  Christo,  nee  Dens 
assnmpsit  plus  illnm  hominem,  quam  alios  perfectos^sed 
tarnen  Christus  verus  Deus. 


XL1II. 

Sptritualen  unb  £x 

Chronicon    de    perseciitionibus    Fratrum    minoriim. 
((Sobe^-  ber  Saiueutiaiu  23i6(iotl^e!  in  gloreuj*  pl.  XX.  c.  7.) 

De  legenda  antiqua  Beati  Franciscl. 

Vitam  pauperis  et  humilis  viri  Dei  Francisci  trium 
ordinum  fundatoris  quatuor  solemnes  personae  scripserunt, 
fratres  videlicet  scientia  et  sanctitate  praeclari,  Johannes  et 
Thomas  de  Celano,  frater  Bonaventura  unus  post  Beatum 
Franciscum  Generalis  Minister  et  vir  mirae  simplicitatis  et 
sanctitatis,  frater  Leo,  ejusdem  sancti  Francisci  socius. 
Has  IV  descriptiones  seu  historias  qui  legerit  et  perspexerit 
diligenter,  ex  his  quae  in  eis  narrantur  ipsius  seraphici  viri 
vocationem^  conversationem,  sanctitatem,  innocentiam,  vitam 
et  intentionem  ejus  primam  et  ultimam  poterit  ex  parte 
cognoscere.  Et  quomodo  Christus  singulariter  dilexerit  eum 
et  eidem  benignus  et  familiaris  exstiterit,  mandans,  illumi- 
nans  et  informans  eum ,  et  post  se  trahens  ad  suae  per- 
fectionis  sequenda  vestigia,  apparensque  ei  vekiti  cruci  con- 
tixus  eum  in  se  ipsum  taliter  transformavit,  quod  ex  tunc 
non  sibi  sed  totus  Christo  crucifixus  vixit.  Erat  enim  ei 
Christus  substantia,  motus,  sensus,  lumen  et  vita  et  memo- 
riae  ipsius,  intellectui  et  affectui  igneo  impressus,  crucifor- 
miter  unitus  et  arcane  invisceratus  et  totum,  quod 'erat, 
totum  quod  desiderabat,  cogitabat,  loquebatur  et  faciebat, 
accipiebat  a  Christo,  et  secundum  ipsum  et  propter  ipsum 
vigilanter,  humiliter  sancteque  disponebat  et  perseveranter 
implebat.  Invenit  eum  Christus  Jesus  fidelem,  obedientem 
gratum,  simplicem,  rectum,  humilem  juxta  cor  suum  et  per- 
fectionem  primam  et  ultimam  viae  suae  evangelicae  et  ma- 

©ijüinger,  ®efc^.  b.  ©eften.    ^lofumente.  27 


418 

tris    suae    et  apostolorum    suorum    et    evangelistarum   reve- 
lavit  ei. 

Et  aperuit  aiirem  ejus  et  erudivit  eiim  in  manu  forti 
operum  coelestium  incorruptibilium  et  perfectorum,  et  posnit 
se  ipsum  in  corde,  in  ore  et  brachio  suo.  Et  dixit  ei:  ac- 
cipe  Volumen  de  manu  mea,  legem  gratiae  et  humilitatis, 
paupertatis,  pietatis,  caritatis  et  pacis,  formam  vivendi,  quam 
tenui  cum  discipulis  meis,  regulam  vivificam  ad  vitam  im- 
maclilatam  et  gratiae  plenitudinem  et  gloriae  animae  acqui- 
sitionem  certam  et  passionem  active  et  intellectualiter  diri- 
gentem  et  sursum  ad  coelestia  et  divina  ferentem.  Hanc 
substantialiter  creavi  in  sanctis  ab  initio  et  exhibui  ut  per- 
fectionis  formam,  et  nudus  ineffabiliter  de  virgine  nascens 
pannis  involutus  paupertatis  et  reclinatus  in  praesepio  hu- 
militatis  eo,  quod  habere  noluerim  locum  in  diversorio,  ut 
paupertatem  regni  coelorum  viam  certam  esse  in  mysterio 
ostenderem  et  humiles  paupertatis  amatores  et  servatores 
haeredes  et  reges  ejusdem  regni  institutos  a  patre  meo  ab 
aeterno  operibus  et  sermonibus  confirmarem.  Angelum  for- 
tem  Heliam  in  spiritu  et  virtute  prophetam  et  ostensorem 
adventus  et  incarnationis  meae,  Johannem  Baptistam  ante 
faciem  meam  misi  parare  vias  meas  et  rectas  facere  semi- 
tas,  praedicare  poenitentiam  et  scientiam  salutis  dare  in  re- 
missionem  peccatorum  operibus  et  sermone,  ut  omnes  per 
ipsum  in  me  crederent  et  ad  credendum,  amandum  et  ser- 
vandum  pauperis,  mitis  et  humilis  meae  conversationis  et 
vitae  meae  divinissimae  perfectionem  omnes  post  me  venire 
volentes  directorem,  introductorem  et  patronum  ex  tunc  us- 
que  in  finem  saeculi  pium  (primum)  ac  certissimum  habe- 
rent.  Hujus  rei  gratia  tribuens  post  me  venire  eligentibus 
exitum  de  tenebris  erroris  et  damnatione  aeternae  confusio- 
nis  et  mortis  et  introitum  in  regnum  Dei,  renatus  ex  aqua 
et  spiritu  Sancto,  ductus  sum  in  desertum;  jejunio,  vigiliis 
et  oratione  tempus  XL  dierum  exemplariter  consecravi,  per 
hoc  docens  tempus,  vitam  baptizatorum  integre  et  perfecte 
divino  cultui  debere  consecrari.  Et  sie  me  sequentes  vir- 
tute meae  mortis  principem,  rectorem  mundi  et  tenebrarum 


419 

harum  vincerent,  et  mortui  mundo  et  omnibus  quae  sunt 
mundi  viverent  soll  Deo,  quae  sursum  sunt  quaerentes  et 
sapientes,  non  quae  super  terram.  Praedicavi  poenitentiam 
et  regnum  coelorum  quasi  Cursor  levis  tunica  una  et  vili 
opertus  pallio,  reserans  vias  vitae  discipulis  meis  una  cum 
ipsis  absque  pecunia,  calceamentis  et  sacculo  et  pera  in- 
cedens,  tecto  carens,  qui  fabricavi  coelos,  ubi  caput  recli- 
narem  non  habui,  ut  mundum  et  omnia,  quae  sunt  mundi 
quasi  detrimentum  et  stercora  arbitranda  et  spernenda  osten- 
derem  imitatoribus  meis.  Pernoctabam  vigil  in  oratione 
Dei,  diebus  docens  in  synagogis  et  in  templo  cupiditatis, 
avaritiae,  hypocrisis  et  mendacii  et  superbiae  et  malignitatis 
mundi  odium,  et  ut  me  Messiam  patribus  promissum,  Deum 
humanatum,  Hemanuel  cognoscerent  et  susciperent  in  salu- 
tem.  Virtute  propria  languores  cunctos  et  infirmitates  cu- 
rans,  pellebam  daemones,  mundabam  leprosos,  suscitabam 
mortuos,  peccata  laxabam;  quos  elegi  de  mundo  gratia  et 
sermone  meo  et  exemplo  pauperis  et  humilis  sanctae  vitae 
meae,  supermundanos  feci,  et  non  perdidi  ex  eis  quemquam, 
sed  manserunt  mecum  in  tentationibus  meis  et  ego  sancti- 
ficavi  eos ,  et  de  mundo  exiens  commendavi  Patri ,  quod 
mei  erant  et  non  de  mundo,  sed  ad  exemplum  meum  su- 
permundane  victuri  erant,  et  in  omnem  terram  Judaeis  et 
gentibus  mundi  odium  et  contemptum  propter  nomen  meum 
et  fidei  meae  confessionem  praedicaturi  et  regni  mei  aeter- 
nam  gloriam  et  honorem,  qui  non  est  de  hoc  mundo.  Con- 
firmavi  praedicationem  meam  in  sanguine  meo  per.  mortem 
crucis,  nudus  extra  portam  in  medio  latronum  pendens,  de- 
relictus  in  opprobriis  et  doloribus  amarissimis  innumeris  et 
immensis,  ut  superbiis^  vanitatibus  et  carnalitatibus  depra- 
vatos  et  duplicis  mortis  debito  damnatos  sanguinis  mei 
pretio  et  mortis  meae  virtute  redemptos  suscitarem  et  dolo- 
rum  amatores  se  ipsos  mundum  et  diabolum  superantes  ut, 
quemadmodum  ego  ad  honorem  et  gloriam  patris  mei  aui- 
mam  meam  posui  pro  hominum  salute,  ita  per  me  redempti 
ad  gloriam  et  honorem  mei  nominis  animam  suam  ponerent 
crucis  et  mortis  meae  medium  tenentes,    quo    mundus  cum 

27* 


420 

principe  mortis  vincitur  et  in  praesenti  gratica  et  in  futuro 
gloria  possidetur;  configurari  morti  meae  et  meis  doloribns 
et  passionibns  consociari  intelligerent,  et  initium  apertionis 
libri  vitae  et  in  eodem  inscriptionem  et  infinitae  caritatis 
meae  communicationem  ostiiim  introducens  ad  claritatem  sa- 
pientiae  meae  et  clavem  aperientem  arcanos  fulgores  ope- 
rinn,  sermonum,  praeceptornm,  consiliorum  et  sacramen- 
torum  meorum  et  promissionnm  et  beatitndinis  gloriae  meae 
certam  revelationem,  per  quam  filii  Incis  et  gratiae  meae 
segregantur  a  filiis  tenebrarum  et  peccati,  et  cives  regni  a 
civibus  Babylonis  et  inferni. 

Cognovit  igitur  et  accepit  hie  —  —  Franciscus  cum 
maximo  sanetorum  omnium  Panlo  non  ab  hominibus  neque 
per  hominem,  sed  per  revelationem  Jesu  Christi  sibi  ap- 
parentis  et  in  eo  seraphice  habitantis  et  cruciformiter  lo- 
quentis  omnia  quasi  regula  et  testamento  et  suis  epistolis 
ad  admonitionem  scripsit,  et  apertis,  brevibus  et  fidelibus 
operibus  praedicavit  et  perfecte  implevit.  Tantus  enim  fuit 
Sancti  Spiritus  igne  succensus ,  quum  Christus  Jesus  ap- 
paruit  ei  veluti  crucifixus  quod  ad  exemplum  Jesu  Christi 
redemptoris,  qui  nudus  in  latronum  medio  in  cruce  pepen- 
dit  et  mortuus  est,  fixe  proposuit,  ut  nudus  et  a  saeculo 
segregatus  ab  hominibus  cunctis  ignotus,  secundum  quod 
de  Maria  Magdalena  et  de  pku'ibus  aliis  loquitur  sanctis, 
usque  ad  mortem  Christo  servire,  vel  pro  fidei  praedica- 
tione  et  Christi  Jesu  testimonio  contra  Saracenos  aut  alios 
infideles  duris  quibuscunque  suppliciis  et  martyriis  se  of- 
ferre,  qui  super  sua  directione  devotus  precibus  et  flam- 
mantibus  desideriis  ad  Christum  conversus  postulabat  illu- 
minari  et  certificari  ab  eo ,  a  quo  omne  bonum  et  omne 
donum  gratiae  omnibus  datur  et  sine  quo  nihil  Deo  gratum 
potest  impleri.  Cui  Christus  Jesus,  salvator  noster  appa- 
rens  dixit:  Francisce,  sequere  me  et  paupertatis  et  humili- 
tatis  meae  adhaere  vestigiis.  Configurari  enim  et  assimi- 
lari  mihi  sensibiliter,  intellectualiter  et  efi'ectualiter  est  omni- 
bus meae  promissionis  et  consummatioriis  gratiae  et  gloriae 
finis.    Nam  si  adhaerebis  mihi  ex  toto  corde  tuo  et  ex  tota 


421 

anima  tua  et  ex  tota  mente  tua  et  ex  omiiibus  viribus  tiiis, 
ita  nt  omnis  cogitatio  tua  in  me  et  de  rae  sit,  et  omnia 
verba  tua  ex  me,  pro  me,  et  coram  me  sint,  et  omnia  opera 
tua  propter  me  et  ad  mei  nominis  honorem  et  gloriam  sem- 
per  fient,  eris  servus  mens  et  ego  ero  tecum  et  loquar  in 
ore  tuo  et  qui  te  audierit,  me  audiet,  et  qui  te  receperit, 
me  recipiet,  et  qui  benedixerit  tibi,  erit  benedictus  et  qui 
maledixerit  tibi,  maledictus  erit. 

Quomodo  Fratres  Minores  debent  Christo  esse  simiies. 

Tu  vero  et  omnes  fratres  tui,  quos  ego  dabo  tibi  ad 
similitudinem  meam  tanquam  advenae  et  peregrini  mundo 
mortui  viventes,  et  in  panpertafe  et  in  ruditate  crucis  meae 
funda  te  ipsum  et  regulam  et  vitam  tuam ,  quia  mea  sub 
omnium  divitiarum  communicabilium  gratia  et  gloria  est 
in  paupertate  fundata  et  collocata  et  infinita  omnium  bono- 
rum meorum  beata  fruitio  in  verae  humilitatis  meae  ten- 
sione  possidetur.  Immensa  enim  est  humilitatis  altitudo  et 
in  veris  paupertatis  et  humilitatis  amatoribus  et  possessori- 
bus  aspectus  jiicunditatis  meae  et  complacentiae  meae  re- 
quies  et  habitatio.  Igitur  Minorum  Religio  fraternitatis 
tuae  congregatio  vocabitur,  nt  ex  nomine  intelligant,  se  ve- 
raciter  prae  cunctis  corde  humiles  debere  esse,  quia  humi- 
litas  est  pallium  honoris  et  laudis  meae  et  ipse  est  habitus 
cum  quo  quis  ab  hac  vita  transiens  portas  apertas  invenit 
regni  mei. 

Quomodo  Christus  postulavit  a  Fatre  Relig;ionem  Minorum 

Fratrum. 

Ego  enim  postulavi    a  Patre  meo,   quod  daret  mihi  in 

hac  hora  novissima  quendam  populum   pauperculum,  humi- 

lem    et    mitem    et  mansuetum,    qui  esset  per  omnia  similis 

mihi  in  paupertate  et  humilitate    et    habere  me  solum  con- 

tentus    esset.     In    quo    populo    ego  quiescerem  et  manerem 

sicut    in  me  quiescit  et   manet  Pater  mens ,    et  ipse  in  me 

quiesceret  et  maneret,  sicut  ego    in  Patre  maneo  et  in  ejus 

spiritu   requiesco.     Et    dedit  te  mihi  Pater  mens ,    cum  his 

qui  ex  toto  corde  et  fide  non  ficta   et  caritate  perfecta  per 


422 

te  adhaerebnnt  mihi,  et  ego  regam  et  pascam  eos,  et  erunt 
mihi  filii  et  ego  ero  eis  pater.  Et  qiii  vos  receperit,  me 
recipiet,  et  qui  vos  persequetur,  me  perseqiietur  et  spernet, 
et  super  perseqiientes  et  spernentes  Judicium  meum  stabit, 
et  super  recipientes  et  benedicentes  manebit  benedictio  mea. 

Quomodo    evangelium  Christi  est  reg^ula  Beati  Francisci. 

Evangelium  meum  sit  regula  tua  et  vita  mea,  vita  tua 
et  crux  mea,  requies  tua  et  Caritas  mea  vita  tua,  mors  mea 
spes  et  resurrectio  tua;  in  pauperia  blasfemiae  et  subsanna- 
tiones  meae  honores  et  benedictiones  et  commendationes 
tuae,  et  pro  me  mortem  et  tormenta  sustinere  vita,  gau- 
dium  et  gloria  tua;  nihil  sub  coelo  habere  velle  portio  tua 
et  divitiae  tuae ;  sub  omnibus  humiliari  et  propter  nomen 
meum  gaudere  aftligi  et  vilipendi  sublimitas  tua,  refrigerium 
et  exultatio. 

Quomodo  loca  Fratrum  Minorum  debent  esse  vilia  et 

paupercula. 

Loca,  in  quibus  tanquam  advenae  et  peregrini  ad  me 
colendum  et  me  laudandum  habitabunt  Fratres,  erunt  vilia, 
paupercula ,  constructa  de  lignis  et  luto ,  a  tumultibus  se- 
culi  et  vanitatibus  segregata,  et  dominii  et  juris  ^lieni,  et 
de  obedientia  et  licentia  et  beneplacito  Episcoporum  et  Cle- 
ricorum  recipient  ea  ut  advenae  et  peregrini,  tantum  in  eis 
hospitantes,  quantum  dominis  locorum  erit  gratum  et  Epi- 
scopis  placebit;  semper  cum  licentia  et  gratiarum  actione, 
parati  inde  recedere,  quum  a  suis  receptoribus  eis  licentia 
daretur,  quia  tunc  erunt  mihi  similes  et  conformes,  quum 
meo  cultui  vacantes  in  locis  habitabunt  ut  advenae  et  pere- 
grini, licentiati  libentius  recedent,  ibidem  nihil  habere  et 
nihil  habuisse  velle  opere  laeto  et  humili  perfectius  de- 
monstrantes. 

Quomodo  Christus  revelavit  Beato  Francisco  formam 

vivendi. 

Verum  in  testamento  suo ,  quod  circa  mortem  suam 
fecit,  dicit,  quod  „postquam  Dominus  dedit  mihi   fratres  et 


423 

socios,  nemo  ostendebat  mihi,  quid  deberem  facere,  sed  ipse 
altissimus  revelavit  mihi,  quod  ego  deberem  vivere  secun- 
dum  formam  Saiicti  Evangelii.  Et  ego  paucis  verbis  et 
simpliciter  feci  scribi  et  Dominus  Pontifex  confirmavit  mihi." 
Et  propter  hujus  vitae  puram  et  catholicam  observantiam 
in  fine  testamentum  suum  fecit,  in  quo  ostendit  se  suae 
conversionis  primum  progressum  et  finem  a  Christo  Jesu 
per  revelationem  accepisse,  et  fidem  et  obedientiam  sanctae 
Romanae  Ecclesiae  catholicae  et  omnium  sacerdotum  ab 
eadem  Ecclesia  ordinatorum  in  quantumcunque  peccatorum 
in  tantum  revereri.  Quodsi  haberet  tantam  sapientiam  quan- 
tam  habuit  Salomon,  in  parochiis,  in  quibus  morantur,  non 
praedicare  sine  voluntate  ipsorum  et  obedientia,  et  sacra- 
mentorum  Ecclesiae  administratores  sicut  suos  dominos  ti- 
mere ,  amare  et  honorare,  et  super  omnia  ipsa  sacramenta 
et  verba  divina  et  omnes  magistros  et  doctores  sanctae 
Theologiae  debere  venerari  et  honorari,  illuminatus  a  Chri- 
sto docet,  „quia  per  hoc,  inquit,  communicamus  ipsorum 
ministerio  spiritum  et  vitam,''  et  quod  officium  secundum 
consuetudinem  Romanae  Ecclesiae  facerent.  Et  quod  con- 
tenti  essent  fratres  tunica  una  mtus  et  foris  resecata,  et 
propter  paupertatis  veram  observantiam ,  et  nollent  plus 
habere,  sed  essent  ex  corde  subditi  oninibus,  minoritatem 
humilitatis  conversatione  et  opere  ostendentes ,  operantes 
manibus  propter  exemplum  et  amorem  virtutis  et  otiosita- 
tem  repellendam  et  corporis  sui  necessitatem  et  suorum 
f'ratrum  evangelice  procurandam,  magnae  humilitatis  et  in- 
efi'abilis  dignitatis,  et  ipsi  mensae  regis  gloriae  participa- 
tionem  esse  ostendens,  quum  pretium  laboris  non  daretur, 
recurrere  ad  mensam  domini  et  petere  elemosynam  ostia- 
tim.  Nam  Beatus  Franciscus  didicerat  a  Christo,  quod 
magna  dignitas  et  honor  incomparabilis  est  secundum  Deum 
et  secundum  hominem  evangelicis  pauperibus,  amore  Do- 
mini Dei  elemosynam  petere,  quia  amori  Dei  omnia  et  quae 
in  coelis  et  quae  in  terris  creata  sunt,  comparari  non  pos- 
sunt.  Quum  omnia,  quae  pater  coelestis  pro  utilitate  ho- 
minis creavit    propter  amorem  dilecti   tibi  sui  dignis  et  in- 


424 

dignis  gratis  pro  elemosyna  concessa  sunt  post  peccatum, 
propterea  qiiod  amore  Domini  Dei  postulatur  et  amore 
Christi  Jesu  filii  ejus  datur,  qui  pro  nobis  egenus  factus  est, 
ut  nos  sua  paupertate  divites  gratia  in  praesenti  faceret  et 
beatos  gloria  in  futuro  sanctificaret,  potius  angelorum  panis 
quam  cibus  corporis  dici  potest. 

Dum  secundum  quod  a  Christo  acceperat  in  regula  sua 
dicit:  fratres  nihil  sibi  approprient  nee  domum  nee  locum 
nee  aliquam  rem  sed  tanquam  peregrini  et  advenae  in  hoc 
seculo  in  paupertate  et  humilitate  Domino  famulantes  va- 
dant  pro  elemosyna  confidenter,  nee  oportet  eos  verecundari, 
quia  Dominus  pro  nobis  se  fecit  pauperem  in  hoc  mundo. 
Haec  est  illa  celsitudo  altissimae  paupertatis,  quae  vos,  ca- 
rissimi  fratres,  meos  haeredes  et  reges  regni  coelorum  in- 
stituit,  pauperes  rebus  fecit,  virtutibus  sublimavit.  Haec 
sit  portio  vestra,  quae  perducit  in  terram  viventium.  Cui 
dilectissimi  fratres  totaliter  inhaerentes  nihil  aliud  pro  no- 
mine domini  nostri  Jesu  Christi  sub  coelo  habere  velitis. 

Hinc  propter  altissimae  sibi  a  Christo  revelatae  ange- 
licae  paupertatis  perfectionem  integre  *  et  pure  servandam 
universis  fratribus  in  Christi  Spiritus  fortitudine,  certitudine 
firmiter  mandat,  quod  ubicunque  sunt  non  audeant  aliquam 
literam  a  curia  Romana  per  se  vel  interpositam  personam 
petere  neque  pro  Ecclesia  neque  pro  loco  neque  sub  specie 
praedicationis  neque  pro  persequutione  corporum  suorum. 
sed  ubicunque  non  fuerunt  reeepti  fratres,  fugiant  ad  aliam 
terram  ad  faeiendam  poenitentiam  cum  benedictione  Dei; 
addens  in  fine,  quod  testamentum  suum  non  est  alia  regula 
sed  exhortatio  seu  recordatio  et  suae  primae  et  ultiroae 
intentionis  sibi  a  Christo  revelatae  testamentum,  quod  fa- 
ciebat  suis  benedictis  fratribus  ut  regnlam  quam  Domino 
promiserant,  melius  catholice  observarent,  eo  quod  catho- 
licae  fidelis  et  purae  regulae,  quam  a  Christo  acceperat, 
observantia  in  literali  testamenti  et  regulae  intellectu  conti- 
nebatur.  Quare  praecepit  firmiter  per  obedientiam,  quod 
in  regula  et  testamento  non  mittant  glossas,  dicendo:  ita  vo- 
lunt  intelligi,  sed  sicut  dominus  dederat  sibi  simpliciter  et 


425 

pure  dicere  et  scribere  regiilam  et  testamentum,  ita  simpli- 
citer  et  pure  sine  glossa  intelligerent  et  cum  sancta  opera- 
tione  seivaient  usque  in  finem.  Verum  quanta  obsvervanda 
et  quanta  inconvenientia  in  suis  dictis  contra  Christum  et 
Apostolos  et  eorum  discipulos  et  evangelistas  et  anachore- 
tas  et  coenobitas  et  primos  ecclesiarum  et  ordinum  omnium 
perf'ectorum  fundatores  nee  non  et  contra  ipsam  Romanam 
Ecclesiam  includant  consequenter  illi,  qui  Sanctum  Fran- 
ciscum  et  regulam  ejus  et  testamentum  invacuare  et  evacu- 
are  conantur,  nemo  qui  Christi  fidei  et  caritatis  possidet 
veritatem  ignorat. 

Quomodo  Christus  multum  famillaris  fuit  Beato  Francisco. 

Fuit  enim  ei  Christus  familiaris  tanquam  pater  carissimo 
filio  et  suae  voluntatis  beneplacita  communicavit  ei  et  tem- 
pori  utilia  et  futurae  et  praeteritae  tribulationi  congrua  et 
expedientia  reseravit  plenissime  disponentia  ad  perfectum  con- 
templacionis  in  fine  statum  per  ipsum  et  in  ipso  in  coelo 
ecclesiae  demonstravit.     Sed  sui  eum  non  receperunt. 

Quomodo  Christus  multa  revelavit  Beato  Francisco. 

Referebant  enim  socii  sui_,  videlicet  Berenaldus  de 
Quintavalle,  Egidius,  Aiigehis,  Masseus  et  Leo,  quod 
S.  Franciscus  eis  quinque  aliquando  in  secreto  dixisset: 
fratres,  ego  sum  vilissimus  homo  et  indignissima  creatura 
Dei.  Tamen  ut  crescatis  in  reverentia  et  fide  vestrae  voca- 
tionis  et  promissae  ac  mihi  revelatae  a  Domino  vitae  etre- 
gulae,  sciatis,  quod  tam  benigne  et  faipiliariter  suam  prae- 
sentiam  exhibet  mihi  Christus  et  specialiter  quotiescunque 
ad  ipsum  pro  utilitate  religionis  clamo  et  tam  plene  et  clare 
de  Omnibus  quae  pro  ipsis  postulo  satisfacit;  quod  sicut 
ipse  Dominus  quandoque  dixit  mihi,  paucis  valde  sanctorum, 
imo  rarissimis  de  sua  praesentia  tantam  copiam  tribuit. 
Qui  sola  sua  benignitate  et  gratia  me  vocavit  et  revelavit 
se  mihi  et  docuit,  quod  postularem  suae  immaculatae  vitae 
ab  Ecclesia  et  Domino  Papa  confirmationem/  Et  inclinavit 
Christus  Dominus  summum  Pontificem    et  fratres  ejus  Do- 


426 

minos  Cardinales  et  intellexenint,  quod  ab  ipso  Domino 
Jesu  Christo  missus  eram  ad  eos,  et  concessit  mihi  Domi- 
nus Papa  omnia  quae  postulavi.  Et  felices  illi  qiii  fidelitcr 
et  devote  stndent  vivere  secundum  vocationem  suam,  et  ea 
quae  Domino  promiserunt  pure  et  simpliciter  usque  in  finem 
servant,  quia  ipsorum  est  omnis  gloria  singulari  regnum 
coelorum.  Et  vae  illis,  qui  evacuare  conantur  ex  sua 
scientia  ea  quae  ipse  mihi  revelare  dignatus  est  ad  suae 
gratiae  gloriam  pro  utilitate  praesenti  et  futura  totius  reli- 
gionis  et  circa  fratrum  omnium  animarum  salutera,  quia  ta- 
les  se  ipsos  gratia  privant  et  alios  a  sahite  retrahunt  et 
gehennae  acerbioriljus  suppliciis  debitores  constituunt.  Nee 
voluit  Christus  occultare  ab  eo  quae  bona  et  quae  mala, 
qui  defectus  et  qui  perfectus,  qui  lapsus  et  casus,  quae  ve- 
nationes  et  tribulationes  in  religione  sequerentur  et  eveni- 
rent  usque  in  finem.  Nam  post  illam  mirabilem  visionem 
et  visionis  efiectum  in  cordibus  singulorum,  quum  absens 
corpore  in  curru  igneo  est  fratribus  praesentatus,  et  alterius 
alteri  conscientia  nuda  fuit,  sie  sanctus  vir  frater  Johannes 
de  Celano  in  sua  legenda  scripsit:  Ad  fratres  rediens  con- 
fbrtavit  eos  primo  de  ostensa  eis  coelitus  visione,  secundo 
per  ordincm  Ventura  post  eos  in  religione  pronuncians  ait: 
Non  vos  deterreat,  fratres,  quia  pauci  estis  et  simplices, 
quia  ecce  post  modicum  ad  vitam  istam  et  religionem  ve- 
nient  plurimi  non  solum  simplices,  sed  sapientes  et  nobiles, 
divites  et  pauperes,  seculares  et  clerici,  et  non  tantum  Ita- 
lici,  sed  Gallici,  Hispani,  Scoti,  Hiberni,  Theotonici,  Slavi 
et  Ungari  et  de  natjonibus  caeteris  et  ecce  sonitus  pediim 
eorum  in  auribus  meis  est.  Grati  igitur  estote  Deo  et  ope- 
ribus  et  affectibus  sanctis,  vocationem  et  electionem  vestram 
firmam  facere  coram  eo  totis  viribus  studete,  quia  humilis 
et  pauperis  et  primi  et  finalis  status  fundatores  nos  idiotas 
et  contemtibiles  et  abjectos  in  hac  hora  novissima  posuit 
Dens.  Sed  ex  hoc  oportet  nos  magis  humiliari  et  cum  ti- 
more  et  tremore  nostram  operari  salutem  et  fructus  dignos 
poenitentiae  facere  (^oram  Deo,  qui  nos  sua  sola  bonitate 
vocavit  ad  coelestem  suae    vitae    sequelam.     Et   quia  multi 


427 

erunt  vocati  et  paiici  electi,  et  jam  in  hac  religione  praeser- 
tim  in  fine  dieriim,  qunm  tribulationis  tempora  appropin- 
quabunt;  ideo  fiitnrorum  processuum  intelligite  veritatem. 
Nam  vos  nunc  in  principio  religionis  donis  et  gratiis  prae- 
ventos  benedictionis  suae  dulcedine  et  caritatis  fructibus  re- 
plebit  altissimus  et  quasi  ad  mensam  suam  invitatos  vitae 
et  intellectus  pane  cibabit  et  gaudio  et  laetitia  spirituali  po- 
tabit,  ac  pacis  et  sapientiae  suae  gustu  ineffabili  quietabit. 
Sed  inimicus  homo  zizania  superseminare  in  religione  co- 
nabitur,  et  intrabunt  multi  religionem,  qui  non  Christo  sed 
sibi  vivere  incipient,  et  carnis  prudentiam  plus  quam  fidei 
et  regulae  obedientiam  sequentur,  multum  carni  et  spiritui 
parum  dantes.  Nara  fragilitatibus  acquiescentes  et  clau- 
dentes  aures  cordis  gratiae,  vim  sibi  ipsis  inferre  negligent, 
ut  rapiant  regnum  Dei.  Et  ex  hoc  minorabitur  a  perfectione, 
declinabitur  religio  et  tepescere  incipiet  a  perfectae  carita- 
tis fervore.  Erunt  quoque  post  vos  innocentes  et  fidel iter 
gradientes  in  moerore  et  taedio  in  rememoratione  priorum 
bonorum  et  a  similibus  affligentur  et  opprimentur. 

Quomodo  religio  Impug^nabltur  a  malls  splritibus. 

Tunc  post  istam  tribulationem  malorum  et  dolorum 
progressus  erit  ad  pejora  et  magis  amaricantia  et  impugna- 
bunt  religionem  maligni  Spiritus,  et  contra  eam  insurgent 
plurimi  et  multiplicabuntur  in  religione  vitia  (et)  irretientur 
et  capientur. 

Quomodo  fratres  se  convertent  ad  pecuniam  et  testamenta 

et  aedificia. 

Et  ad  pecuniam  recipiendam  et  testamenta  et  legata 
quoque  et  consequenter  ad  litigia  se  sine  pudore  dabunt  et 
a  sanctae  paupertatis  et  humilitatis  amore  declinabunt,  et 
eis  resistentes  in  religione  odio  persequentur  et  affligent, 
eruntque  ex  hoc  intus  et  extra  eorum  verba  et  opera  amara 
valde.  Nam  intus  a  paupertate  et  humilitate  et  oratione 
elongabuntur  et  scientiae  et  lectioni  ambitiosae  sudabunt  et 
praeponent  verba  virtutibus,  et  scientiam  sanctitati  et  fastum 


428 

et  arrogantiam  hnmilitati,  arguentes  vero,  et  contradicentes 
confiindere  et  opprimere  fraudulenter  praejiidicent  (?)  et  super 
eos  bellum  suscitare  praedicabunt  esse  justitiam.  Turbabunt 
clericos  et  contra  humilitatem  promissam  ab  eorum  reve- 
rentia  declinabunt  et  cupiditate  rerum  scandalizabunt  sae- 
culares,  et  locorum  mutatione  et  sumptuosis  et  curiosis 
aedificiis  levitatis  et  vanitatis  exempla  praebebunt  et  invi- 
cem  se  mordebunt  et  comedent,  aspirabunt  ad  dignitates 
ecclesiasticas  et  infra  se  superiores  esse  et  apparere  conten- 
dent.  Humilitati  vero  adhaerere  studentes  et  ad  coelestia 
per  puram  observantiam  promissorum  consurgere  satagentes 
quasi  insanos  despicient  et  tanquam  inutiles  et  nullius  mo- 
menti  homines  vilipendent,  alta  vero  quaerentes  et  sapientes 
admirabuntur  et  extollent  et  eorum  prudentiam  laudabunt. 

Quomodo  fratres  malis  exemplis  odio  habentur  a  saecu- 

laribus. 

Hinc  post  ista  conversatio  eorum  et  vita  amarissima  et 
importabilis  universis  et  invicem  se  confundent  et  perse- 
quentur  et  diffamabunt,  et  foetor  conversationis  eorum  oc- 
cultari  non  poterit;  tunc  dilecta  Dei  religio  in  tantum  ma- 
lis erit  difiamata  exemplis,  quod  bonos  pudebit  exire  in 
publicum.  Tunc  omnis  vir  malus  suae  malitiae  foetores  re- 
volvet  ad  fratres  et  sua  scelera  per  respectum  et  Operatio- 
nen! ad  opera  fratrum  excusare  et  leviare  incipiet  dicens: 
Quia  adhuc  pejora  facient  fratres  et  faciunt.  Pauci  vero 
se  ad  Christum  et  observantiam  suae  vocationis  cum  mul- 
tis  tribulationibus  et  contradictionibus  toto  corde  convertent. 

Quomodo  Novicii  male  aedifioabuntur  in  religione. 

Novicii  vero  qui  tunc  religionem  intrabunt,  absque 
exemplo  et  directione  superiorum  suorum  existentes  stupe- 
bunt  super  bis,  quae  videbunt  et  arescent  a  vivificis  desi- 
deriis  et  operibus  gratiae  et  retro  aspicient.  Aliqui  vero  ex 
eis  orationibus  clamabunt  ad  Christum  et  absque  magistro- 
rum  ductu  praeclaris  gratiae  donis  et  benedictionibus  prae- 
mientur  a  Domino  et  ad  summae  perfectionis  clima  perdu- 


429 

centur.  Ultimo  de  ipsis  eveniet  quemadmodum  piscatoiibus 
solet  contmgere,  qiii  sagenam  in  mare  mittunt  et  concludunt 
magnam  malorum  piscium  multitiidinem  et  paiicam  bonornra, 
quam  ad  littiis  trahentes  paucos  bonos  eligunt  et  ponunt  in 
vasis  suis,  malos  vero  projiciunt  et  avibus  vorandos  in  lit- 
tore  derelinquunt.     Ita  evenit  buic  religioni  in  fine  dierum. 

De  confirmatione  regulae. 

Post  paucos  vero  dies  quum  jam  ad  duodenarium  nu- 
merum  devenisset,  apparuit  ei  iterum  Christus  et  dixit: 
Vitam  quam  tibi  revelavi  scribe  et  eam  meo  vicario  prae- 
sentatam  tibi  et  tuis  sociis  et  omnibus  eam  assumere  vo- 
lentibus  postula  in  meo  nomine  confirmari.  Quum  qui  ca 
reverenter  et  humiliter  recipient  et  simpliciter  et  fideliter 
observabunt,  spiritum  vitae  communicabunt  et  claritatis 
meae  lumine  induentur,  contemnentes  obscuritate  et  tenebris 
involventur  et  tanto  pejores  erunt  caeteris  hominibus  quanto 
Bublimiori  statu  et  vocatione  ceciderunt.  Cum  vero  Summo 
Pontifici  ea  quae  postulabat  ardua  valde  et  quasi  impossibi- 
lia  viderentur  infirmitati  hominum  sui  temporis,  exhortabatur 
eum,  quod  aliquem  ordinem  vel  regulam  de  approbatis  as- 
sumeret,  at  ipse  se  a  Christo  missum  ad  talem  vitam  et 
non  aliam  postulandam  constanter  affirmans  fixus  in  sua 
petitione  permansit.  Tunc  Dominus  Johannes  de  S.  Paulo, 
Episcopus  Sabinensis  et  Dominus  Hugo  Episcopus  Hosti- 
ensis  Dei  spiritu  moti  astiterunt  Sancto  Francisco  et  pro 
bis,  quae  petebat  coram  Summo  Pontifice  et  Cardinalibus 
plura  proposuerunt  rationabilia  et  efficacia  valde.  Interea 
nocte  sequenti  vidit  in  somnis  S.  Pontifex  quendam  virum 
pauperem  prae  omnia  Sancto  Francisco  simillimum  submit- 
tentem  humeros  Lateranensi  ecclesiae  nimium  inclinatae  ut 
caderet  et  eam  viriliter  erigentem.  In  crastinum  vero  San- 
ctus  Franciscus  a  Christi  spiritu  eruditus  proposuit  coram 
Papa  similitudinem  de  muliere  paupere  et  formosa,  quae 
concepit  et  genuit  filios  regi  simillimos  et  educavit  in  deserto, 
quos  de  se  natos  post  tempus  denuo  inde  transiens  rex 
agnovit  et  constituit  ad  mensam  suam  et  haeredes  et  reges 


430 

constituit  regni  sui.  Intellexit  Snmmus  Pontifex  a  Christo 
esse  et  non  ab  homine,  qiiae  petebat  et  Deo  gratias  agens 
postulata  coucessit  et  siia  auctoritate  praedicatores  evangelii 
fecit  et  in  posterum ,  si  qua  peterent  liberaliter  et  benigne 
se  focturum  promisit. 

Confirmata  regula  quum  redirent  et  hora "  refectionis 
transiisset  et  fatigati  ab  itineris  labore  debiles  essent  et  ab 
hominum  habitatione  longinqiii,  repente  itineris  graciosus  se 
eis  conjnnxit  in  via  et  panes  suos  quos  portabat,  obtulit  et 
plura  cum  ipsis  de  perfectione  evangelicae  vitae  Christi 
conferens,  suorum  verborum  virtute,  ardore  nimio  caritatis 
inflammavit  et  ab  eis  quasi  in  stuporem  mentis  in  admira- 
tione  verborum  ejus  conversis  mox  mire  disparuit  et  vivifico 
amore  Christi  succensos  dereliquit.  Cognoverunt  omnes 
pariter  angehmi  Dei  fuisse  eum,  qui  eis  panes  obtulerat,  et 
spiritualiter  et  corporaliter  refecti  gratias  agunt  Deo  immen- 
sas  super  dono  et  beneficio  suo  in  Spiritus  fervore  omnes 
unanimiter  genua  flectentes  et  afiectus  et  corda  sursum 
erigentes  ad  eum  promittunt  et  jurant  nullius  necessitatis 
aut  tribulationis  impulsu  a  sanctae  paupertatis  resilire  pro- 
misso.  Intellexerunt  enim  ex  Dei  Providentia  et  angelicis 
sermonibus,  quia  curam  habet  Deus  de  corporibus  et  ani- 
mabus  suorum  majorem,  quam  habeat  mater  de  filio,  imo 
principaliorem,  quam  habeat  de  coelo  et  terra.  Et  quia 
impossibile  est,  Deum  de  utilibus  et  necessariis  suis  famulis 
corporaliter  non  providere  et  vota  pauperum  non  audire  et 
desideria  sancta,  quae  solus  ipse  inspirat  non  implere.  Ipse 
enim  Christus  dixit:  non  te  deseram,  neque  derelinquam. 
Et:  nolite  timere  pusillus  grex  quia  complacuit  patri  meo 
dare  vobis  regnum,  quanto  magis  necessaria  vitae.  Dicebat 
enim  ipse  sanctus  Franciscus,  quia  omnipotentia  Dei  in  fide, 
et  sine  fide  impossibile  est  placere  Deo.  Quia  qui  exstat 
de  divina  Providentia  secundum  quod  scriptum  est,  similis 
est  fluctui  maris  qui  a  ventu  movetur  et  circumfertur.  Non 
enim  existimet  homo  ille,  quod  accipiet  aliquid  a  Deo,  quia 
talis  est  duplex  animo  et  inconstans  in  omnibus  viis  suis; 
credenti  omnia  possibilia  sunt,  et  omnia  quaecunque  aspera 


431 

sunt,  dulcia  et  levia  diligenti.  Nam  apostoli  et  raartyres  et 
patres  illi,  qui  nudi  Deo  ex  ...  .  fide  et  caritate  Christo 
et  non  sibi  vivebant.  Exempla  Christi  et  testimonium  quasi 
nubem  aeterni  refrigerii  ante  oculos  habentes  qui  circumie- 
runt  in  melotis  et  in  pellibus  caprinis  egentes,  afflicti,  an- 
gustiati,  quibus  dignus  non  erat  mundus.  Nam  omnes 
sancti  quanta  passi  sunt  tormenta  ut  securi  pervenirent  ad 
regnum  cum  palma  martyrii,  communicare  enim  Christi 
passionibus  et  condemnationibus  et  infirmitatibus  et  neces- 
sitatibus  et  persequutionibus  daemonum  et  hominum ,  dere- 
linqui  et  probari  et  examinari  in  Camino  tribulationum  quasi 
per  ignem  est  per  patientiam  adunari  sanctis  regnantibus 
cum  Christo  in  regno  coelorum,  quia  tunc  magnis  et  im- 
mensis  spiritus  donis  et  beneficiis  a  Domino  ditamur,  quum 
ad  horam  affligimur  et  tentamur,  ut  probati  per  patientiam 
cum  palma  martyrii  perveniamus  ad  Christum.  Quum  enim 
propter  obedientiae,  paupertatis  et  castitatis  observantiam 
sancte  et  juste  viventes  penuriam  rerum,  infirmitatem  et 
mortem  incurrimus,  in  ipsum  adspicientes,  qui  proposito  sibi 
gaudio  sustinuit  crucem,  confusione  concepta  laetari  conve- 
nit,  sicut  laetantur,  qui  de  adversariis  victoriam  consequun- 
tur  et  preciosa  quamdiu  quaesita  et  concupita  inveniunt. 
Quia  tunc  unusquisqu,e  sanctorum  decorem  et  pulchritudi- 
nem  induit  incorruptibilis  et  sempiternae  gloriae  et  in  sta- 
tione  et  tensione  bonorum  immortalium  collocatur,  quum 
pro  Christi  vita  imitatione  et  confessione  viciis  et  concupis- 
centiis  funditus  moritur,  dissolvi  cupiens  a  corpore  et  per 
supplicia  et  cruciatus  ad  ipsum  transire.  qui  pro  nobis 
sustinuit  passionem  et  mortem  crucis,  qui  eramus  inimici 
Dei  et  servi  peccati  aeterna  morte  dignissimi.  Operabatur 
enim  Christus  Jesus  in  servo  suo  Francisco  similia  primis 
et  ad  odorem  vitae  suae  et  sociorum  plurimi  confluebant  et 
ad  coelestia  amandum  et  operandum  efficaciter  virtutem 
Christi  spiritu  trahebantur. 

Nam  in  spiritu  ferventes  Christi  evangelium  praedica- 
bant  opere  et  sermone,  immutabantur  videntium  corda,  et 
ad  confirmationem  vitae    et    praedicationis    eorum  Christus 


432 

per  Franciscum  quotidie  signa  et  miracula  innumera  facie- 
bat,  et  spiritu  Dei  concepto  mnndnm  cum  suis  concupiscentiis 
contemnebant.  Et  vendentes  juxta  consilium  Christi  omnia 
quae  habebant,  distribuentes  ea  pauperibus,  corde  et  habitn 
jungebantur  in  paupertate  Christi.  Multiplicatur  in  brevi 
numerus  fratrum  et  sub  ministris  et  custodibus  in  singulis 
Christianorum  provinciis  ordinantur.  Sed  quia  non  est  pa- 
rum  certamen  assumere  Christi  vitae  discipulatum  et  perse^ 
qui  ea  quae  tantae  professioni  expediunt,  et  bonum  incipere 
est  multorum,  perseverantia  autem  usque  in  finem  est  pau- 
corum  et  perfectorum ;  mortificare  enim  sensus,  et  lingua  et 
corde  tacere  secundum  consilium  evangelii,  et  corpus  et  ani- 
mam  offerre  continuo  christiformiter  Deo  et  opera  extrinseca 
et  intrinseca  dirigere  et  perficere  secundum  voluntatem 
beneplacentiae  Dei,  et  patientiam  in  bis  usque  in  finem  ha- 
bere, ex  dono  Dei  est,  sed  non  sine  agone  magno,  et  ut 
ita  dicam  sudore  san2:uineo  et  cruciferorum  doloium  com- 
municatione  dirigitur  et  servatur.,  Multa  est  enim  nostra 
fragilitas  et  faciliter  ad  sensualia  revolvimur  omnes,  et  car- 
nis  prudentia  sub  discretionis  pallio  quasi  impetus  Spiritus 
vehementis  ad  ea  valide  nos  impingit  vincula  ferrea  et  car- 
cer  aeneus  primae  consensus  et  secundae  sequela.  Non  erit 
in  Sorte  Sanctorum  qui  consequitur  eas.  Per  hoc  primus 
homo  ruinae  initium  concepit,  et  in  pessimis  proprii  amoris 
et  complacentiae  malis  involutus  est.  Sub  discretionis  specie 
inceperunt  oculos  aperire  et  ab  aliis  religiosis  conversationis 
exempla  suscipere  securum  esse  et  utile  (reputare).  Quidam 
magis  inter  ipsos  intelligentes  simplicioribus  suggerebant 
et  non  ponderantes  suae  praesumtionis,  infidelitatis  et  in- 
obedientiae  culpam,  post  se  trahentes  alios  verbo  et  opere, 
contraria  Christo  et  fandatori  et  promissae  regulae  sapie- 
bant.  Ad  aures  patris  eorum  ista  pervenerunt  et  increpa- 
tionibus  duris  ista  patrantes  feriens,  conversus  ad  Christi 
patrem  pro  ipsorum  directione  orabat. 

Et  ecce,  angelus  Domini  apparuit  ei  oranti  sub  forma 
et  aspectu  mirabili.  Erat  enim  caput  ejus  aureum,  brachia 
et  pectus  argentea,  venter  aeneus,  crura  ferrea,  pedes  terrei 


433 

et  lictiles,  humeri  ejus  cooperti  sacco    vili    et    aspero.     Et 
ostendebat  angelus  Beato  Francisco  quandam  erubescentiam 
se  habere  de  sacci  illius  operimento.   Qui  obstupuit  videns, 
dixitque  ei  angelus:   Quare  stupes    et    rairaris?   forma   ista 
in  qua  missus  sum    apparere    tibi,    initium,  progressum    et 
finera  significat,    quem    habitura  est  tua  religio    usque    ad 
tempus  partus  ejus  et  rcformationem  Christi  vitae  et  eccle- 
siastici   status.     Tu    enim    cum    omnibus    sociis    tuis,    qui 
Christum  et  ejus  mortem  in  corde  portatis  scriptam,  et  ex 
toto  corde  amatis  ejus  vestigiis  adhaerere    et    nihil  in  pro- 
prium habere  vultis  sub  coelo  propter    amorem    ejus,    estis 
Caput  aureum.     Sed  sicut  Abrahae  non   in  Ismael    sed    in 
Isaac  fuit  promissum  seminis  successio :  ita  non  erit  tibi  in 
filiis  carnis  nominis  successio,  sed  in  filiis  Spiritus  opere  et 
veritate.     Relinquent  enim  statum    aureae   vitae   humilis  et 
pauperis  nihil  habentis  et  nihil  volentis  et  Christum  solum 
quaerentis  et  amantis,    et  oratione  et    devotione    postposita 
ad  scientiam  quae  inflat  et  lectionem  et  Studium  et  librorum 
multitudinem  cumulandam  sub  specie  aedificationis  proximi 
et  salutis  animarum  convertentur,  et  quia  praeponent  verba 
virtutibus  et  scientiam  sanctitati,  remanebunt  intus  frigidi  et 
caritate  vacui,  facta  commutatione  auri  in  argentum  frigid  um 
et  perosum,  et  quum  multa  loquentur  et  pauca  facient  et  so- 
liditatem  humilis  vitae  et  fundamentalis    eorum    substantiae 
vid.    paupertatis     veritatem     incipient     conculcare,     dacias 
et  occupationes    dissipantes    assumendo,    argentum    m    aes 
convertent  nee  curabunt  ad  priora  bona     seu    ad  fervorem 
coelestis  desiderii  redire,  sed  mores    religiosos    et    humiles 
ac  magnae  sanctitatis  simulabunt,  intus  vero  hypocrisim  in- 
duent  et  ad  laudes  et  honores  inhiabunt,  omnibus  aliis  ex- 
,  cellentiores  et  sanctiores  non  esse  sed  reputari   et  apparere 
volentes,  sicque  ad  pejora  corruent,  et  cum  multo  suo    de- 
trimento  quasi    mali    mercatores    argentum    eloquentiae    et 
scientiae  factum  in  simulatione  aenea  et   hypocritate    trans- 
ferentes,  ad  capiendam  humanam  laudem  opera  sua  facient. 
Sed  quia  eorum  simulatio  et  hypocrisis  diu  latere  nequibit, 
quum  denudata  apparuerit  sentientes  se  vilescere   in    oculis 

^öflingev,  ©efdfj.  t>.  ©eften.    2)o!umente.  28 


434 

laudatorum  et  de  die  in  diem  magis  sordescere  propter  hoc 
illis  irasci  et  indignari  incipient  et  eos  persequi,  quibus 
multum  placere  studuerunt,  et  occasiones  affligendi  eos  ex- 
qiiirent,  qui  ab  eorum  reverentia  et  commendatione  cessa- 
bunt,  sicque  aes  sonosum  et  rufum  commutabnnt  in  ferrum 
durum  et  asperum.  Et  in  ferream  naturam  conversi  erunt 
promti  et  audaces  non  tantum  ad  se  vindicandnni,  sed  de 
illatis  injuriis  ad  mala  veloces  et  fragiles  et  pusilanimes  et 
super  modum  impatientes  ad  toleranda  illata.  Et  sicut 
ferrum  cum  testa  in  meis  pedibus  mixtum,  ita  finaliter  erunt 
fratres  veloces  et  crudeles  ad  mala  inferenda  ut  ferrum,  et 
impatientes  et  fragiles  ad  toleranda  ut  testa.  Et  ita  qui 
fuerunt  a  principio  auro  purissimo  Christi  caritatis  amicti, 
reputabuntur  ut  vasa  testea  in  fine  dierum  quum  ad  par- 
tum venerit  per  te  fundata  religio.  Saccus  autem  iste,  quo 
operior  et  de  quo  erubescere  me  ostendo,  est  vilitas  et 
austeritas  paupertatis,  quam  glorianter  et  laete  portare  fra- 
tres Domino  promiserunt.  Sed  prima  caritate  relicta,  qua 
Deo  uniti  humilitatis  et  paupertatis  subjectionem  habere  in 
Omnibus  et  servare  arrham  coelestis  honoris  esse  et  pignus 
aeternae  gloriae  sentiebant,  labores  et  defectus  paupertatis 
intrinsecus  portare  refugient,  extrinsecus  vero  eam  appa- 
renter  tantum  et  verbaliter  cum  rubore  portabunt. 

Post  hoc  angelus  ab  eo  recessit,  et  moerore  completus 
cordali  de  visis  et  auditis  cepit  coram  Domino  anxie  la- 
mentari,  apparuitque  ei  Christus  et  dixit:  Quare  turbaris 
tantum  et  tristaris  Francisce?  Ego  te  vocavi  de  saeculo; 
idiotam,  infirraum,  et  simplicem,  ut  in  te  manifestarem 
meam  sapientiam  et  virtutem  et  meo  nomini  totum  impu- 
taretur  bonum,  quod  per  te  in  ecclesia  et  in  religione  initia- 
retur  et  fieret.  Ego  te  vocavi  a  saeculo,  quum  esses  in 
peccatis  et  illuminavi  te  et  docui  suave  jugum  vitae  meae 
tollere  super  te  et  humiliter  portare  et  ego  tibi  ea,  quae 
per  te  fundavi  et  plantavi,  custodiam  et  servabo,  erigam 
cadentia  et  destructa  reparabo,  et  aliis  cadentibus  alios  sur- 
rogabo,  ita  ut  si  nati  non  fuerint  faciam  vos  nasci  et  si  ad 
numerum     trium    devenerit    religio    tua,    inconcussa   tamen 


485 

usque  ad  finem  saeculi  meo  muiiere   peimanebit.     Et   sicut 
non  excidit  verbum  Dei,  quia  non  receperunt  me  Judaei  sed 
persequuti   sunt    me    et    meos  discipulos    occidenmt,    quia 
electionis  meae  reliquiae  et  salvae  factae  sunt  et  salvae  fient 
et  raagnificatum  est  nomen  meum  in  gentibus:    ita    eflPectus 
principalis  et  fructus  promissionis  et  intentionis  meae,  quam 
per  te  facere  decrevi,  in  hora  novissima  non  aliqua  humana 
vel  satanica  contrarietate  impediri  vel  destrui  valebunt.    Et 
consolatus  est  spiritus    ejus   in  sermonibus  Christi.     Et    ut 
fratres  essent  inexcusabiles    apud  Deum,    complebat   in    se 
quod  fratribus  praedicabat  et  exemplo  operum  confirmabat, 
quod  sermonibus  docebat;  inflammabat  enim  eos  ad  puram 
sibi  a  Domino  regulae  revelatae  observantiam  et    in   eorum 
oculis  per  eum  Christus  virtutes  et  signa  multiplicabat,    ut 
in  eis  vitae  suae  et  regulae  promissae  fidem  et  dilectionem 
augeret    et    in    odio    contrariorum    solidaret.      In    idipsum 
Christus  Jesus  misit  ad  eum  angehim  suum  in  specie  prae- 
fulgida,  dum  esset  in  conspectu  Sancti  Urbani,  et  privilegia 
seu    singulares  gratias  regulam  amantibus    et   pure  servan- 
tibus  usque  in  finem  factas,  concessas  a  Deo  in  coelis   re- 
velavit  ei  et  intimavit  ei  ad  nunciandum  fratribus  singulari- 
tatem  gloriae,    quam    praeparavit  Christus    in  coelis    vitam 
et  regulam  fideliter  et  devote  implentibus  et  felicem  absque 
impedimento  . .  poenarum  purgatorii  et  elevatione  ad  regnum 
et  cum  Christi  discipulis  praeclaras  et  lucidas  mansiones  et 
in  peregrinationis  hujus  exilio  defensionem   et  protectionem 
singularem  ab  insidiis  daemonum  et  lapsu  peccati  mortalis, 
jocundam  et  christiformem  inhabitationem  Christi    et  spiri- 
tus ejus  in  animabus  et  corporibus  pure  et  fideliter  servan- 
tium  eam  morientibus  in  religione    cum    habitu    humilitatis 
et  paupertatis  indulgentiam  de  commissis  et  omissis  propter 
Signum  et  veritatem  rei,  in  qua  finaliter  sunt  inventi  et  finem 
misericorditer  receperunt.     Devotionem  ad    nostrae  regulae 
servatores  et  religionem  habentibus  et  ipsos  pie   recipienti- 
bus  et    eis    benio^ne    subvenientibus    auojmentum    bonorum 
gratiae  et  protectionem  ab  adversis    et   iiberationem  a  pec- 
catis  et  in  fine  misericordiam  et  refrigerium    aeternae    qui- 

28* 


436 

etis,  si  audierint  eos  et  perseveraverint  in  incoepta  revereu- 
tia  et  dilectione  usqiie  in  finem.     Persequentibus    autem  et 
impiignantibiis  et  odientibns  ipsos    et  eornm   religionem    et 
vitam  in  praesenti  privatione  gratiae  coecitas  mentis,    invo- 
lutio  in  peccatis,    amaritudo  cordis  et  impietas    et    si    non 
poeniteant  et  resipiscant,    cum  morte  Christi   maledictio    et 
aeterna  damnatio  veniet  super  eos.  Igitur  eruditus  a  Christo 
et  ipsius  coelesti  mincio  in  Spiritus  sancti  virtute  Franciscus 
annuntiabat  fratribns  imitationis  humilis  et  pauperis  Christi 
vitae  dignitatem  incomparabilem  et  arcanam  gloriam  et  subli- 
mitatem  singulis  et  excessivis  operibus   et    vivo    et   efficaci 
sermone   inflammabantur   recti    corde    ad    puram    Operatio- 
nen!   susceptae    vitae    et   in  reverentia    praemissae  regulae 
firmabantur.     Ipse  autem  his,  quos   in  Christi   amore    per- 
fectos  sentiebat  sui  cordis  secreta    et    a  Christo    immediate 
suscepta  pandens  amorem  et  observantiam  fidelem  et  plenam 
Christi  paupertatis  et  humilitatis  dicebat  esse  fundamentum, 
substantiam  et  radicem  evangelicae  vitae  et  regulae    sibi    a 
Christo  revelatae,  quam  consecravit  Jesus    filius  Dei    natus 
in  spelunca  de  paupercula   matre    reclinatus    in    praesepio, 
pannis  involutus,    quia    non    habebat   locum    in    diversorio, 
circumcisus,  oblatus,  in  Egyptum  fugiens  et  ipse  rediens  in 
Nazareth  habitans  in  triduo,  mendicans,  jejunans,  praedicans, 
moriens,    sepultus  in  alieno  sepulcro,    de  morte    resurgens, 
hanc  dicebat  radicem  obedientiae   matrem    abrenunciationis, 
mortem  complacentiae  propriae  et    cupiditatis    et   amaritiae, 
fidei  obedientiam  et  operationem,  spei  ostensionem,  humili- 
tatis argumentum,    genitricem    pacis  Dei,    quae    exsuperat 
omnem  sensum. 

Et  dicebat  fratribns :  subtracto  fundamento  paupertatis 
a  religione  certificatus  sum  a  Christo,  quod  viliter  et  mise- 
rabiliter  prosterneret,  est  enim  propter  humilis  paupertatis 
continentiam  et  vinculum  mandatorum  Christi  caritatis  et 
crucis  cultui  singulariter  consecrata  tota  religio,  quae  ele- 
cta  est  ad  spiritualiter  suscipiendum  et  pariendum  Chri- 
stum Jesum  in  diversorio  ecclesiae  in  fine  dierum  tanquam 
altera  in  spiritu  virgo  Maria  et  ad  promittendum,  amandum 


437 

et   servandnm    super  terram  nihil  habere,  quam  amantes  et 
servantes    Christum    Jesum    et    ejus    spiritum  reverenter  et 
humiliter  portant  et  perseverant  usque  in  finem  (et)  de  hac 
vita    securi   exeunt  certi  de  regni   coelorum.     Propter  quod 
regulam    volebat    haberi    ab  omnibus ,    sciri    ab  omnibus  et 
quod  plus  est  mori  debere  cum  ipsa.    Hujus  amotionis  non 
immemor  sanctus  ille  frater  minor,  qui  semper  loricam  por- 
tabat  ad  carnem,  cum  propter  fidei  praedicationem  et  con- 
stantiae  confessionem  et  a  Saracenis    capitalem  finaliter  ac- 
cepisset  sententiam,  accipiens  regulam  quam  semper  porta- 
bat  occulte  in  manibus ,  et  cum  regula  elevatis    in    coelum 
dixit:  In  manus  tuas ,  Domine  Jesu  Christe  commendo  spi- 
ritum   meum.    Etsi    quidem    contra  regulam  hanc  ut  homo 
peccavi,    tu    amator    omnium    propitiatus    indulge!     Et   his 
dictis    capitis    cruciatione    cum   palma  martyrii  migravit  ad 
Christum.     Hanc  dicebat  Beatus  Franciscus  regulam    esse 
lignum    vitae,    sapientiae   fructum,  paradisi  fontem,  archam 
salutis,  scalam  ascendentem  in  coelum,  pactum  aeterni  foe- 
deris, evangelium  regni  et  verbum  abbreviatum,    quod  fecit 
Dominus  super  terram  cum  discipulis   suis.     Per   hanc  do- 
cebat   fratres  suos  posse  veram   requiem  animarum  et  cor- 
porum    invenire    et  suavitatis  et  levitatis  Christi  honoris  et 
jugi   experiri    beatam  dulcedinem  et  sursum  ferens  ad  coe- 
lestia    pondus.     Ordinatis    itaque    et   plene   informatis  jam 
fratribus,  in  quantum  in  se  erat,  divinis  sermonibus  et  exem- 
plis  ad  reverendam    et  pure  et  fideliter  servandam  promis- 
sae  perfectionis  vitam  solidatis  et  confirmatis,  caritatis    se- 
raphicae,    qua    totus  succensus  ferebatur  in  Christum  actus 
sermone    se    hostiam    vivam    pro    martyrii    flamma  Deo  of- 
ferre  tribus  vicibus  ad  partes  infidelium  iter  aggressus  est, 
sed  bis  ad  sui  fervoris  flammam  plenius  comprobandam  dis- 
positione  prohibitus. 

Quomodo  Beatus  Franciscus  ivit  ad  Soldanum. 

Tertio  post  multa  opprobria,  vincula,  verbera  et  labo- 
res  ad  Soldanum  Babyloniae,  Christo  ordinante,  perductus 
est.     Stansque   in  conspectu  ejus  igne  Spiritus  sancti  totus 


438 

ardens  in  tanta  virtute,  et  viva  et  efficaci  praedicatione 
Christum  Jesum  et  ejus  fidem  evangelii  praedicavit  eidem, 
ut  admiraretur  Soldanns  et  omnes  pariter  qui  adstabant. 
Nam  ad  virtutem  verboriim,  quae  Christus  loquebatur  in 
eo,  Soldanus  in  mansnetudine  conversus  auditum  verbis  ejus 
contra  suae  nefandae  legis  decretum  libenter  praebebat  et 
ad  moram  contrahendam  in  terra  sua  instanter  invitavit 
ipsum  et  omnes  fratres  suos  libere  ad  sepulcrum  et  abs- 
que  tributi  solutione  accedere  posse  mandavit. 

Prima  tribiüatio  ordinis  Beati  Francisci.  —  Quomodo   ab- 
seilte pastore  i.  e.  Beato  Francisco  g;rez  divisus  est. 

Interea,  pastore  absente,  tentat  lupus  rapax  suum  ra- 
pere  et  dispergere  gregem  et  ab  illis  ei  ostium  aperitur, 
qui  ejus  insultui  se  opponere  et  ejus  insidias  praecavere 
plus  caeteris  tenebantur.  Nam  illi  praecipue,  qui  aliis  prae- 
erant  et  prudentiores  et  magis  intelligentes  esse  videbantur, 
ad  sui  sensus  complacentiam  conversi  sub  discretionis  specie 
summam  tepiditatem  et  infidelitatem  palliantes  modum  di- 
versum  vivendi,  at  a  docto  eis  et  coelitus  dato  pastore  et 
scripturae  sententiis  et  aliorum  religiosorum  exemplis  astute 
verbis  et  operibus  praedicabant  intelligentes,  quod  per  hu- 
manam  prudentiam,  quae  mors  ab  Apostolis  nominatur,  sibi 
ipsis  fodiebant  praecipitii  lacum  et  idololatriae  vinculum  et 
recessum  a  perfectionis  promissae  culmine  fabricabant.  In- 
dicabat  enim  impossibile  quasi  et  periculosum  et  stultum 
simpliciter  et  obedienter  Christum,  qui  eis  in  Francisco  et 
per  Franciscum  locutus  fuerat,  et  manifestaverat  vias  vitae 
imitari  et  sequi  et  sicut  filii  Israel  post  exitum  de  Aegypto 
et  maris  rubri  transitum  ad  incredulitatem  et  propriae  suf- 
ficientiae  complacentiam  sunt  conversi  nihil  existimantes 
quaecunque  experti  fuerant  et  viderant  et  audierant  Deo 
operante  et  loquente  eis  per  Moysen ,  ita  hi  post  egres- 
sum  de  saeculo  et  abnegationem  propriae  voluntatis  et  cru- 
cis  evangelicae  vitae  assumtionem  Christum  in  viro  coelitus 
eis  misso  Francisco  loquentem  et  operantem  humiliter  et 
obedienter   sequi    sibi  ipsis   et  aliis  minus  utile  ac  per  hoc 


439 

expediens  arbitrati  sunt,  et  jnstum  post  se  trahere  simpliciter 
et  fideliter  gradientes  ac  meritorium  putaverunt.  Et  in  tan- 
tum  eorum  praesumtio  et  audientia  crevit,  quod  post  sancti 
Francisci  peregrinationem  ad  ultramarinas  partes  ad  visi- 
tandum  loca  sancta  et  Christi  fidem  infidelibns  praedican- 
dam  et  promerendara  martyrii  coronam,  ut  dictum  est,  in 
pluribus  provinciis  ita  dure  et  crudeliter  inhaerentes  tracta- 
verunt,  quod  non  solum  poenitentiis  injustis  affligebant  eos, 
sed  tanquam  male  sentientes  ab  eorum  consortio  et  com- 
munione  pellebant.  Ex  hoc  plurimi  et  praesertim  ferventes 
spiritu  non  recipiebantur  ab  eis  quasi  inobedientes  prae  cae- 
teris,  qui  cedentes  furori  hinc  iflde  dispersi  peregrinabantur, 
sancti  pastoris  eorum  et  directoris  plorantes  absentiam  cum 
multis  lacrimis  et  orationibus  continuis  suum  reditum  postu- 
lantes.  Quorum  obsecrationes  et  vota  ex  alto  prospiciens 
et  eorum  afflictionibus,  Sancto  Francisco  post  illam  praedi- 
cationem  quam  Soldano  et  ejus  principibus  fecerat,  apparuit 
dicens:  Francisce,  revertere,  quia  grex  pauperum  fratrum 
tuorum,  quem  et  meo  nomine  congregasti,  jam  dispersus 
incedit  per  devia  et  eget  tuo  ducatu,  ut  uniatur,  roboretur 
et  crescat.  Jam  enim  a  via  perfectionis ,  quam  tradidisti 
eis,  declinare  coeperunt  et  in  caritatis,  humilitatis  et  pau- 
pertatis  sanctae  amore  et  operatione  et  innocentia  simplici- 
tatis ,  in  quibus  plantasti  eos  et  fundasti ,  non  permanent. 
Post  quam  apparitionem  sepulcro  Domini  visitato  festinans 
ad  Christianorum  terram  reversus  est  et  gregem  suum  juxta 
Domini  verbum  dispersum  inveniens,  quem  unitum  dereli- 
querat,  cum  multo  labore  requirens  et  lacrimis  congregavit. 
Cujus  reditum,  ut  senserunt  afflicti,  cum  festinantia  et  multo 
desiderio  et  immenso  cordis  gaudio  accedebant  ad  eum  et 
gratias  agentes  Deo  provoluti  ad  pedes  ejus,  pastoris  diu 
desiderati  amplectuntur  vestigia.  Excitat  pusillanimes, 
consolatur  moestos,  corripit  inquietos,  increpat  dispergen- 
tium  culpam,  dispersos  caritate  dispergentibus  injungit  et 
utrosque  exhortationibus  et  admonitionibus  animat  et 
inflammat  non  solum  ad  levia  sed  ad  aspera  quaeque  et 
mortem   laetanter    sustinendam   pro  Christo    et   observantia 


440 

regulari.  Admirabantur  quidem  omnes  in  verbis  gratiae, 
qiiae  procedebant  de  ore  ejus  et  vitae  ipsius  perfectionem 
considerantes  et  virtutum  exercitia  et  signa  et  iiiirabilia  in- 
numera  quae  Dominus  faciebat  per  ipsura,  quotidie  stupe- 
bant  et  non  poterant  hi,  qui  sui  sensus  prudentiam  ejus 
monitis  et  exhortationibus  praeferebant  palam^  resistere  aut 
sermonibus  rationabiliter  contrarie  respondere.  Tacebant 
igitur  et  apparenter  cum  reverentia  sequebantur  et  obediebant 
ei  omnes.  Sed  alii  ex  puro  corde  et  conscientia  bona  et 
fide  non  ficta ,  alii  ex  humana  prudentia  et  ex  necessitate 
voti  et  non  sponte,  sed  infamiae  notam  in  oculis  hominum 
et  praecipue  praelatorum  incurrere  formidantes  sinum  intra 
se  tenentes  suos  et  alios  cum  suis  honoris  et  fastum  san- 
ctitatis,  integritatis  cum  prudentia  divertere  ab  intentione 
et  beneplacito  fundatoris.*)  Timebant  enim  eum  et  humilia- 
bant  se  ei ,  familiaritatem  nimiam  et  devotionem  ad  eum 
verbo  et  opere  exterius  ostendentes  et  tali  modo  sub  san- 
ctitatis  ipsius  pallio  suarum  intentionum  consilia  palliabant. 
Sciebant  enim,  quod  Christianorum  pater  Dominus  Summus 
Fontifex  et  fratres  ejus  Domini  Cardinales  ipsum  revereban- 
tur  et  singulariter  diligebant  et  propter  suae  sanctitatis  merita 
benevolis  consequebantur  favoribus  et  sincero  venerabantur 
afiectu  et  in  amore  et  reverentia  et  fideli  et  obedienti  ad- 
haerentia  ad  eum  ipsorum  se  sentiebant  complacentiam  pro- 
mereri  et  fiducialem  accessum  et  de  contrario  displicentiam 
et  exclusionem  ab  eorum  familiaritate.  Et  hoc  illi  ministri 
et  custodes  nee  non  et  ipse  fi-ater  Elyas  et  sui  sequaces, 
quibus  astute  et  sagaciter  incredulitatis  et  irreverentiae ,  et 
inobedientiae  ad  fundatorem  fomenta  praebebant,  conati  sunt 
Domino  Cardinali,  qui  ex  devotione  Interesse  volebat  capi- 
tulo  provinciali,  quod  singulis  annis  tunc  fiebat  apud  San- 
ctam  Mariam  de  Portiunciüa  vel  de  Angelis  caute  suggerere, 
quod  Sanctus  Franciscus  ex  sua  magna  puritate  et  innocen- 
tia  non  curabat  cum  fratribus  tractare  et  disponere  religioni 
expedientia   et  congruentia,    cum  ipse  solus  tantae  multitu- 


*)  §ier  [c^eineii  ein  paar  53)orte  ju  fei^Ien, 


441 

dini  fratrum  satisfacere  et  providere  sufficienter  non  valeret, 
praesertim  quum  sit  illiteratus  respectu  multorum  sapien- 
tium  fratrum  et  valde  perfectorum  in  sanctitate  et  honestate 
morum  et  scientia,  quos  habet  sub  suo  regimine,  qui  in 
multis  eimi  dirigere  possent  et  adjuvare,  quum  sit  corpore 
infirmus  et  debilis.  Admonentes  ergo  eum  ita  quod  non 
videatur,  quod  a  nobis  verba  procedant^  quod  cum  suis 
fratribus  ad  hoc  idoneis  religionis  disponat  negotio  et  eorum 
consiliis  et  auxiliis  utatur  ad  solidiorem  et  magis  certam 
directionem  totius  religionis.  Et  placuerunt  verba  Domino 
Cardinali  et  rationalia  visa  sunt  ei  et  expedientia  valde. 
Secundum  autem  quod  volebat  Dominus  Cardinalis  de  spi- 
ritualibus  cum  Sancto  Francisco  frequenter  habere  collo- 
quium,  familiariter  post  haec  cum  eo  loquens  congratulatus 
ei  dicens:  Laetari  debes  multum  et  Deo  magnas  gratias 
referre,  frater  Francisce,  quia  Deus  dilatavit  religionem  et 
multos  et  sapientes  et  sanctos  fratres  dedit  tibi,  qui  suf- 
ficientes  essent,  non  solum  religionem  tuam  regere,  sed  to- 
tam  Ecclesiam  Dei  regere  et  gubernare,  quare  teneris  super 
hoc  Deum  laudare  et  eorum  debes  requirere  consilia  ac  tan- 
torum  virorum  prudentia  et  discretione  uti  ad  bonam  gu- 
bernationem  et  permanentiam  et  soliditatem  totius  religionis. 
Intellexit  Sanctus  Franciscus  per  spiritum  Dei  verbo- 
rum  Domini  Cardinalis  pondus  et  fontem,  unde  manabant 
et  dixit  ad  eum:  venite  Domine  et  loquar  fratribus  coram 
praesentia  vestra.  Quibus  ipso  adstante  dixit  Beatus  Fran- 
ciscus: Christus  vocavit  me  idiotam  et  simplicem,  ut  se- 
querer  stultitiam  crucis  suae  et  dixit  mihi,  ego  volo  quod 
tu  sis  novus  stultus  in  mundo  et  quod  opere  et  sermone 
praedices  stultitiam  crucis  meae,  et  quod  in  me  adspicias,  et 
mihi  sine  exemplo  regulari  Augustini  et  Benedicti  et  Bernardi 
jungeris  et  tu  et  omnes  fratres  tui.  Sed  vos  vultis  ire  et 
me  trahere  post  sensum  et  scientiam  vestram  et  scientia 
vestra  finaliter  vos  confundet.  Et  conversus  dixit  ad  Do- 
minum Cardinalem:  putant  fratres  mei  sapientes  isti,  quos 
laudatis  cum  sua  humana  prudentia  et  vos  et  Deum  posse 
decipere,    sicut  se  ipsos   decipiunt   et  seducunt  irritantes  et 


442 

conciilcantes  ea,  quae  Christus  eis  pro  ipsanim  salute  ani- 
mariira  et  quoque  totius  religionis  utilitate  per  me  loquitur 
et  loquutus  est.  Quia  ego  ex  me  ipso  nihil  eis  dixi  vel 
dico,  nisi  qnantum  ab  ipso  in  spiritu  certitudinis  sua  sola 
gratia  et  benignitate  suscepi.  Sed  ipsi  cum  magno  ani- 
mariim  periculo  sensum  suum  proponunt  sensui  Christi  et 
voluntates  suas  voluntati  Dei  et  male  se  ipsos  regunt 
et  male  regunt  alios  credentes  eis,  et  non  aedificant,  sed 
evertere  et  destruere  conantur  ea,  quae  Christus  plantare 
et  aedificare  sua  mera  bonitate  et  caritate  disposuit  in  me 
et  in  eis  pro  animarum  nostrarum  salute  recta  et  totius  Ec- 
clesiae  aedificatione.  Et  immutatum  est  cor  Domini  Car- 
dinalis in  virtute  et  efficacia  verborum  ejus  et  cognovit 
esse  verissima  quae  dicebat.  Convocatis  quoque  fratribus 
qui  eum  induxerant  ad  proponendura  verba  illa  Sancto 
Francisco,  dixit  eis:  fratres,  audite  me  et  vobis  ipsis  atten- 
dite  et  vos  ipsos  non  decipiatis  et  non  sitis  ingrati  bene- 
ficio  Dei;  quia  Dens  veraciter  est  in  homine  isto  et  Chri- 
stus et  Spiritus  ejus  loquitur  in  eo.  Et  qui  audit  eum, 
non  hominem  audit,  sedDeum;  qui  vero  spernit  eum,  Deum 
non  hominem  spernit.  Humiliate  corda  vestra  et  obedite 
ei,  si  vultis  Deo  placere  et  quae  Christo  placita  sunt  facere; 
quia  offendentes  eum  et  contraria  ejus  mandatis  et  consiliis 
sapientes  et  facientes  vos  ipsi  salutis  et  vestrae  vocationis 
fructu  privabitis  et  religionis  vestrae  statum  minorabitis  et 
obscuratis  vestrum  cor  offendentes  etiam  multis  vestris  de- 
fectibus  et  tenebris  involutum.  Yivus  enim  sermo  Dei 
egreditur  de  ore  ejus  et  penetrabilis  omni  gladio  ancipiti 
juxta  verbum,  nee  ignorat  astutias  Sathanae,  sed  pertingit 
usque  ad  secreta  intentionum  et  cogitationum  sathanicarum 
humanarumque;  nee  potest  humanis  adinventionibus  per- 
cipi,  quia  spiritum  Dei  habet  in  se,  qui  scrutatur  renes  et 
corda  et  etiam  profunda  Dei.  Posuit  autem  D.  Cardinalis 
ante  suum  inde  recessum  verbum  Dei  in  communi  tam  fra- 
tribus, qui  convenerant  ad  capitulum  in  magna  multitudine, 
quam  personis  doctis  et  populo  civitatis  Assisii.  Erat  enim 
vir  sapiens  et  honestae  conversationis  et  vitae.     Qui  multa 


443 

cum  sapienter  ad  aedificationem  animarum  et  correctionem 
moriira  efficaciter  et  facunde  perorasset  ad  fratrum  prae- 
conia,  commendationem  et  laudem,  siium  in  fine  sermonem 
convertit  et  plurimis  laiidibus  vitam   et  perfectionem  eorum 

extollens    ad  reverentiam    et  devotionem  fratrum  et  sanctae 

• 

religionis  eorum  populum  omnem,  qni  adstabat,  attrahere 
et  inflammare  multis  exhortationibus  est  conatus.  Genu- 
flexit  coram  D.  Cardinali  serraone  finito  Sanctus  Franciscus 
et  cum  sua  bpnedictione  gratam  postulabat  licentiam,  aliqua 
verba  coram  ipso  breviter  fratribus  et  populo  dicere.  Et 
benedictione  accepta  omnibus  hoc  modo  loquutus  est: 

Reverendissimus  pater  et  Dominus  noster  Cardinalis 
ex  multa  bona  voluntate  et  caritate,  quam  habet  ad  omnes 
et  specialiter  ad  fratres  meos  et  religionera,  multum  de- 
cipitur,  quia  credit  et  supponit,  quod  in  nobis  sit  magna 
sanctitas  et  singularis  perfectio  et  perfectionis  amor.  Sed 
non  est  bonum,  quod  falsitati  et  mendacio  locum  demus; 
quia  tam  ipse  quam  vos,  si  credideritis  illas  perfectiones  et 
ex  eis  quae  vobis  de  nobis  praedicat,  essetis  decepti  et 
vobis  et  nobis  essetis  occasio  damni  et  magni  periculi,  quia 
nos  sumus  ingrati  Deo  de  nostra  vocationc  et  cpera  et  ef- 
fectus  verborum  pauperum,  humilium  istorum  verborum  fra- 
trum minorum  non  habemus ,  habere  sicut  promisimus  non 
studemus.  Unum  ego  volo,  quod  tam  D.  Cardinalis,  quam 
vos  omnes  sciatis  opera  et  eloquia  et  desideria,  quae  debent 
habere  fratres  minores  non  decipientia  in  eis ,  ne  ipsi  se 
ipsos  et  vos  decipiant  et  seducant.  Cum  videritis,  quod 
fratres  minores  non  inducent  novicios,  quos  recipiunt  ad 
dandum  sua  omnia  pauperibus  mundi  secundum  formam 
sancti  Evangelii,  sicut  promissa  sunt,  sed  suggerent  eis  vel 
pro  libris  vel  pro  ecclesia  vel  pro  aliqua  alia  occasione 
pro  se  ipsis  vel  pro  necessitatibus  fratrum  aliqua  reservare, 
ac  cum  videritis  fratres  ultra  quotidianam  necessitatem  sui 
corporis  temporalia  procurare  et  pro  se  et  suis  locis  vel 
ecclesiis  constituendis  pecuniam  vel  denarios  quaerere  et 
legata  et  testamenta  ex  vobis  recipere  sub  quocunque  modo 
vel  specie  sanctitatis,  (sciatis)  quia  decepti  et  seducti  sunt.  Quia 


444 

fratres  minores  missi  sunt  a  Christo  summa  humilitate  et 
paupertate  ostendentes  plus  opere  quam  sermone.  Verum 
quando  videritis  eos  loca  paupercula,  vilia  et  parva  et  extra 
saecula  posita  relinquere  et  sub  specie  praedicationis  et 
vestrae  utilitatis  in  villis  et  castris  loca  mutare  et  emere  et 
pulchra  et  sumtuosa  construere,  orationem  sanctam  et  de- 
votionem  dimittere,  lectioni  et  acquisitioni  librorum  sedare, 
sepulturas  habere  et  usum  rerum  omnium  affluenter  velle 
et  procurare  et  his  omnibus  habendis  et  procurandis  privi- 
legia  a  Curia  Romana  impetrare  et  litigia  ex  jure  privilegio- 
rum  facere :  tunc  aperite  oculos  et  attendite  vobis  et  non 
sequamini  eos  neque  audiatis,  quia  tales  solo  nomine  se 
fratres  minores  praedicabunt  et  paupertatem  et  humilitatem, 
quam  Domino  promiserunt  verbis  et  operibus  in  se  et  in 
aliis  destruent  et  impugnabunt  et  mala  multa  fient  per  eos 
in  religione  et  in  Ecclesia,  quum  ante  tempus  ea  vobis 
pronuncio,  et  tam  ipsi  quam  vos  praecaveatis  daemonum 
laqueos  et  nequitias  hominum  perversorum  et  a  malis  furtis 
et  non  incidatis  in  eis,  quia  tempora  multarum  tribulationum 
et  seductionum  appropinquant.  Quarum  omnium  primum 
judiciorumque  proximum  erit  discessio  fratrum  ab  amore 
et  ab  observantia  Christi  vitae  et  evangelii,  quia  nee  sa- 
pientia,  nee  scientia  nee  eloquentia  mundum  ad  Christum 
trahunt,  sed  pura  et  sancta  eonversatio  et  perfecta  obser- 
vantia mandatorum  et  consiliorum  Christi. 

Et  dixit  ad  eum  postea  D.  Cardinalis:  quare,  fra- 
ter  Francisce,  praedicationem  meam  evacuasti  et  tantas 
persequutiones  de  tuis  fratribus  in  tua  religione  futuras  esse 
praenuntias?  Et  dixit  ad  eum  Sanctus  Franeiseus:  ego 
praedicationem  vestram  honoravi,  vera  de  me  et  meis  fra- 
tribus temperate  dicendo,  et  peperei  mihi  et  eis  obstaeulum 
verbi  veritatis  opponendo  ruinae  laudis  vestrae  praeeo- 
nium  in  humilitate,  et  fratres  meos  nondum  plene  fundatos 
occasionabiliter  impellere  volens  salubriter  et  necessarie  ad- 
monendo.  Communiter  enim  videbantur  gravia  et  intolera- 
bilia  sapientibus  seeundum  carnem  ea  quae  Sanctus  Fran- 
eiseus sibi  a  Christo  tradita  fratribus  proponebat. 


445 

Et  fecerunt  de  regula  prima  ministri  removeri  capitiilum 
illud  de  prohibitionibus  sancti  evangelii,  sicut  frater  Leo 
scribit.  Et  licet  ea,  quae  Dominus  sibi  revelabat.  fratribus 
ferventer  annunciaret  et  in  se  ipso  exemplo  operum  quae 
praedicabat  perfecto  ostenderet,  claudebant  aures  sermonibus 
sanctis  et  ab  operibus  oculos  avertebant,  quaerentes  ea  po- 
tius  ad  se  trahere  vel  in  vitium,  quam  salutaribus  et  divinis 
ejus  obtemperaturi  consiliis  et  mandatis  et  exemplis  perfecto- 
operum  ipsius  salubriter  confirmari. 

Nam  cum  rediisset  de  partibus  ultramarinis,  minister 
quidam  loquebatur  cum  eo,  ut  frater  Leo  refert,  de  capitulo 
paupertatis  ut  Beati  Francisci  voluntatem  et  intellectum  inde 
plene  agnosceret.  Et  dixit  ad  eum  Beatus  Franciscus:  ego 
paupertatis  capitulum  ita  intelligo  sicut  sancti  evangelii  et 
regulae  verba  ad  literam  sonant,  quod  fratres  nihil  habeant  nee 
habere  debeant  nisi  vestimentum  cum  corda  et  femoralibus, 
et  calceamenta,  qui  necessitate  coguntur,  portare  possunt 
sicut  in  regula  continetur.  Et  dixit  ad  eum  minister:  Quid 
faciam  ego,  proh,  qui  habeo  tot  libros,  qui  valent  bene 
XIV  libras.  Hoc  autem  dixit,  quia  volebat  eos  habere  de 
sua  conscientia,  eo  quod  cum  remorsu  conscientiae  tot 
libros  haberet,  quum  sciret  eum  ita  districte  intelligere  ca- 
pitulum paupertatis.  Dixit  vero  ad  eum  Beatus  Franciscus  : 
nee  possum  facere  nee  debeo  facere  nee  venire  contra  con- 
scientiam  meam  et  professionem  sancti  Evangelii,  quam 
promisimus,  propter  tuos  libros.  Audiens  hoc  minister  ef- 
fectus  est  tristis.  Videns  autem  Beatus  Franciscus  illum 
esse  ita  turbatum,  dixit  ad  eum  magno  cum  fervore  Spiri- 
tus in  praesentia  omnium  fratrum:  Vos  fratres  minores  ab 
hominibus  vultis  videri  et  vocari  observatores  sancti  Evan- 
gelii, et  operibus  vultis  habere  loculos. 

Vidi  ego  fratrem,  qui  audivit  eum  Bononiae  praedi- 
cantem,  et  qui  hoc  videbant,  referebant,  quod  intrans  civi- 
tatem  quum  voluisset  ad  suorum  fratrum  declinare  locum 
audit  ibi  domum  aedificasse  promissae  paupertatis  terminos 
excedentem,  et  retrocedens  ivit  ad  domum  fratrum  praedi- 
catorum,    qui    cum  magno    gaudio    receperunt    eum.     Erat 


446 

autem  quidam  frater  praedicator  sanctitate  et  scientia  sin- 
gularis,  qui  Sancti  Francisci  verba  devote  audiebat  et  sciens 
rationem,  quare  Sanctus  Franciscus  uoluerat  cum  fratribus 
suis  remanere,  desolationi  fratrum  compatiens,  conabatur 
eum  inducere  ad  eos,  quod  iret  et  iis  precaret,  si  in  aliquo 
offendissent.  Et  dixit  ad  eum  Beatus  Franciscus:  Non  es- 
set bona  indulgentia  eorum  tarn  notoriam  promissae  pau- 
pertatls  transgressionem ,  magnopere  cum  Dei  offensione 
hospitando  se  cum  ipsis  in  peccato  permanentibus  approbare. 
Et  quum  vidisset,  quod  eum  ad  hoc  inclinare  non  posset, 
dixit  ad  eum:  propter  alios  fratres  duos,  ne  porro  tali  modo 
tuae  adversionis  incurrant  infamiam,  eamus  ad  eos  et  corri- 
pies  cum  caritate  de  offensa  et  implebis  officium  tuum,  et 
si  propter  conscientiam  non  vis  remanere  in  tali  domo  re- 
vertemur  et  tali  modo  reservabitur  fratrum  fama  et  em^n- 
dabunt  offensam.  Et  consentit  Beatus  Franciscus  consilio 
illius  fratris  et  invenit  eos  promtos  ad  implendam  quam 
vellet  eis  imponere  poenitentiam  et  pepercit  eis. 

Cum  autem  didicisset  constantiam  seu  obduratam  men- 
tem  cujusdam  fratris  sui,  qui  fuerat  in  saeculo  doctor  legum, 
nomine  frater  Petrus  Stacia,  et  per  spiritum  cognovisset 
contrariam  puritati  regulae  conscientiam  ejus  operationum 
pariter  et  doctrinara,  maledixit  ei.  Et  quum  magnus  fuerat 
in  saeculo  et  propter  scientiam  a  ministris  non  modicum 
amabatur,  circa  vitae  Sancti  Francisci  terminum  rogabant 
eum  fratres,  quod  tanto  viro,  cui  maledixerat  indulgeret  et 
suae  benedictionis  gratiam  daret,  respondit:  filii,  non  pos- 
sum  benedicere  cui  Dominus  maledixit  et  maledictus  est. 
Quid  plura?  Post  tempus  multum  praedictus  frater  infir- 
matus  appropinquavit  ad  mortem  et  circa  eum  stantibus 
fratribus  cum  terribili  vociferatione  et  tremore  clamare 
coepit  et  dicere:  damnatus  sum  et  ecce  daemones  quibus 
traditus  sum  ad  aeternae  damnationis  et  maledictionis  meae 
maledictum  supplicia  portant  et  experimento  tremendo  et 
dolorosi  spectaculi  horrendi  et  pavendi  judicii  omnes  qui 
aderant  didicerunt,  quod  cui  Beatus  Franciscus  maledixerat, 
fuerat  aeternaliter  a  Domino  maledictus.  Non  humano  motu, 


447 

affectu  vel  sensu  benedicebat  vel  maledicebat  alicui,  sed  a 
Christo  informatus  fratribus  divinorum  judiciorum  et  divi- 
narum  voluntatum  manifestabat  arcana  et  futura  quasi  prae- 
terita  verbo  cernebat. 

Audiens  enim  semel  quorundara  fratrum  enormes  ex- 
cessus,  ut  frater  Thomas  de  Celano  scribit,  et  mahim  exem- 
plumper  eos  saecularibusdatum,  nimio  (ad) mortem  contristatus 
setotum  convertit  ad  Christum,  et  supervenientes  alii  quorun- 
dam  aliorum  fratrum  sanctam  conversationem  et  vitae  se- 
cularium  et  ad  proprium  statum  multorum  conversionem 
factam  per  eos  referebant,  exultavit  in  auditu  bonorum  et 
salutis  animarum  amator  et  illuminatus  revelatione  coelesti 
intellexit  in  spiritu  divinae  justitiae  rectitudinem,  bonos  mi- 
sericorditer  assumentis  et  benedicentis  et  malos  juste  re- 
pellentis  et  maledicentis. 

Et  in  tanta  spiritus  efficacia  et  virtute  apostatantibus  a 
promissione  promissae  vitae  et  religionem  perversis  operibus 
diffamantibus  maledixit  et  promissa  servantibus  et  sanctae 
conversationis  exemplo  proximos  aedificantibus  ac  redolere 
facientibus  odore  bonae  famae  religionem  benedixit.  Cunctis 
audientibus  ex  domo  procedere  et  confirmatam  esse  in  coe- 
lis  benedictionem  et  maledictionem,  quam  Beatus  Franciscus 
dabat  et  nunciabat  in  terris.  Notumque  erat  summum  sa- 
pientibus  fratribus  et  amantibus  Christum  in  veritate,  quod 
verba  et  opera  ejus  a  Christo  et  ejus  spiritu  procedebant 
et  quod  recipientes  eum  et  audientes  recipiebant  et  audie- 
bant  Christum  in  ipso  loquentem,  nee  haesitabant  recti  et 
mundi  corde  audire  eum  et  sequi,  sed  se  ipsos  amantes  et 
inflati  humana  scientia  et  quaerentes  quae  sua  sunt  et  non 
quae  Jesu  Christi  trepidabant  timore,  ubi  timor  non  erat, 
et  jam  non  receperunt  eum,  quia  Deum  non  invocaverunt. 
Quomodo  enim  poterant  credere  gloriam  humanam  cupien- 
tes  et  optantes  et  gloriam  quae  a  solo  Deo  est  non  quae- 
rentes? Dissipat  enim  Dens  ossa  eorum,  qui  hominibus 
placere  quaerunt,  confundentur,  quia  Christus  sprevit  eos. 
Qui  enim  praeposuit  scientiam  sanctitati,  dicebat  fratribus 
Sanctus  Franciscus,  nunquam  prosperabitur    et  servit  men- 


448 

dacio,  qui  laudes  hominum  diligit.  Deus  autem  qui  veritas 
est,  cultores  mendacii  perdet.  Futura  enim  per  Spiritum 
sanctum  cognoscens  dicebat:  fratres  occasione  praedicandi 
et  alios  aedificandi  dimittent  vocationem  suam,  vid.  puram 
et  sanctam  simplicitatem,  orationem  sanctam ,  humilitatem 
et  dominam  nostram  sanctam  paupertatem  et  accidet  illls, 
qui  mihi  crediderunt  ad  devotionem  et  amorera  Dei  inflam- 
mari,  iidem  reraanebunt  fiigidi,  in  caritate  vacui.  Et  sie 
ad  suam  vocationem  reverti  non  poterunt,  quum  amiserint 
tempus  vivendi  secundum  vocationem  suam,  et  qui  visus  est 
eis  habere,  timendum  est,  ne  auferatur  ab  eis  et  inveniant 
manus  suas  vacuas  in  die  tribulationis.  Nam  quos  suis 
praedicationibus  ad  Dominum  converti  putant,  sanctorum 
fratrum  orationibus,  qui  in  desertis  locis  sua  et  aliorum 
peccata  plorant,  ad  Dominum  convertuntur.  Nam  veris 
f'ratribus  minoribus  datum  est  a  Christo  noscere  mysterium 
regni  Dei,  caeteris  autem  parabolis.  Tot  sunt  enim  qui 
libenter  ascendunt,  quod  beatus  erit,  qui  se  fecerit  humilem 
amore  Domini  Dei. 

Yenerunt  autem  fratres  de  Francia  et  narraverunt  ei 
dicentes:  quomodo  fratres  illis  diebus  nostrum  solemnem 
virum  Sanctae  Theologiae  magistrum  receperant  Parisiis,  de 
quo  fuerat  magna  aedificatio  in  populo  et  in  clero.  Audiens 
autem  Beatus  Franciscus  suspicans  respondit:  timeo  filii, 
ne  tales  magistri,  qui  suam  conversationem  ostendunt  pro- 
ximis  operibus  bonis  cum  mansuetudine  sapientiae,  quia 
tantum  liabet  homo  de  scientia,  quantum  operatur  ipse,  et 
tantum  est  sapiens,  quantum  Deum  et  proximum  diligit,  et 
tantum  est  religiosus  bonus  orator,  quantum  ipse  fideliter 
et  humiliter  bona,  *(uae  intelligit,  agit. 

Quidam  magnus  magister  in  sancta  Theologia  sanctus 
frater  de  Alemania  venerat  tunc  ad  Sanctum  Franciscum 
ad  videndum  eum  et  volens  certificari  ab  eo  de  intentione 
et  intellectu,  quem  habebat  in  regula.  Et  quum  diligenter 
didicisset  et  audisset  ab  ipso  intentionem  omnis  regularis 
vitae  sibi  a  Christo  inspiratae  et  revelätae,  tota  mens  ejus 
ita  quietata  est  et  consolata   est   verbis  Sancti  Francisci  et 


449 

orationibus  ac  si  ipsum  Jesiini  Christum  loquentem  audis- 
set  et  non  hominem  et  humiliter  in  fine  sermonis  ejus 
flectens  genua  coram  ipso  ait:  Promitto  Deo  nunc  iterum 
in  manibus  tuis  vitam  et  regulam  hanc  evangelicam  juxta 
puram  et  fidelem  intentionem,  quam  Spiritus  sanctus  per 
OS  tuum  manifeste  loquutus  est  usque  in  finem  vitae  meae, 
quam  Christi  gratia  concesserit  mihi,  fideliter  et  pure  ser- 
vare.  Sed  unam  gratiam  postulo  a  te,  quum  si  diebus  meis 
eveniret,  quod  fratres  in  tantum  a  pura  regulae  observantia 
declinarent,  quemadmodum  tu  per  spiritum  sanctura  futurum 
esse  pronuntias,  quod  propter  ipsorum  contrarietatem  non 
possem  eam  libere  cum  ipsis  juxta  revelatam  tibi  a  Domino 
sanctam  et  perfectam  intentionem  servarO;,  quod  de  tua 
obedientia  et  licentia  solus  vel  cum  aliquibus  fratribus  possem 
recedere  et  illam  perfecte  servare.  Quibus  auditis  vehemen- 
ter gavisus  est  Beatus  Franciscus  et  benedicens  ei  dixit : 
A  Christo  et  a  me  concessum  esse  scias,  quod  postulasti ; 
et  posuit  manum  suam  dexteram  super  caput  ejus  et  dixit 
ei:  tu  es  sacerdos  in  aeternum  seoundum  ordinem  Melchi- 
sedech!  —  Qui  enim  cum  angaria  portant  suave  Christi 
vitae  et  regulae  jugum^  filii  carnis  sunt  et  sanctam  et  piam 
regulae  intelligentiam  ad  suum  carnalem  sensum  semper 
inflectunt.  Et  sicut  Israel  secundum  promissionem  spiritus 
sancti  natus  spiritualiter  et  sancte  vivebat,  ita  erit  in  vita 
et  religione  ista,  quia  filii  carnis  filios  spiritus  persequentur. 
Sed  Dens,  qui  divisit  filios  Israel  ab  Aegyptiis  in  manu 
forti  et  brachio  extenso,  separabit  filios  veros  regulae  a  filiis 
prudentiae  carnis,  hos  in  tenebris  erroris  et  frigore  cupidi- 
tatis  et  amoris  proprii  derelinquens ;  illos  autem  ad  lucis 
divinae  claritatis  et  seraphicae  caritatis  centiformem  per- 
fectionem  introducens,  conformes  faciet  corpori  claritatis 
suae  potestatis,  quia  potest  subjicere  sibi.  omnia.  Erat  itaque 
tempore  Beati  Francisci  in  fratribus  quoad  habitum  et  co- 
habitationem  et  obedientiam  exterius  apparentem  unitas; 
quoad  regulae  puritatem,  observantiam  et  amorem  et  in- 
tentionis  fundatoris  obedientiam  et  cordialem  sequelam  se- 
cretum  scisma  et  magna    diversitas.     Aberat    enim    ab    eis 

©üüingcr,  ©cfd).  b.  Scftcn.    2)orumeiitP.  29 


450 

idem  sapere,  eandem  caritatera  habere,  unanimiter  idipsum 
operari,  nihil  per  contentionem  et  inanem  gloriam  facere; 
siiperiores  se  invicem  repiitare,  non  quae  sua  sunt  quaerere, 
sed  quasi  fundatores,  quae  Christi  sunt  et  consolationis  et 
utilitatis  aliorum  et  aedificationis  mutuae. 

Subtilitatibus  philosophiae  frater  Elyas  deditus  qui 
secrete  post  se  trahebat  catervam  subversorum  a  spiritu  cu- 
piditatis  et  vanitatis  et  sibi  ipsi  aperiebat  lacnm  et  fodiebat 
et  quia  seductus  incidit  et  defecit.  Nee  intelligebat  consilia 
et  astutias  et  adinventiones  Sathanae,  quibus  ignorans  per 
alias  vias  et  expediebat  itinera  et  semitas  dirigebat  Christo 
in  fundatore  repugnans.  Qui  sua  dignatione  cuidam  sancto 
et  venerabili  sacerdoti  in  Massa  Trabaria  rectori  cujnsdam 
plebis  Domino  Batholo  nomine,  cui  et  Sanctus  Franciscus, 
propter  suae  sanctitatis  excellentiam  in  omnibus  et  perom- 
nia  commiserat  vices  suas,  mirabiliter  revelavit.  Erat  enim 
vir  valde  discretus,  consolator  moestorum,  misericordia, 
pietate  et  caritate  plenus.  Accedebant  ad  ipsum  fiducialiter 
fratres  tanquam  ad  benignissimnm  patrem  et  instructorem 
animarum  suarum.  Recipiebat  enim  fratres  ad  religionem 
et  expulsos  ac  recedentes  conciliabat  et  consilia  humana 
sapientium  et  discordantia  a  perfectionis  via  et  intentione 
fundatoris  non  solum  inntilia  sed  infecta  veneno  mortifero 
divinis  scripturis  apertis  et  omnibus  vitae  exemplo  monstrabat. 
Hie  vir  Deo  gratus  in  exceBsu  mentis  suae,  dum  oraret,  ad 
inferioris  inferni  loca,  Christo  jubente,  deductus  est,  ubi 
vidit  Lruciferum  in  sede  suarum  poenarum  stantem  et  in 
circuitu  ejus  omnes  principales  inferorum  spiritus  adstare. 
Quibus  ipse  tenebrarum  princeps  quaestionem  cum  querela 
proponens  consilium  postulando  loquutus  est  dicens :  Nova 
de  mundi  deserto  recepimus  ab  his,  quos  ibi  vice  nostra 
tenemus  non  grata  sed  displicentia  nobis  valde.  Appa- 
ruerunt  enim  ex  insperato  homines  in  mundo  ipsum 
mundum  cum  carne  et  vitiis  despicientes  et  conculcantes 
et  jura  et  loca  nostri  dominii  praeocupantes,  a  quibus, 
si  non  resistatur  eis,  multas  injurias  et  damna  patiemur. 
Quare    cogitate    diligenter    quid    contra    eos  facturi  simus, 


451 

nam  conditiones  eorum  ab  his  qui  inde  venerunt  diligenter 
audire  potestis.  Et  Lucifero  jnbente,  vitam  et  perfectionem 
eoriim  recitare  et  referre  coeperunt.  Surrexit  qnoque  dae- 
mon  qiiidam  magniis,  qui  contra  Beatum  Franciscum  et 
suam  religionem  cum  sibi  subditis  malignis  spiritibus  cer- 
tamen  singulare  habebat  et  dixit:  Licet,  sicut  princeps  no- 
ster  proposuit,  multi  noviter  contra  nos  variis  modis  insur- 
gunt,  tarnen  quidam  vir  abjectae  conditionis  illiteratus  et 
simplex  cum  quadam  parva  societate  similium  sibi  in  tanta 
Spiritus  fortitudine  contra  nos  insurrexit,  ut  non  tantum  quasi 
homo,  sed  Jesus  Nazarenus  ipse  personaliter  in  eo  adver- 
sum  nos  confligere  videatur.  Non  enim  alicujus  nostrae 
artis  subtilitas  aut  nostrarum  insidiarum  quantumcunque 
vehemens  insultus  ipsum  vel  quemquam  ex  adhaerentibus 
ei  potuit  decipere  aut  subplantare,  neque  cum  a  dextris  vel 
sinistris  tendentes  laqueos  capere  aut  superare  valemus.  Sed 
quod  dolorosius  est,  si  qui  de  nostris  fidelibus  appropin- 
quant  eis,  adversarios  nostros  et  capitales  inimicos  consti- 
tuunt.  De  eorum  autem  fidelibus  nullum  capere  possumus. 
Facto  quoque  silentio  intcr  ebs  singuli  principum  consilia 
iniqua  et  modos  varios  proponebant  in  medium,  quomodo  et 
cito  de  ipsis  posset  haberi  victoria,  quorum  consulta  causa 
brevitatis  omitto.  Sed  cum  de  singulis  viis  tentationis  dae- 
mones  modos  multos  et  varios  protulissent  et  exempla  pro- 
duxissent  in  medium,  quomodo  per  propositas  vias  de  magnis 
et,  ut  putabant,  inexpugnabilibus  sanctis  etiam  insperatas 
victorias  habuissent,  secundus  quidam  Lucifero  daemon  post 
omnes  ita  alloquutus  est:  Quamvis  subtilia  et  efficacia  plura 
dixerint  omnes,  nullus  tamen  vestrum  dixit  vel  cogitavit 
modura,  per  quem,  si  mihi  credideritis,  de  ipsis  praeclaram 
poterimus  habere  victoriam.  Cumque  omnes  daemones 
hujus  consilium  et  sententiam  exspectarent  audire,  intulit 
dicens :  Non  poterimus  de  hominibus  istis  habere  triumphum 
nisi  omnis  nostra  industria,  solicitudo,  subtilitas  et  operatio 
convertatur,  ut  superbis,  vaniloquis,  curiosis,  dolosis  et  frau- 
dulentis  et  cupidis,  invidis,  praesumtuosis  et  fallacibus  ho- 
minibus,   quos    cognoscimus    esse    nostros,    suggeramus  et 

29* 


452 

immittamus  per  omnem   modiim    quem  possumns    desideria 
poenitentiae  et  cum  eis  Domino  serviendi.     Kam  cum  inter 
eos  habuerimus  partem  nostram  et  quotidie  augere  studue- 
rimus,  ita  conturbabimus  eos  et  eorum  religionem  iiificiemus 
et  subvertemus  vota,    verba,    mores  et  opera,  et  famam  eo- 
ram  foetere  faciemus  in  tantum,    quod  foetorem  inficientem 
eis  appropinquantes  in  mortem  exhalabunt  et   non    odorem 
appropinquantes  eis  vivificantem    in   vitam    emittent.     Pla- 
cuit    sermo    subversorii   consilii  ejus  Lucifero    et    omnibus 
principibus  ejus  et  ex  tunc  diffinitum  est  inter  eos  persequi 
totis  viribus  consilium  ultimo   datum.     Deo    autem    permit- 
tente  secreto  et  occulto  judicii  sui  consilio  concordes  homi- 
nes  adinventionibus  suis    et    conformes    suis    malignitatibus 
daemones  impulerunt  et  ad  intrandum  illam  religionem,  quam 
principaliter  odiebant  et  sibi  magis  consentiebant,  totis  vi- 
ribus induxerunt.      Quamvis   enim  a  principio,  quum   solus 
Beatus  Franciscus  fratres  recipiebat,  non  valuerunt  daemo- 
nes suae  fraudis  maligna  perficere,  eo   quod  cherubice  illu- 
stratus  spiritu  sancto  oculatus    erat   ante  et  retro,    intus  et 
extra;    tamen    quia  multiplicatis    ministris    ubique    terrarum 
perfectionis  Spiritus  mensura  carentibus    necessaria   ad   tam 
occultas  daemonum    astutias    praecavendas,  et    ministrorum 
unusquisque  Spiritus  desiderio  ferebatur    sub    specie    salutis 
animarum  et  religionis  dilatandae   ad    augendum   numerum 
fratrum,   multiplicaverunt    gentem    et    non    magnificaverunt 
laetitiam,  plures  perversos  innocentibus  sociantes.     Qui    de 
sua     Providentia  confidentes  affectabant  regere    et  non  regi 
de  sensu  suo  et  voluntatem  regulam  sibi   ipsis    et    aliis  ar- 
roo'antius  facere  et  non  res^ulam  suas  mortificando  volunta- 
tes  liumiliter  observare.     Et   sie  fundatori   et    caeteris   sim- 
pliciter  gradientibus  labor  et  dolor  et   afflictio    Spiritus    te- 
pidis  periculum,   inquietis    gaudium,    malignantibus    fiducia 
male  ao:endi  adaucta  est.     Et  in  tantum  ante  mortem  Beati 
Francisci  ista  mala  creverunt,  quod  ipse,  qui  Spiritus  sancti 
habitaculum  erat  nee  sermonibus,    nee  exemplis,    nee  signis 
et  miraculis  curationis  potuit  adhibere  remedium,    sed  ora- 
tionibus  propriis  elegit  pro  sccuriori  parte  sibi  ipsi   et  Deo 


45:i 

vacare  et  rennnciare  officio  fratriiiii.     (iaod  cum  fecisset  iimis 
de  fratribus  dixit  ei :  Pater,  ignosce  mihi,  qimm  omnia,  qiiae 
tibi  dicere  volo,  jam  plures  fratrcs  consideraverunt,  et  ait: 
tu  scis  quemadmodum   olim    per    gratiam  Dei    viguerit    et 
manserit  in  statu  puritatis  et  perfectionis  tota  religio,  quo- 
modo  sicut  universi  fratres  cum  fervore  et  solicitudine  in  Om- 
nibus observal)ant  humilitatem  et  paupertatem    in   parvis  et 
pauperculis  aedificiis,  parvis  et  pauperculis  libris  et  in  vili- 
bus  et  pauperculis  vestimentis  et  sicut    in    bis    et    in    aliis 
exterioribus  unius  voluntatis  erant  vigilanter  et  solicite  ob- 
servare   omnia,    quac    pertinent    ad    nostram    vocationem   et 
professionem  et   bonuni    exemplum,    ita    erant    unanimes    in 
dilectione  Dei  et  proximi.     Nunc  aUtem    a    parvo    tempore 
coepit  haec  puritas    et    perfectio    dissimiliter    variari,     Imo 
multi  fratres  ex  hoc  magis  quam    supradictis   credunt   inde 
plurimum  aedificari    et  ipsis  videtur  magis  honestc  per  ista 
vivere  et  conversari.     Unde  jam  quasi  pro    nihilo    reputant 
viam  simplicitatis  et  hujus  paupertatis^  quae  fuerunt  initium 
et  fundamentum  nostrae  religionis.     Quapropter    haec    con- 
siderantes  credimus,    quod    tibi    displiceant,    sed    plurimum 
admiramur  si  tibi  displicent,  cur  sustines   et    non    corripis  ? 
Beatus   Franciscns    dixit    ad    eum:     Dominus    parcat    tibi, 
frater,  quare  vis  mihi  esse  contrarius  et  adversarius    et  vis 
me  implicare  in  liis  quae  non  pertinent  ad  officium  meum! 
Et  ait:  Usquequo  habui  officium  fratrum,  et  fratres  manse- 
runt  in  sua  vöcatione  et  professione,  licet  a  principio  meae 
Conversionis  ad  Christum  infirmus  fuerim,    cum  parva  mea 
solicitudine  eis  satisfaciebam  ex  verbo  et  praedicatione.  Sed 
postqnam    consideravi,    quod    Dominus     numerum    fratrum 
multiplicaret  quotidie  et    ipsi    a    via    recta    et    secura,    per 
quam  soliti  erant  ambulare  propter  tepiditatem    et   inopiam 
Spiritus  coeperunt  declinare,    et  per    ampliorem    viam    sicut 
dixisti  vellent  incedere,  non  attendentes    suam    vocationem. 
Quare  licet  tempore  quo  renunciavi  et  dimisi  officium    fra- 
trum in  capitulo  generali  me  excusarem^    quod  propter    in- 
firmitatem  meam    de    ipsis    curam    et  solicitudinem  habere 
non  possem,  tamen  dum  modo  voluntate  Dei  et  mea  fratres 


454 

ambulassent  et  ambiilarent,  propter  ipsorum  consolationem 
nollem,  quod  alium  ministriim  babcrent  praeter  me  iisqiie 
ad  diem  mortis  meae.  Qiuim  ex  quo  fidclis  et  bonus  sub- 
ditiis  voluntatem  sui  praelati  cognoscit  et  observat  parvam 
solicitudinem  praelatniu  de  illo  babere  oportet,  ideo  tantum 
gauderem  et  consolatus  cssem  de  fiatruin  bonitate  propter 
lucrum  meum  et  hierum  ipsorum,  quod  si  jacerem  in  lecto 
infirmus  noii  gravaret  me  satisfacere  eis.  Et  ut  meum  of- 
ficium est  spirituale,  quo  debeo  dominari  vitiis  et  ea  emen- 
dare.  Verum  si  vitiis  dominare  et  ea  emendare  non  valeopraedi- 
catione  et  exemplo  et  regula,  quae  docet  eos,  nolo  carnifex  fieri 
adpercutiendum  et  flagellaudum  sicut  potestates  hujus  saeculi. 
Quoniam  confido  in  Domino,  quia  adhucinimici  invisibiles  qui 
sunt  castaldi  Domini  adpuniendum  illos  in  boc  saeculo  perpetuo 
qui  transgrediuntur  mandata  Domini  Dei,  sument  de  ipsis  vin- 
dictam,  facientes  ipsos  corrigi  ab  bominibus  hujus  saecuh  ad 
improperium  et  verecundiam  ipsorum,  et  revertentur  ad  perfe- 
ctionem  et  vocationem  suam.  Verumtamen  usque  ad  diem 
mortis  meae  ex  verbo  et  opere  non  cessabo  docere  fratres 
ambuhu'e  per  viam,  quam  mibi  Dominus  ostendit  et  ego 
ostendi  eis  et  informavi  ipsos,  ut  sint  inexcusabiles  coram 
Domino  et  ego  de  i[)sis  et  de  me  non  tenear  reddere  ra- 
tionem  uherius.  Nos  enim ,  qui  cum  ipso  fuimus,  qui 
scripsit  reguhim  et  f'ere  omnia  aha  sua  scripta,  testimonium 
perbibemus,  quia  plura  scripsit  in  reguhi  et  in  aliis  dictis 
suis  de  quibus  ftatres  quidam  hierunt  contrarii  in  vita  sua, 
quae  nunc  post  mortem  ejus  essent  vakle  utiha  toti  reh- 
gioni.  Verum  saepe  dicebat  sociis  suis:  in  hoc  est  dolor  et 
afflictiö  mea,  quod  ea  quae  cum  magno  hibore  obtines  pro  utih- 
tatepraesenti  et  futura  totius  religionis,  et  aDeo  certificatus  sum 
quod  per  ejus  vohmtatem  sunt.  Et  aliqui  fratres  ex  subtilitate 
et  prudentiasuae  scientiae  amaricant  et  sunt  mibi  contrarii  di- 
centes :  ista  sunt  tenenda  et  observanda  et  ista  non.  Con- 
figebant  naturam  ipsius  et  exasperabant  eum  et  contraria 
Deo  et  sancto  ejus  sapiebant  astutiis  suis  et  adinventionibus 
et  inobedientiis  amaricaverunt  eum  in  tantum,  quod  officio 
ministerii  sibi  a  Cbristo  et  ejus   vicario  imposito  renuncia- 


455 

Vit  in  eorum  capitulo,  et  sccundum  eoriim  vota  et  inerita 
sicut  quondam  Samuel  Saulera  filiis  Israel,  ita  ipse  dignum 
dignis  Eliam  alcliimistam  habere  concessit.  Quo  facto,  ita 
se  totuin  adorationem  convertit,  qiiod  absoi'ptus  in  Deuin  al- 
terius  saeculi  liomo  penitus  videretur.  Dolebant  fratres 
sibi  contraria  sentientes  et  dolentes  de  rectitudine  et  puri- 
tate  sermonuni  suoruin  et  de  ferventi  zelo,  quem  contra 
mala  jam  disseminata  in  religione  in  suis  eloquiis  ostende- 
bat,  et  libenter  novicios  et  personas  devotas  eis  non  sine- 
bant  ad  eum  accedere,  sed  diversis  modis  et  cautis  pro 
posse  impediebant  eo ,  quod  Ventura  omnia  in  religione 
usque  in  finem  tam  clare  et  tarn  manifeste  praedicabat,  cum 
detectione  malorum  praesentium  tanquam  si  ea  praeterita 
conspexisset.  Igitur  contra  mala  jam  inveterata  in  religione 
et  illa  quae  usque  ad  finem  in  ea  oculo  prophetico  Ventura 
cernebat,  incessanter  jejuniis  et  orationibus  et  gemitibus 
inenarrabilibus  a  Christo  Jesu,  qui  omnia  potest  siiper  no- 
strum  intellectum  et  mentem,  congrua  et  expedientia  reme- 
dia  postulabat  apponi. 

Cum  igitur  indesinenter  precibus  humilibus  clamaret 
ad  Deum,  preces  servi  sui  exaudivit  altissimns  et  dictum 
est  ei  a  Christo:  Vade  et  secede  XL  dierum  numero  in 
loco  deserto  et  juxta  verbum  meum,  quod  loquar  ad  te, 
ordinabis  regulam  tuam  et  secundum  quod  postulas  brevia, 
clara  et  certa  remedia  dabo  tibi,  quae  ponas,  per  quae  trans- 
gressores  arguentur  sceleris  in  conscientiis  eorum  et  coram 
Ecclesia  mea.  Secessit  ergo  et  reclusit  se  in  eremitorio 
fontis  columbae  in  cellula,  quae  erat  in  praerupto  saxo  sub 
loco.  Ad  eum  autem  soll  duo  fratres,  fr.  Leo  de  Assisio 
et  fr.  Boniczus  de  Bononia^  quos  assumserat  in  socios,  au- 
debant  accedere,  ubi  Christo  solo  revelante  regulam  scrip- 
sit,  nil  in  ea  de  suo  ponens,  sed  solum  ea,  quae  Christus 
Jesus  sibi  coelitus  revelabat  in  ipsa  conscribens. 

Tumultuant,  dum  Dco  vacat  Moyses  iste  Franciscus, 
frater  Elyas  cum  sequacibus  suis  et  quibusdam  ministris  et 
qui  adversari  ei  palam  non  audebant,  viro  Dei  fratri  Leoni, 
qui  regulam  sibi  a  Sancto  traditam  conservabat,  furtim  seu 


456 

latentes  snbtrahunt  et  abscondnnt,  putantes  tali  modo  sancti 
Francisci  propositum  impedire,  ne  juxta  verbnm  Christi  ad 
eum  coelitus  factum  regulam  Snmmo  Pontifici  praesentaret 
et  eam  faceret  approbari.  Intellexit  vir  sanctus  invidiam 
daemonimi  —  et  ad  Deiim  secundo  accessit  et aliam  luisus 
quadragesimam  Deo  devotns  consecrat,  ubi  Christo  docente 
eisdem  verbis  regulam  iterato  conscribit.  Interea  diabolus 
incitat  ministros  diversarum  provinciarum  et  simul  conve- 
niunt  cum  fratre  Elya  et  cpierelam  cum  protestatione  facturi 
audacter  ascendunt.  Stabant  a  longinquis  et  clamabant, 
causam  se  habere  necessariam  ob  quam  ad  eum  accesserant. 
Consueto  signo  vocat  fratrem  Leonem  sanctus  Franciscus 
et  explorare  jubet,  qui  essent  fratres  clamantes  et  cujus  rei 
gratia  venissent?  Cui  respondit  frater  Leo:  Fratres  vene- 
runt  ministri  cum  fratre  Elia  aliqua  necessaria  cum  te  con- 
t'erre  volentes.  Dixit  Sanctus  Franciscus:  dicant  quae  vo- 
lunt  et  ej^o  audiam:  ad  me  autem  non  ino-redientur. 
Steterunt  ex  adverso  sub  cella  in  loco,  unde  eorum  vox 
clare  audiri  valebat.  Et  dixit  ad  eum  in  persona  omnium 
frater  Elyas:  frater  Francisce_,  isti  sunt  fratres  audientes  in 
suis  provinciis,  quod  ad  pleniorem  vitae  promissae  observan- 
tiam  in  regula  addere  vel  limitare  decreveras.  Veuerunt 
tam  pro  se  quani  pro  fratribus,  qui  sub  eis  sunt,  denunciare 
tibi,  quod  eorum  infirmitati  superabunde  sufficit  jam  pro- 
missa  servare  et  quod  condescensione  et  dispensatione  super 
praemissis  magis  eget  eorum  infirmitas  quam  ad  perfectiora 
super  vires  obligari.  Quibus  auditis,  sanctus  Franciscus 
dolore  cordis  tactus  nuUum  dedit  responsum.  Sed  mox 
cellulam  ingressus  ad  orationis  solitae  conversus  refugium 
expansis  ad  coelum  manibus  ad  Christum  ex  toto  corde 
ciamavit  dicens:  Te  sequutus  sum  in  nullo  contradicens  — 
responde  eis  pro  me  et  ostende  quod  tua  sunt  et  non  mea.  — 
His  dictis  vox  in  aere  in  persona  Christi  facta  est  miro 
modo  super  locum,  ubi  sanctus  Franciscus  orabat,  dicens: 
hie  est  servus  mens  Fianciscus,  quem  elegi  et  posui  in  eo 
spiritum  meum  et  mandavi  ei  facere  quod  facit  et  scribere 
regulam,  quam  scribit,  et  vita  et  regula,  quam    scribit,    est 


457 

mea  et  a  ine  et  iion  ah  eo.  Qiii  aiidit  eiim,  me  audit, 
et  qiii  spernit  cum  nie  speinit.  Et  ego  illis  quos  vo- 
cabo  ad  scrvandam  lianc  vitam  et  regnlam,  dabo  spiri- 
tuin  et  foititudincm  scrvandi  eani.  Et  volo  quod  haecregula 
servetiir  ad  literam,  ad  litcram,  ad  literaiii.  Qiübiis  aiiditls 
cum  stnpore  et  admiratione  redieront  singuli  ad  snas  pro- 
vincias  et  ulterius  adversari  in  bis  qnae  coeperant  destiterunt. 
Completa  antem  regnla  sanctus  Franciscns  juxta  sibi 
datuni  mandatum  cum  socio  sno  Leone  accessit  ad  Domi- 
num Ilonorium  tone  Snmmnm  Pontificem,  qiü  beatum  Fran- 
ciscum  singulariter  diligebat  et  precipuo  venerabatnr  af- 
fectn,  eo  quod  experientia  ceita  didicerat  Christi  spiritum 
in  eo  plenarie  quievisse.  Laetatus  Summus  Pontifex  in  ad- 
ventu  Christi  pauperis  Francisci  et  benigne  et  caritative 
tanquam  pius  pater  recepit  eum  et  benedixit  euni  facie  hi- 
lari  et  animo  gaudente.  Audit  üum  summa  diligentia  cun- 
cta  quae  coram  eo  proponit  ex  parte  Christi  et  postnlat, 
accipit  et  conspicit  quam  scripserat  regulam ,  considerat 
attentius  et  diligenter  examinat.  Inspectamque  vigilanter 
et  solerter  examinatam  ex  verbo  bonae  memoriae  sui  prae- 
cessoris,  Papae  Innocentii  de  fiatrum  suorum  Cardinalium 
consensu  approbat  et  affirmat.  Sed  teste  fratre  Leone  tunc 
praesente,  qu,um  diligenter  et  attente  tunc  Summus  Ponti- 
fex conspexisset  omnia,  quae  in  regula  continebantur,  dixit 
beato  Francisco:  Beatus  ille,  qui  haue  vitam  et  regulam 
gratia  Dei  roboratus  fideliter  et  devote  servaverit  usque  in 
finem,  quia  omnia,  quae  in  ea  scripta  sunt,  pia  et  perfecta 
sunt.  Tamen  illa  verba  decimi  capituli  vid.  quod  ubicunque 
sint  fratres  qui  scirent  et  cognoscerent,  se  non  posse  regulam 
spiritualiter  observare,  ad  suos  Ministros  debeant  et  possint 
recurrere;  Ministri  vero  teneantur  eisdem  fratribus  per  obe- 
dientiam  postulatam  licentiam  benigne  et  liberaliter  eis  dare; 
quod  si  facere  nollent,  ipsi  fratres  habeant  licentiam  et 
obedientiam  eam  liberaliter  observandi,  quia  omnes  fratres 
tam  Ministri  quam  subditi  debent  regulae  esse  subjecti  —  pos- 
sent  esse  non  plene  fundatis  in  cognitione  veritatis  et  amore 
virtutum    occasio    ruinae  et  religionis   divisio.     Quare  volo, 


458 

quod  verba  haec  capltuli  illius  mutentur,  ita  qiiod  omnis 
occasio  peiicnli  divisionis  et  religioni  et  f'ratribiis  auferatiir. 
Respondit  ei  Beatas  Franciscus:  Pontifex  summe,  ego  ista 
verba  in  regula  mea  non  posiü  sed  Christus,  qui  omnia 
utilia  et  necessaria  f'ratrum  animarum  saluti  et  bono  statui 
et  coaversationi  religionis  melius  novit,  et  cui  omnia,  quae 
Ventura  sunt  in  Ecclesia  et  in  religione  patent  et  praesentia 
sunt.  Verum  non  debeo  nee  possum  ea  mutare,  quia  fu- 
turum est,  ut  ministri  et  qui  aliis  praeerunt  in  religione, 
multas  et  amaras  tribulationes  facient  volentibus  regulam 
literaliter  juxta  sanctam  voluntatem  observare.  Quare  sicut 
Christi  voluntas  et  obedientia  est  ut  regula  et  vita  ista,  quae 
sua  est,  literaliter  eervetur,  ita  debet  esse  vestra  voluntas 
et  obedientia,  quod  fiat  et  scribatur  in  regula.  Tunc  dixit 
ei  Summus  Pontifex:  fiater  Francisce,  ego  ita  faciam,  quod 
plene  verborum  sensu  servato  taliter  regulae  literam  in  hoc 
passu  mutabo,  quod  ministri  se  ad  faciendum  quod  Chri- 
stus vult  et  regula  praecipit,  intelligent  obligatos  et  fratres 
ad  servandam  rej^ulam  se  libertatem  habere  intellii][ent  et 
nulla  occasio  saepe  querentibus  occasionem  dabitur  sub 
specie  servandi  regulam.  Mutavit  igitur  Summus  Pontifex 
clausulae  illius  verba  dicentis:  „Ubicunque  sunt  h'atres,  qui 
scirent  et  cognoscerent  se  non  posse  regulam  spiritualiter 
observare  ad  suos  Ministros  debeant  et  possint  recurrere; 
Ministri  vero  caritative  et  benigne  eos  recipiant  et  tantam 
familiaritatem  habeant  circa  eos,  ut  dicere  possint  eis  et 
f'acere  sicut  Dominus  servis  suis.  Nam  ita  debet  esse,  quod 
ministri  sint  servi  omnium  fratrum."  Ut  autem  omnis  hae- 
sitationis  scrupulum  beatus  Franciscus  a  cordibus  omnium 
fratrum  amoveret,  veritatem  illius  intentionis,  quam  habebat 
in  religione  sicut  a  Christo  eam  acceperat,  in  suo  testa- 
mento  circa  finem  suum  apertissime  declaravit  praecipiens 
lirmiter  per  obedientiam,  ut  non  mitterent  glossas  in  regula 
neque  in  verbis  testamenti,  dicendo:  ita  nolunt  intelligi,  sed 
simpliciter  et  literaliter,  sicut  Dominus  dederat  ei,  pure  et 
humiliter  intelligerent  et  servarent  usque  in  finem;  bene- 
dicens  omnibus  ita  servantibus  et  praecludens  firmissimo 


459 

mandato  viam  inipetrandi  litcras  vel  privilegia  a  curia  llo- 
mana  per  se  vel  interpositam  personam  contra  puram  et 
literalem  sibi  a  Christo  traditae  regnlae  observantiam. 

Appropinquante  denique  bora  transitus  servi  Dei  hu- 
milis  panperisque  Fraiicisci,  oinnes  fratres  existentes  in  loco 
fecit  ad  se  vocari  et  cos  consolatoriis  verbis  pro  sua  morte 
adloquutus  est  et  ad  observantiam  promissae  vitae  et  rogu- 
lae  et  divinum  miituum  amorem  et  sanctae  matris  Eccle- 
siae  Romanae  et  omnium  clericorum  viventinm  secundnm 
formam  ejusdem  sanctae  liomanae  Ecclesiae  reverentiam 
et  obedientiam  paterno  affectu  et  efficaci  sermone  bortatus 
est,  paupertatis,  humilitatis,  pacis  et  mutuae  dilectionis  pos- 
sessionem  successione  haereditaria  relinquens  et  legans  ad 
Christi  Jesu  ardenter  sectanda  vestigia  et  mundi  con- 
temtum  et  odium  efficacissimis  et  fidelissimis  sermonibus 
inflammavit.  Quibus  circumsedentibus  breve  testamentum 
scribi  mandavit,  in  quo  omnis  suae  intentionis  primae  et 
ultimae  sibi  a  Christo  revelatae  veritatem  pure  et  chire  tarn 
eis  praesentibus  quam  absentibus  et  venturis  iisque  ad  finem 
saeculi  ad  religionem  conscripsit  et  fideliter  et  reverenter 
conservandum  et  servandum  sub  altissimi  patris  coelestis 
et  benedicti  filii  ejus  Jesu  Christi  Domini  nostri  et  suae 
benedictionis  obtentu  cum  omni  qua  potuit  districtione  man- 
davit, extensisque  manibus  in  modum  crucis  super  eos  Jesu 
Christi  Stigmatibus  insignatis  cancellatisque  brachiis  Omni- 
bus fratribus  praesentibus  et  absentibus  in  Christi  Jesu  cru- 
cifixi  virtute  ac  nomine  benedixit:  fecitque  vocari  fratrem 
Bernardum  de  Quintavalle  primum  fratrem  ad  se  ponens- 
que  dexteram  manum  suum  super  caput  ejus  coram  Omni- 
bus fratribus  benedixit  ipsum  cum  cordali  et  singulari  af- 
fectione  et  facta  benedictione  mandavit  beatus  Franciscus : 
Scribe  sicut  dico  tibi.  Primus  frater,  quem  dedit  mihi  Do- 
minus fuit  frater  Berenardus  et  qui  primo  incepit  et  im- 
plevit  perfectissime  perfectionem  sancti  Evangelii  distri- 
buendo  omnia  sua  pauperibus,  propter  quod  et  muUas  alias 
praerogativas,  quas  dedit  sibi  Dens,  teneor  ipsum  magis  di- 
ligere,  quam  aliquem  fratrem  totius  religionis.    Verum  volo 


460 

et  praecipio  siciit  possum,  nt  quicunque  fuerit  Generalis 
Minister  religionis  ipsum  cliligat  et  honoret  sicut  me  ipsnm 
ac  etiam  alii  Ministri  Provinciales  et  fratres  totius  religionis 
ipsnm  teneant  vice  mea.  Prophetavit  etiam  ipse  sanctus 
Franciscus  de  fratre  Berenardo ,  quod  circa  finem  suum 
multis  gratiis  et  donis  a  Christo  Jesu  deberet  praeveniri  et 
in  mirabili  pace  et  qiiiete  corporis  et  animae  de  hac  vita 
ad  Christum  securus  et  sancti  spiritus  unctione  repletus 
transire  sicut  postea  in  suo  exitu  omnibus  qui  intererant 
fratribus  claruit.  Videntes  denique  fratres  ipsius  ad  Chri- 
stum in  morte  fiduciam  et  excessivam  usque  ad  exspira- 
tionem  devotionem,  se  a  lacrimis  continere  non  poterant, 
sed  prae  gaudio  et  admiratione  dicel>ant:  Vere  non  fuit 
cognitus  sanctus  iste.  Post  mortem  vero  intuebantur  eum 
tanquam  sanctum  Dei  gaudium  et  laetitiam  quadam  cum 
mira  fragantia  et  singulari  decore  praetendentem,  quam  an- 
tea,  dum  viveret  non  habebat.  Et  delectabantur  in  aspectu 
ejus  quia  virtus  quaedam  jocundans  sie  adstantes  et  intuen- 
tes  egrediebatur  de  ipso  et  suavitate  simul  ac  spirituali  con- 
solatione  replebat.  Adversus  hunc  virum  Dei  sanctum  et 
perfectionis  amore  flammantem  et  alios  sancti  Francisci 
carissimos  fratres  et  filios  secundam  persequutionem  omnis 
boni  inimicus  ordinavit  et  movit. 

Secuhda  persecutio. 

Cum  enim  signatus  ille  angelus  Franciscus,  propheta 
fidelis  in  spiritu  et  virtute  Eliae  pauperibus  hominibus  mis- 
sus,  migrasset  a  saeculo  magna  jam  parte  spiritu  fervidorum 
ad  Christum  praemissa,  multitudo  Ministrorum  et  Custodum 
in  fratre  Elya  propter  praeclaram  scientiam  et  singularem 
prudentiam,  quam  videbant  in  eo  unanimiter  concordavit 
et  omnes  pariter  post  sancti  Francisci  transitum  ipsum  in 
rectorem  et  gubernatorem  habere  voluerunt.  Qui  generale 
officium  ex  concordi  fratrum  omnium  electione  suscipiens 
et  liber,  ut  male  putabat  ab  indiscreti  fervoris  excessu  et 
impetu  Spiritus,  quem  in  fundatore  fuisse  humano  sensu  et 
carnis  pmdentia  judicabat,    discordantia   et  adversantia  his, 


461 

quae  Sanctns  dilexerat,  fecerat  et  docuerat,  audacter  coepit 
facere  et  docere.  Habiiit  quoqiie  imitatores  et  fautores  plu- 
rimos  et  invisibiles  impulsores  astutos  et  miiltos,  quorum  in- 
sidias  et  iinmissiones  repellere  et  praecavere  non  solum  negli- 
gebat sed  siiscipiebat  spontanee  et  gaudenter  implebat.  .  . 

Tradidit  itaqiie  oblivioni  frater  Elyas  et  quasi  parvi 
pendenda  et  conciilcanda  arbitratus  est  plurima  de  bis  quae 
viderat  a  viro  Dei  Francisco,  et  adulantium  et  adhaerentium 
ei  sermonibus  et  errorum  seductione  Imperatoris  et  S.  Pon- 
tificis  et  caeterorum  praesidentium  reputatione  et  favore 
elatus,  qui  existimabant  eum  scientia  et  naturali  sapientia 
ac  apparenti  morum  honestate  singulariter  cunctos  excedere, 
consulta  sui  cordis  proponere  coepit  omnibus  fratribus  ut 
certa  et  utilia  ad  salutem  et  ad  faciendum  possibilia  et  dis- 
creta.  Supererant  adhuc  niulti  de  sociis  beati  Francisci. 
Inter  quos  frater  Berenardus  et  frater  Caesarius  de  Ala- 
mania  vir  praeclarae  scientiae  et  praecipuae  sanctitatis,  fra- 
ter Angelus  et  Masseus  et  alii  non  pauci  de  quibus  ego 
vidi  et  ab  ipsis  audivi,  quae  narro,  qui  ex  toto  corde  re- 
velata  eorum  patri  ac  duci  et  praemissa  jam  ex  auctori- 
tate  Ecclesiae  et  roborata  fideliter  et  pure  servare  satage- 
bant,  nee  tacere  poterant  super  ejus  operibus  et  consultis 
deviis  et  dissonis  a  mandatis  et  traditionibus  fundatoris. 
Dolebant  igitur  propter  Dei  ofiensam  et  animarum  damnum 
et  bumilibus  verbis  et  piis  operibus  patris  eorum  mandatis 
et  exemplis  cordaliter  inhaerentes  initiatas  relaxationes  et 
impuritates  sequi  non  parvum  periculum  esse  demonstrabant. 
Turbatur  frater  Elyas  cum  suis  sequacibus  et  impatientiam 
et  iram  in  mente  conceptam  ad  tempus  dissimulavit  et  sim- 
pliciter  gradientes  astute  et  mendaciter  calumniis  et  querelis 
apud  S.  Pontificem,  priusquam  persequatur  et  opprimat,  dif- 
famat  et  obscurare  exco2;itat.  Et  ut  dolentibus  et  turban- 
tibus  de  sanctorum  pressura  excusabilis  appareat  juste  ex 
mandato  pastoris  et  ad  utilitatem  sustinentium  se  talia  agere 
e^t  persequi  facietenus  ostendat:  demum  opportunitate  cap- 
tata  accessit  ad  Christi  vicarium,  tunc  Papam  Gregorin m, 
et   ut    moris    est   talium    proposuit  coram    eo    querimoniam 


462 

fictam  et  coloratam  magnae  sanctitatis  discretionls  etlionestatis 
et  Ecclesiae  iitiHtatis  totias  religionis  apparentiam  praeceden- 
tis,  dicens:  Pater  saiicte,  in  omni  multitudine  praesertim 
simplicium  pliira  freqnenter  per  indiscretionem  finiit  sub  spe 
honi  et  fervoris  Spiritus,  qiiae  iiisi  corrigantnr  in  tempore 
opportune,  radicata  post  tempiis,  quamvis  levia  videantur, 
magna  mala  parturiunt.  Sunt  enim  inter  nos  aliqui  fratres, 
qui  in  magnae  sanctitatis  reverentia  propter  societatem, 
quam  habuerunt  cum  sancto  Francisco  habentur  in  populo 
et  in  clero.  Hi  se  suo  sensu  regentes  ruto  sanctae  obe- 
dientiae  freno  acephali  hinc  inde  discurrunt  et  loquuntur 
et  docent  ea  quae  in  totius  religionis  scandalum  finaliter 
redundabunt;  nisi  per  vestram  paternitatem  initiato  jam 
malo  remedium  apponatur.  Nam  et  conscientia  cogente  ea 
coram  vestra  Sanctitate  proposui,  quae  libentius  tacuissem, 
nisi  grave  aliquid  scandalum  per  eos  seminari  formidarem, 
vel  si  per  me  caritativis  et  piis  exhortationibus  et  correctio- 
nibns  reduci  et  frenari  potuissent.  At  S.  Pontifex ,  vera 
esse  quae  proponebat  firmiter  credens ,  dixit  ad  fratrem 
Elyam:  Vade  et  secundum  spiritum  et  prudentiam  tibi  da- 
tam  taliter  hos  fratres  corrige  —  quod  nullum  ex  eis  vel 
per  eos  scandalum  in  religione  valeat  germinare  vel  cujus- 
cunque  contagionis  aut  discendi  causa  eorum  exemplo  sim- 
plicioribus  et  fideliter  obedientibns  detur.  • —  Nam  plu- 
rimum  confidebat  de  fratre  Elya  propter  magnam  morum 
honestatem,  quam  videbat  in  ipso  et  singularem  prudentiam 
et  scientiam ,  qua  pntabatur  fere  omnibus  religiosis  illius 
temporis  praeeminere.  Latebat  enim  S.  Pontificem  quomodo 
sancto  Francisco  frater  Elyas  contrarius  exstiterat  et  quae 
curiosa  sectaretur  et  curiosis  operam  daret  et  secrete  pleros- 
que  doccret,  et  quae  adversantia  et  discordantia  a  regulari 
perfectione  foveret  et  seminaret  et  quarum  relaxationum 
et  impuritatum  actor  et  auctor  existeret.  —  Ideo  cae- 
citate  sui  sensus  concitatus  et  laqueo  suae  complacentiae 
compeditus  et  captus  princeps  persequutionis  sanctorum  Ne- 
ronianae  fratres  finaliter  gladio,  quo  sanctos  fratres  suos  per- 
cusserat,  percussit  se  ipsum  cum  sibi  adhaereptibus  et  occidit. 


4G8 

Nain  excommnnicatiis  a  praef'ato  Summo  Pontifice  Gre- 
gorio  propter  'sequelam  imperatoris  quam  videbatur  liabei'e 
in  eadem  decessit  ex  culpa  vel  negligentia  sui  successoris 
f'ratris  Alberti,  qni  litteras  excusationis  et  satisfactionis  ejus- 
dem  fratris  Elyae  mittere  distulit;  vid.  frater  Albertus  de 
Pisis  obiit  et  in  saeculo  quem  habebat  in  tunica  satisf'acto- 
riae  ad  Papam  missae  inventae  sunt.  Hoc  modo  retentae 
ad  S.  Pontificem  non  venerimt,  sed  decessit  ut  inobediens 
Ecclesiae  et  a  religione  simul  cum  sociis  segregatus.  Sed 
ad  facta  ejus  redeamus. 

Tanta  igitur  Pontificis  auctoritate  fundatus,  quasi  leo 
ad  ovile  revcrsus,  assumit  quosdam  fratres  per  omnia  suae 
voluntati  conformes  et  minarum  spirantes  et  caedis  in  disci- 
pulos  humiles  fundatoris.  Jubet  nemini  parcere  sed  ca- 
ptos  et  disciplinis  castigatos  vinctos  custodiri  vel  ante  con- 
spectum  suum  habitu  privatos  praesentari.  Qui  vinctos 
ante  patrem  furentem  statuunt;  exasperat  injuriis  et  vitupe- 
rat  improperiis  maledictis  exprobat  et  tarn  crudeliter  et  dire 
tractari  fecit,  ut  magis  tyrannus  et  maleficiorum  judex  quam 
minister  humilium  servorum  Christi  et  pater  pauperum  vi- 
deretur.  Mandat  fratrem  Caesarium  de  Alemania  virum 
innocentem  et  per  omnia  sapientem  et  sanctum  vinculis  fer- 
reis  compeditum  carceri  mancipari  et  cuidam  fratri  iaico 
moribus  et  natura  crudeli  ac  ipsum  fratrem  Caesarium  et 
socios  cordaliter  odienti  custodiam  ipsius  committit,  impo- 
nens  eidem  diligenter  et  vigilare  ne  fugeret  et  caute  obser- 
vare,  ne  quisquam  ad  loquendum  cum  eo  accedere  posset. 
Hyeme  superveniente  carcerisque  ostio  aperto  remanente 
egressus  extra  carcerem  frater  Caesarius  ambulabat.  Quem  • 
quum  frater  ille  laicus  vidisset,  putans  cum  fugere  velle 
in  furiam  versus  apprehenso  fuste  ipsum  tam  valide  et  dire 
percussit,  quod  de  illius  percussionis  vulnere  post  modicum 
vir  sanctus  orans  et  dicens:  Pater,  ignosce  illis ,  quia  ne- 
sciunt,  quod  faciunt,  et  gratias  agens  et  Christo  spiritum  ' 
recommendans  inter  verba  orationis  mortuus  est,  —  proto- 
martyr.  Eadem  denique  hora,  qua  anima  ipsius  exivit  de 
corpore,    Papa    Gregorius    in    excessu    mentis    factus   vidit 


464 

qnandam  animam  cum  magna  gloria  et  Corona  martyrii  ab 
angelis  in  coelnm  portari  et  stnpens  ad  visa  conversus  ad 
angelum ,  qni  sibi  visionem  ostendebat  interrogare  dicens: 
quis  est  iste,  qui  cum  tanta  gloria  et  Corona  martyrii  scan- 
dit  ad  coelum?  Cui  ano-elus  dixit :  ista  anima  viri  innocen- 
tis  fratris  Caesarii  de  Alemania,  pro  qua  tu  in  die  mortis 
tuae  coram  Deo  liabes  reddere  rationem ,  quia  occasionc 
tuae  auctoritatis  a  fratribus  suis  occisus  est.  Hujus  rei 
gratia  S.  Pontifex  admiratione  repletus  pariter  et  timore 
conturbatus  obstupuit  et  cum  diligentia  rei  gestae  verita- 
tem  inquirere  coepit  eadem  hora.  Et  a  fratre  Elya  et 
sociis  se  fuisse  seductum  intelligens  in  posterum  praecavere 
ab  eorum  astutiis  et  a  familiari  eorum  colloquio  et  singulari 
fiducia,  quia  de  ipsis  nimium  confidebat,  plurimum  se  sub- 
traxit.  Vocatisque  ad  se  fratiibus,  qui  cum  eo  tunc  mora- 
bantur,  manifestavit  quoque  eis  quae  viderat  et  allocutus 
est  cum  amaritudine  cordis  et  animi  indisjuatione  dicens : 
Quid  est^  quod  tam  cito  ab  innocentia  et  rectitudine  spon- 
tanee  declinantes  ad  invicem  caritate  relicta  insurgitis  et 
niordetis  alterutrum  detrahentes  ?  Heu  quam  celeriter  a 
perfectione  vobis  tradita  a  patre  vestro  et  a  pietate  et  hu- 
militate,  quam  in  ipso  vidistis  coepistis  declinare.  At- 
tendite  vobis  ipsis ,  quia  quanto  perfectior  et  sanctior  est 
vestra  vocatio,  tanto  deterior  erit  vestra  subversio  et  lapsio 
et  damnatio  pejor  et  nunc  et  in  futuro  judicio.  —  —  Fra- 
tre Caesario  carceri  mancipato  frater  Elyas  ad  punien- 
dum  reliquos  se  convertit.  Quod  ut  sancti  viri  fratris 
Berenardi  innotuit  auribus ,  decernit  pro  meliori  ejus  furiae 
cedere.  Solus  in  loco,  in  quo  erat  recedens  ad  montium 
deserta  se  transtulit  et  tugurium  Deo  pauperculum  exstru- 
xit  in  latere  montis  Sephri  totus  contemplationi  deditus. 
Ubi  a  quodam  fabro  lignario,  qui  montem  frequentabat  ad 
suae  artis  necessariam  materiam  snccidendam  inventus  et 
requisitus,  quis  esset,  et  cujus  rei  graiia  in  tam  aspero 
loco  lateret  audita  intentionis  suae  et  propositi  voluntate 
duobus  annis  caeteris  Kominibus  manens  incognitus,  guber- 
natus    est,  fiie^a    usus    evano;elica    et   conscientia   fundatoris 

7  o  o 


465 

donec  frater  Elyas  a  Papa  Gregorio  depositus  et  excommu- 
nicatus  fuit. 

Fratrem  vero  Simonem  de  Comitissa  verborum  con- 
tumeliis  et  misericordiarum  conviciis  corripiens  timore  pa- 
rentiim  non  tetigit,  sed  sub  quibusdam  legibus  et  statiitis 
in  quodam  loco  remoto  ab  hominibus  inclaustravit.  Duo- 
decim  vero  alios  fratres  socios  principales  fratrum  Caesarii 
et  Berenardi  habitu  privates  disciplinis  et  flagellis  castiga- 
tos  cum  reliquis,  qui  idem  cum  ipsis  sentiebant  diversis  poeni- 
tentiis  et  duris  punitionibus  afflictos  segregavit  ab  invicem 
et  hinc  inde  dispersit. 

Sanctus  vero  Antonius  hujus  tribulationis  expers  non 
exstitit.  Qu  um  enim  de  Cecilia  ad  visitandum  reliquias 
Sancti  Francisci  venisset  Assisium  captus  et  exspoliatus  a 
fratris  Elyae  sagionibus  usque  ad  sanguinem  flagellatus  est. 
Qui  verbera  et  flagella  et  contumelias  pro  hospitalitatis 
gratia  patienter  recipiens  laudes  Deo  et  flagellantibus  bene- 
dictionibus  respondebat  dicens:  Benedictus  Deus,  Dominus 
parcat  vobis,  fratres!  —  Sic  frater  Elyas,  quia  Dei  virtutem 
et  sapientiam  per  superbiam  et  proprii  sensus  confidentiam 
suscipere  et  imitari  noluit  in  Francisco,  ideo  traditus  est 
in  reprobum  sensum  et  infidelitatem  et  impietatem  et 
obedientiae  impatientiam  in  se  et  in  religione  recepit  et 
sparsit  semina  et  amarae  messis  in  posteros  initia. 

Duravit  enim  ista  secunda  vexatio  seu  tribulatio  usque 
ad  elevationem  fratris  Johannis  Parmensis  Generalis  Mi- 
nistri ,  qui  operibus ,  sermonibus  et  afPectibus  cum  Sancto 
Francisco  in  omnibus  et  per  omnia  concordavit.  Licet  enim 
Papa  Gregorius  fratrem  Elyam  deposuerit  a  ministerio  et 
exeommunicaverit,  non  tamen  propter  hoc  tribulatio  illa  ex  toto 
cessavit.  Verum  Custodes  cum  fratre  Elya  sentiebant  nee  per 
illum  processum  S.  Pontificis  animum  mutaverunt,  sed  fratrem 
Elyam  amabant  prius  et  imitatores  illius  paupertatis  et  humi- 
litatis,  quam  sanctus  Franciscus  servavit  et  docuit,  ingeniöse 
et  astute  affligere  et  infamiis  et  detractionibus  obscurare  non 
destiterunt  usque  ad  praedicti  Generalis  Ministri  adventum. 

Quam  tribulationem  invidia  illius,  qui  de  coelo  ruit,  in  or- 

2)öüinger,  ®efd).  b.  ©eften.    2)ofumente,  30 


466 

dinem  suscitavit,  et  qui  passi  sunt  eam  socii  fundatoris  fra- 
ter  Aegidius  et  Angelus,  qui  supererant  me  audiente  referebant. 
Sancto  Francisco  successit  Elias,  Eliae  Albertus,  qui 
pauco  tempore  vixit.  Alberto  Johannes  Parmensis  Beatus, 
qui  in  confessione  paupertatis  et  humilitatis  vere  gloriabatur 
et  ad  sectanda  vestigia  patris  sui  totus  aspirabat.  Cui  successit 
Aymo,  angelicus  vir,  literatus,  sanctus,  prudens  et  humilis, 
qui  bona  plurima,  quantum  in  se  fuit  et  in  ordine  fecit. 
Quo  decedente  frater  Crescentius  de  Marchianconitano  frater 
et  generalis,  sub  quo  tertia  persecutio  initium  et  finem  habuit. 

Tertia  persecutio. 

Ex   infidelitate   et   praesumtione  et  confidentia  et  irre- 
verentia  Christi    sensus    et   inobedientia  fundatoris  orta  est 
persequutio  prima.     Ex   his  subsequentibus    falsitas,    fraus, 
ira,    impatientia   et  crudelitas  germinaverunt  imperfecte    — 
e    quibus    omnibus    tempore    hujus  fratris    Crescentii ,    qui 
praedecessoris    sui  fratris  Eliae  sectatus  est  aflfectus  et  mo- 
res ,  quaedam  insatiabilis  cupiditas  sciendi ,  appetendi ,  ha- 
bendi ,    acquirendi ,    mutandi    loca    solitaria    paupercula    et 
aedificandi  sumtuosa,  procurandi  legata  et  sepulturas  et  cle- 
ricorum  jura  subripiendi,  addiscendi  scientias  saeculares  et 
in  his  scholas  multiplicandi  suborta  crevit  in  tantura,  ut  non 
erubescerent   fratres   pro    suis   votis  implendis  palam  pecu- 
niam  procurare  et  recipere  et  litigia   in  curiis  contra  quas- 
cunque  personas  aliquid  eis  debentes  facere  et  movere.    Et 
in  tantum  plura  inconvenientia  statui  promissae  perfectionis 
et  enormes  relaxationes  multiplicari  coeperunt,  quod  fratres, 
qui  intelligentiam  et  zelum    habebant  de  obligatione  et  ob- 
servantia   voti    regularis    et    de  periculo   salutis    animarum, 
coram  Deo  esse  reos  aeternae  mortis  debitores,   si  tacerent 
de  his,  quae  fiebant,  vehementer  formidabant.    Consideran- 
tes  igitur  totius  religionis  periculum  et  irreparabilem  lapsum 
et  Dei  injuriam  et  offensam ,  Generali  Ministro  et  caeteris, 
qui    fratribus    praeerant    nimis  rationibus   et  efficacibus  ex- 
emplis    et    argumentis  tarn  in  eorum  capitulis    quam  in  se- 
cretis    et   publicis  collationibus    magnitudinem   et  enormita- 


467 

tem  eorum  ,  quae  fiiciebant ,  moerenti  animo  parlter  et  fer- 
venti,  curam  ponere  et  ad  remedium  apponenduiii  efficaciter 
induere  eosdem  irrefragabilibus  rationibus  non  cessabant. 
—  Erant  enim  in  illis  diebus  in  religione  viri  incompa- 
rabiles  scientia  et  divina  vita,  virtute  et  sanctitate  praeclari, 
ex  quibus  plures  in  vita  et  in  morte  miraculis  claruernnt. 
Nee  non  et  de  sociis  Sancti  Francisci  principalibus  super- 
erant  plures  qui  dolebant  et  gemebant  snper  inundantiam 
malornm  et  relaxatione  enormi  a  perfectione  promissa.  In- 
super  contristabantur  pariter  omnes ,  quod  niillum  dabant 
sanctorum  fratrum  suorum  admonitioni  seu  correctioni  an- 
ditum,  sed  displicentia  et  odium  adversus  salutem  et  per- 
fectionem  eorum  amantes  concipiebant  et  detractionem  pro 
dilectione  rependentes  ad  faciendum  et  docendum  promte 
et  gloriantes  contraria  promissis  et  fratrum  suorum  votis 
secrete  et  publice  conabantur,  Videntes  igitur  nihil  per- 
ficere  et  considerantes ,  quia  ex  verbis  eorum  pejores  fie- 
bant,  et  quia  pro  vera  et  pura  observantia  regulari  intro- 
ducebantur  quaestus  enormes,  mutationes  locorum  et  aedi- 
ficationes  intra  civitates  et  castra  cum  scandalo  cleri  et 
populi,  quod  oratione  relicta  Aristotelis  curiosam  et  sterilem 
sapientiam  divinae  praeferebant  et  naturales  et  dialecticos 
magistros  audire  avidius  sitiebant,  et  scholas  scientiarum 
harum  habere  et  multiplicare  ardenter  procurabant,  et  quod 
haec  et  bis  similia  quasi  pro  nova  inspiratione  et  perfectiori 
et  utiliori  modo  vivendi  tarn  majores  quam  minores  indif- 
ferenter suscipiebant  et  quasi  communiter  praedicabant,  ex- 
ceptis  paucis  ex  spiritu  doctis,  recurrere  ad  Romanam  Ec- 
clesiam  et  S.  Pontificem  necessarium  decreverunt.  Habito 
igitur  consilio  prius  cum  sociis  Sancti  Francisci,  qui  tunc 
vivebant  et  matura  deliberatione  praemissa,  fratres  scientia 
et  sanctitate  caeteris  eminentes  electi  sunt,  qui  S.  Pontifici 
et  sacro  Cardinalium  collegio  coram  proponerent  omnia  et 
singula,  quae  in  religione  fiebant.  —  — 

Interea  Generalis  Minister  propositum  et  deliberationem 
fratrum  eorum^  qui  pro  sincera  et  fideli  observantia  promisso- 
rum  zelabant,  sentiens  timuit,  ne  per  eos  excessus  enormes,  qui 

30* 


468 

fiebant  et  excusari  non  poterant,  notificarentur  Ecclesiae 
et  S.  Pontifici  et  cogerentur  ab  Apostolica  sede  redire  ad 
promissorum  suorum  certas  vitae  vias  servandas.  —  Con- 
vocata  ministrorum  per  enm  fratrem ,  qui  idem  cum  ipso 
sentiebant  et  viriliter  impellebant  ad  impuritates  et  relaxa- 
tiones  praefatas,  plnrima  multitudine ,  quid  agendum  esset 
contra  ipsorum  fratrum  propositum  et  deliberationem  se- 
crete  quam  valuit  ab  eis  consilium  requisivit.  Habebat  au- 
tem  generalis  minister  sociiim  quendam  juris  peritum  no- 
mine Bonadiem  fratri  Petro  Stacie  et  beue  cortesio  per 
omnia  similem.  Cujus  consilio  post  deliberationem  habitam 
in  communi  acceptato  —  confestim,  celeriter  et  occulto 
quantum  potuit  cum  suis  soeiis  et  praedicto  fratre  Bonadie, 
qui  fraudes  bibebat  et  mendacia  quasi  aquam  —  accessit 
ad  S.  Pontificem,  et  falsa  et  veris  similia,  ut  decipiat  et  se- 
ducat,  cum  singulari  morum  honestate  ei  proponit.  Asse- 
rens se  habere  in  quibusdam  provinciis  fratres  aliquos,  quo- 
ad  nomen  et  apparentiam  exteriorem  et  oculis  secularium 
sanctos,  quoad  vero  rei  veritatem  superstitiosos,  superbos, 
inquietos,  inobedientes  et  novitatum  audaces  assertores  et 
praesumtores,  quorum  correctioni  salubria  remedia,  propter 
tumultum  et  conturbationem  personarum  eis  devotarum  abs- 
que  vestra  licentia  et  obedientia  sancta  apponere  distuli, 
quod  in  hoc  negotio  sicut  in  aliis  omnibus  teneor,  vestrae 
Sanctitatis  consilio  utar.  — 

Quibus  auditis,  S.  Pontifex  et  quae  proposuerat  coram 
eo  Vera  et  fidelia  esse  firmiter  credens  cum  suae  benedi- 
ctionis  gratia  plenariam  potestatem  et  liberam  concessit 
auctoritatem  puniendi  et  corrigendi  hujusmodi  inobedientes 
pestiferos  et  scismaticos  fratres.  .  .  .  Auctoritate  firmatus 
sicut  secrete  et  celeriter  ad  Papam  accesserat,  ita  celeriter 
et  occulte  recedit.  Et  auctoritate  papali  munitus  astute  et 
sagaciter  praeoccupari  fecit  itinera  et  passus  ubi  transire 
debebant  praefati  fratres  62  fiducialiter  et  simpliciter  in- 
cedentes  et  jam  itineri  assistentes,  ut  se  S.  Pontifici  prae- 
sentarent.  —  Excogitatique  modi  quibus  impediri  possent 
et  taliter  detineri,  quod  nuUus  eorum  posset  evadere  et  ap- 


469 

parere  coram  S.  Pontifice  aut  aliquo  Cardinali  aut  per  in- 
terpositam  personam  vel  litteris  causam,  pro  qua  ibant,  vel 
suas  conscientias  intimare,  simul  omnes  pariter  ita  detenti 
sunt,  quod  nullus  eorum  potuit  aliquid  de  bis,  quae  con- 
ceperant,  efiectui  mancipare.  Gapti  igitur  et  severe  tra- 
ctati  afflictionibus  et  contumeliis  diversis  et  variis  oppri- 
muntur,  tum  segregantur  ab  invicem  et  cum  litteris  diffa- 
matoriis  tanquam  viri  pestilentes  et  ordinis  destructores  . .  . 
et  caute  cavendi  bini  et  bini  ad  singulas  quasque  ordinis 
remotiores  provincias  diriguntur,  sub  certis  poenis  mandan- 
tes  eisdem,  quod  se  prae  ministris  provinciarum,  ad  quas 
tanquam  ad  perpetuum  exilium  et  suae  impuritatis  con- 
dignam  punitionem  mittebantur  infra  tempus  certum  prae- . 
sentare  se  deberent  eisdera.  —  Quo  facto  ad  caeteros  eis 
adhaerentes  cum  maxima  indignatione  et  maleloqua  viperea 
lingua  tribulandos  et  affligendos  seposita  pietate  convertuntur 
et  diversis  modis  se  de  innocentibus  nocentes  vindicant. 

Dens  autem  coeli,  cui  omnia  displicent,  quae  tyran- 
nice  fiunt,  tribulationem  et  dispersionem  praedictam  san- 
ctorum  fratrnm  in  bonum  ipsorum  et  totius  religionis  con- 
vertit.  Nam  quamvis  in  principio  fratres ,  ad  quos  cum 
talibus  litteris  missi  fuerant,  nimium  eos  suspectos  haberent 
et  tanquam  labe  baereticae  pravitatis  infectos  vitarent  — 
verum  —  processu  temporis  in  tanta  reverentia  sanctitatis 
et  admiratione  perfectionis  virtutum  et  morum  sunt  babiti, 
ut  omnis  malae  suspicionis  opinione  rejecta  ad  eos  certa- 
tim  currerent  fratres  —  cupientes  eorum  moribus  confor- 
mari  et  audire  sermones.  —  Dolebant  de  injuria  eis  dae- 
monum  invidia  illata  in  inflexibilem  eorum  patientiam  et 
insuperabilem  constantiam  recogitantes  perfectius  aedifica- 
bantur.  Fuerunt  enim  illi  72  fratres  viri  mirabiles  omnes. 
Inter  quos  frater  Symon  de  Assissio  fuit  per  omnia  sancto 
fratri  Berenardo  similis  in  moribus  in  contemplatione  et 
sermocinatione  et  in  caeteris  virtutibus.  Frater  Mattbaeus 
de  Monte  Kubiano,  Jacobus,  Manfredus,  Lucius  et  caeteri 
hujus  tribulationis  tertiae  participes.  Disponente  autem  Deo 
frater    Crescentius   Generalis    Minister    eligitur   in    Eginum 


470 

Episcopum    et   libenter    electionem    acceptat    et  festinantins 
confirmationem  procurat. 

Post  haec  congregantur  fratres  in  sno  capitulo  generali 
et  unanimiter  omnes  concordant  habere  in  generalem  mi- 
nistrum  fratrem  Johannem  de  Parma,  scientia  et  sanctitate 
praecipuum.  Qui  mox  eadem  die,  qua  electus  est,  vocato 
ad  se  scriptore  dictavit  efficaces  et  pias  epistolas  conti- 
nentes  compassivum  et  sincerum  afiectum  et  reverentem  et 
benevolnm  animiim,  quem  gerebat  ad  fratres  illos,  qui  in 
diversis  provinciis  per  suum  praecessorem  tanquam  heretici 
fuerant  exilio  perpetuo  deputati ;  veris  laudum  praeconiis 
commendandos  eos  illis  provinciarum  fratribus,  apud  quos 
fuerant  injuste  diffamati,  et  zelum  pro  quo  passi  fuerant 
laudans  et  approbans  absolntos  a  decreto  iniquae  sententiae 
ad  suas  eos  provincias  revocavit.  Dolent  fratres  illi  a  qui- 
bus  recedunt;  —  redeunt  viri,  Jesum  Christum  in  corpore 
et  anima  sancte  et  devote  portantes.  Sub  soJari  viro  fratre 
Johanne  laetabantur  omnes  et  gaudebant,  qui  consolabatur 
moestos,  corripiebat  inquietos,  suscipiebat  infirmos,  fovebat 
debiles,  simplices  famiiiariter  et  laete  erudiebat,  tentatos 
faciebat  inimicos  vitiorum  et  amatores  virtutum,  sapientes 
exemplo  vitae  et  verbi  virtute  ad  humilitatis  et  caritatis  vir- 
tutem  habendam  et  possidendam  animavit.  Socii  Beati 
Francisci,  qui  tunc  supererant  frater  Aegidius  et  alter  Ae- 
gidius  Masseus  et  Angelus  et  Angelus  Leo  et  caeteri  lae- 
tabantur et  gaudebant,  quod  in  ipso  Sanctum  Franciscum 
in  spiritu  resurrexisse  cernebant.  Gratias  agimus  tibi  Do- 
mine ,  dicebant ,  quod  recordatus  es  nostri.  Frater  vero 
Aegidius  cum  impetu  Spiritus  ut  futurorum  praescius  di- 
cebat:  Bene  et  opportune  venisti,  sed  tarde  venisti.  Hoc 
autem  dicebat  frater  Aegidius,  quod  impossibilem  intelli- 
gebat  esse  reductionem  fratrum  ad  primae  et  sanctae  con- 
versationis  solida  et  secura  per  Sanctum  Franciscum  ini- 
tiata  primordia,  ad  quae  fratres  revocare  frater  Johannes 
totis  viribus  adspirabat.  Videbat  enim  quod  fratres  omnes 
communiter  dimissa  obedientia  et  operatione  fideli  regulae 
jam    promissae    curiositate    et   araore  scientiae  animum  de- 


471 

derant,  cum  non  collectione  verborum  sed  fidei  operatione 
Dei  amor  et  cognitio  comprobetur.  Et  amore  seiend!  pri- 
mns  homo  inobediens  factus  visionem  Dei  et  innocentiam 
et  scientiam  snpernaturalem  et  gratiara  immortalitatis  per- 
didit  et  per  fidem  reductns  est  ad  gratiam  et  non  per  dia- 
lecticam,  geometriam  et  astrologiam.  Gratia  enim  Dei 
salvati  sumns  per  fidem. 

In  primis  igitiir  tribus  annis  suae  administrationis  fra- 
ter  Johannes  de  Parma,  tunica  nna  et  habitu  de  vili  panno 
contectus,  qnod  et  servavit  usqiie  ad  ultimum  suae  vitae 
terminum ,  totum  ordinem  visitavit,  nunquam  asini  aut  equi 
vel  currus  vectura  usus,  uno  contentue  socio  vel  servo  ad 
plus  tarn  despectus  et  humilis  incedebat,  ut  salutaret,  ut 
contigit  casu  obviantes  magnates ,  resalutatione  videre- 
tur  indignus:  nee  suum  a  fratribus  praeseiri  permittebat  ad- 
ventum,  sed  ut  simplex  frater  ingrediebatur  loea  fratrum 
et  nullatenus  nomen  aut  officium  a  sociis  manifestari  sinebat. 
Nee  cujuseunque  itineris  labore  fatigatus  jaeens  aut  sedens  aut 
reclinatus  ad  parietem  horas  canonieas  Deo  persolvebat,  sed 
ereetus  et  eapite  denudato  ut  plurimum  semper  eommunem 
vitam  sequens,  uno  tantum  contentus  pulmento  quantum- 
cunque  insipido  et  vili  ei  primo  apposito.  De  quibuscun- 
que  supervenientibus ,  etsi  propter  apparentiam  gustabat 
aliquid,  tarnen  ea  vel  aliis  praesentabat,  vel  ut  apposita  fu- 
erant,  relinquebat,  „sapit  aut  desipit,  hoc  vel  illud  appeto", 
nunquam  dicens.  Ita  frenavit  linguam,  ex  quo  religionis 
habitum  sumsit,  ut  de  ore  suo  se  conscio  non  fuerit  us- 
que  ad  mortem  verbum  odiosum  egressum.  Et  asseruit 
in  morte  se  potius  formidare  de  bis  quae  taeuerat,  quam 
de  bis  quae  loquutus  fuerat ,  coram  Deo  reddere  rationem. 
Nam  missus  ad  Graeeos  septimo  administrationis  suae  an- 
no, ut  legatus  a  S.  Pontifice,  in  tantum  ab  Imperatore  et 
Patriarcha  et  religiosis  eorum  et  cum  clero  et  populo  est 
habitus  reverentia  et  existimatione  sanctitatis  vitae  et  divinae 
sapientiae,  ut  non  se  putarent  hominem  quempiam  pruden- 
tem  et  eruditum  videre,  sed  unum  de  antiquis  patribus  et 
doctoribus,  vel  aliquem  de  Christi  discipulis.    Nempe  omnis 


472 

concordia  et  nnitas,  quae  primo  cum  Papa  Clemente  et 
postea  cum  Papa  Gregorio  tractata  et  patenti  confessione 
in  concilio  generali  ex  parte  Imperatoris  et  Graecorum 
ostensa  et  publicata  est,  initium  et  originem  traxit  a  Iratre 
Johanne  et  sociis,  cujus  principalis  socius  frater  Gerardus, 
cum  in  foro  Constantinopolitano  praedicaret,  in  coelum  su- 
spiciens  ad  modicum  substitit  et  lacrimis  perfusus  ad  popu- 
lum  conversus  dixit:  modo  aquila  capta  est.  Et  se  ipsum 
explicans  ad  populum  conversus  denuo  ait:  Modo  Rex  Fran- 
ciae  vir  sanctus  Ludovicus  captus  est.  Orate  Deum  pro 
liberatione  ipsius  et  salute  omnium,  qui  cum  eo  sunt.  Anno- 
taverunt  diem  et  horam  et  ipsa  eadem  die  et  hora  a  Sara- 
cenis  captum  tunc  Sanctum  Regem  Ludovicum  f'uisse  re- 
pererunt.  Hoc  ego  semel  et  secundo  et  tertio  audivi  a 
venerabili  et  verecundo  vij'o  Episcopo  Bondumiciae,  qui  tunc 
ejus  praedicationi  praesens  erat  et  diem  et  horam  signavit 
et  cum  caeteris  reperit.  Hunc  cum  misisset  fratrem  frater 
Johannes  ad  visitandos  fratres  provinciae  Romaniae,  Vene- 
torum  navis  portabat  sub  hoc  pacto,  quod  ipsi  ponerent 
eum  in  portu  Coroni.  Cumque  navis  venisset  ad  conven- 
tionis  locum  rogabat  eos  frater  Gerardus  quod  juxta  pro- 
missum  ponerent  eum  in  loco  praefato.  Nautae  vero  pro- 
sperum  habentes  tempus  propter  magnum  damnum  et  peri- 
culum  se  promissum  implere  non  posse  firmabant,  quod  vir 
Dei  audiens  secessit  ad  modicum  et  oravit,  statimque  miro 
modo  audivit  Dens  orationem  servi  sui  et  contrarium  ven- 
tum  misit,  quo  coacti  applicuerunt  ad  locum  promissum 
ac  ponentes  eum  in  scapha  miserunt  in  terram.  Ipse  vero 
nautis,  qui  portaverunt  ipsum,  dixit:  redite  cito  et  pa- 
tronis  dicite  navis,  quod  iter  suum  faciant,  quod  hie  ven- 
tus  naturalis  non  est,  sed  missus  est  a  Deo  ut  praelati  mei 
obedientiam  compleam.  Qui  audientes  verbum  et  maris 
adspicientes  undas  cogitaverunt  ita  esse  et  ancoras,  quas 
projecerunt  sustollentes  perrexerunt  iter  suum.  Ipsi  autem 
nautae  et  Dominus  Raphael  Katalis  cum  ante  locum  illum 
navigaremus  pro  magno  miraculo  referebant,  quod  ibidem 
de  illo  fratre  contigerat. 


473 

Similes  sibi  socios  vir  sanctus  studebat  habere,  ut 
ejuo  sanctae  conversationis  eorum  bonum  fratres  quos 
visitabat  posset  attrahere.  Fecit  quod  debiiit  et  studuit, 
quantiim  possibile  ei  fuit,  illis  novem  annis,  quibus  ordi- 
nem  rexit  ad  amorem  et  observantiam  perfectionis  promissae 
inducere  et  reducere  omnes  pariter  quos  regebat.  Demum 
cum  cognovisset  post  multorum  laborum  experientiam,  quod 
impossibile  erat  ordinem  in  communi  ad  evangelicae  illius 
perfectionis  operationem  et  vitam,  quam  et  regula  mandabat, 
reducere,  congregato  generali  capituloRomaerenunciavit  officio 
asserens,  se  nullo  modo  salvo  testimonio  conscientiae  tolerare 
posse,  quod  sub  sui  ducatus  vexillo  tot  et  tarn  graves  ex- 
cessus  fierent ,  qui  inundabant  in  religionem  et  quotidie 
augebantur,  praesertim  cum  viderim  et  experientia  certa 
sciam,  quod  obfirmata  facie  et  obdurato  corde,  exceptis 
paucis  fratribus  ad  majores  excessus  et  magis  apertas  trans- 

gressiones  ex  deliberatione  irref'renabiliter  curritis. Sed 

cum  animarum  vestrarum  periculo  incorrigibiles  facti  semper 
ad  pejora  defluitis.  Et  cum  omnia  quae  fiebant  contra  omnia 
capitula  regulae  particulariter  eis  et  efficaciter  declarasset, 
adjunxit:  De  me  igitur  quantum  ad  regimen  et  ducatum 
nullam  spem  in  posterum  habeatis,  sed  eligite  vobis  homi- 
nem,  qui  vestris  aflfectibus  moribusque  concordet.  Videntes 
autem  fratres  propositum  suum  et  deliberationem,  rogave- 
runt  ipsum  omnes  unanimiter,  quod  saltem  de  uno  idoneo 
et  sufficienti  daret  eis  consilium,  cum  omnium  fratrum  to- 
tius  religionis  plenam  haberet  notitiam^  qui  pro  magis  ido- 
neo et  sufficienti  ad  eorum  regimen  assignavit  eis  fratrem 
Bonaventuram  ac  consenserunt  audito  consilio  fratris  Johannis 
omnes  in  fratrem  Bonaventuram  et  factus  est  generalis,  sub 
quo  quarta  persequutio  initium  habuit. 

Frater  Johannes  erat  vir  ardentis  animi  et  observantiae 
perfectionis  promissae  zelator,  Operator  et  praedicator  fer- 
ventissimus  etapertus,  neminem  palpans,  et  quia  lapsum, 
quem  fecerat  ordo  in  omnium  documentis  et  rationibus  ve- 
ris  et  solidis  palam  et  etiam  indesinenter  omnibus  ostendebat, 
indignationem  odio  implacabili  junctam   conceperunt  adver- 


474 

sus  eiim  et  ejus  opinioni  et  sermonibiis  adhaerentes  nee 
portabant  pacifice  sua  dicta.  —  Pretiosa  et  mollia  et  du- 
plicata  vestimenta  habere  procurant  et  paupertatem  et  vili- 
tatera  vestium  amantes  et  regulärem  observantiam  praedi- 
cantes  ut  indiscretos  et  sanctitatis  ostentatores  judicant  et 
hypocritas  appellant.  Officium  jam  pluries  detruncaverunt 
licentiam  a  curia  subtrahentes,  causas  apparentes  potius  quam 
assistentes  allegando.  Nam  corda  desideriis  variis  et  occu- 
pationibus  et  distracta  et  gravata  et  obscurata  habentes  . . . 
ipsas  lioras  vix  cum  taedio  et  cordis  dispersione  persol- 
vunt . .  .  Cum  sapientibus  et  clericis  litigia  pro  cadaveribus 
et  sepulturis  et  testamentis  et  legatis  innovant ...  Et  hoc 
ipsum  pro  similibus  causis  cum  saecularibus  tanto  audacius 
faciunt,  quanto  magis  eos  ut  minus  intelligentes  securius 
vilipendunt.  Omnibus  modis  denarios  et  pecuniam  procurare, 
petere,  recipereet  mendicando  quaestuare(student). —  Et  ti- 
moris  Dei  et  compunctionis  salutaris  extincto  spiritu  insen- 
sibiles  facti  ab  amore  professionis  et  veritate  cognitionis 
suae  nihilitatis  et  vilitatis  tanto  longinquiores  fiunt,  quanto 
suae  commendationis  et  laudi's  praeconia  ardentius  ambi- 
unt.  —  Ad  dignitates  et  ecclesiastica  beneficia  aspirare 
perfectionem  reputant.  Ad  meditandas  corporales  delicias 
anxie  se  convertunt;  mercatores  fiunt;  ad  quaestus  viglles  et 
'ad  acquirendum  et  congregandum  insatiabiles,  ita  indifi'eren- 
ter  quaecunque  ac  a  quibuscunque  oblata  recipiunt,  nee  ulla 
incerta  rapina  refutatur;  apparere  boni  et  sancti  magnopere 
quaerunt,  sed  esse  non  satagunt.  Rediens  semel  quidam 
lector  nostrae  provinciae  ab  urbe  referebat  lectoribus  qui- 
busdam  et  fratribus  in  communi,  quomodo  frater  Johannes 
Romae  fratribus  praedicans  tam  dure  contra  omnem  statum 
et  praecipue  contra  fratres  dixerat  in  sermone,  quod  nun- 
quam  pepercissent  fratres  de  Marchia  alicui  fratri  talia  pro- 
ferenti.  Lectores  autem  illi,  qui  hoc  audiebant  referenti 
dixerunt:  quare  magistri  qui  erant  ibi  non  improbaverunt 
dicta  ejus?  Quibus  ille  respondit:  fluvius  igneus  egredie- 
batur  de  ore  ipsius  et  obstupuerunt  magistri.  Dicebat  etiam 
ipse  frater  Johannes^  quod  testamentum   et  regula  substan- 


475 

tialiter  idem  sunt  et  qiiod  fratres    debebant   in    summa  re- 
verentia  habere  testamentum. 

Quarta  persecutio. 

Frater  Johannes  multum  vituperabat  delarationes  alias 
a  testamento  et  admonitionibus  Sancti  Francisci  sibi  fieri 
super  regulapostulantes,  tanquam  certitudinem  verae  intelli- 
gentiae  regularis  in  dubium  reducentee  et  ad  suae  tepidae 
voluntatis  desiderium  videntes  contra  patris  sui  mandatum 
et  obedientiam  amplectentes.  Ideo  ipsius  sensum  et  verba 
moleste  portabant.  Et  captata  alterius  quaestionis  occasione 
ipsura  et  socios  ejus  principales  quaestionem  illam  assumen- 
tes  et  defendentes  tanquam  haereticae  pravitatis  labe  infectos 
persequuti  sunt  et  severe  punierunt.  Affirmabant  enim 
Abbatem  Joachim  de  trinitate  Dei  et  unitate  essentiae 
catholice  et  pie  sensisse  et  nil  contrarium  sanctis  vel  diver- 
sum  ab  eorum  intentione  et  doctrina  scripsisse  et  quod  Ec- 
clesia  et  decretalis  Innocentii  Papae  non  damnabat  eum  nee 
suam  doctrinam  in  respectu  ad  suam  positionem  et  asser- 
tionem,  quam  fecit  illius  questionis,  sed  improbat  libellum, 
quem  contra  M.  Petrum  composuit  credens,  eum  erronee  et 
non  sane  sentire  de  illa  quaestione,  quod  non  erat  verum, 
quare  libellus  ille  damnatus  prout  diffamatorius  erat  magi- 
stri;  verum  sententia,  quam  ponit  pro  magistro  decernens,  non 
est  contraria  Joachim^  sed  est  illud,  quod  Joachim  dicebat; 
quia  M.  Petrus  non  sentit  contraria  sanctis,  prout  Joachim 
concludebat  ex  verbis  ejus,  quod  probabat  ex  auctoritatibus 
Hilarii,  Ambrosii,  Angustini  et  ex  decretis  conciliorum, 
quae  omnia  latissime  et  dijffuse  pruefatus  Joachim  inducit 
et  ponit  in  libris  suis  ad  comprobationem  opinionis  illius, 
qua  ipse  Magistrum  et  alios  multos  contra  rectum  et  catho- 
licum  doctorem  et  Ecclesiae  sensum  teuere  asserebat.  Ex 
hac  secunda  causa  apparenter  moti  sunt  fratres  et  provoca- 
verunt  fratrem  Bonaventuram  ad  examinandum  fratrem  Jo- 
hannem  et  socios  suos  de  fide.  —  Defecit  autem  frater 
Bonaventura  in  hac  parte  teste  ipso  fratre  Johanne  non 
parum,  quia  conferens  de  praefata  questione  una  simul  cum 
ipso  in  cella  concordabat  ostendendo    se    idem    cum  ^  ipso 


476 

sentlre,  in  conspectu  vero  fratriim  in  communi  oppositnm 
se  sentire  monstrabat.  Et  ex  hoc  mnltum  timebat  fra- 
ter  Johannes ,  ne  tanquam  hoc  hominibus  displicere 
timens  in  displicentiam  inciderit  Dei  impugnando  cog- 
nitam  veritatem.  Fuit  autem  ratio  tertia  persequiitionis 
duoriim  sermonum  conscriptio  facta  a  duobus  quibusdam 
fratribus  Johannis  sociis,  qiiorum  primus  per  excessum  et 
ut  ita  dixerim  sine  sale  laiidabat  Abbatis  Joachim  do- 
ctrinam  pariter  et  sermonem.  Secundus  vero  in  suo  sermone 
omnes  principales  passns  suae  scripturae  et  ad  commenda- 
tionem  regulae  et  Sancti  Francisci  et  ad  declarandum 
evangelicae  vitae  ejus  institutionem,  depravationem  et  revo- 
cationem,  inducebat  et  lapsum  et  praevaricationem  osten- 
dendo  praecipue  praelatos  tangebat  et  principaliores  princi- 
palius,  quem  librum  frater  Bonaventura  legens  suspirasse  et 
lacrimas  effudisse  dicebatur,  quia  cognovit,  quod  de  ipso 
singulariter  posset  intelligi. 

Quarta  ratio  diel  potest  divini  consilii  imperscrutabilis 
ahitudo,  qua  concluduntur  omnes  Adae  filii  a  primo  usque 
ad  ultimum  sub  peccato,  ut  omnium  gratis  misereatur  Dens. 
Verum  revelationis  sancto  Francisco  factae  de  lapsu  f'ra- 
trumaperfectione  promissa  et  de  reformatione  ultima  et  fra- 
tribus aliis  primis  Aegidio  et  Jacobo  et  fratribus  Hugoni 
et  bono  Romeo  et  caeteris  misericorditer  a  Domino  prae- 
ostensae  ad  hoc  concurrunt.  Nam  exceptis  his ,  quae  su- 
perius  dicta  sunt,  sanctus  Franciscus  tarn  distincte  prae- 
dixit  malum  post  cum  suis  comitatoribus  in  religione  intra 
et  ab  extra  Ventura,  quod  etiam  excommunicationes  contra 
eos  ab  aliquo  S.  Pontifice  fiendas  prophetaverit,  et  quod 
beatus  esset,  qui  in  tribulationibus  et  contradictionibus  su- 
praventuris  et  suscitaturis  sectatoribus  viae  et  vitae  sibi  a 
Domino  revelatae  a  daemonibus  et  hominibus  non  scanda- 
lizaretur  et  fixus  in  ea  fide  et  patientia  permaneret.  Sanctus 
Aegidius  revelationibus  certis  et  clarissimis  illustratus  de- 
nunciabat  omnibus  dicens :  debellatio  facta  est,  et  repug- 
nandi  neque  virtus  neque  tempus  neque  consiüum  est,  sed 
beatus  qui  sedens  ad  ostium  et  latens  animam   suam    salvare 


477 

potest.  Frater  Berenardiis  multis  praeventus  gratiis  a 
divinis  fulgoribns  illustratus  ait:  de  gradu  ingradum  usque 
ad  septiinum  religio  corruet  et  non  respirabiint,  qni  in  se- 
cundo  gradu  eriint  iit  revertantur  ad  primiim  nee  qui  in 
tertio  ad  secundum,  nee  qui  in  quarto  ad  tertium,  nee  qui 
in  quinto  ad  quartum,  nöc  qui  in  sexto  et  septimo  ad 
quintum,  sed  semper  erit  ad  pejora  prolapsus,  donec  mi- 
raculo  grandi  et  stupendo  reparatio  per  illum,  qui  aedificat, 
et  reformatio  per  illum,  qui  creavit  et  fundavit,  fiet.  (Jaco- 
bus  de  Auximo  vidit  leprosum  quendam  custoditum  in  coelo 
a  S.  Francisco,  i.  e.  ordinern  ab  eo  fundatuni.)  Frater 
Jacobus  alter  de  Massa,  cui  Dens  aperuit  ostium  secreto- 
rum  suorum,  quomodo  frater  Aegidius  de  Assisio  et  Mar- 
cus de  Mantua  nulluni  cognoscebant  nee  opinabantur  in 
mundo  majorem,  cum  quibus  frater  Juniperus  et  Lucidus 
idipsumsenliebat,  quem  dirigente  me  fratre  Johanne  socio  fra- 
tris  praefati  Aegidii  videre  laboravi.  Frater  Jacobus  circa 
initium  ministrationis  fratris  Johannis  de  Parma  semel  rap- 
tus  tribus  diebus  insensibilis  mansit  in  tantum,  quod  fratres 
dubitare  coeperunt,  ne  mortuus  esset.  Huic  scientia  et  in- 
telligentia  scripturarum  et  futurorum  cognitio  divinitus  data 
est.     (Visio  ejus.) 

Frater  bonus  Romeus  tres  partes  de  ordine  fiendas  in 
fine  praedicavit.  —  Frater  Hugo  prophetice  ista  in  Lugduno 
praedixit:*  Papa  cito  de  hac  vita  subtrahetur  et  passagium 
non  fiet,  terra  Christianorum  ultra  mare  perdetur.  Ancona 
in  desolatione  erit,  ordo  Templariorum  destruetur.  Frater 
Bonaventura  ad  gradum  altiorem  non  ascendet.  Ordo  fra- 
trum  minorum  dividetur,  ordo  fratrum  Praedicatorum  a&pi- 
rabit  ad  possessiones.  Surget  ordo  —  —  tantae  perfectionis 
ut  omnis  praeterita  fratrum  Praedicatorum  et  Minorum  per- 
fectio   ei  comparata  vilescet  et  quasi  nulla  apparebit. 

Frater  Johannes  tria  principaliter  pronunciabat:  1)  in 
spiritu  fundatoris  sub  observantia  regulae  testamenti  pura 
et  simplici  fiet  reformatio,  ünum  oppositum,  quod  divisio 
fiet  inter  illos  qui  volunt  testamentum  et  regulam  observare, 
et  eos  qui  volunt  vivere  cum  privilegiis    et   declarationibus. 


478 

qiias  sibi  procuraverunt.  Sed  tiinc  quando  hoc  impleatur, 
conflictus  secundus  lingiiarum  fiet  et  tanojentiir  fistiilae  doo^- 
matam  et  post  hoc  dispersio  et  post  dispersionem  congre- 
gatio  sanctorum  paiiperum  tertio  erit.  Illam  vero  congre- 
gationem  visitabit  Dens  hunine  suo  et  de  agendis  certifica- 
buntiir,  et  ex  timc  reformatio  et  reformationis  modus  erit 
eis  patens  et  clarus.  Denique  unimi  ex  tiinc  sapient  omnes 
et  idem  sentient  et  unanimiter  studebunt  ad  perfectiora 
consurgere.  Et  non  quaeret  unusqnisque  qnod  suum  est, 
sed  qiiae  Jesu  Christi  et  majoris  laudis  ejus  et  profundio- 
ris  humilitatis  et  altioris  paupertatis  et  pacis,  omnes  enim 
et  singuli  quaerent  et  sapient,  quae  sursum  sunt  et  non 
quae  super  terram. 

Quum  igitur  frater  Johannes  praevaricationes  ordinis 
non  tacebat  et  reformationem  annunciabat  et  praedicebat  et 
Joachim  ita  sensisse  probabat  pro  secundis  duobus  existen- 
ter, pro  ultimo  vero  apparenter  et  existenter;  frater  Bona- 
ventura et  caeteri  ministri  et  consultores  ejus  determinave- 
runt  et  diffamaverunt  omnes  unanimiter  inquisitionem  facere 
de  fratre  Johanne  et  sociis  ejus  tanquam  de  hominibus  qui 
in  pericukim  ordinis  et  suarum  animarum  detrimentum  et 
damnationem  et  si  non  resipiscerent  in  fide  catholica  male 
sentirent.  Et  convocatis  primo  duobus  principalibus  sociis 
fratris  Johannis,  quorum  quilibet  erat  non  mediocriter  eru- 
ditus  in  scripturis,  Leonardo  et  Gerardo,  coegerunt  eos  ju- 
rare  et  de  interrogatis  veritatem  puram  et  simplicem 
respondere,  de  pluribus  autem  articulis  eos  interrogantes  et 
de  aliquibus  sententiis,  quas  in  tractatibus  quos  fecerunt 
responsionem  quaerentes  quia  non  inveniebant  utrum  pos- 
sent  eos  de  aliqua  haeretica  pravitate  convincere,  vol- 
verunt  eos  ad  respondendum  de  quaestione  illa  essentiae 
divinae  propter  quam  libellus  ille  Abbatis  Joachim  repro- 
batus  est.  Ad  quod  respondentes  dicebant:  se  de  illa 
quaestione  tenere  id  quod  doctores  Ecclesiae  et  sacra  con- 
cilia  determinant  et  quod  Joachim  non  tenuit  nee  docuit 
aliquid  diversum  a  doctrina  Sanctorum  et  Ecclesiae.  Erat 
frater    Gerardus    memoriae    tenacis    et    disertae    linguae   et 


479 

acuti  intellectus  et  flumen  auctoritatum  Sanctorum  egredie- 
batur  de  ore  ejus  et  non  poterant  eurn  conviiicere  rationi- 
biis  nee  auctoritatibns  Sanctorum.  Praeterea  cum  multa 
mansuetudine  et  humilitate  dicebat  eis:  ostendite  si  potestls 
ex  Sanctorum  dictis  et  conciliorum  decretis  robur  aliquid 
habere,  quae  dicitis!  —  Et  cum  non  possent  ei  satisfacere 
nee  scirent,  dixeruntei,  quod  ipse  simpliciter  debebat  cre- 
dere  secundum  quod  ordo  communiter  tenet  et  non  plus 
velle  sapere  quam  oportet.  Quibus  ipse  respondit:  quum 
multos  alios  docuerim  in  divinis  non  implicite  sed  explicite 
teneor  fidem  et  ea  quae  sunt  fidei  conüteri.  Dixerunt  ei  fra- 
tres  :  quod  Ecclesia  et  Decretalis  dicunt,  confitemur  cum  Petro 
et  damnamus  Joachim.  Respondit:  et  ego  cum  Ecclesia  et 
cum  Petro  Lombardo  confiteor  omnia,  quae  sacri  doctores 
et  canones  sanctorum  conciliorum  de  hac  quaestione  et  de 
aliis  Omnibus  docent  et  definiunt.  Videntes  autem  fratres, 
quod  fixus  in  sua  sententia  maueret,  tanquam  haereticum 
eum  et  socium  ejus  carcerari  perpetuo  damnaverunt.  In- 
gressus  vero  carcerem  dixit :  In  loco  pascuae  me  coUocavit. 
Ubi  stetit  18  annis  cum  tanto  gaudio  ac  laetitia  ac  si 
Omnibus  deliciis  ibi  continue  frueretur  absque  omnilibrorum 
solatio  et  colloquii  fratrum  et  confessionis  et  sacramentorum 
vivens  tanquam  haereticus  et  excommunicatus  in  fine  caruit 
ecclesiastica  sepultura.  Sub  eisdem  sententiis  et  poeniten- 
tiis  frater  Leonardus  vixit  et  mortuus  est.  Post  tempora 
plura  frater  Petrus  de  Nubilio,  qui  noluit  quendam  trac- 
tatum  dare  fratribus,  quem  fecerat  frater  Johannes,  similiter 
in  carcere  mortuus  est.  Vocatus  autem  fuit  frater  Johan- 
nes post  praefatam  sociorum  suorum  excommunicationem 
et  damnationem  a  fratre  Bonaventura  ad  capitulum  seu  con- 
gregationem  discretorum  et  principalium  fratrum,  quam  fe- 
cerat in  Castro  Plebis Venit  frater  Johannes,  cogitur 

jurare  tanquam  de  haeresi  suspectus,  inquiritur  sapiens  a 
non  sapientibus.  —  Sancto  spiritu  repletus  ab  indevotis 
examinatur.  Tunc  enim  sapientia  et  sanctitas  fratris  Bona- 
venturae  eclipsata  palluit  et  obscurata  est  et  ejus  mansue- 
tudo  ab  agitante  spiritu  in  furorem  et  iram  conversa  defecit 


480 

in  tantnm  ut  diceret:  Si  ordinis  non  respicerem  honorem 
sicut  haereticum  eum  facerem  manifeste  pnniri.  Stat  frater 
Johannes  coram  vere  ingratissimis  filiis  suis ,  et  quia  non 
habebant  aliqnid  adversum  eum,  quid  crederet  de  praefata 
quaestione  inquirunt.  Assumit  in  responsione  innocentis  ho- 
minis Christi  personam  et  asserit,  se  credere  et  semper 
credidisse  de  quaestione  illa  et  de  omnibus  aliis  solum  id, 
quod  Ecclesia  tenet  et  Sancti  docent.  Cumque  hinc  inde 
multa  quaererent  et  ipse  pauca  responderet,  compatiebatur 
enim  eorum  furori  —  —  alta  voce  et  cum  clamore  in  fer- 
vore  Spiritus  in  medio  eorum  clamavit:  Credo  in  unum 
Deum  patrem  omnipotentem  etc.:  Et  conceperunt  ex  hoc  fratres 
majorem  indignationem  adversum  eum  et  —  —  post  mul- 
tas  interrogationes  et  responsiones  determinavit  frater  Bona- 
ventura cum  consilio  fratrum  et  consensu  Domini  Johannis 
Cajetani  bonae  memoriae  tunc  protectoris  carceri  eum 
perpetuo  mancipare  sicut  socios  ejus.  Quod  ut  pervenit  ad 
aures  Domini  Ottoboni,  qui  postea  fuit  Papa,  scripsit  Do- 
mino Johanni  et  fratri  Bonaventurae  et  suis  consultoribus 
quod  cogitaret  diligenter,  —  quod  de  fratre  Johanne  tam 
inconsulte  et  praecipitanter  facere  tentassent,  quod  fides  fra- 
tris  Johannis  est  fides  mea,  et  persona  ejus  persona  mea. 
Ut  haberem  haereticum  faciliter  cum  vestris  astutiis  posse 
involvere,  quia  non  solum  ex  quo  Cardinalis  exstiti  sed 
ante  tempora  multa  de  sanctitate  et  fidelitate  ejus  certam 
habuimus  scientiam  nee  quemquam  in  Ecclesia  Dei  virum 
eo  magis  fidelem  et  catholicum  novimus;  quare  cessate  a 
vexatione  ejus,  quia  vexatio  ejus  nostra  est.  Quibus  re- 
ceptis  litteris  et  attente  perspectis  Dominus  Johannes  mu- 
tavit  consilium  et  frater  Bonaventura  cum  suis  consiliariis 
teraperaverunt  furorem  et  caritative  saltem  apparenter  cum 
fratre  Johanne  colloquio  habito  simul  in  verbis  communibus 
quieverunt  et  accepta  ab  eis  licentia  —  elegit  sibi  Roma- 
nam  provinciam  ad  spiritualem  quietem,  in  quo  loco  sibi 
et  Domino  vacavit  annis  triginta  vitam  angelicam  potius 
ducens  quam  humanam.  Cum  autem  ad  octogesimum  et 
eo  amplius  pervenisset  aetatis  suae  annum  desiderio  fervens 


481 

salutis  animarum  licentiam  impetravit  a  Domino  Nicoiao 
bonae  memoriae  Papa  IV  ire  in  Graeciam,  si  quo  modo 
eos  ad  unitatem  Ecclesiae,  sicut  olim  jam  fecerat,  posset 
iterato  revocare.  Et  in  itinere  positus  praecognovit  suum 
transitum  de  hac  vita  ad  Dominum  imminere,  quem  eun- 
tibus  cum  eo  praenuncians  ad  propinquiorem  locum  eis 
declinare  mandavit.  Erat  autem  eis  civitas  Camerini  pro- 
pinquior,  quam  ingressus  ait:  Haec  requies  mea,  hie  habi- 
^tabo  quia  elegi  eam.  Mirabile  valde,  quod  ad  ingressum 
ipsius  in  civitate  contigit;  cum  enim  esset  tempus  nebulo- 
sum  et  eunctis  ignotus  et  nemo  de  ipsius  adventu  quicquam 
praenoscere  potuisset,  repente  tota  civitas  convocata  cla- 
mare  coepit,  quod  magnus  Dei  sanctus  est  ille,  qui  in- 
travit  locum  fratrum,  eamus  et  audiamus  verbum  Dei  ab 
eo  et  oret  pro  nobis  et  habeamus  benedictionem  ejus.  Ubi 
infirmatus  non  post  multos  dies  debitum  universae  carnis 
persolvit,  tantum  in  morte  coruscans  miraculis,  quod  non 
solum  civitatem  illam,  sed  omnes  villas  circumjacentes  et 
castra,  sed...  omnes  aemulos  suos  in  stuporem  et  admira- 
tionem  convertit  et  conversos  in  melius  immutavit.  Re- 
cognoscentes  culpam  vestigia  pedum  adorabant  et  cogeban- 
tur  confiteri  invidiam  diaboli  et  malignas  astutias,  quibus  se- 
ducti  voluerant  apostolicum  Dei  virum,  per  quem  Dens  gut- 
turosos,  fractos,  paralyticos  et  variis  languoribus  et  infir- 
mitatibus  gravatos  curabat  et  mortuos  suscitabat,  quasi  hae- 
reticum  condemnare. 

Fratre  Bonaventura  propter  famam  scientiae  et  eloquen- 
tiae  et  sanctitatis  ad  Cardinalatum  contra  suam  voluntatem 
assumto  successit  ei  in  officio  ministerii  frater  Hieronj^mus, 
qui  ad  papatum  assumtus  vocatus  est  Nicolaus.  Qui  fuit 
vir  mansuetus  et  satis  modestus  et  tardus  ad  iram  et  in- 
jurias  inferendas,  licet  esset  remissus  et  tepidus  in  promo- 
tione  bonorum.  Huic  cum  esset  in  generalatus  officio,  ab 
bis,  qui  bonorum  alienorum  invidia  cruciantur,  accusatus 
est  sanctus  homo  Dei  frater  Petrus  Joliannis  Olivi  de  pro- 
vincia  Provinciae  et  de  custodia  Narbonae  et  de  Castro  quod 

SDöUinger,  ©efd^.  b.  ©etten.    3)o!umente.  31 


482 

appellatur  Serinhainum  nativus,  quod  ex  aiidientia  et  prae- 
sumtione  temeraria  quasdam  qiiaestiones  novitatem  non  mo- 
dicam  sapientes  composiierat.  Quod  ut  audivit  frater  Hie- 
ronymus  fecit  eum  ad  se  vocari  et  dixit  ei:  quod  quaestio- 
nes,  quas  de  Domina  nostra  virgine  Maria  fecerat,  portaret  ei, 
qui  confestim  attulit  eas  ante  ipsum;  quas  ut  legit  mandavit 
eas  igne  cremari.  Quo  facto  abiit  frater  Petrus  (vultu)  im- 
mutato  et  animo  tranquillo  et  quasi  magnum  honorem  re- 
cepisset  gaudens  laetis  manibus  celebravit  missam,  Quod 
notantes  quidam  de  Ins,  qui  eum  virtutis  suae  merito  di- 
ligebant,  captata  Lora  opportuna  interrogaverunt  eum  di- 
centes:  frater  Petre,  quomodo  post  tantam  reprehensio- 
nem  et  injuriam  tibi  a  Ministro  factam  statim  absque  ali- 
qua  confessione  praemissa  potuisti  missam  celebrare?  Qui 
dixit  eis:  Ego  injuriam  illam  et  reprehensionem  pro  ho- 
nore  et  beneficio  habui  et  ideo  non  dolui.  .  ,  . 

Memores  aemuli  sui  injuriae  illius  illatae  sibi  a  gene- 
rali Ministro  accesserunt  ad  eum  postquam  assumtus  est  ad 
papatum  et  multis  sermonibus  conabantur  eum  inducere  ad 
persequendum  de  novo  fratrem  Petrum.  Quibus  ille  dixit: 
Avertat  Dens  a  corde  et  mente  nostra,  tanto  viro,  qui  ex- 
cedit  paene  omnes  homines  vobis  notos  in  devotione  et  re- 
verentia  et  amore  honoris  Christi  et  matris  ejus,  injuriam 
aliquam  vel  molestiam  per  nos  aut  per  alios  inferri.  Nam 
quod  olim  per  nos  factum  est,  non  ad  injuriam,  sed  ad  cau- 
telam  et  pro  ejus  utilitate  est  factum. 

Fuit  igitur  frater  Petrus  Johannis  initio  mansuetus, 
humilis,  devotus  Christo  et  matri  ejus  et  sancto  Francisco, 
eloquens, -cautus,  praevisionis  gratiam  habens  multa  pro- 
vidit.  —  Nam  et  Abbas  Florensis  ordinis  de  ipso  prophe- 
tavit  et  praevisum  eum  fuisse  etiam  ab  antiquis  et  aliis, 
qui  prophetiae  spiritum  habuerunt.  Denique  tota  prima 
pars  prophetiae  sancti  Cyrilli,  quem  Abbas  Joachim  im- 
mensis  laudibus  effert,  fratrem  Petrum  Johannem  principa- 
lissime  tangit  et  suae  nativitatis  locum  et  ordinem,  quem 
erat  assumturus  et  persecutiones  omnes,  quas  erat  ab  ae- 
mulis  passurus  cum  suis  sequacibus  et  annos  et  tempora  et 


483 

modos  et  loca  partim  aenigmatice  partim  historice  terminat 
et  praedicat. 

Quinta  persecutio  ab  invidia  maligna  —  a  tempore  con- 
cilii  Lugdunensis  infra  religionem  initium  sumsit.  Frater 
Petrus  intelligens,  quod  filii  tenebrarum  juvenes  quosque 
moribus  ejus  et  doctrinae  se  totos  conformare  nitentes  ma- 
lignis  inquisitionibus ,  —  quasi  impietate  pravitatis  haere- 
ticae  mortuos  diffamantes  iniquae  linguae  gladio  occidebant, 
—  assumto  socio  non  vocatus  ad  Ministrum  generalem 
fratrem  Bonagratiam,  qui  in  Avinione  tunc  erat,  accessit. 
Quod  cum  audierunt  Minister  generalis  et  aemuli  ipsius 
fratris  Petri,  qui  Generalem  incitabant  et  provocabant  ad 
persecutionis  modum  confirmandum  et  roborandum,  con- 
turbati  vehementer  obstupuerunt.  Vocat  Minister  generalis 
provincialem  ministrum  non  modicum  iratus  et  dixit  ei: 
Nonne  mandavi  tibi,  quod  praecipias ,  ut  ad  me  nullus  fra- 
ter nisi  vocatus  venire  praesumeret?  Quare  me  nesciente 
fratri  Petro  Johanni  huc  veniendi  dedisti  licentiam?  Dixit 
ei  minister  provincialis:  Ipse  a  me  licentiam  non  habuit 
nee  quaesivit.  Explora,  dicit  ei  Generalis,  ab  eo,  quomodo 
et  quare  advenerit.  Dicit  provinciali  ministro  frater  Petrus: 
dicatis  generali,  quod  ego  manifesta  et  urgenti  necessitate 
et  ratione  coactus  veni,  quam  coram  eo  et  vobis  omnibus 
proponere  et  declarare  quantum  potui  festinavi.  Congre- 
gate  ergo  absque  dilatione  fratres,  quia  res  communis  est, 
propter  quam  veni  et  utilis  et  necessaria  omnibus.  Volens 
se  Minister  generalis  expedire  de  eo  et  pro  inobedientia, 
quam  fecerat,  reprehendere  et  poenitentiam  ei  cum  severitate 
imponere,  capitulum  celeriter  congregari  mandavit.  Quibus 
congregatis  verbi  radialem  gladium  pro  themate  proposuit 
eis  dicens:  Spiritu  oris  sui  interficiet  impium,  et  sermonem 
cum  tanto  Spiritus  fervore  et  efficacia  prosecutus  est,  ut  in 
virtute  verborum  ipsius  obstupescerent  omnes  et  corde  et 
mente  confusi  tacerent.  —  Sed  contra  iratus  corde  Minister 
eum  nee  de  adventu  redarguit  nee  poenitentiam  dedit,  et 
quam  adversum  eum  acceperat  displicentiam  dissimulavit  et 
invitus   corripientem   subditum  .  .  .  audivit.    —    Post    pau- 

31* 


484 

cos  dies  Minister  generalis  a  moerore  tabescens  languivit 
et  de  hac  vita  subtractns  est  et  cum  eo  duo  principaliores 
aemiili  fratris  Petri,  qni  generalem  Ministrum  prae  cae- 
teris  Omnibus  ad  illius  persecutionis  rabiem  promoven- 
dam  inflammabant.  —  Eationes  vero,  quare  odiebaut  eum, 
sunt,  quia  perfecta  caritate  Christum  amabat  —  pseudo- 
prophetarum  religiosorum  et  doctorum  carnalium  et  vanilo- 
que  philosophantium  et  carnaliter  viventiiim  —  arguebat 
crimina.  —  Praerogativa  gratiae  et  sapientiae  singularis, 
qua  excedebat  omnes  coaetaneos  sui  Status,  invidiae  et  odii 
fomitem  suscitavit.  —  Inimicantur  ei  fratres  et  doctrinam 
ipsius  praesertim  in  ea  parte  qua  religionis  statum  tangebat, 
frustrare  querelis  et  mordere  detractionibus  et  calumniis 
damnare  nitebantur.  Nam  articulos  plurimos  ipso  vivente 
aemulis  ipsius  contra  eum  in  judicio  proponentibus  vocatus 
est  Parisius  a  generali  Ministro  coram  magistris  et  aliis  fra- 
tribus  ibi  congregatis  ad  proposita  contra  ipsum  responsurus. 
Ad  quae  omnia  tarn  sapienter  et  diserte  et  pleno  respondit, 
ut  adstantes  omnes  mirarentur  et  stuperent  et  confiterentur, 
catholicam  esse  asseiiionem  suam  —  et  adversantium  quis- 
quam  adversus  eum  non  änderet  proferre  sermonem.  Nam 
et  tempore  fratris  Arlotti  generalis  Ministri  Parisiis  existens 
et  transiens  solus  praeter  claustrum  vel  locum,  in  quo  Mi- 
nister cum  duobus  magistris  sedebat,  fratre  Ricardo  et  Jo- 
hanne de  Muro,  generalis  qui  erat  vir  mansuetus  et  hu- 
milis  ex  industria  vocaTit  eum  ad  se  et  dixit:  Frater  Petre, 
quia  nos  omnes  audivimus,  quod  super  quaestione  illa  de 
essentia  tam  singularia  dicis,  vellem  quod  nunc  aliquid 
coram  magistris  istis  pro  parte  illa,  quam  magis  tenen- 
dam  opinaris,  diceres.  Qui  dixit:  Pater,  omissis  San- 
ctorum  auctoritatibus  quoad  praesens  dicam  vobis  Septem 
principales  rationes,  quarum  quaelibet  Septem  habet  rationes 
annexas,  quibus  roboratur.  Et  incipiens  a  prima  usque  ad 
ultimam  prosecutus  est.  Quibus  auditis  subridens  Mini- 
ster dixit  duobus  illis  magistris,  qui  .multum  opinioni  illi 
adversabantur:  Frater  Richarde  et  frater  Johannes,  respon- 
dete  ei  .  .     Kec    quisquam    eorum    praesumsit  ei  quidquam 


485 

respondere.  —  Hoc  ipsiim  erat  de  omnibus  aliis  qnaestio- 
nibus,  in  quibus  fratres  adversabantnr  ei.  —  Tractatiis  plu- 
rimos  fecit,  in  quibus  et  rationes  et  auctoritates ,  quas 
adversarii  inducebant  ad  oppositum  probandum,  potenter 
confutat.  Dicebat,  quod  notabiles  excessus  locorum  et  aedi- 
ficiorum  quantum  ad  pretiositatem  materiae  et  curiositatem 
tormae,  quantitatem  vel  sumtuositatem,  multiplices  quaestus, 
quos  inducebant  in  sui  fabricatione,  erat  periculosa  impuri- 
tas  et  praecipue  defendentibus  eas  aut  peccatum  mortale 
aut  maximum  periculum  peccati  mortalis;  quod  mundo  prae- 
bent  malum  exemplum  et  exemplar  vitae  Christi  obfuscant. 
Et  consimiliter  litigare  pro  jure  sepulturarum  aut  fune- 
ralium  aut  quacunque  re  temporali,  et  etiam  hoc  facere  per 
personas  seculares  eas  instigando,  conducendo,  expensas 
omnes  solvendo,  movendo  et  consulendo  eo  modo,  quo  a 
plerisque  fieri  videmus.  .  Consimiliter  procurare  pecunias 
annuales  et  praeter  imminentes  necessitates  providere  sibi 
in  posterum  super  necessitatem  aut  congregare,  quae  super- 
fluunt,  ut  serventur-,  aut  procurare,  ut  pro  his  pecuniarum 
copiae  habeantur  ab  eis  vel  ab  aliis,  qui  pro  ipsis  eas  re- 
cipiunt,  est  notabilis  irapuritas  et  enormis  transgressio  re- 
gularis.  Dicere  et  teuere,  quod  ordo  noster  possit  ire  or- 
dinarie  calceatus  aut  equitare  aut  quod  possit  interdum  de 
Scarleto  vel  aeque  pretiosis  vestibus  sicut  canonici  reguläres 
aut  usum  habere  agrorum  et  vinearum  et  consimilium,  est 
enormis  blasphemia  regulae;  —  similiter  ordinem  nostrum 
sepulturas  recipere  propter  emolumentum  temporalium,  ob 
id  contractus  obligatorios  instituere,  pro  animis  legatis  aut 
oblationibus  et  missarum  celebrationibus  insistere  etc.  Do- 
cebat  etiam:  quod  Apostoli  et  Episcopi,  qui  instar  Aposto- 
lorum  professi  sunt  vitam  apostolicam,  quantum  est  de  viva 
voce  evangelii  et  professionis  evangelicae,  tenentur  pau- 
perem  usum  servare.  —  Solis  scripturis  sacris  et  soli  lidei 
catholicae  seu  fidei  Romanae  Ecclesiae  adhaereri  debere 
ex  fide  et  sicut  verae  fidei,  nulli  autem  humanae  opinioni 
seu  suae  seu  cujuscunque  alterius  magni  doctoris,  nisi  prius 
solide  et  fideliter  ostenderetur,  quod  ipsum  est  de  fide  Ro- 


486       , 

mana.e  Ecclesiae,  et  illi  tanqnam  (magistrae)  fidei  solum  esse 
adhaerendum.  Diabolicum  autem  esse,  alicui  humanae  opinioni 
tanquam  ex  fide  immobiliter.adhaerere,  et  quod  nulli  deter- 
minanti,  hoc  vel  illiid  esse  de  substantia  fidei  catholicae, 
tenetur  quis  necessario  assentire,  nisi  soll  Romano  Ponti- 
fici  catholico  aut  concilio  generali,  nisi  quantiim  ratio  et 
auctoritas  scriptiirae  sacrae  vel  fidei  catholicae  per  se  ipsam 
definiit  et  cogit.  Privilegia  autem,  qnae  piiritati  regulae  de- 
rogant,  sicut  sunt  illa,  quae  ad  litigia  et  pura  temporalia 
disponunt  recte  vel  indirecte,  et  talia  consimilia  non  pos- 
sent  fratres  habere  salva  regulae  puritate,  multo  minus 
licere,  eas  per  preccs  indebitas  seu  opportunas  a  S.  Ponti- 
fice  extorquere  et  multo  minus  licere  talibus  uti.  Recur- 
rere  autem  ad  procuratores  seu  officiales  Papae  seu  Epi- 
scoporum  etc.,  quod  instigarentur  ad  litigia  etc.  ferenda  et 
deducenda  pro  legatis  vel  pro  elemosynis  fratribus  assigna- 
tis  vel  pro  sepulturis,  sapit  impuritatem. 

Pro  talibus  traditionibus,  quae  ad  servandam  religio- 
nem  in  omni  perfectionis  et  sanctitatis  veritate  dabantur, 
multas  adversitates  sustinuit.  Ipso  vivente  primo  carcerati 
sunt  viri  sancti^  fi:'ater  Johannes  de  Valle,  Johannes  Juli- 
ani,  Franciscus  Leneti,  Remundus  Aurioli,  Johannes  Primi 
et  alii  plures.  Postea  vir  ille  singularis  perfectionis  frater 
Pontius  de  Bottingata  in  opere  potens,  in  sermone  fervens 
et  efficax,  quem  canes  illi  rapaces  tam  crudeliter  et  impie 
tractaverunt  pro  eo,  quod  ad  comburendum  aliquos  tracta- 
tus,  quos  s.  pater,  frater  Petrus  ediderat,  tradere  noluit. 
Vinculis  ferreis  compeditum  et  catena  ferrea  infra  carcerem 
foetidum  arctum  et  tectum  ligatum  includunt  et  affingen- 
tes  trunco  catenam  in  tantum  cum  coarctant  et  stringunt, 
ut  non  alibi,  nisi  ubi  sedere  ferro  gravatus  cogebatur,  pos- 
set  secedere  vel  modicum  ad  requisita  naturae  super  nudam 
humum  urina  pedum  suorum  et  stercore  stratam  foetentem 
lutosam  infixus  sordido  limo  jacebat,  panem  artum  et  aquam 
brevem  ei  proponentes  ab  ipsius  aspectu  recedebant.  —  In- 
firmatus  tandem  jacebat  vel  potius  reclinatus  sedebat  sub 
pondere  ferri  in  foetoribus  stercoris    et  urinae  animo  laetus 


487 

et  caritatis  igne  succensus  infinitas  Deo  gratias  referens  spi- 
ritum  Deo  reddidit.  Maledicta  sit  haec  porca  malefica,  qnac 
fratrem  hiinc  interfecit!  —  Mortuum  invenit  virum  sanctum 
fratrem  Pontium  crudelissime  illius  carceris  custos  et  Guar- 
diano  loci  nuntiat  celeriter  mortem  ejus.  Qui  daobus 
fratribus  laicis  robustis  mandat,  liorti  foveam  aliquam  face- 
rent  et  in  eam  corpus  hora  secreta  projectum  humo  obrue- 
rent.  Accedunt  fratres  hi,  injuncta  perficere  et  dum  laborant, 
corpus  semisepultum  in  vermibus  et  stercore  a  catena  et 
vinculis  ferreis  solvere,  a  lumbis  deorsum  inveniunt  multi- 
tudine  vermium  ex  magna  parte  corrosum;  intuentes  vero 
multum  ipsum,  obstupuerunt  eo  quod  quaedam  claritas  re- 
fulgebat  in  facie  ejus,  quae  videbatur  hominis  excedere  et 
esse  potius  angelica,  quam  liumana.  De  corpore  vero  re- 
liquo  sordidato  faecibus  illius  non  foetor  egrediebatur,  sed 
odor,  qui  et  stercorum  foetorem  vinceret  et  stuporem  immit- 
teret.  —  Commutatur  animus  eorum  a  ferali  duritie,  quam 
habuerant  ad  eum,  dum  viveret  et  obedientiam  eis  injunctam 
mansueta  mente  perficiunt  et  eum  in  fossam  projiciunt  ope- 
rientes  humo. 

Habuit  quidem  tribulatio  quinta  principium  m  provincia 
Marchiae»  Tempore  enim,  quo  generale  concilium  a  bonae 
memoriae  Papa  Gregorio  X  Lugduni  celebratum  est,  qui- 
dam  rumor  insonuit  in  partibus  Italiae,  quod  S.  Pontifex 
decreverat  in  praefato  concilio  fratribus  minoribus  et  prae- 
dicatoribus  et  caeteris  mendicantibus  proprium  dare»  Quod 
audientes  fratres  aequo  animo  pro  magna  parte  tolerabant, 
aliqui  vero  sed  pauci  moleste  tulerunt  valde,  quae  dicebantur, 
et  sui  cordis  conceptus  celare  non  valentes,  imo  nolentes, 
si  contingebat,  quod  de  tali  materia  in  communi  sermo  mis- 
ceretur,  sui  pectoris  arcana  reseranles,  fratribus,  qui  propter 
obedientiam  S.  Pontificis  et  concilii  decreta  servanda  pos- 
sessiones  ac  reditus  se  recepturos  dicebant,  contrarium  se 
facturos  respondebant;  istis  pro  parte  sua  et  illis  pro  sua 
auctoritates  ac  rationes  per  modum  disputationis  alleganti- 
bus:  ex  tali  igitur  modo  conferendi  innotuit  animorum  sum- 
mum  utriusque  partis  deliberatae  electionis  propositum.  Ex 


488 

hac,  absoluto  concilio,  pars  illa  major  fratnim,  quae  posses- 
siones  reditusqoe  recipere  melius  et  securius  esse  probabat 
et  assertionem  paucorum  dicebat  esse  erroneam,  in  primo 
eorum  capitulo  post  concilium  celebrato  postulavit  de  prae- 
fatis  fratribns  tanquam  de  scismaticis  et  erroneam  opinio- 
nem  tenentibus  inquisitionem  fieri  et  si  non  resiperent,  pu- 
nitionem  tanquam  de  haereticis  rigide  fieri.  Facta  igitur 
de  praefatis  fratribus  inquisitione,  exceptis  tribus  fratribus 
omnes  sicut  voluerunt  fratres,  recognoverunt  culpam  suam, 
et  cum  Papa  fratribus  proprium  non  dedisset,  otiosum  et 
superfluum  judicaverunt,  pro  talis  quaestionis  suppositione 
cum  suis  superioribus  litigare.  Raymundus  vero  et  Tho- 
raas de  Tolentino  et  Petrus  de  Macerata  suae  assertionis 
partem  auctoritatibus  et  rationibus  et  ex  eo,  quod  Ecclesiae 
S.  Pontifex  tanquam  rem  non  solum  inconvenientem  sed  ut 
damnosam  et  in  apostasiam  deducentem,  et  nee  sub  potestate 
cadentem  ac  per  hoc  nee  possibilera  nunquam  esset  factu- 
rus, audacter  defendebant.  Sed  succumbebant  fratres  quan- 
tumcunque  sapientes  cum  eis  disputando  et  vim  positionis 
eorum  aut  non  poterant  vel  nesciebant  dissolvere;  ex  quo 
amplius  turbati  velut  scismaticos  abscissis  habitibus  segrega- 
tos  a  fratribus  in  quibusdam  eremitoriis  recluserunt.  Re- 
voluto  anno  iterum  ipsos  ad  suum  capitulum  vocaverunt  et 
cum  tribus  diebus  verborum  concertatio  durasset,  nee  vale- 
rent  fratres  eorum  rationes  veraciter  confutare,  quidam  sa- 
piens frater  nomine  Benianus,  qui  prudentia,  sanctitate  et 
antiquitate  caeteros  excedebat,  vocavit  ad  se  fratrem  Petrum 
de  Macerata  et  secrete  dixit  ei:  fili,  non  est  bonum,  hanc 
resistentiam  verborum  cum  fratribus  istis  facere.  Dicas 
cum  te  vocaverint,  quod  hujus  quaestionis  solutionem  meo 
judicio  et  conscientiae  derelinquis  et  quod  tu  credis  de  ea 
et  teuere  vis  ilhid,  quod  ego  teneo  et  sentio,  quod  mea  con- 
scientia  non  discordat  a  vero.  Et  tali  modo  post  tres  an- 
nos  eorum  poenitentiae  quaestio  illa  determinata  latuit;  sed 
conscientiae  discordantes  et  studia  diversa  et  desideria  com- 
pugnantia  in  his  et  illis  remanserunt.  Uli  enim  ordinis 
statum  et  robur    et  permanentiam   in  aedificatione  locorum 


489 

in  mediis  civitatibus  et  castris,  in  attractione  populorum,  in 
procuratione  sepulcrorum  et  receptione  testamentorum  et 
quornmcunque  legatorum,  in  multiplicatione  librorum  et  sco- 
larium  et  scolarum  et  studio  scientiarum  et  impetratione  privi- 
legiorum  et  caeteris  sirailibus  (quaerebant).  Uli  vero  sentiebant 
oppositum  de  praedictis  omnibus  et  ex  toto  corde  et  mente  et 
viribus  omnibus  conscientiae  fundatoris  et  puritati  doctrinae 
ejus  inhaerebant.  Et  in  tantum  infra  non  multorum  anno- 
rum  curricula  multiplicati  sunt^  quod  fratres  alii  timere 
coeperunt,  ne  ad  eorum  conscientiam  et  vitam  sectandam 
major  pars  fratrum  converteretur  —  secrete  conveniunt. 
Quinque  ministri  habito  simul  tractatu  ex  communi  de- 
liberatione  concordant,  quod  nullum  erat  efficax  remedium 
nisi  Processus  de  facto  contra  principales  hujusmodi  fratres 
facere  et  punire  eos  ad  terrorem.  —  In  sequenti  eorum 
provinciali  capitulo  determinant:  quod  fratres  Raymundus  et 
Thomas  de  Tolentino,  qui  nunc  in  Thana  Indiae  cum  so- 
ciis  palmam  martyrii  adeptus  feliciter  transiit  ad  Christum, 
et  Petrus  de  Macerata  et  quidam  alii  nulla  eorum  culpa 
detecta  seu  particulariter  assignata  in  sententiae  eorum  lit- 
teris  velut  haeretici  et  ordinis  destructores  carcen  mancipa- 
rentur  perpetuo,  privati  confessione,  sacramentis  Ecclesiae, 
librorum  omnium  usu  et  etiam  breviarii  et  in  fine  ecclesia- 
stica  sepultura,  statuentes  et  per  obedientiam  injungentes 
illis  fratribus,  qui  eisdem  de  extrema  necessitate  naturalis 
sustentationis  servirent,  ut  cum  ipsis  nullatenus  loquerentur, 
sed  mane  et  sero  carcerem  et  compedes  cum  diligentia  vi- 
derent,  ne  forte  suo  conatu  vel  alterius  cujusdam  fratris 
auxilio  surgere  valerent;  —  ad  terrorem  omnium  apponentes. 
Et  si  quis  frater  praesumeret  vel  änderet  dicere,  talem  sen- 
tentiam  esse  crudelem  vel  injustam  aut  indiscrete  et  non 
bene  latam,  poena  simili,  ut  haereticorum  fautor  et  destru- 
ctor  ordinis  pariter  puniretur  et  eidem  poenae  et  sententiae 
subjaceret.  Contigit  autem,  quod  quidam  frater  nomine 
Thomas  de  Castro  Marini,  audita  tam  impia  sententia,  quae 
mandabatur  semel  in  hebdomada  omnibus  fratribus  in  eorum 
capitulis   legi,    spiritus    fervore    et    veritatis    zelo    accensus 


490 

responderet  et  diceret:  nou  facio  vitam  meam  jnstitia 
pretiosiorem.  Et  ego  certus  siim,  hanc  sententiam  esse 
iniquam  et  injustam  et  sine  timore  Dei  et  caritate  factam 
et  Deo  displicibilem  et  omnibiis  Sanctis.  Qua  confessione 
coram  omnibus  facta,  confestim  detinetur,  privatur  habitu 
et  vinculis  ferreis  compeditus  in  tetro  carcere  clauditur, 
ubi  inhumane  tractatus  post  paucos  menses  infirmatus  est; 
sed  impiae  legis  statutum  literaliter  explent,  qui  laetus  et 
Deo  plenus  inter  angustias  corporis  gratias  agens  emisit 
spiritum.  Cujus  corpus  instar  corporis  fratris  Pontii,  tan- 
quam  cadaver  animalis,  in  quodam  fossato  fratrum  projici- 
tur  et  humo  tegitur,  ne  a  saecularibus  videatur.  Talia  sunt 
humilium  pauperum  vitae  tuae  et  evangelicae  professorum 
judicia,  benigne  Jesu!  — 

Decedcnte  generali  Ministro  eligitur  frater  Raymundus 
G  aufridi  de  provincia  Provinciae in  generalem,  vir  mansuetus 
et  pius.  Qui  pluribus  provinciis  ordinis  visitatis  ad  visitandum 
Marchiae  provinciam  studiose  pervenit.  Earum  provinciali 
capitulo  congregato  post  multa,  quae  correxerat,  examinare 
et  inquirere  coepit,  cujus  erroris  vel  sectae  superstitione  vel 
pravitatis  corrupti  fuissent  fratres  illi.  Legebat  enim  sen- 
tentiam, sed  criminis  vel  haeresis  maculam  specificari  in 
sententia  non  inveniebat.  Tandem  a  ministro  et  diffinitoribus 
capituli  ac  custodibus  audivit,  quod  praefati  fratres  nullius 
alterius  rei  fuissent  inventi,  nisi  quia  multum  excedebant  in 
zelo  et  observantia  paupertatis.  Quibus  ipse  respondit: 
Utinam  omnes  nos  ac  totus  ordo  talis  criminis  noxa  tene- 
retur.  Tunc  statim  mandavit  omnes  de  carceribus  trahi  et 
ad  se  vocatos  benigne  suscepit  et  affabiliter  locutus  ad  ve- 
ram  patientiam  et  perseverantiam  in  sanctae  voluntatis  pro- 
posito  exhortatus  est  et  omnem  consolationem,  quam  ab  eo 
postulaverunt,  ipsis  liberaliter  pro  suarum  animarum  salute 
concessit.  Et  quum  vir  Deo  devotus  Baro  Aycton,  Arme- 
niorum  rex,  per  suos  nuntios  et  litteras  speciales  postulave- 
rat  a  generali  Ministro,  sibi  dirigi  seu  mitti  fratres  sanctae 
conversationis  et  vitae,  quorum  sermonibus  et  exemplo  tarn 
ipse  quam  caeteri  principales  regni  sui  et  clerus  et  populus 


491 

possent  informari,  fratres,   qiios  de  carceribus  traxerat    vid. 
Angelum  et  Tliomam  de  Tolentino  nunc  martyrem  et  fratrem 
Marcum  de  Monte-luponis  et  fratres   Petrum   de    Macerata 
et  Petrum  alterum  misit  ad  eum,  votis  ipsius  regis  de  prae- 
dictis  fratribus  se  plene  satisfacere  indubitanter   existimans, 
nee  deceptus  exstitit.     Sed  regi  plus  quam  crediderat  satis- 
fecit  et  baronibus  ejus  et  religiosis  et  clero.     Nam  non  ho- 
mines  communes  sed  vere  Christi  et  Apostolorum    discipu- 
los  se  vidisse  in  ipsis  et  recepisse  fatebantur.    Quantas  vero 
post  tempora  rex  ipse  per  suos  nuncios  et  litteras  speciales 
gratiarum  actiones  generali  Ministro  pro   talium  fratrum  ad 
eum  missione   retulerit   et    quantis   laudis    praeconiis    ipsos 
extulerit,  omnibus  in  generali  capitulo    Parisiis    congregatis 
patenter  claruit,  ubi  praedictae  litterae  praesentatae  sunt  et 
lectae  ad  confutandam  murmurationem  suscitatam  ex  causa 
missionis  fratrum  adversus  Ministrum  in  capitulo  a  quibus- 
dam  aemulis  veritatis.     Erant  enim  duo    magni   barones   et 
alii  solemnes  viri  missi  ad  regem  Franciae  et  Angliae  gal- 
licam  linguam  perfecte  scientes,    qui   majora    bona   de   illis 
fratribus  verbo  referebant,  quam  litteraecon  tinerent.   Ex  qui- 
bus  siluerunt  et  Minister  non    solum   excusatus   est   coram 
Omnibus  sed  etiam  sancte    et   optime    fecisse    comprobatus. 
Rege  namque  et  baronibus  et  clero  cum  religiosis,  de  mo- 
ribus,  praedicationibus  et    conversatione  fratrum  mirabiliter 
exultantibus,  etiam  ad  fratres  Syriae  sanctitatis  eorum  fama 
pervenitj  qui  pro  gaudio  tanta  furoris  irae  turbatione  com- 
moti  sunt   et    praecipue   fratres    de    conventu   Accone,   ubi 
Guardianus   erat   frater  Paulus,,    qui   fuerat   socius    ministri 
Marcae,    quando    sententia  illa   impiissima    data   fuerat,    ut 
minister  provincialis  impulsus  a  fratribus,    litteras    diffama- 
torias  ex  parte  sua  et  fratrum  omnium  terrae  sanctae  scri- 
beret,  quod  ab  illis  fratribus,  quos  susceperat  et  sociis,  qui 
praedicabant  pariter  et  credebant,  cum  summa  vigilantia  et 
cautela  caverent  tanquam  ab  hominibus  perversis  et  ab  or- 
dine  segregatis    et   pro    scismaticis    et   haereticis    quondam 
damnatis.  —  Tunc  rex,  habito  consilio  cum  sapientibus  suis 
super  litteris  sibi  missis  vocari   fecit  ad  se  fratres  et  voluit 


492 

primo  videre  obedientias  eornm  et  litteras  generalis;  quibus 
visis  dedit  eis  litteras  diffamatorias  sibi  a  ministro    et   fra- 
tribus  Syriae  missas.     Qiias  qimm  legissent,  simpliciter  or- 
dinem  rei    gestae   narravernnt    ei,    qni    satisfactione    eorum 
audita    ampliori  dilectione  unitus  est  eis.     Furor  euim  fra- 
trum  commiinium    erat    implacabilis    contra    eos,    quamvis 
minister  visis  et  auditis  fratribus  duobus,    qni    ad  eum  pro 
litteris,  quas  miserat,  accesserunt,  culpam  snara  recognove- 
rit  et  verbo  et  opere  se  ipsis  permiserit  et  exhibuerit  favo- 
rabilem  in  futurum.     Verum  fratres  alii  conceptum  furorem 
semper    augebant.     Nam    cum    frater   Petrus    de  Macerata 
venisset  in  Cyprum  et  a  ministro  in  conventu  Nicosiae  be- 
nigne et  caritative  fuisset  receptus  et  mandaverat   ei    mini- 
ster in  quadam    die    solemni    fratribus    et  Regi    et    caeteris 
qui   aderant    praedicare,    cum   idem    —    —    locum    ivisset, 
Guardianus  et  quidam   fratres    cum    eo^    contemto    ministri 
sensu  et  mandato,  detinuerunt  eum  et  tanquam  excommuni- 
catum,  licet  in  mensa  eum  reciperent^  in  Ecclesia  ipsum  in- 
trare,    praesertim    ad  missae  officium    non    sinebant.     Sen- 
tientes  igitur,  quod  fratres  Syriae  de  mora  eorum  cum  rege 
semper  amaricabantur    magis,    valefacientes  regi    et  satisfa- 
cientes  pro  eo,  quod  recessum  eorum  nimie  moleste  porta- 
bat,  divisi  sunt  ab  invicem.     Alii  ad  generalem  Ministrum, 
alii  ad    suas    provincias    redierunt.     Fratres  vero  Petrus  de 
Macerata  et  socius  ejus  transeuntes  per  Marcam  Anconitanam 
debiles  corpore  et  infirmi  nullo    modo    impetrare    potuerant 
a  fratre  Monaldo  vicario    ministri^    Marcae    in    aliquo    loco 
provinciae  remanere,  donec  se  generali  Ministro  praesentare 
valerent.     Interea  fratre  de  Morone  ad  pontificatum  assumto, 
placuit  generali  Ministro  et  omnibus  principalioribus  fratri- 
bus, in  quibus  Christus  et  ejus  spiritus    inhabitare    firmiter 
credebatur,  et  praesertim   fratri  Conrado    de    Offida,    Petro 
de  Monticulo,  Jacobo  de  Tuderto,  Thomae  de  Trivio,  Con- 
rado de  Spoleto  et  reliquis,    qui    ad  puram    regulae    obser- 
vantiam  adspirabant,    quod    ad  S.  Pontificem    frater  Petrus 
de  Macerata  et  socius  ejus  accederent,  quum  familiärem  eum 
ante  papatum  habuissent,  et  ipse  de  eorum   bona  voluntate 


493 

plene  confideret,  et  postularent  ab  eo  pro  se   ipsis    et    aliis 
fratribus  volentibus  et  amantibus    regiilam   observare,    obe- 
dientiam  et  licentiam  observandi  promissa  absque  molestiis 
et  impedimentis  aliorum,  qui  ab  illa  regulae  fideli    et   pura 
observatione,    quam  sanctiis  Franciscus    in    suo    testamento 
et  in   aliis    suis   scriptis    mandaverat,    spontanee   deviabant. 
Ipse  enim  Pontifex  Coelestinus  multorum  sanctorum  et  anti- 
quorum   fratrum   notitiam   habuerat    et    omnis    paupertatis 
humilitatis  et  perfectionis  evangelicae  erat    sincerus   et    fer- 
ventissimus  amator,  et  omnem  verum  Christi  servum  et  per- 
fectionis amatorem  sincere  diligebat  et   venerabatur   affectu. 
Qui  audiens  ab  eis  eorum  conditioues,  propositum,  afflictio- 
nes,  affectum  et  votum,  acceptavit  in  eis  ea,    quae  ferventer 
amabat  et  in  semetipso  plene  servabat.     Et  laudavit  propo- 
situm et  suscepit  votum  et  commendavit  eisdem  fratrem  Li- 
beratum  et  socium  ejus,  quijuxta  voluntatem  sancti  Francisci 
regulam    et  testamentum   fideliter  et  sincere   servare   stude- 
rent  et  niterentur  superaddere  etiam,  si   valerent.     Et  dixit 
eis:  quod  ipse  talem  paupertatem  semper  amaverat   et  ser- 
vare cum  suis  fratribus  firmiter  proposuerat.     Sed  ex  man- 
dato   Papae    et    concilii    fuerat   coactus,    si   volebat   fratres 
multiplicare,  recipere,  et  absolvit  fratrem  Liberatum  ab  omni 
fratrum   obedientia  et  socium  ejus    et    dedit   fratri  Liberato 
plenam  auctoritatem  absolvendi  semel  alios  fratres  a  poena 
et  culpa  et  praecepit  ei,    quod  haberet    curam   de    omnibus 
volentibus  talem  vitam  facere  et  servare.  Et  fratribus  man- 
davit,    quod  fratri  Liberato  obedirent   sicut   personae    suae, 
et  quod  propter  pacem  et  honorem  fratrum  minorum  et  or- 
dinis  non  vocent  se    fratres    minores,    sed   fratres    suos    et 
pauperes  eremitas,  et  recommandavit  eos  Domino  Neapoleoni 
Sanctae  Romanae  Ecclesiae  Cardinali,  pro    eo,    quod   esset 
piarum  causarum,  ut  ipse  eis  dixit,  spontaneus  et   überaus 
promotor.     Post   haec    audientes    fratres,    quod  S.  Pontifex 
praefatos  fratres  a  sua  obedientia  et  ordine  absolvisset,  sta- 
tim  explorato  loco,  ubi  praefati  fratres  morabantur,   stipen- 
dio  conducunt  catervam  hominum  mundanorum  et    scienter 
S.  Pontificis  reverentia    et   mandato   contemto  —  manu  ar- 


404 

mala,  adhiic  Papa  existente  in  Aquila,  eos  capere  tentave- 
runt.  Quare,  Domino  Coelestino  renunciante  papatui,  visum 
fuit  eis  conveniens  et  utile,  furori  fratriim  cedere  et  pro 
sua  majori  pace  et  salute  ad  loca  remota  et  deserta  secedere, 
ubi  absque  hominum  tumultu  et  scandalo  et  libere  Do- 
mino servire  valerent.  Capitur  interea  Dominus  Coelestinus 
in  quadam  terra  quae  dicitur  bestia  a  Standardo,  et  a  Do- 
mino Patriarcha  et  aliis  pluribus  ad  montem  Sancti  Angeli 
ducitur,  ad  quem  fratres  minores  instanter  postulant  habere 
ingressum.  Qui,  quum  introducti  fuissent  ad  eum,  omnis 
modestiae  et  mansuetudinis  obliti,  tot  maledicta,  tot  impro- 
peria,  tot  blaspliemias  in  eum  proferre  coeperunt,  quod  tur- 
batus  Dominus  Patriarcha,  qui  praesens  erat,  statim  man- 
davit  eis,  inde  recedere  et  foras  absque  mora  expelli.  Qui- 
bus  expulsis  interrogavit  eum  Dominus  Patriarcha:  quid 
fratribus  minoribus  fecisti,  quod  tanto  in  te  fervent  odio? 
Qui  ipse  respondit  eis,  adstante  fratre  Nicoiao  nunc  Salonae 
Archiepiscopo,  qui  responsionem  in  curia  frequenter  coram 
Cardinalibus  et  aliis  viris  magnis  me  andiente  recitavit: 
Ego  nun  quam  fratribus  injuriam  vel  eornm  ordini  feci,  sed 
tauquam  filius  honorem  et  gratiam.  Sed  pro  eo,  quod  me 
diligere  deberent,  detrahunt  mihi  et  gratis  odiunt  et  injuste 
maledicunt.  Fuerunt  enim  in  ordine  quidam  sancti  fratres, 
quorum  conversationem  et  vitam  ante  multa  tempora  certa 
experientia  noveram,  quibus  posse  perfecte  servare  regulam 
suam  secundum  intentionem  et  praecepta  patris  eorum  sub 
nostra  obedientia  et  sine  fratrum  minorum  nomine  conces- 
simus,  sicut  ego  vellem  fratribus  meis  fieri,  quum  simile 
desiderium  haberent,  et  ad  perfectionem  similem  consurgere 
veraciter  adspirarent. 

Quia  vero  tribulationis  quintae  pondus  frater  Chunra- 
dus  in  Italia,  sicut  frater  Petrus  ultra  montes  sustinuit,  id- 
circo  fratris  Chunradi,  qui  in  ordine  antiquior,  qui  in  tem- 
pore Domini  Clementis  migravit  ad  Christum  et  post  mortem 
miraculis  damit  et  in  vita  conversationis  coelestis  exstiterat, 
sustinentiam  ex  parte  memorare,  quam  habuerit  in  adversis, 
et  permanentiam  in  bonis  erit  fructuosum   et  utile  omnibus 


495 

amantibus  Christo  servire  perfecte.  Hie  miraculose  de 
mundo  vocatns  et  doctus  Christi  Spiritus  unctione  et 
Christo  et  ejus  fidei  totus  vixit  et  ita  vestigiis  sancti 
Francisci  cordaliter  adhaesit  et  se  totum  in  moribas  confor- 
mavit,  ut  omnes  socii  sancti  Francisci  videntes  eum  quasi 
alterum  Franciscum  se  videre  faterentur.  Quinquaginta  an- 
nis  et  amplius  una  tantum  tunica  de  veteri  et  vili  panno 
repeciata  de  sacco  et  aliis  peciis  contortis  nudis  pedibus 
semper  incedens,  praeter  tunicam  et  cordam  nunquam  in 
vita  sua  aliquid  habere  voluit;  nuda  humus  paleis  strata  vel 
storicio  vel  tabula  lectus  ejus  erat.  Ab  orationibus,  vigiliis 
et  jejuniis  continuis  nunquam  cessans,  omnes  quadragesimas 
sanctae  epiphaniae  Apostolorum,  Dominae  et  Angelorum 
ad  exemplum  sancti  Francisci  devotus  et  quantum  poterat 
ab  omni  colloquio  et  tumultu  sequestratus  jejunabat.  In 
juventute  sua  magnis  adeo  praeventus  gratiis  saepe  in  aere 
corpore  sublevatus  a  terra,  dum  oraret,  inventus  est,  sicut 
ego  ab  his,  qui  eum  sursum  levatum  et  raptum  viderunt,  fre- 
qu enter  audivi.  Fratres  Johannes  de  Parma  et  Petrus  Jo- 
hannes eum  in  tanta  habebant  reverentia,  ut  eum  loquentem 
magis  audire  desiderarent,  quam  eo  praesente  loqui.  Nam 
fratribus  in  persecutione  positis,  quos  ipse  exemplo  vitae 
et  fideli  doctrina  genuerat  in  Christo,  cum  ipse  graviora  il- 
lis  faceret  et  moribus  fratrum  magis  adversantia  loqueretur 
et  de  ordine  et  omnibus  illis,  qui  affligebant,  pejora  senti' 
ret,  virtute  quadam  aemuli  ejus  seu  reverentia  detenti  et 
ligati  ipsum  tangere  vel  affligere  nullatenus  sinebantur. 
Denique  succedente  fratre  Johanne  de  Muro  in  officio 
fratris  Raymundi  Gaufridi,  et  doctrinam  fratris  Petri  et 
discipulos  ejus  vel  eum  quomodocunque  defendentes  graviter 
persequente,  accusatus  est  ei  frater  Chunradus  de  Offida  in 
multis  et  gravibus  quae  contra  eum  in  scriptis  et  testibus 
comprobata  eidem  fratres  aemuli  obtulerunt;  imprimis:  quod 
exitum  de  ordine  ad  melius  regulam  observandam  laudabat 
et  consulebat  et  quod  ipse  asserebat,  quod  fratres  nee  de- 
clarationes  nee  regulam  observabant,  et  quod  eam  observare 
volentes  quantum  poterant,  impediebant,  et  quod  alium  or- 


496 

dinem,  qui  erat  verus  ordo  minoram,  laudabat  et  praedi- 
cabat,  et  quod  eis  ministrum  dederat  et  multa  similia  bis, 
de  quibus  Generalis  valde  turbatus  fuit.  Et  quum  vooasset 
eum  ad  se,  primo  legit  ei  omnia  quae  de  eo  fratres  dice- 
bant,  et  post  haec  cum  magno  impetu  dolorem  cordis  ve- 
hementem se  habere  demonstrans  de  Ins,  quae  frater  Chun- 
radus  faciebat,  dixit  adipsum:  Sicut  scidisti  cor  meum,  ita 
vix  me  contineo,  quin  omnia  vestimenta  tua  in  oculis  tuis 
lacerem  et  scindam!  Quod  frater  Chunradus  considerans 
vehementer  esse  turbatum,  cordali  pro  ipso  ad  Christum 
oratione  praemissa,  ita  paucis  et  humilibus  verbis  repente 
placavit,  quod  omnem  conceptam  amaritudinem  adversum 
eum  deposuit,  et  in  amore  ipsius  et  reverentia  crevit  ac 
deinceps  usque  ad  subtractionem  fratris  Chunradi  de  hac 
vita  faciebat  eum  frequenter  ad  se  vocari,  et  pro  magna 
consolatione   habebat    videre   eum   et  audire  eloquia  ipsius. 

Hie  procuravit  cum  fratre  Jacobo  de  Monte  et  Thoma 
de  Tolentino  habere  licentiam  a  fratre  Johanne  cum  duo- 
decim  sociis  suis,  quos  sibi  eligere  vellent,  ire  ad  infideles; 
ita  duntaxat  quod  frater  Jacobus  de  Monte,  qui  erat  vir 
mirabilis  puritatis  et  sanctitatis,  esset  vicarius  ipsius  fratris 
Johannis  generalis  Ministri  in  partibus  Orientis.  Audive- 
rant  enim  praefati  fratres  tribulationes  varias  et  perplexas, 
quas  sustinebant  fratres  illi,  qui  ad  portas  Achajae  et 
Croatiae  transiverant  tempore  renuntiationis  Domini  Coele- 
stini.  .  —  Intendebant  enim  eos  secum  ad  partes  infidelium 
ducere  et  simul  cum  illis  in  omni  puritate  juxta  gratiam, 
quam  eis  praestaret  altissimus,  regulam  observare  et  tali 
modo  a  perplexitatibus  talium  vexationum  ipsos  eruere. 
Tribulatio  vero,  quam  patiebantur  frater  Liberatus  et  socii 
ejus,  et  a  qua  frater  Jacobus  et  Thomas  et  socii  laborabant 
ex  Vera  caritate  eos  eripere,  ista  erat: 

Nam  frater  Chunradus  nescio  quo  detentus  oraculo  re- 
mansit  cum  suo  socio  et  non  transfretavit  cum  eis.  Quum 
enim  in  quadam  parva  insula  satis  divino  cultui  apta  frater 
Liberatus  cum  suis  triennio  stetisset  et  quiete  spirituali 
non    modica  frueretur ,    fama    sanctitatis   eorum    ad    multos 


497 

pervenit.  Audientes  autem  fratres  minores,  qui  in  illis  re- 
gionibas  morabantur,  famam  a  naercatoribus  et  nautis  et  ab 
illis,  qui  ad  insulam  solatii  seu  devotionis  causa  aliunde 
veniebant,  quasi  sanctitatis  nomen  sibi  furto  vel  rapina  sub- 
latum  perdidissent,  dolere  coeperunt  et  mendacia  fingunt. 
Et  apud  Episcopos  et  barones  istius  regionis  diffamatoriis 
accusationibus  affirmando,  eos  de  secta  Manicbaeorum  esse, 
corroduiit.  Ideo,  inquiunt,  carnes  non  comedunt  nee  vinum 
bibunt  et  longa  ab  hominibus  habitant,  quia  missas  audire 
renuunt  nee  credunt  sacramentum  altaris  nee  papam  esse 
papam,  nee  Ecclesiam  esse  Eeclesiam  et  talia  similia  multa. 
Audientes  autem  Episcopi  et  principes  fratrum  sermones  et 
di£famatores,  quamvis  eorum  verbis  non  erederent,  formidare 
coeperunt  et  certificari  de  eis  volentes  caute  vires  intelli- 
gentes ad  insulam  et  semel  et  seeundo  mlserunt,  qui  et 
moram  contrahentes  et  omnia,  quae  ab  eis  fiebant,  cum  sum- 
ma diligentia  explorarent.  Qui  videntes,  quomodo  missas 
devote  cantantes  memoriam  pro  S.  Pontifiee  et  pro  Eeclesia 
in  suis  missis  quotidie  faciebant,  cognoverunt  ex  invidia  pro- 
cedere  et  praesumtionibus  falsis  ea  quae  de  ipsis  fratres  prae- 
dicabant.  Et  redeuntes  ad  suos  dominos  referebant  quae 
viderant,  laudum  commendationibus  eorum  mores  et  conver- 
sationem  efficaciter  extollentes.  Quoeirca  voluerunt  prin- 
cipes et  Episcopi,  quod  missas  publicas  coram  clero  et  po- 
pulo  cantarent  ad  purgationem  eis  impositae  infamiae,  et 
quod  fidem  catholicam  populo  praedicarent.  Et  manda- 
verunt  eis  Episcopi,  qui  seeuni  eos  prandere  faciebant,  quod 
vinum  biberent  et  carnes,  et  de  omnibus,  quae  eis  appo- 
nebantur  comederent,  et  quum  eorum  obedientiam  reveren- 
ter  implessent,  tune  rationem,  quare  hoc  eis  praeeeperant, 
retulerunt. 

Turbati  fratres  furorem  implacabilem  assumserunt  et 
determinant  S.  Pontificis  adire  provinciam  et  tantis  et  tali- 
bus  apud  eum  eos  diffamare  querelis  et  inculpare  crimini- 
bus,  ut  vel  spontaneus  aut  invitus  cogatur  tanquam  contra 
haereticos  adversum  eos  perferre  sententias.  Habebant  tunc 
fratres    Dominum    Johannejn    de     jVluro    sanctao    Romanae 

DüUinaer,  ®e)cij.  b.  eeftcn.    2^otiimciite.  32 


498 

Ecclesiae  Cardinalem,    qui    eoriim  Minister  generalis  exsti- 
terat,  spontaneum  promotorem  omnium,  quae  petebant.    Quo 
favente  S.  Pontificis  provinciam   adeunt  et  coram  eo  primo 
proponunt:    Quomodo    quidam    ordinis  nostri  Apostatae  ad 
Achajae  provinciam  venerunt,    qui    propter  singularem  mo- 
dum  vivendi,  quem  tenent  et  vitam  austeram,  quam  ducunt 
et    licentiam    Domini    Coelestini    hoc   faciendi,    quam   jam 
ostenderunt  et  habere  se  dicunt,  tanta  principes  et  omnem 
clerum    ad  se  devotione   traxerunt,    quod   nullam    de   ipsis 
justitiara  facere  vel  rationem  habere  valemus.     Quibus  Do- 
minus   Bonifacius    Papa   respondit,    sicut    qui  tunc  aderant 
viri  digni  fide  retulerunt:  Sinite  eos  servire  Deo,  quia  ipsi 
faciunt   melius    quam    vos  faciatis.     Tunc  ipsi  ad  refugium 
praecogitati    et   assueti    mendacii   recurrentes    et  tanto  viro 
falsitates   coram   ponere  non  timentes  dixerunt:  Domine  S. 
Pontifex:  haeretici  et  scismatici  sunt  hi,  quos  vestra  nobis 
praefert,  et  in  tota  terra  illa  praedicant  et  disseminant,  quod 
vos  non  estis  Papa  et  quod  auctoritas  non  est  in  Ecclesia, 
et  plura  similia  quae  mentem  ejus  timore  perturbare  valerent. 
Quorum  fallaciis  deceptus  eorum  perversae  petitioni  assen- 
sum    praebuit  jubens,    fieri  litteras    secundum  continentiam 
postulationis    eorum,     in    quibus    executores    persecutionis 
fecit   praelatos    tres:    Dominum  Petrum  Patriarcham    Con- 
stantinopolitanum  et   duos    Archiepiscopos  Atheniensem  et 
Patracensem.     Patriarcha  moram  tunc    contrahente  Venetiis 
cum  duobus  Archiepiscopis,  quorum  cuilibet  per  se  plenam 
executionis   postestatem   praedictos  fratres  puniendi  papales 
litterae    committebant,     fratribus    praesentantur.      Thebanus 
autem,  qui  erat  vir  eruditus,  visis  litteris  et  emissis  fratri- 
bus dixit:    non  puto,    quod    tam   injustae  litterae  mandatae 
fuerint  diebus    nostris    de  curia  Romana,   et  captata  oppor- 
tunitate  cum  Domino  Thoma  de  Sola,  cujus  illa  insula  erat, 
in  qua   fratres    illi    morabantur,    locutus    est^,    et  eadem  re- 
plicans  verba  cum  ipso  de  illius  litterae  injustitia  rogavit  eum, 
quod  illos  de  illa  insula  repelleret  et  quod  tenorem  littera- 
rnm  Papae    fratro  Liberato    et    sociis  notificare  nullo  modo 
differret.     Qui  ut  audierunt,  se  eidem  Domino  Thebano  se- 


499 

mel  et  secundo  studuerunt  praesentare,  sed  ipse  conscientia 
detectns  avertebat  ab  eis  faciem  et  per  suos  familiäres  se- 
crete  interdicebat  eis,  ut  in  conspectum  suum  nunquam 
comparere  praesumerent.  Et  iterum  cum  Domino  solilo- 
quens  mandavit  ei  sub  poena  excommimicationis,  quod  eos 
de  terra  sua  quantocius  ejiceret.  Patracensis  vero  Archi- 
episcopiis,  qui  erat  Domini  Papae  consangiiineus,  conscius 
de  modo  impetrationis  litterarum,  nullo  modo  eos  recipere 
voluit,  sed  propter  illarum  litterarum  impetrationem  magnam 
displicentiam  de  fratribus,  qui  eas  tali  modo  procuraverant, 
concepit.  Quid  plura?  Coguntur  recedere  de  terra  Domini 
Latinorum  tempore  famis,  quo  divites  opprimebantur  pe- 
nuria  et  nihil  habentes  peregrinantur  et  agentes  (?),  qui  eos 
ut  haeretici  devitabant,  accedunt  ubi  contracta  mora  —  ferme 
annorum  nilaboribus  multis  in  multa  penuria  et  aerumna  (ste- 
terunt),  donecPatriarchaaVenetiis  rediitNegropontem.  Quem 
mox  fratres  adeuntes  ut  breviter  me  expediam  excommuni- 
cari  semel  et  secundo,  quos  expulerant,  faciunt,  leguntur 
excommunicationis  illius  litterae  ex  mandato  Domini  Pa- 
triarchae,  ubique  publice  excommunicantur  cum  sonitu  cam- 
panarum,  et  ipsi  fratres  ut  procuratores  hinc  inde  ipsam 
Patriarchae  sententiam  publicando  discurrunt.  Sed  divino 
judicio  quanto  amplius  suae  voluntatis  contra  absentes  im- 
petum  ostendebant,  tanto  majorem  displicentiam  Dominorum 
et  omnium  qui  discretionem  (habebant)  — ...  Ex  qua  re  coacti 
sunt,  post  praefatos  eorum  conatus  impios  rogare  fratres  illos 
vid.  Jacobum  de  Monte  et  socios  ejus,  qui  jam  Thebas  et 
Negropontem  pervenerant,  pro  pace  laborare  fratrum  illius  pro- 
vinciae  et  accedere  ad  illos  (quos)  post  ejectionem  excommuni- 
cari  fecerant  a  Domino  Patriarcha,  qui  Dominus  post  illius 
excommunicationis  sententiam  judicio  satis  pavendo  non 
multis  interpositis  diebus  fuerat  de  hac  vita  subtractus,  et 
tractare  cum  eis,  quorum  se  habere  notitiam  fatebantur  et 
modum  aliquem  invenire  unitatis  et  concordiae,  per  quem 
consopirentur  scandala  clero  et  secularibus  ex  eorum  per- 
secutione  exhibita.  Venerunt  ad  preces  fratrum  fratres 
Jacobus    et    socii  ad  eos,    quos  videre  jam  diu  desiderave- 

32* 


500 

rant  et  tanquam  si  angelus  de  coelo  venisset,  sanctus  ille 
jam  senex  cum  sua  societate  suscipitur;  et  nuncios  ad  Do- 
minum Johannem  de  MiirO;  qui  vice  generalis  tunc  ordinem 
de  S.  Pontificis  auctoritate  regebat,  cum  litteris  sui  vicarii 
i.  e.  fratris  Jacobi  et  cum  litteris  ministri  et  fratrum  pro- 
vinciae  Romanae  deprecatoriis  et  praedictorum  fratrum  ce- 
leriter  mittunt,  quibus  omnes  unanimiter  supplicabant  suae 
paternitati,  quatenus  dignaretur  concedere,  quod  frater  Ja- 
cobus  posset  secum  fratrem  Liberatum  et  socios  sub  sua 
obedientia  ad  partes  infidelium  de  sua  auctoritate  et  bene- 
placito  ducere,  cum  de  tali  concessione  pax  magna  fratri- 
bus  illius  provinciae  oriretur  et  aedificatio  non  modica  in 
populo  et  in  clero  et  ordinis  utilitas  sequeretur.  Ad  quod 
faciendum  nee  litteris  sibi  missis  nee  fratris  Chunradi,  et 
fratris  Thadei  et  socii  sui,  quem  ipse  Dominus  Johannes 
super  omnes  fere  mundi  homines  diligebat,  potuit  precum 
instantia  inclinari.  Sed  misit  litteras  suo  vicario  contrarium 
continentes.  Frater  vero  Thadeus  suggerebat  suis  litteris, 
quod .  . .  propter  Domini  Cardinalis  deliberationem  nullo  mo- 
do dimitteretur.  Omisso  igitur  fratris  Thadei  consilio  Vi- 
sum est  fratri  Liberato  et  sociis  Domini  Papae  adire  prae- 
sentiam  et  obedientiam  Ecclesiae  et  summi  Pontificis  Omni- 
bus facto  et  verbo  ostendere  et  corporum  et  animarum 
benefactori  Deo  curam  committere,  et  sub  specie  discre- 
tionis  fugam  a  facie  persequentium  nequaquam  deinceps  pro 
remedio  assumere,  sed  ultro  persequentibus  viriliter  se  of- 
ferre.  Mox  vero  ut  Fratri  Consalvo,  generali  Ministro,  in- 
notuit,  quod  frater  Liberatus  cum  sociis  redierat  et  erant 
in  quibusdam  eremitoriis  in  partibus  regni,  litteris  munitus 
papalis  sententiae  et  excommunicationis  illius  Domini  Pa- 
triarchae,  ad  illustrissimum  virum  regem  Carolum  Siciliae 
accessit  et  litteras  efficaces  ab  ipso  contra  praefatos  fratres 
similiter  procuravit.  Et  fratre  Thoma  de  Adv^ersa  inqui- 
sitore  haereticae  pravitatis  vocato  a  rege  ad  petitionem 
generalis  Ministri  et  ex  regis  mandato  inquisitionem  de 
praefatis  et  aliis  qnibuscunque  facere  jnsso  initiatur  a  fra- 
tre Liberato    et  sociis    suis    inquisitionis    officium  in  Castro 


501 

Freeolonis  Treventinae  dioeceseos ,  qiii  frater  Liberatus 
in  vigilia  pentecostes  cum  tredecim  sociis  eidem  inquisi- 
tori  se  spontanee  obtulit,  de  ea,  quae  in  ipso  et  sociis 
fide  catholica  erat,  paratus  reddere  rationem.  Facta 
igitur  de  ipsis  inqnisitione  cum  diligentia  dixit  ad 
eos  inquisitor:  ego  de  ista  villa  recessurus  sum  nee 
cogo  vos  mecum  venire;  tarnen  sciatis  quod  maxima 
tribulatio  erit  vobis  si  remanetis  et  minor  si  venietis  me- 
cum. Et  conversus  ad  fratrem  Liberatum  dixit:  non  pos- 
sum  exprimere  lingua,  quantum  fratres  minores  adversum 
te  odium  conceperunt.  Et  si  ego  voluissem  te  vendere, 
nunquam  alicujus  animalis  carnes  fuerunt  ita  care  venditae 
in  macello.  Post  aliquos  dies  inquisitor  idem  cum  sua  fa- 
milia  et  socio  recedens  transibat  per  illum  desertum,  in  quo 
frater  Liberatus  cum  sociis  morabatur.  Et  ecce  repente 
turbatus  aer  et  coruscationes  et  tonitrua  magna  fuerunt  et 
fulgur  de  coelo  cecidit  juxta  inquisitoris  equuni.  Qui  sub- 
stitit  et  conversus  ad  fratrem  Liberatum  et  socios  dixit: 
frater  Liberate,  ego  de  fide  tua  et  sociorum  tuorum  sum 
certus,  nee  duco  vos.  Ecce  locus  vester  prope  est,  si  pla- 
cet  vobis,  redite  ad  eum.  Nam  ego  pro  minori  tribulatione 
vestra  consuhii  vobis  venire  mecum.  Cui  frater  Liberatus 
dixit:  Es^o  deliberavi  non  recedere  a  vestro  consilio.  Cum 
autem  inquisitor  Tianum  cum  ipsis  venisset,  innumeras  ibi 
a  fratribus  infestationes  sustinuit,  qui  fratrem  Liberatum 
modo  precibus ,  modo  minis  tanquam  summum  apo- 
statam  ab  eo  instantissime  requirebant.  Qui  licet  multis 
eorum  insultibus  valide  fuerit  concussus,  confixus  in  propo- 
sito  stetit  et  volens  fratrem  Liberatum  a  fratrum  •  insidiis 
perseverare,  secrete  die  quadam  post  solis  occasum  allo- 
cutus  est  eum  dicens :  Vide  ne  in  regno  isto  remaneas, 
sed  per  vias  quantum  potes  occultas  ista  nocte  recede  et 
stude  a  curia  Romaha  vel  ab  aliquo  Cardinalium  ad  me 
litteras  recommendationis  habere.  Si  vis  in  regno  mo- 
ram  contrahere ,  —  —  quamdiu  inquisitor  fuero  ab 
omni  homine  te  defendam.  Ejffecit  igitur  frater  Liberatus 
juxta  inquisitoris  consilium,  et  assumto  uno  de   sociis  festi- 


502 

nabat  ad  curiae  Romanae  locum  accedere.  Sed  in  itinere 
graviter  infirmatus  Viterbii  in  loco  Armeniorum  multis 
mensibus  ignotus  omnibus  jacuit.  Et  post  annos  duos  in 
eremitorio  Sancti  Angeli  de  Vena  angelicus  vir  decessit. 
Alii  vero  fratres  devertentes  a  recto  itinere,  iit  suum  reces- 
sum  de  regno  notum  facerent  sociis,  diebus  aliquibus  in 
regno  tardaverunt.  Inquisitor  vero  Neapolim  reversus,  qui- 
bus  rationibus  aut  causis  vel  quibus  impellentibus  fuerit 
motus  ignoro,  sed  statim  post  sex  dies  vel  circa  per  suum 
cursorem  litteras  piae  fraudis  misit,  in  quibus  confitebatur, 
se  non  bene  fecisse,  quod  fratrem  Liberatum  et  socios  emi- 
serat,  de  quibus  tanquam  pater  in  posterum  intendebat  gerere 
curam,  attentus  rogans  eos,  qui  de  sociis  fratris  Liberati 
reraanserant,  non  recedere,  sed  suas  mittere  litteras  ad  fra- 
trem Liberatum  et  ad  illos,  quibus  ipse  mandaverat  de 
regno  exire,  quod  redire  quantocius  festinarent,  quia  sua 
intentio  erat^  ipsos  tanquam  fideles  et  catholicos  viros  tarn 
clero  quam  populo  regni  dare  et  talem  de  ipsis  gerere 
curam,  ut  a  nullis  deinceps  possent  in  Dei  sermone  mole- 
stiis  perturbari.  Obediunt  litteris  inquisitoris  et  missis 
nunciis  cum  rumoribus  fraudis  revocaverunt  omnes  fratris 
Liberati  socios,  qui  festinabant  juxta  datum  eis  mandatum 
de  regno  exire.  Et  ecce  inquisitor  rediit  cum  cohorte  ho- 
minum  impiorum  et  convocatis  primo  sociis,  quos  emiserat, 
fratris  Liberati  in  Castro  Fresolonis  landavit  eos  in  prima 
sua  praedicatione  in  populo  et  multos  alios,  qui  in  diversis 
locis  Domino  serviebant,  per  eosdem  fratres  congregavit 
usque  ad  numerum  quadraginta  duorum  fratrum.  Quibus 
congregatis,  quum  jam  plene  certificatus  esset  ab  eis,  quod 
frater  Liberatus  inveniri  non  posset,  iterum  fecit  in  populo 
eorum  quae  gerebat  in  animo  expressionem  cum  furore 
nimio  et  minarum  tonitruis,  omnes  haereticos  esse  denun- 
tians,  quos  ipse  congregaverat  et  illius  castri  homines  nu- 
tritores  et  fautores  ac  defensores  haereticorum  in  periculum 
suarum  animarum  et  rerum  extitisse.  Deinde  mandavit  eos 
omnes  capi  et  sub  certis  poenis  ne  quisquam  eorum  fugere 
posset  cum  summa  diligentia  custodiri.    Et  ex  tunc  se  cum 


503 

tanta  furia  et  animositate  ad  extorquendum  pecuniam  a  cle- 
ricis,  laicis  et  monachis  sab  spe  officii  inquisitionis  invere- 
cunde  convertit,  ut  omnibus  potius  a  maligno  spiritu  agita- 
tus  videretur  quam  humano  sensu  vel    arbitrio    regi.     Nam 
cujusdam   militis    filium  Sancti   Onufri  Priorem    captum    in 
turribus  castri  Capuani   reclusit   et    quendam    alium  Archi- 
presbyteriim,  Priori  imponens  qiiod  de  Papa  Bonifacio  mur- 
murasset,  Archipresbytero,  quod  fratrem  Liberatum  et  socios 
hospitio  recepisset;    alia  innumera  bis  similia  faciens,    quae 
ad    explicandum    magni    voluminis    tractatum     exquirerent. 
Omni  namque  modestia  et  morum  honestate    deposita,    ho- 
norem sui  officii  et  potestatem  ad  crudelitatem  et   pecunias 
extorquendas  converterat.     Insuper  mendaciis  se   ipsum  in- 
volvens,    per    nuncium    specialem  litteras  Domino    regi   et 
caeteris  principibus  scribit,  quibiis  significabat,    se    quadra- 
ginta  haereticos    de    secta  Dulcini,  natione  Lombardos,   ce- 
pisse,  qui  ad  disseminandum  sui  erroris    venenum    de  novo 
regnum  intraverant.     Quas    litteras    cum  Dominus  Andreas 
de  Servio  legisset,  vocavit  duos  fratres  de  sociis  fratris  Li- 
berati,   qui    ad  ipsum    iverant   et    processus    inquisitoris    ei 
notificaverant,    et    dixit    eis :    Erat   vobiscum    aliquis   frater 
Lombardus?    Qui  dixerunt:  Domine,  non,  nee  inquisitor  ali- 
quem  detinuit.     Tunc  scripsit  Dominus  Andreas  inquisitori, 
quod  ipse  a  personis   fide    dignis    acceperat,    quod    nuUum 
Lombardum  excepto  uno  inter  omnes,    quos  ceperat,    habe- 
bat.    Quare  attendere  ad  sui  officii  dignitatem  eum  exhor- 
tabatur  ut  amicum  praecipuum,  et  veritate  in  ejus  executione 
uti,  sine  qua,  inquit,  nee  humana  nee    divina  judicia   juste 
fiunt.     Et  legit  inquisitor  Domini  Andreae  litteras  et  furore 
nimio  repletus  ad  vindicandum  se  de  pauperibus    illis  quos 
ceperat,  quibus  et  praefatus  Dominus   locum    dederat,    om- 
nem  indignationem  et  iram    suam  furibunde    convertit.     Et 
mandat  illius  castri   hominibus,    qui    pauperes    fratres    illos 
cordaliter  diligebant,  post  tot  dies  sub  poena  tantarum  un- 
ciarum  coram  ipso  in  civitate  Triventi    representare.     Quos 
sibi  in  praefixo  termino  praesentatos    in    quandam   veterem 
cisternam  depositos  fecit  includi,  in  qua  diebus  quinque  eos 


504 

detinere  fecit  quasi  in  vegete  sine  spiracnlo  clnsos,  nulluin 
pro  aliqiia  corporali  necessitate  eis  exeundi  aditum  prae- 
bens.  Post  quinqne  vero  dies  novus  Decianus  faciebat  fe- 
stinanter  quendam  locum  in  civitate  ad  torquendum  eos  suis 
carnificibus  praeparari.  Sed  ut  vidit  quod  Episcopus  et 
principales  homines  civitatis  tale  spectaculura  in  eorum  ocu- 
lis  de  talibus  personis  fieri  moleste  portabant,  mutavit  con- 
silium,  per  Boyanum  transiens  ascendit  ad  roccam  Magi- 
nardi,  locum  sequestratum  et  maleficuiu  ac  durum  Dominum 
habentem  per  omnia  conformem  malitiae  cordis  sui,  ubi 
post  se  tractos  fame  vinculis  et  itinere  fatigatos  includi  fecit 
sub  firma  custodia  et  in  crastinum  ingressus  ad  eos  allo- 
quutus  est  ipsos  sub  juramento  se  terribili  stringens :  quia 
nisi  confiteamini  mihi  quod  haeretici  estis,  hoc  et  illud  fa- 
ciat  mihi  Dens;  si  non  vos  omnes  in  loco  isto  sub  diver- 
sis  suppliciis  et  tormentis  cruciatos  occidam.  Si  vero  se- 
cundum  quod  ego  quaero,  confiteamini  quod  estis  vel  aliqui 
in  aliquo  errore  fuistis,  statim  sub  levi  poenitentia  omnes 
liberos  abire  permittam.  Cum  quoque  fratres  dicerent  ei, 
quod  nee  ab  eis  quod  verum  non  erat,  ipse  deberet  inqui- 
rere,  nee  ipsi  sine  morte  animarum  et  injuria  Dei  possent 
tarn  impium  mendacium  confiteri,  iratus  inquisitor  ab  uno 
de  eis,  qui  spiritu  ferventior  videbatur  et  sacerdos  erat,  ju- 
bet  initiari  cruciatus  et  ipse  cum  suis  apparitoribus  domum 
illam  ingressus  ligatis  post  tergum  manibus  troclea  affixa 
ad  trabem  domus,  quae  erat  altissima,  sursum  elevari  fecit 
et  in  alto  per  horam  detentus  funem  repente  dimitti  facie- 
bat, ut  confractus  dolorum  vehementia  vinceretur  et  confite- 
retur,  se  quandoque  fuisse  haereticum.  Dixit  eis:  ego  fidelis 
et  cathohcus  Christianus  fui  semper  et  sum  et  ero,  et  si 
aliud  vobis  dicerem,  non  credatis  mihi,  quia  propter  tor- 
menta  illud  dicerem,  et  istud  sit  vobis  perpetua  mea  con- 
fessio;  quia  hoc  quod  modo  dico,  veritas  est,  illud  autem 
mendacium  esset  cruciatibus  extorsum.  Tunc  amenti  furore 
insaniens  inquisitor  jubet  eum  tunicula,  qua  operiebatur, 
exui  et  aqua  frigida  balneari  et  saxum  ligari  ad  pedes  ejus 
et  elevari  in  altum  et  detineri    et   post  detentionem  repente 


505 

dimitti  et  acutissimis  calamis  in  modura  gladii  tibias  ei 
radi  et  iternm  in  altura  elevari,  donec  in  tertia  deciraa  ele- 
vatione  funis  fractus  est  et  de  alto  cum  saxo  ad  pedem  li- 
gato  cecidit  et  in  oculis  illius  fidelium  subversoris  inanimis 
et  totus  confractns  jacens  a  ministris  suae  perfidiae  inde 
elevatus  in  quodam  sterqiülinio  projectus  est.  Ad  tantam 
enim,  cum  esset  vir  sapiens  et  de  nobili  genere  natus,  de- 
venerat  insaniam,  ut  agitatus  propriis  manibus  minaretur 
inferre  tormenta.  Nam  quam  quidam  de  fratribus  torquen- 
dus  Christo  se  ipsum  devote  recommendaret,  insano  furore 
vexatus  tarn  fortiter  eiim  pugno  super  aurem  et  collum 
percussit,  qiiod  et  pilum  revolutum  hinc  inde  projecit  ad 
terram,  et  in  multis  diebus  in  collo  et  capite  toto  de  percus- 
sione  illa  dolorem  tum  aurium  etiam  in  vita  portaverit. 
Alium  in  oculis  suis  tantum  fune  torqueri  fecit  in  capite, 
donec  ossium  capitis  torquentes  fractionem  audierunt  et 
cessantes  pro  mortuo  dimiserunt.  Pueros  duos  inter  eos 
reperit,  quorum  unum  ad  prandium  secum  tenens  prius 
inedia  cruciatum  vino  puro  potatum  inebriavit  et  ab  ebrio 
nesciente,  quod  assereret  vel  negaret,  extorsit  testimonium, 
quod  fratres  illi  erant  haeretici.  Alium  puerurp  in  aculio 
nudum  elevari  fecit  et  manu  propria  lanceam  vibrabat  ad 
pectus  ejus  dicens:  hac  confestim  lancea  te  perforabo,  nisi 
confitearis,  quod  omnes  hi,  quos  hie  teneo,  sunt  haeretici.  Et 
tam  diu  eum  fecit  cruciari,  donec  puer  consensit,  quod  scri- 
beretur,  quod  illi  erant  haeretici.  Et  quum  ab  illis  duobus 
hoc  verbum  finaliter  habuisset:  —  —  diximus  tibi,  quod 
fideles  sumus  et  dicimns,  tu  scribe,  quod  vis.  Jam  satiatus  de 
tormentis  eorum  fratrem  Vincentium,  quem  prirao  fecerat 
tormentari,  pro  mortuo  dereliquit.  Quosdam  vero  alios,  qui 
de  regno  erant  et  omnibus  noti  et  a  quibus  non  poterat  recte 
vel  indirecte  cujusdam  confessionis  extorquere  sermonem, 
flagellis  publice  caesos  detruncatis  vestibus  redire  jubet  ad 
propria  et  ad  majorem  pompam  et  opprobrium  servorum 
Dei  quos  junctos  vinxit(?)  —  quoque  post  se  trahi  faciebat 
virgines  quasdam  et  —  feminas  tanquam  haereticas  us- 
que  Serniam  duci  jussit.    Quas  quum  nullis  minis  vel  affli- 


506 

ctionibus  potuisset  inducere,  quod  de  se  vel  de  aliis  confi- 
terentur,  quod  essent  baereticae,  publice  flagellatas  remisit 
ad  propria. 

Ex  aliqua  autem  occasione  quendam  de  sociis  fratris 
Liberati  nomine  fratrem  Tbomam  alibi  dimiserat;  quem  cum 
aliis  adjunxisset  et  ille  audisset  ab  eis,  quomodo  permise- 
rant,  quod  inquisitor  id  quod  vellet  (scriberet)  protestando 
tarnen  et  dicendo  quod  catholici  sumus,  cum  forti  impetu 
Spiritus  dixit  ad  eos:  Vos  Christum  negastis  et  veritatem 
ejus  et  occidistis  vos  ipsos  et  omnes  socios  vestros,  cum 
sint  catholici,  pro  haereticis  accusastis,  et  nunquam  Dens 
miserebitur  vestri,  nisi  publice  revocaritis  quod  dixistis  et 
inquisitori  dixeritis,  quod  voluntatem  ejus  impiam  timentes 
illud  dixistis,  volentes  eum  refraenare  ab  impetu  furoris  sui, 
ne  occideret  vos.  Nunc  autem  audacter  dicite,  quod  si 
amat  esse  vestrorum  corporum  homicida,  quod  de  vestris 
corporibus  suum  desiderium  compleat,  quia  animas  vestras 
non  tradet  ipse  diabolo  ex  confessione  vestra. 

In  crastinum  cum  advenisset  ad  eos  inquisitor,  simul 
omnes  protestati  sunt,  quod  nunquam  in  mente  essemus 
haeretici,  sed  dicimus,  sie  veritas  est,  nos  catholici  sumus. 
Tu  scribe  quod  vis,  quia  in  illo  loco  deserto  nos  omnes 
occidere  decreveras.  Tali  verbo,  (quod)tuaepotius  voluntatis  in- 
dicatio  quam  nostrae  confessionis,  ab  homicidio  nostro  retar- 
davimus.  Nunc  autem  occide  sicut  placet.  Confitemur  enim 
et  protestamur  omnes  illam  veritatem  de  nobis  et  sociis 
nostris  omnibus,  quae  in  oculis  Dei  et  conscientiae  nostrae 
est  et,  ut  certi  sumus^  in  conscientia  tua,  quod  vere  fideles 
sumus  et  fuimus  semper  et  erimus  usque  in  finem.  Et  il- 
lam fidem,  quam  tenet  et  docet  sancta  Komana  Ecclesia 
Catbolica,  illam  credimus  et  credemus  usque  ad  mortem,  et 
scribe  quod  nunc  confitemur  et  tunc  confessi  sumus  et  re- 
vocamus  illud,  quod  tunc  tibi  pro  nobis  malum  volenti 
dixiraus :  scribe  quod  vis.  His  auditis  conversus  ad  fratrem 
Tbomam  dixit:  ista  est  praedicatio  tua,  frater  Thoma,  sed 
ego  carnes  tuas  et  ossa  tua  ita  faciam  laniari,  quod  super- 
bia   tua   et   temeritas    non    habebit  virtutem   nee   potentiam 


507 

talia  docendi  et  loquendi.  Et  praecepit  eum  capi  et  vin- 
culis  fortissime  ligatum  ab  aliis  segregari.  Cumque  man- 
dasset  eum  variis  tormentis  cruciari,  dixit  ad  eum  castel- 
lanus  regisj  qui  verbis  illius  interfuerat:  Per  corpus  meum, 
talis  justitia  in  Castro  isto  non  fiat,  quod  qui  fidem  habent 
catholicam  et  confitentur,  torqueantur.  Et  timens  ne  rei 
veritas  ad  aures  regis  perveniret,  destitit  a  maligno  suo 
proposito,  et  ulterius  talibus  cruciatibus  nullum  vexare  prae- 
sumsit,  nee  aliquam  inquisitionem  de  ipsis  amplius  fecit, 
sed  in  vigilia  pentecostes  usque  ad  nativitatem  Domini  quasi 
mensibus  quinque  multimode  tribulavit  et  afflixit,  ita  quod 
plures  de  eis  ex  bis  quae  passi  sunt  et  in  carcere  et  extra 
carcerem  mortui  sunt.  Inquisitor  vero  ea  hebdomade,  qua 
finalem  sententiam  pronuntiaturus  erat,  coepit  infirmari,  ita 
quod  alter  eam  denuntiavit,  vid.  quod  nudi  atque  ligati 
primo  per  plateas  civitatis  Neapolitanae  ducti  sub  voce  prae- 
conis  flagellarentur,  et  post  flagellationem  cruce  signati  eji- 
cerentur  de  regno,  nullo  ipsorum  in  sententia  specificato 
errore,  neque  ab  ipso  inquisitore  de  aliquo  peccato  vel  er- 
rore  verbi  aut  operis  correcti  aut  moniti  sunt^  in  posterum 
sibi  debere  cavere. 

Dens  autem  ossa  illius,  qui  suos  fideles  pauperes  tam 
crudeliter  tractaverat,  dissipare  non  distulit.  —  Et  cognoscens, 
quod  ad  terribilis  judicii  sententiam  vocabatur,  mente  re- 
tractans  mala,  quae  fecerat,  mandat  Priori,  restitui  et  Archi- 
presbytero  et  aliis  partem  pecuniae,  quam  ab  eis  injuste  ra- 
puerat.  Num  quum  totum  redderet,  non  habebat  et  mortis  dolo- 
ribus  circumdatus  anxius  in  lecto  suae  amaritudinis  suspirabat 
dicens:  De  alienis  pecuniis,  quae  habeo,  restitui  facio.  Sed 
quid  dicam  Deo ,  quod  meliores  servos  suos,  quos  in  vita 
mea  viderim,  ex  sola  pravitate  meae  voluntatis  tam  nequiter 
exposuerim,  mendaciter  diflPamaverim.  —  Quasi  desperatus 
ad  Judicium  accessit.  ■ —  Placere  (quaesiverat)  fratribus  mi- 
noribus,  quos  semper  impugnaverat,  et  pressuram  non  par- 
vam  a  Domino  Nicoiao  III.  propter  hoc  sustinuerat. 


508 

Sexta  persecntlo. 

Hujus  (hypocrisis)  livore  maculati  fuerunt    coramuniter 
omnes  sextae  tribulationis  auctores  et  promotores.    Et  prae- 
sertim    illi,    qui    procuraverunt    tempore    Domini    Bonifacii 
carcerationem    fratrum    plurimorum    sanctorum  in  provincia 
Provinciae    post   depositionem    ministri    provincialis    et  ani- 
mose  damnaverunt  doctrinam  Petri  Joliannis,    et  ossibus  et 
reliquiis    violato    sepulcro    ipsius    occultam  injuriam  intiile- 
runt.     Tunc  siluernnt,  latuerunt  et  absentaverunt    se  ex  eis 
plurimi   ruinam  gladii  pcrsequentium  non  ferentes,  fuerunt- 
que  sub  pressura  persequentiiim,  donec  Dens  per  hominem 
amatorem     reritatis     magistriim     Arnaldiim     de    Yillanova 
medicum,  qui  loquutus  fnit  cum  rege  Carolo  Regni  Siciliae 
et  indiixit  eum  ad  scribendum  litteras  efficaces  generali  Mi- 
nistro  pro  fratribus  illis,    qui   injustas  tribiilationcs  sustine- 
bant  in  provincia  Provinciae.     In  quibus  litteris  notificabat 
eum,    quod    si    debitum    festinumqiie   remedium  non  appo- 
neret  eorum  injustae  tribiilationi,    quod  hoc  fieri  per  Sum- 
mum  Pontificem   iirmiter    procuraret.     Magister    praedictus 
zelans  pro  reformatione  evangelici  Status,  secrete  Dominum 
dementem  Summum  Pontificem  induxit  ad  citandum  coram 
eo   fratrem  Raymundum    Gaufridi  et   fratrem  Guidonem  de 
Mirapice,  fratrem   Übertinum  de  Casali  et  fratrem  Bartho- 
lomeum  Siccardi    et    reliquos  eorum  socios,   viros  scientiae 
et  sanctitatis  praeclaros  etiam  testimonio  aemulorum,  et  prae- 
cipere  eis  per  obedientiam  districte,  oflferre  ei  in  scriptis  quae- 
cunque  scirent  et  cognoscerent,  in  statu  ordinis  eorum  fieri, 
quae  correctione    et  reformatione  indigerent.     Quod  factum 
fnit  ad  impletionem  prophetiae    viri  sancti    fratris  Johannis 
de  Parma,  qui  pronuntiabat  inter  alia  et  dicebat,  quod  ante 
reformationem  conflictum  linguarum  fieri  et  dogmatum  fistu- 
las  tangi.     Fuit   enim    principium    propinquum  tribulationis 
sextae,    quae    et    finem  accepisse  videtur    in  anno  vigesimo 
octavo  ab  renuntiatione  papatus  Dommi  Coelestini,  secundum 
quod  quidam  ab  angelo  Domini  accepisse  üh'itur.    Et  com- 
plimentumverbi  Sancti  Spiritus  ad  Christum:  implefacies  eorum 
ignominia  et  quaerent  nomen  tuum  Domine.  (Ps.  83,  17.)   Et 


509 

Christi  ad  matrem  supplicantem  pro  reformatione  evangelici 
Status  respondentis:  non  dimittent  populum  meum  nisi  in 
manu  forti.  Et  fabulae  illius  proplieticae  rustici  et  sancti 
Martini,  quam  sanctus  Franciscus ,  teste  fratre  Leone,  fre- 
quenter  recitabat,  per  rusticum  ingratuin  ordinem,  per  san- 
ctum  Martinum  Summos  Pontifices  volens  intelligi,  quod 
oportebat  finaliter  ordinem  humiliare  et  ad  suae  hnmilitatis 
principia  confitenda  et  tenenda  reduccre.  Et  forte  ille  Pon- 
tifex,  qui  reducet  eos  invitos  et  humiliabit,  erit  malleus 
ferreus    praeosteusus,    qui    custodiam    aeream  percutiet  etc. 

Et  eo  tempore  quo  Apostolicos  viros  Dominus  misit 
in  mundum,  Dominicum  et  Franciscum,  missus  Araalricus 
a  diabolo  fuit,  per  quem  et  multos  subvertit  et  ad  im- 
mundissimam  sectam  Auxani  (?)  libertatis  traxit,  quae  per 
ill.  Regem  Franciae  Phrlippnm  magistro  Raydulfo  juben- 
tem  rationibus  et  auctoritatibus  convincere  et  confutare  eos, 
extincta  fuit.  Sed  nunc  revixit  reformationis  vitae  Christi 
tempore  appropinqnante  et  per  fratrem  übertinum  jubente 
Summo  Pontifice  seu  legato  ipsius  detecta  et  eradicata  fuit 
in  brevi  tempore,  quantum  fuit  ex  parte  ejus,  quod  ante 
ipsum  null  US  inquisitor  attentare  praesumserat.  Hie  ex  de- 
votione  cordali,  quam  habebat  ad  Christi  vitae  renovatorem 
Franciscum  in  monte  Alvernio  stetit;  in  quo  monte  in  forma 
Seraphi  vel  Seraphini  plagatus  in  Christi  specie  apparuit 
eidem  sancto  Francisco;  ibi  Christi  Spiritus  praedictum 
fratrem  Übertinum  unxit  et  a  claritate,  quam  prius  gratis 
a  Christo  susceperat,  in  claritatem  transformavit  ampliorem, 
et  de  Christi  nativitate  ibi  scripsit  libellum. 

Illius  autem  libertatis  malignae  sectae  in  Italiam  intro- 
ductor  fuit  Girardus  Cicarellus,  illorum  fratrum,  qui  dicuntur 
Apostoli,  primus  adinventor.  Qui  discipulum  quendam  Ste- 
phanum  habuit  infatuatum  a  diabolo,  promtum  praedicato- 
rem,  quem  fratres  Praedicatores  combusserunt,  magistro 
ejus  adhuc  vivente.  Quem  sequutus  est  Dulcinus,  cujus  se- 
ductionem  multis  annis  ante  servus  Dei  quidam  orans  au- 
divit .  .  .  Unus  et  idem  angelus  malignus  agitavit  eum  et 
magistrum    suum    Girardum  ...     Et    vir     sanctus     frater 


510 

Leo,  sancti  Francisci  socius,  qiii  primo  vidit  eos^  obstapuit 
et  dixit  illi:  Sunt  illi  Sathanae  apostoli,  quos  pater  noster 
sanctus  Franciscus  praedixit  esse  ventmos,  qui  seducti 
multi  seducent,  et  loquentur  et  animaliter  vivent  obedien- 
tiae  et  humilitatis  Christi  spiritum  impugnantes?  Otiose 
viventes  discurrent  per  civitates,  magistram  habentes  pro- 
priam  volnntatem,  penetrabunt  domos  et  illaqueabimtur  fami- 
liaritatibus  mulierum  docentes  indocti,  et  pro  veritate  su- 
scipient  mendacium.  Vae  mundo,  quia  undiqae  mala  con- 
surgent,  ex  quo  tales  apparuerunt  Apostoli!  Nam  et  qui- 
dam  de  secta  illa  Apostolorum  nomine  Bentivenga  ordinem 
minorum  intravit  et  spiritus  libertatis  diabolicae  spurcissi- 
mam  labern  in  sancti  Francisci  provincia  seminavit.  Qui 
tantam  exterius  morum  honestatem  praetendebat,  ut  multos 
saeculares  et  religiosos  et  clericos  ad  se  propter  magnae 
sanctitatis  famam,  quam  habebat,  attraheret.  Hie  cum  multis 
spiritualibus  personis  quadam  verborum  calliditate  illuderet, 
et  superba  sui  ipsius  reputatione  coecatus  omnem  intelligen- 
tiam  arcanorum  Dei  se  jactaret  intendere;  etiam  ipsi  fratri 
Ubertino  dementiae  suae  erroneas  subtilitates  proponere, 
quasi  minus  intelligeret,  non  timuit.  Quae  vir  catholicus 
ut  audivit,  dissimulavit  prudenter  et  coram  prudentibus  et 
fide  dignis  testibus  quasi  sitibundus  suae  doctrinae  auditor 
ad  loquendum,  quae  sentiebat,  inducit,  et  tam  caute,  quod 
omne  venenum,  quod  gerebat  absconditum  coram  illis  in- 
telligentibus,  quos  sibi  devotos  credebat,  evomuit  et  tunc  ex 
suis  verbis  frater  Ubertinus,  quam  turpiter  errasset  et  erraret, 
eidem  et  omnibus  ostendit.  Et  ex  tunc  et  nomen  et  auda- 
ciam  et  praeclaritatem  simul  confusus  perdidit  et  suorum 
sequacium  coactus  fuit  manifestare  insanias  et  errores. 

Frater  Ubertinus  habitans  in  monte  Alverno  multos  in 
religione  et  praesertim  in  provincia  Tusciae  et  vallis  Spole- 
tanae  et  Marcae  Anconianae  vitae  exemplo  et  virtute  susci- 
tavit  et  inflammavit  ad  puram  et  fidelem  observantiam,  et 
consilio  sanctarum  personarum  assentiens,  ut  favere  posset 
spiritualibus  personis  et  fratribus,  qui  mülta  patiebantur  ab 
aemulis  in  Tuscia  et  in  valle  Spoletana,  multis  periculis  et 


511 

laboribns  scienter  se  dedit.  Nam  et  apud  clarae  memoriae 
Dominum  Papam  Benedictum  diffaraatus  ab  aemulis  et  ac- 
cusatus  in  multis  et  ab  eodem  Domino  ad  instantiam  eorum 
vocatus  Romam,  Christi  protectione  a  calumniis  modo  mira- 
bili  liberatus  est  ipsoque  ignorante.  Post  paucos  dies  Peru- 
sini mittentes  ad  praefatum  S.  Pontificem  ambasciatores 
solemnes  duo  principalia  postulare  ab  eodem  Domino  acce- 
perunt  in  mandatis :  1)  quod  dignaretur  eis  luminare  sanctae 
discretionis  et  claritatis  restituere,  fratrem  seil.  Ubertinum, 
qui  totam  civitatem  illorum  illuminaverat  et  ad  Deum  sin- 
gulariter  traxerat;  2)  quod  se  ipsos  et  civitatem  suam  tan- 
quam  patri  et  Domino  liberaliter  offerebant  supplicantes, 
quatenus  ad  morandum  ibi  cum  duobus  Cardinalibus  fratri- 
bus  suis  accedere  non  differret  Qui  subridens  dixit  ad  eos : 
fratrem  Ubertinum  nobis  et  fratribus  nostris  praetulistis.  In 
hoc  ostenditis,  quod  modicum  nos  amatis.  Qui  dixerunt 
ei:  per  quantum  spiritualia  mundanis  praeferimus,  demon- 
stravimus,  quod  vos  et  ipsum  fideliter  et  Ordinate  amamus. 
Et  quia  sextae  tribulationis  impetum  iste  sustinere  debebat, 
ideo  dedit  ei  Dominus  ostium  scripturarum  et  acumen  in- 
telligentiae ,  nee  potuerunt  involvere  innocentes  quamdiu 
ipse  pro  quaestione  stetit.  Fratres  vero  moleste  portantes 
fratrum  vocatorum  responsiones  in  scriptis  datas  Summo 
Pontifici  juxta  obedientiam  eis  injunctam,  diversis  modis 
affligere  et  diffamare  coeperunt  et  inquisitiones  de  ipsis  fa- 
cere  et  de  eis  adhaerentibus,  etarticulos  varios  contra  ipsos 
proponere  coram  auditoribus  et  Summo  Pontifice,  animose 
potius  quam  rationabiliter  contra  eos  procedentes,  et  ex  hoc 
Summus  Pontifex  ipsos  magis  suspectos  habere  coepit,  prae- 
sertim  quum  de  fama  fratrum,  quos  notaverat,  et  de  condi- 
tionibus  eorum  et  vita  et  industria  Ministrum  generalem  et 
omnes  Ministro  generali  assistentes  illis  absentibus,  quos 
notaverat,  inquisisset  et  cum  solicitudine  interrogasset  et 
particulariter  de  fratre  Ubertino  eo  quod  Italiens  esset.  Et 
quum  de  omnibus  testimonium  perhibuisset,  quod  erant  viri 
solidi  in  religione  et  moribus  et  scientia  praeclari,  singu- 
lariter    ei    fratrem  Ubertinum,    de    quo    singulariter  postu- 


512 

labat,  commendaverunt.  Ex  qua  re  voliiit,  in  judicio  nul- 
luni habere  vigorem  orane  quod  adversus  eos  fratres  pro- 
poneretur  ex  parte  Miuistri  generalis  et  ordinis.  Hinc  fra- 
tres amplius  insanientes  ut  ordinis  destructores  et  difi'ama- 
tores,  pro  obedientia  quam  implere  eos  oportuerat,  persequi 
et  offendere  sacrificium  eis  vespertinum  esse  praediabant  in 
tantum,  ut  audacter  aliqais  eorum  se  venenasse  fratrem 
Raymundum  Gaufridi  et  fratrem  Guidonem  de  Mirapice  et 
fratrem  Baitholomeum  Siccardi  et  alium  quendam  fratrem 
non  erubesceret  publice  confiteri,  ita  quod  haec  fama  totam 
fere  curiam  implevit.  Ipse  enim  Summus  Pontifex  de  fra- 
trum  reverentia  et  obedientia  pluries  querelam  fecit,  et  specia- 
liter  in  concilio  Viennensi.  Nam  si  quis  vellet  particula- 
riter  quae  acta  sunt  tribulationis  hujus  sextae  tempore 
solum  tangere,  non  dico  explicare,  multas  oporteret  eum 
cartas  implere.  Nam  solum  ea  quae  per  fratrem  Uber- 
tinum  et  Bonamgratiam  gesta  sunt,  non  ex4)licarentur 
magno  volumine.  In  omni  verborum  conflictu  illo  coram 
fratre  Übertino  succumbente  et  ex  hoc  semper  magis  insa- 
niente,  nam  Dominus  Papa  Clemens  ex  verbis  suis  motus 
fuit,  cum  esset  vir  mansuetus  et  modestus  et  ad  iram  valde 
tardus,  repellere  eum  de  curia  et  inclaustrare,  ne  talibus  se 
litigiis  posset  immiscere.  Qui,  decedente  Summo  Pontifice, 
statim  obedientiara  sibi  impositam  fregit  et  Lugdunum  ve- 
nit,  ubi  quum  argueretur  a  bonae  mem.  Dom.  Hostiensi  de 
inobedientia,  quam  ostendebat  et  de  litigiis  quae  sub  specie 
defendendi  ordinem  assumebat,  respondit  ei:  Domine,  vere 
sciatis,  quodsi  ego  proptor  hoc  deberem  damnari,  omnes, 
qui  ordinem  vindicare  de  omnibus  injuriis,  quas  fratres  vo- 
cati  per  Summum  Pontificem  et  omnes  eis  adhaerentes  et 
defensores  doctrinae  Petri  Johannis  et  Bes^ini  et  fratricelH 
et  omnes  similes  ordini  intulerunt;  quasi  Summo  Pontifici 
obedire  et  veritatem  de  interrogatis  Domino  et  pastori  respon- 
dere  et  ex  caritate  pro  veritate  stareethumiliter  sapere,  ordini 

fuisset  horrendam  et   inauditam  inferre   contumeliam. 

Cum  Summus  Pontifex  in  concilio  Viennensi  Episcopos 
sanctos  in  jure  canonico  peritos  et  plures    in    sancta  Theo- 


513 

logia  Magistros  ad  aiidiendum  et  examinandum  ea,  quae 
pro  reformatioiie  proponebantur  totius  religionis  a  fratribus, 
exceptis  Ubeitino  et  sociis,  juxtamandatum,  quod  ab  eodem 
acceperant,  tantaiii  crudelitatem  et  tantum  odium  ad  ipsos 
et  eis  adhaerentibus  in  provincia  et  in  Tuscia  et  in  valle 
Spolitana  ostenderunt,  quod  omnibus  patere  poterat,  quod 
in  modica  vel  uulla  reverentiaSummi  Pontificis  obedientiam 
et  auctoritatem  habebant  et  odium  ita  implacabile  ostende- 
bant,  quod  coacti  fuerant  diversis  persequutionibus  a  com- 
munitate  secedere  fratrum  et  dividere  se  ab  eis,  quod  vel 
mortem  a  persequentibus  sustinere  vel  fugere  a  facie  etdo- 
minio  persequentium  cogebantur.  Et  quum  fratres  qui  re- 
formationem  postulabant,  rogarentur  a  magnis  personis  ex 
devotione  ipsos  et  ordinem  amantibus,  quod  cessaret  talis 
divisio  et  verborum  conflictus  et  ex  puro  corde  responde- 
rent,  quod  ipsi  erant  parati  ad  omnia,  quae  sine  peccato 
mortali  fieri  per  eos  poterant,  vota  fratrum  impJere  et  con- 
cordare  cum  ipsis,  solum  ex  parte  fratrum  non  remanerent, 
nunquam  nee  per  Cardinales  neque  per  alios  induci  potue- 
runt,  quod  in  aliquo  modo  reformationis  Status  regularis 
vellent  consentire.  Sed  asserebant  pertinaciter,  quod  ipsi 
regulam  et  etiam  plus  observabant,  et  quod  nullo  modo 
nee  secundum  intentionem  fundatoris,  cum  ipsi  regulam  in- 
telligerent  ita  bene  sicut  fandator,  neque  secundum  decla- 
rationem  quatuor  magistrorum,  neque  secundum  declarationes 
papales  neque  secundum  constitutiones  fratris  Bonaventurae 
vel  cujuscunque  alterius  dicta  quantumcunque  magni  refor- 
mationem  aliquam  intendebant  assumere,  cum  nulla  in  ali- 
quo indigeret  reformatione,  sed  perfectius  ordo  tunc  vivat 
quam  omnibus  temporibus  retroactis.  Ex  qua  re  processe- 
runt  in  causa  et  facta  est  declaratio  quarta  papalis;  quae 
inter  alias  est  sicut  aquila  volans  intentioni  fundatoris  ma- 
xime  propinquans.  Cujus  declarationis  substantiam  ex  iis, 
quae  frater  Ubertinus  pro  se  et  suis  sociis  proponebat, 
Episcopi  et  Magistri  traxerunt.  Ex  qua  re  totus  ordo  illam 
declarationem  licet  apparenter  suscepit,  corde  tarnen  et 
animo  exosam  habuit,  propter  quam  procuraverunt  aliam  a 

DöÜinger,  &c\ä}.  b.  ©eften.    ©olumente.  33 


514 

snccessore  Domini  Clementis  Domino  Johanne  Papa  eis 
immediate  fieri,  in  qua  cellaria,  granaria  et  olearia  conce- 
duntur,  quae  illa  communiter  prohibebat. 

Interea  antequam  quaestio  a  Papa  Clemente  bonae 
memoriae  terminaretur.  fratres  de  Tuscia  videntes  et  cer- 
tissime  sentientes,  fratrum  contra  se  odium  et  livorem  con- 
citatum  nuUam  de  Summi  Pontificis  determinatione  con- 
scientiam  facere,  sed  ad  eorum  mortem  et  extermiuium 
aspirare,  perhibito  consilio  cujusdam  sancti  et  sapientissimi 
viri  Domini  Martini  Canonici  regularis  natione  Senensis 
cogitaverunt  de  fuga.  Nam  Dominus  Martinus  auditis  et 
ex  parte  visis  impetuosis  fratrum  motibus,  cum  haberet 
etiam  notitiam  fratrum,  qui  persequutionem  sustinebant  et 
sanctae  conversationis  et  voluntatis  eos  esse  et  semper 
fuisse  certissime  sciret,  dixit  eis:  fratres,  credite  mihi,  ipsi 
expellunt  vos  et  auctoritati  Ecclesiae  non  obediunt,  imo 
scienter  impingunt  in  eam.  Si  non  essetis  nisi  tres,  vos  po- 
testis  eligere  Generalem.  Et  ego  paratus  sum  coram  Summo 
Pontifice  et  Cardinalibus  omnibus  et  quibuscunque  sapien- 
tibus  ostendere,  quod  recessus  vester  ab  eisdem  sanctus  et 
justus  et  electio,  quam  facietis,  erit  canonica  et  recta.  Credi- 
derunt  consilio  illius  viri,  qui  nesciebat  omnes  circumstan- 
tias  illius  negotii^  et  elegerant  slbi  Generalem  et  reliquos 
secundum  regulam  praelatos.  Quod  redundavit  eis  in  scan- 
dalum  et  omnibus  eorum  sociis,  et  Siimmus  Pontifex  et 
Cardinales  omnes,  etiam  illi,  qui  favebant  negotio,  turbati 
sunt  et  faciliter  potuerunt  credere  de  ipsis  omnia  mala, 
quae  de  eis  a  suis  aemulis  fuerant  in  indicem  proposita. 
Et  licet  ipsi  circa  obitum  Domini  Clementis  miserunt  litte- 
ras,  quod  erant  parati  in  omnibus  obedire  suae  paternitati 
et  correctioni  subesse:  litterae  tamen  illae  non  venerunt  ad 
Summum  Pontificem,  quia  fautores  eorum  eas  praesentare 
post  talem  processum  per  eos  factum  noluerunt.  Sic  nee 
nuncii  egrum  missi  ad  Dominum  Papam  Johannem,  de- 
tenti  et  carcerati  per  fratres  tanquam  excommunicati  atque 
haeretici  comparere  voluerunt.  Ex  accusationibus  eorum 
fratrum,  qui  auditoribus  et  aliis  praelatis  de  exemtis  et  re- 


515 

formationem  postulantibiis  detrahendo   dicebant:    isti    refor- 
mationem  postiilant  et  induunt  et  vivunt  relaxate,  plusquara 
DOS,    moti    sunt  fratres  postulantes    revocationem    assumere 
babitus  viles  et  vivere  litteraliter  secnndum    quod    postula- 
bant,  et  propter  hoc  fratres  magis  amaricati   sunt  et  odium 
odio    addiderunt.       Ulis    vero    vilis    babitus    et    paupertatis 
usus  et  defectus  in  tantum  placere    coeperunt,    quod    spiri- 
tualiter  et  corporaliter  jucundabantur,  et  laudabant  Deum.  — 
Terminato  namque  coneilio  negotium   fratrum  remansit 
indeterminatum,  et  quamvis  ab  Episcopis  et  Magistris  esset 
declaratio  edita,  in  qua  octoginta  quaestiones  seu  dubia,  quae 
trahebantur  de  litera  regulae,  solvebantur,  finalem   determi- 
nationem  illius  negotii    retinuit    in    sua  potestate  Dominus 
Papa.     Et  quia  fratres  moleste  portabant,    quin    imo    susti- 
nere  non  poterant    videre  fratres  illos,  qui  babitus  mutave- 
rant  et  reformationem  postulaverant,    cum  experientia  didi- 
cissent,  quod  de  mora  cum  fratribus  comminebat   eis  peri- 
culum    corporale,    juxta    Malausanem    invenerunt    quandam 
Ecclesiam  solitariam,  prope  quam  erant  speluncae  et  aqua, 
ubi  de  licentia  patroni  illius,  cujus  erat  Ecclesia,  fratres  illi 
exemti  se  recolligerunt  viventes  ibi  in  vera  et  pura  regulae 
observantia  et  hyeme  sequenti  steterunt  in  loco    sancti  La- 
zarii  in  Avinione  usque  ad  sententiam    et  definitionem   per 
Summum  Pontificem  datam  et  factam.     Et   tunc    mandavit 
Omnibus  tam  districte  quam  potuit,  quod  unanimiter  omnes 
servare  regulam  suam  studerent  juxta  declarationem  de  suo 
mandato  ab  Episcopis  et  Magistris  editam  in  coneilio.    In- 
jungebat  ministris  et  custodibus  benigne  et  caritative  tractare 
fratres,  quos  vocaverat  et  omnes   alios,  qui  eis  adhaerebant 
in  tota  religione,  tanquam  veros    et  obedientes    suos    filios; 
mandabat  quod  a  praelatis  eorum  et  aliis  fratribus  omnibus 
haberentur  in  reverentia  et  plus  aliis  promoverentur  ad  of- 
ficia  religionis  et    magis    honorarentur.     Et    illis    mandavit, 
quod  humiliter  obedirent  suis  placitis  et  in  pace  et  concor- 
dia  studerent  conversari  et  totis   viribus   servare  declaratio- 
nem et  ita  se  habere,   quod  ex    parte  eorum  omne    scanda- 

33* 


516 

lum,  querela  et  divisio  in  posternm  absorpta  cessaret  et 
ita  dimisit  eos. 

Frater  vero  Ubertinns  tunc  clamavit  pro  omnibus  ad 
Summum  Pontificem  proponeus  verbuiu  Psalmistae:  retiibiie 
servo  tuo,  vivifica  me  secuiidum  verbum  tuum,  rememorans 
quas  propter  suam  obedientiam,  sicut  notum  erat,  multas 
tribulationes  sustinuerant  et  plures  et  graviores  erant  in 
posternm  passuri,  nisi  secundum  quod  ipse  iirmani  eis 
spem  dederat,  remedium  sufficiens  opponeret,  quo  volentes 
regulam  observare  jiixta  modiim  necessarium  ad  salutem 
tradituni  in  declaratione  ex  suo  mandato  per  Episcopos  et 
magistros  edita  in  concilio  protectionem  et  def'ensionem 
debitam  et  opportnuam  baberent  contra  pressuras  et  injusta 
gravamina  notorie  ipsis  inferenda  ab  bis  qui  nollent  sahita- 
rem  modum  praefixiun  in  declaratione  servare  et  scienter 
infringerent  et  in  aliis  persequerentur  et  impugnarent.  Quod 
si  facere  neo^lio-eret  vel  renueret,  Dens  sano:ainem  animarum 
omnium,  qui  tribularentur  et  opprimerentur  injuste,  require- 
ret  de  manibus  omnibus.  Summus  vero  Pontifex  ostendit 
se  confidere  de  obedientia  fratrum,  et  id  quod  frater  Über- 
tinus  instanter  de  scandalo  funditus  probibendo  in  posternm 
postulabat,  renuit  facere,  nolens  fratribus  displicere.  Fratres 
vero  omnes  juxta  Domini  Papae  mandatum  recesserunt  de 
curia  et  cum  promtitudine  suorum  superiorum  implebant 
obedientiam,  et  patienter  illatas  eis  injurias  contra  Dei  et 
Summi  Pontificis  mandatum  sustinebant. 

Mortuo  vero  Summo  Pontifice  tam  dure  et  aspere 
eos  tractare  coeperunt  et  corporaliter  et  spirituabter  tri- 
bulare  et  ad  ea  quae  erant  contra  regulam  et  declaratio- 
nem  obedientiis  et  statutis  et  pocnitentiis  et  imperiis  im- 
pellere,  persequi  et  vexare,  quod  delibeiaverunt  eorum  fu- 
renti  malitiae  cedere.  —  Quanta  vero  et  qualia  sustinuerint, 
—  ex  bis  quae  passi  sunt  didicerunt,  odicntium  et  perse- 
quentium  agitationem  potius  esse  daemonum  quam  Opera- 
tionen!  hominum. 

lleduxerunt  ergo  se  post  segregationem  ad  conventum 
Narbonensem  et  Biterensem,  eo  quod  liomines  illarum  civi- 


517 

tatum  in  multa  cos  reverentia  et  devotione  habebant  et 
propter  sanctitatem,  quam  in  eis  esse  cognoscebant  et  propter 
virtiites  et  signa,  quae  ad  sepulcrum  viri  sancti  Petri  Jo- 
hannis  videbant  quotidiß  fieri.  Erant  aiitem  in  illis  diiobus 
conventibiis  centum  visrinti  fratres . .  Sed  et  corum  adver- 
sarii  non  cessabant  eos  persequi  et  contra  eos  procedere  et 
articiilos  miiltos  contia  ipsos  formare,  modo  praecipiendo  ex 
parte  Ministri  generalis  vel  provincialis  seu  protectoris  or- 
dinis,  modo  scitando  eos  et  tanquam  eontumaces  et  inobe- 
dientes  excommnnicando  ac  aliis  modis  diversis  cum  prae- 
latis  et  rege  Franciae  procurando  ipsos  capere  tanquam 
apostatas  et  scismaticos  et  rebelles  ordinis.  Propter  quas 
molestias  et  vexationes  consiliis  sapientium  primo  habitis 
appellare  compulsi  sunt  de  omnibus,  quae  eis  fratres  impo- 
nebant,  ad  futurum  Pontificem.  Deo  autem  disponente 
Cardinalium  collegium  tunc  in  tres  partes  enormiter,  spi- 
ritu  maligno  impugnante,  divisum,  per  illustrem,  catholicum 
et  sapientem  virum  Pliilippum  Kegem  Franciae  Lugdunum 
dednctum  conclave  de  consensu  piincipum  ad  electionem 
Summi  Pontificis  faciendum  intrarc  persuasum  est,  ubi  non  post 
miiltos  dies  in  Dominum  Jacobum  de  Caturcho  Car- 
dinalem  omnes  un  animiter  concordaverunt  et  pro- 
visum  est  Ecciesiae  a  Deo  in  die  Sancti  Donati  et  vocatus 
est  Johannes,  quasi  a  Deo  datus  et  missus.  Qui  omnium, 
quae  acta  fuerant  inter  fratres  diuturno  plene  erat  ex  bis 
quae  viderat  et  audierat  informatus  et  divisionem  illam  mo- 
leste  portabat.  Ad  quem  quum  fratres  minores  accessissent, 
mandavit  provinciali  ministro,  l'ratribus  illis  praecipere  ex 
parte  sua,  quod  loca  dimitterent  et  conformes  aliis  fratribus 
in  habitu  et  in  vita  esse  deberent,  et  quod  ad  illa  loca  ac- 
cederent  ad  morandum,  quae  minister  provincialis  eis  dnce- 
ret  assignanda,  eidem  suppliciter  obedientes  in  omnibus 
quae  mandaret.  Uli  vero  dcterminaverunt  penitus  ad  Sum- 
mum  Pontificem  velle  accedere  et  puram  regulae  observan- 
tiam  instanter  ab  ipso  postulare,  et  suae  ad  ipsum  appella- 
tionis  rationes  et  causas  coram  ponere  et  ejus  potius,  quam 
fratrum,  qui  eos  ad  mortem  oderant,  subire  sententiam.   In- 


518 

terea  fratres  petitiones  snas  dedcrnnt  Summo  Pontifici,  in- 
finitas  diffamationes  et  impositiones  continentes  et  paucas 
valde  veritates  vel  niillas  pie  et  recte  propositas  contra  per- 
sonam  fratris  Ubertini  et  contra  fratres  de  Tuscia  et  contra 
fratres  conventus  Narbonensis  et  Biterensis  et  contra  fra- 
trem  Franciscum  Sancii  et  fratrem  Guilhelmum  de  Sancto 
Amantio  et  contra  fratres  Provinciae,  qnos  Bcginos  vocant, 
et  contra  fratrem  Liberatum  et  fratrem  Angelum  et  socios. 
Et  abhorruit  Summus  Pontifex  gravia  mala  et  facinora  et 
haereseS;  qiiae  fratres  de  praefatis  omnibns  scribebant  et 
praesertim  de  fraticellis  et  beginis^  et  volens  fratriim  peti- 
tionibiis  tanqnam  piis  et  justis  in  parte  satisfacere  ac  eorum 
preces  admittere,  primo  de  fraticellis  exaudivit  eos  et  verbo 
et  scripto  eorum  statum  cassavit  et  annullavit  et  adstanti- 
bus  fratribos  cum  snis  accusationibus,  inquisitionibus,  litte- 
ris,  quas  in  medium  proferebant  ad  probandum  contra  prae- 
fatos,  quae  dixerant,  coram  Summo  Pontifice  et  Dominis 
Cardinalibiis  vocati  sunt  ad  petitionem  fratrum  fratres 
illi,  qui  accusabantur  ab  eis,  Ubertinns,  Gaufridus  et  An- 
gelus.  Et  quum  frater  Ubertinns  confutasset  orania  quae 
fratres  proposuerant,  et  ostendisset  esse  falsa  et  ex  ma- 
litia  et  invidia  procedere,  qnae  dicebant,  interrogavit  Sum- 
mus Pontifex  fratrem  Ubertinum,  an  ipse  adhaereret  fratribus 
de  Narbona  et  de  Biterris?  et  an  ipse  vellet  fratris 
Petri  Jübanuis  doctrinam  defendere?  Cui  frater  Ubertinns 
respondit:  Pontifex  summe  :  ego  in  bis  quae  olim  feci  obe- 
dientiam  vestri  praecessoris  implevi  et  a  me  ipso  in  bis  pe- 
nitus  nihil  feci.  Verum  si  vestrae  paternitati  placet,  mihi 
praecipe,  quod  ego  de  fratribus  de  Narbona  et  sociis  vel 
pro  doctrina  fratris  Petri  Johannis  nunc  quaestionem  assu- 
mam,  ecce  pajatus  sum,  Vestrae  voluntati  in  omnibns 
obedire.  Cui  Summus  Pontifex  respondit:  Nolumus,  nolu- 
mus  quod  intromittatis  vos.  Postea  interrogavit  fratrem 
Gaufridum  de  Cornone:  Utrum  ipse  vellet  stare  pro  appel- 
latione,  quam  fecerunt  fratres  de  Narbona  et  de  Biterris? 
Cui  frater  Gaufridus  dixit:  Pontifex  summe,  ego  sum  et 
fui  cum  Domino    Philippo  et    non    interfui    appellationibus 


519 

corum  neque  illarum  quaestionum  pleiiam  notitiam  habeo, 
quare  pro  bis,  quae  me  non  tangunt,  stare  penitus  non  in- 
tendo.  Frater  vero  Philippus  de  Canto  respondit  ei,  quod 
licet  ipsum  illae  qilaestiones  non  tangerent,  intendebat  tarnen 
stare  cum  ipsis  in  omnibus,  quae  pro  relbrmatione  Status 
regnlaris  faciebant.  Quum  antem  vcnisset  frater  Angelus 
coram  eo,  interrogavit  eum,  an  ipse  esset  frater  minor. 
Cui  ille  respondit,  quod  sie.  Et  dixit  ad  eum  Summus 
Pontifex:  qnare  recessisti  ab  eis?  Respondit:  Pater  sancte, 
ego  non  recessi  ab  eis,  sed  interrogate  eos,  quare  ipsi  re- 
pulerunt  me.  Et  sihiit  Summus  Pontifex.  Et  iterum  dixit 
ei:  praecipio  tibi,  si  tu  unquam  confessiones  audisti  ?  Qui 
respondit:  Pater  sancte,  non  sum  sacerdos  et  una  de  ratio- 
nibus,  quare  nolui  esse  sacerdos,  est,  quod  nolebam  audire 
confessiones.  Verum  ego  nullius  confessionem  audivi.  Et 
post  aliquas  alias  interrogationes  praecepit  fratribus,  quod 
legerent  litteras  Domini  Papae  Bonifacii  et  Domini  Patriar- 
chae  Constantinopolitani,  Quibus  lectis  dixit  Summus 
Pontifex  fratri  Ano-elo:  Frater  Anekele,  tu  es  excommuni- 
catus.  Respondit  frater  Angelus:  Pater  sancte,  neque  ex- 
communicatus  neque  excommuuicabilis  quum  semper  obe- 
diverim  tam  Domino  Bonifacio  quam  Patriarchae  et  caeteris 
Praelatis  Ecclesiae.  Et  quum  inciperet  dicere  et  ostendere, 
quomodo  illae  littcrae  maliciose  et  cum  mendaciis  fuerant 
impetratae  et  reservatae,  et  quomodo  fratres  contra  illas  lit- 
teras scienter  venerant  et  nullam  deinceps  conscientiam  ha- 
buerant,  sed  operibus  et  sermone  ipsas  iniquas  et  inique 
impetratas  confessi  fuerant,  non  potuit  Summus  Pontifex 
eum  audire,  sed  impedivit  eum,  ne  compleret,  quae  dicere 
coeperat.  Tunc  frater  Angelus  dixit:  Audistis  mendacia 
fratrum,  et  veritatem  quam  vobis  dico  non  sustinetis  audire. 
Erat  autem  hora  quasi  sexta.  Et  mandavit  Summus  Pon- 
tifex propter  illam  excommunicationem  detineri  fratrem  An- 
gelum,  donec  postea  audita  plenius  veritate  praecepit  eum 
dimitti  et  absolvi  ad  cautelam.  Et  quum  omnino  vellet 
Summus  Pontifex,  quod  rediret  ad  fratres  vel  unam  de  re- 
ligionibus  approbatis  intraret,  et    ille    semel    et  secundo    et 


520 

tertio  verbo  et  scripto  postulassct  ab  eo,  tam  pro  se  quam 
pro  sociis  provideri  sibi  de  modo  sibi  servandi  votiim  in 
manu  Papae  et  Papali  auctoritate  firmatum,  cognovit  ratio- 
nes  et  causas,  quare  Summus  Pontifex  suam  petitionem 
nullo  modo  iieri  facere  definisset,  et  respondit  ei,  quod  ipse 
erat  in  ordine  approbato  duplici  ratione:  Tum  quia  Papa 
Coelestinus  receperat  eum  in  fratrem  suum,  tum  quia  de 
sua  auctoritate  vitam  eremiticam,  quod  est  coenobiticae  vitae 
perfectio  et  quasi  finis,  assumserat.  Et  tuuc  per  Dominum 
Napoleonem  mandavit  ei,  quod  habitum  illorum  assumeret. 
Assumsit  quoque  et  promisit  vitam  sequi  Domini  Coelestini 
seu  sancti  Petri  de  Morone,  quod  teste  ipso  sancto  Petro 
fuit  in  altissima  Christi  paupertate  vivere  et  mori.  Circa 
festum  vero  pentecostes  venerunt  sexaginta  quatuor  fratres 
ad  Summum  Pontificem  de  conventu  Narbonensi  et  Bite- 
rensi,  et  non  declinaverunt  ad  loca  fratrum,  sed  intrantes 
Avinionem  ad  Summi  Pontificis  palatium  decesserunt,  donec 
Summus  Pontifex  audientiam  eis  dedit.  Proposuit  autem 
unus  ex  eis  nomine  frater  Bernardus  Delieiosi,  vir  maixnae 
modestiae  et  praeclarae  scientiae  et  disertae  eloquentiae,  co- 
ram  Summo  Pontifice  et  Cardinalium  collegio  tam  pruden- 
ter,  circumspecte  et  efficaciter,  quod  ad  ea,  quae  dicebat  et 
postulabat,  nulla  ab  adversariis  instantia  rationabiliter  poterat 
dari.  Erant  enim  certi,  quod  omnes  eorum  astutlas  confu- 
taret  et  apparentes  eorum  dissolveret  rationes  et  quod  illo 
staute  pro  quaestione  et  audientiam  habente  succumberent. 
Quocirca  ad  dolos  et  injustas  calumnias  se  convertunt  di- 
centes :  Domine  sancte  pater :  iste  qui  tam  audacter  contra 
suum  ordinem  coram  Yestra  Sanctitate  nunc  talia  et  tanta 
proponit^  est  vir  pestilens  et  malignus  et  facit  mala  innu- 
mera.  Frater  qui  nee  audire  ncc  stare  in  judicio,  nee  dum 
contra  ordinem,  in  quo  tot  et  tanti  viri  sunt  sancti,  sed  nee 
contra  quempiam  comparere  pro  negotio  aliquo  dignus  esset. 
Nam  et  officium  inquisitionis  sicut  male  in  Christo  sentiens 
impedire  praesumsit.  Etalia  plurima  de  ipso  praemeditata  et 
praeordinata  clamantes,  ut  eam  a  causa  excluderent,  a  quo  se 
superari,  si  nudientiani  haberet,  certissime  providebant.  Nam 


521 

ipse  pro  se  et  pro  fratribus  aliis  nihil  proponebat  nee  po- 
stulabat,  nisi  id  quod  eis  juste  negari  non  poterat:  ob- 
servantiam  fidelem  et  pnram  proraissae  regulae  et  remotio- 
nem  impngnantium  obscrvantiam  necessariam  ad  salutem. 
Qu  um  autem  satisfacere  vellet  praedictus  frater  et  calumnias 
suas  personales  confutare  et  rediicere  eos  ad  causam,  pro 
qua  coram  Summo  Pontifice  stabat,  fratres  adversarii  insta- 
bant  proponentes  alia  contra  eum,  donec  Papa  conversiis 
ad  fratrcm  Bernardnm  dixit:  Et  nos  propter  miilta  mala, 
quae  de  te  aiidimus,  detinemns  te.  Et  quum  tali  modo 
excliisiis  fiiisset,  voliiit  frater  Franciscus  Sancii  loqiii  et  ea 
quae  erant  pi'oponenda  et  explicanda  pro  se  et  sociis  per- 
sequi.  Tunc  fratres  simili  modo  clamaverunt:  Doniine, 
neque  iste  audiendus  est,  quia  contra  obedientiam  ministri 
et  ordinis  praesumsit  tanto  tempore  et  ut  lector  publice 
docere  et  praedicare  et  ordinem  totis  viribus  impiignare. 
Cujus  rei  gratia  mandavit  Summus  Pontifex  fratribus,  quod 
accusarent  eum.  Quum  autem  frater  Guilhelmus  de  Sancto 
Amantio  post  eos  proponere  vellet  ea,  quae  pro  negotio  sibi 
in  tali  casu  expedientia  videbantur,  perturbaverunt  eum 
fratres  accusantes  et  asserentes,  quod  lapidaverat  bona  or- 
dinis a  Summo  Pontifice  ad  usum  concessa  et  quod  Nar- 
bonensem  conventum  desertaverat.  Ob  quas  accusationes 
Summus  Pontifex  statim  eum  detinuit.  Videns  autem  frater 
Gaufridus,  quod  illi  tres  exclusi  erant  a  tali  negotio,  as- 
sumsit  verba  et  efficaciter  proposuit  et  postulavit  pro  se  et 
aliis  puram  regulae  observantiam ,  et  displicuit  Summo  Pon- 
tifici,  quod  frater  Gaufridus  intromiserat  se  de  quaestione, 
et  quum  vir  esset  discretu^  et  nobilis  et  morum  et  vitae 
irreprehensibilis,  corpore  tamen  infirmus  et  debilis,  sed  sem- 
per  sibi  austerus,  quare  non  habebant  fratres  unde  eum 
apparenter  aut  existenter  sicut  caeteros  accusai*e  vel  dif- 
famare  valerent.  Summus  vero  Pontifex,  licet  eum  intcr  alios 
magis  familiärem  habuisset,  dixit  ei:  frater  Gaufride,  non 
modicum  admiramur,  quod  regulae  arctam  postulas  obser- 
vantiam et  tu  quinque  tunicas  portas.  Kespondit  ei  frater 
Gaufridus:    Pater  sancte,  vos  in  hoc  decipimini,    quod  non 


522 

est  verum,  quod  ego  quinque  tunicas  portem,  salva  Vestra 
reverentia.  Et  dixit  ei  Summiis  Pontifex:  ergo  mentimur 
nos?  Respondit  frater  Gaafridus:  Pater  sancte,  ego  non 
dixi,  neque  dicerem,  quod  vos  mentimini,  sed  dixi,  quod 
et  dico,  quod  non  est  verum,  quod  ego  quinque  tunicas 
portem.  Et  dixit  ei  Summus  Pontifex:  nos  detinemus  te 
et  sciemus,  si  verum  est,  quod  tu  quinque  tunicas  portes. 
Videntes  autem  alii,  quod  audientia  non  daretur  eis,  clama- 
verunt:  Pater  sancte,  justitia,  justitia!  Et  mandavit  eis 
Omnibus  Summus  Pontifex,  ut  redirent  ad  locum  fratrum, 
et  fratribus,  quod  custodirent  eos,  donec  maturius  delibe- 
raret,  quid  de  ipsis  esset  agendum. 

Camerarius  vcro  Domini  Papae  suscepit  in  sua  custo- 
dia fratres  Bernardum  Deliciosi  et  Gaufridum  et  Guilhel- 
mum  de  Sancto  Amantio.  Fratrem  Franciscum  Sancii  po- 
suerunt  Fratres  in  quodam  carcere  juxta  latrinas.  Et  post 
paucos  dies  carceraverunt  fratrem  Guilhelmum  Girärdi  et 
fratrem  Philippum  et  facta  de  ipsis  inquisitione  juxta  Do- 
mini Papae  mandatum  exceptis  viginti  quinque  fratribus, 
omnes  consenserunt  fratrum  consiliis  et  voluntatibus,  et  fra- 
tres imposuerunt  eis  poenitentias  secundum  rigorem  justi- 
tiae  ordinis.  Illos  autem  viginti  quinque  tradiderunt  in  ma- 
nibus  inquisitoris,  ex  quibus  quatuor  combusti  sunt  pro  eo, 
quod  tale  votum  habet  vim  praecepti  specialiter  in  hiS; 
quae  regula  praeceptorie  vel  inhibitorie  mandat;  et  talia, 
dicebant,  non  cadunt  sub  dispensatione  alicujus.  Asse- 
rebant  enini,  quod  Summus  Pontifex  non  potuerat  fra- 
tribus minoribus,  qui  promiserunt  Christi  evangelium,  con- 
cedere  cellaria,  granaria  et  olearia,  et  quod  Papa  pecca- 
verat  concedendo  et  ipsi  recipiendo;  et  quia  ab  hac  as- 
sertione  non  potuerunt  per  aliqnem  revocari,  ideo  senten- 
tiam  ignis  acceperunt.  Alter  autem  immuratus  est  perpetuo, 
quia  licet  finaliter  revocaverit,  tamen  pluribus  diebus  multum 
pertinax  in  defensione  suae  assertionis  fuerat.  Caeteri  au- 
tem omnes  coacti  sunt  abjurare  et  in  populo  praedicare, 
quod  istos  errores  tenuerant  et  propter  consensum  vel  ad- 
haerentiam   ad    tenentes  vel  defendentes   praefatas  haereses. 


523 

poenitentias  eis  injiinctas  siib  sigillo  inqnisitorum  suscipe- 
rent  et  implerent,  ac  publice  eos  in  popiilo,  ubi  contrariura 
praedicaverant,  revocarent,  quod  si  facere  contemnerent, 
tanquam  relapsos  deinceps  puniri  ubicunque  invenirentur, 
—  Tenebatiir  autem  frater  Bernardus  Deliciosi  in  cippo 
et  vinculis  ferreis  et  sustentabatiir  pane  angustiae  et  aqua 
tribulationis.  Sed  totum,  quod  patiebatur  a  persequentibus 
eum,  quasi  nihil  esse  penitus  sibi  videbatur,  et  adinventiones 
eorum  et  studia  convertebant  si  quo  modo  de  ore  ipsius  ver- 
burn  possent  aliquod  capere  vel  extorquere,  per  quod  oc- 
casionem  haberent  contra  eum  tanquam  haereticum  proce- 
dendi.  Accedebat  ad  eum  princeps  litigiorum  frater  Bona- 
gratia  arraatus  cautelis  et  consultationibus  suorum  quondam 
in  saeculo  sociorum  et  beatitudinis  suae  gloriam  singularem 
obtinere  se  tunc  veraciter  credidisset,  si  potuisset  versutis 
et  dolosis  inquisitionibus  eum  quomodolibet  supplantare.  Sed 
vir  Dei  ei  et  suis  coadjutoribus  taliter  respondebat,  quod 
per  eum  propositia  ostendebat  non  tantum  fuisse  catholica, 
sed  necessaria  ad  salutem  et  tamsolida,  quod  non  possent 
negari  absque  negatione  fidei  Christianae.  — 

Contigit  autem,  quod  fratres  quandam  litteram  inven- 
erunt,  quam  frater  Bernardus  quibusdain  personis  devotis 
miserat,  quae  continebat  aliqua  verba,  quae  fratres  more 
suo  interpretabantur  in  malam  partem.  Ut  autem  Summi 
Pontificis  animum  coneitarent  contra  eum,  praesentaverunt 
ei  praefatam  literam  inferendo  auribus  ejus  suae  suspicionis 
perversam  interpretationem.  Insuper  prae  gaudio  se  non 
valentes  continere,  hinc  inde  per  Avinionem  disseminabant, 
quod,  sicut  in  Massilia  illi  quatuor  fratres,  ita  et  iste  post 
paucos  dies  combureretur.  Exspectabant  communiter  omnes 
Judicium  hujus  viri.  Vocatus  enim  fuerat  a  Summo  Pon- 
tifice  post  datam  ei  cedulam  a  fratribus  in  proxima  sexta 
feria  sequenti  ad  consistorium  responsurus  coram  omnibus 
de  intentione  et  continentia  litterarum.  Et  lectis  coram 
eo  litteris,  interrogavit  eum  Summus  Pontifex:  an  ipse  illas 
fecisset  litteras?  Qui  confessus  est  se  fecisse  eas.  Et  vo- 
luit  Summus  Pontifex,  quod  intentionem  quam  habuerat  in 


524 

litteris,  coram  omnibus  diceret.  Qiiod  quum  fecisset,  ita 
Snmmus  Pontifex  remaiisit  de  sua  expositione  placatus, 
qiiod  Dil  contra  eum  propter  illas  litteras  dicere  voluit. 
Tnnc  etiam  tribus  Cardinalibns  increpantibns  eiim,  Domino 
de  Vitali  et  Domino  Hostiensi  et  Domino  Guilhelmo  Petri, 
taliter  satisfecit  coram  omnibns,  quod  nullus  eoriira  habuit, 
linde  responsioni  ejus  posset  rationabiliter  contradicere.  Sed 
cognoverunt  omnes,  quod  paucos  homines  ita  sufficientes 
ordo  baberet.  Cum  igitur  fratres  non  invenirent,  unde  pos- 
sent,  sicut  sitiebant,  procedere  contra  eum,  rememorati  sunt 
fratres  praedicatores,  quomodo  ipse  suum  inquisitorem  coram 
Rege  Franciae  convicerat  et  falsarium  sui  officii  probaverat, 
et  scientes,  quomodo  fratres  minores,  qnos  ipse  a  magna 
liberaverat  confusione,  eum  coram  Summo  Pontifice  accu- 
saverunt  de  impugnatione  officii  inquisitionis  et  de  favore 
haereticis  impenso,  ipsum  fratrem  Bernardum  sibi  dari  a 
Summo  Pontifice  petierunt.  Et  videns  Summus  Pontifex, 
quod  secundum  accusationes,  quas  de  eo  fecerant  fratres 
minores,  justitiam  postularent,  tradidit  eis  eum,  qui  quum 
suscepissent  eum  in  sua  potestate  sicut  canes,  cum  vehe- 
menter furiunt,  lacerant,  quam  capiunt  bestiam,  ita  ipsi 
diversis  afflictionibus  et  cruciatibus  laniaverunt  eum.  Et 
videntes  quod  neque  inquisitionibus  nee  tormentis  poterant 
pompam  de  eo  facere  in  populo,  quam  quaerebant,  in  ar- 
ctissimo  carcere  cum  recluserunt,  ibidem  eum  taliter  tra- 
ctantes,  quod  infra  paucos  menses  quasi  per  ignem  et  ignem 
transiens  de  carcere  corporis  et  minorum  et  praedicatorum 
liberatus  gloriose  triumphans  de  mundi  principe  migravit 
ad  coelos. 

Postquam  vero  de  suis  secundum  voluntatem  suam 
victoriam  fecerunt,  conversi  sunt  ad  faciendam  viudictam 
de  quibuscunque  personis  diligentibus  eos,  sive  saecularibus 
sive  Beojinis  sive  fratricellis  sive  mulieribus  sive  hominibus 
et  per  se  et  per  alios,  sitientes  vindictam  potius  quam  cor- 
rectionem,  quaerentes  pecuniam  ab  eis  extorquere  —  con- 
fuderunt  multos,  mactaverunt  quosdam,  cruciaverunt  plu- 
rimos    et  null  um  suo  furori    terminum  imponebant  et  accu- 


525 

6abant  simpliciter  gradientes  pro  malitiosis  et  obedientes 
pro  iuobedientibus,  et  fideles  et  catholicos  pro  infidelibus 
et  scismaticis,  imitantes  canes  et  lupos  rabidos.  Denique 
quum  aliqiios  carcerassent,  quosdam  in  pecunia  condemnas- 
seiit  et  utriusque  sexus  personas  plurimas  diversimodo  mo- 
lestassent,  congregati  in  suo  capitulo  generali  fratris  Petri 
Joliannis  doctrinam  quasi  liaeretica  labe  infectam  ex  com- 
muni  oinnium  consensu  condemnaverunt.  Dicuntur  etiam 
exliumasse  corpora  multorum  sanctorum  fratrum,  qui  in 
eorum  cimiteriis  sepulti  faerunt,  et  per  Sumnium  Pontifi- 
cem  exemti  adhnc  pendente  negotio  tanquam  veri  catholici 
filii  Ecclesiae  decesserunt. 

Post  hoc  quaestio  orta  est,  ut  dicitur,  Narbone  inter 
praedicatores  et  minores,  an  Christus  et  Apostoli  proprium 
habuerunt  in  communi;  quam  quaestionem  sanctus  Petrus 
Johannis  late  et  diffuse  tractavit  et  definivit,  et  Dei  nutu 
pro  veritate  steterunt  fratres  minores,  quam  ille  magnus 
eorum  haereticus  quondam  anathematizatus  innumeris  ra- 
tionibus  clarissime  probavit.  Pro  qua  veritate  firmiter  et 
perseveranter  stare  verbo  et  opere,  corde  puro  et  con- 
scientia  bona  et  fide  non  ficta  usque  in  finem  det  eis  Chri- 
stus Jesus,  qui  patri  eorum  apparuit.  —  Quid  aliud  im- 
pugnaverunt  et  persequuti  sunt  h^atres  in  suis  patribus  et 
fratribus  Caesario,  Bernardo,  Johanne  de  Parma,  Petro  Jo- 
hannis, Ubertino,  nisi  fidem  et  confessionem  et  Operationen! 
illius  evangelicae  paupertatis.  — 

Timentes,  ne  in  futurum  loqueretur  contra  eos  frater 
Ubertinus,  quum  exclusus  esset  ex  mandato  Summi  Ponti- 
ficis  ab  eorum  negotio,  et  ipse  sibi  attenderet  post  defini- 
tionem  per  Summum  Pontiücem  datam  et  de  eorum  litigiis 
non  curaret,  tanta  cum  indignatione  ferebantur  contra  eum, 
ut  omne  quod  de  aliis  fecerant,  putarent  esse  nihil  quam- 
diu  ille  superesset.  Infestabant  igitur  quotidie  Summum 
Pontificem,  et  petitionibus  et  precibus  importunis  incessanter 
fatigabant  eum  postulantes  fratrem  Ubertinum  sibi  reddi, 
quum  esset  mora  sua  in  curia  ordini  verecundia  intolerabi- 
lis    et  maximum  detrimentum.     Vocabat    Summus  Poutifex 


526 

fratrem  Ubertinum    ad    instantiam   fratrum   et  rogabat  eum, 
quod  aliqiiibus  diebus  deberet  cum  fratribus  moram  trahere, 
quod  cito,  postquam  fratribus  satisfecisset  de  mora,  ei  secun- 
dum  sui  Status  congruentiam  provideret.     Cui  frater  Uber- 
tinus  respondit:    Post   moram    meam   unius    diei    cum  ipsis 
non  indigebo  nee  vestra  nee  cujusque  alterius  provisione  in 
hac  vita,    et    quum    essent   verba  fratris  Ubertini  sale  con- 
dita  sapientiae  et  humilitatis  prolata,    cor  Summi  Pontificis 
molliebant    et   votis   fratrum    eum    satisfacere  non  sinebant; 
sed  desiderio  vindictae  ardentia  —  corda  fratrum  opportune 
et    importune    instabant,    benignum    ei     pastorem    cum    sa- 
pientia   titillantes.    Propter  quod  unum  de  duobus  se  factu- 
rum  de  fratre  Ubertino  ab  eorum  importunitate  se  liberare 
volens  eis  deliberasse  se  dieebat,  vel  enim  revertetur  ad  vos, 
inquit,  vel  alterius  religionis  statum  et  habitum  sumet.    Quod 
quum  innotuisset  fratri  Ubertino,  de  seeundo  consensit  spe- 
rans  se  Summum  Pontifieem  posse  immutare;  sed  quia  neu- 
trum  potuit  sine  diffieultate,  petitionem  eam  quantum  voluit  re- 
tardavit.  SummusveroPontifex  volens  de  duobus,  quae  faciem 
justitiae  videbantur  habere,  fratribus  satisfacere,  omnia,  quae 
ab  ipso  postulaverunt,  sub  suae  bullae  munimine  concessit. 
Quum    autem    tanquam    crucem    sibi    amarissimam  habitum 
monachalem  assumsisset  et  mansionem  in  quodam  Alleman- 
niae  monasterio  ex  auctoritate  papali,    ne    in  Provincia  aut 
Galliae  partibus  remaneret,    tantam    ostendunt  fratres  laeti- 
tiam  et  gaudium  cum  detractione  verborum    et   insultatione 
fatua  et  mundana,    quod  omnis  vir  discretus  eos  christiano 
sensu  et  spiritu  privatos  esse  ex  gestis  eorum  et  sermonibus 
cognoscebat.     Et  ecce  post  non  multos  dies  quum  vidissent, 
quod  Cardinales  et  aliae  excellentes  personae  fratrem  Uber- 
tinum   magis    honorarent  in  habitu  monastico,    quam  prius 
quum  esset  in  habitu  minorum,  et  cordialius  eum  diligerent 
et  libentius  audirent,  tanta  cor  eorum  moestitia  est  repletum, 
ut    se    insipienter    et  stulte  fecisse  publice   faterentur.     Sed 
nee    propter    hoc  destiterunt   persequi  eum.     Nam  foderunt 
ei  laqueum  et  operierunt  eum   et  inciderunt  in  eam  foveam 
quam  feeerunt. 


527 


XlilV. 

3tu5}ü5e   ms  hs  Petrus  3ol)antte0   b'(Dliue   |)o|liUc 

übet   bie    ^pokahjpfe.     (§aiib[c^rift   bei-  $?aitrentiana    in 

^loven^  berglid^eu  mit  einem  ^obe^'  ber  faiferlii^eu  33iSIio^ 

Ü)d  in  '^axx^.     ii.  3381.  A.) 

Ista  sunt,  quae  in  postilla  fr.  P.  Johannis  super  apo- 
calypsin  videntur  esse  haeretica  aut  erronea  vel  periculosa 
secundum  quae  sunt  ab  eo  'intellecta  et  declarata  et  prout 
etiam  sonant  verba  quae  in  sequentibus  per  certos  articulos 
recitantur. 

Primus  articulus  in  prologo  lecturae  dicit,  XIII  esse 
desideranda,  et  cum  pervenit  ad  septimum  desiderabile, 
dicit  sie:  Septimum  est,  qiiare  sextus  Status  semper  describi- 
tur  ut  notahlliter  'praeeminens  quinque  prlmis  et  slcut  finis 
prioruTKi  et  tamquam  initium  novi  saeculi,  evacuans  quoddam 
vetus  saeculum  sicut  status  Christi  evacuavit  vetus  testamen- 
tum  et  vetustatem  humani  gener is ;  unde  et  quasi  circulariter 
sie  jungitur  primo  tempori  Christi  ac  si  tota  ecclesia  sit 
una  sphaera,  ac  si  in  sexto  ejus  statu  secundo  incipiat  Sta- 
tus Christi  habens  sua  Septem  tempora  sicut  habet  totus 
decursus  ecclesiae,  sie  tamen  quod  septimus  status  sexti 
Sit  idem  cum  septimo  statu  totius  ecclesiae.  Hoc  videtur 
implicare  duos  errores  de  evangelio  intitulato  aeterno.  Quorum 
primus  de  prima  parte,  quae  dicitur  apparatus  in  evange- 
lium  aeternum,  dicit  sie:  Uli  qui  erunt  ultra  tempus  prae- 
dictum '),  erunt  in  statu  perfectorum,  (quia  ante  illud  tem- 
pus non  fuerunt  aliqui  perfecti,  nee  etiam  apostoli),  et  V. 
libro  II.  tractatus:  quod  aliquis  de  ordine  religionis  futurus 
est  Status ,  qui  praefertur  onuiibus  ordinibus  dignitate  et 
gloria,  in  quo  implebitur  prophetia  et  promissio  psalmi  di- 
centis:    y,funes    ceciderunt    mihi  in  praeclaris,   et  haereditas 


*)  (Sr  meint  bie  ^t\\  ber  9Ipof}e(. 


528 

mea  praeclara  est  mihi."  Secundus  in  eodem  tractatu  de 
Josepbo  et  pincerna  cni  somniiim  interpretatus  est,  diceiis 
sie:  praedicatores ,  qiii  erunt  in  ultimo  statu  mundi,  erunt 
majoris  auctoritatis  et  dignitatis,  quam  praedicatores  primi- 
tivae  ecclesiae. 

Primum  statum  ecclesiae  intelligit  pro  tempore  aposto- 
lorum  et  piimitivae  ecclesiae,  secundum  pro  tempore  mar- 
tyrum  succedentium,  tertium  heremitarum,  quartum  docto- 
rum,  quintum  clericorum  et  religiosorum  habentem  de- 
cimas  in  communi,  sextum  a  tempore  beati  Francisci  vi- 
ventium  sub  ejus  regula  secundum  sensum  suum  intellecta. 

Dicit  Olivi:  Qiiod  ille  sextus  Status  sit  finis  priorum; 
et  quod  modo  vivendi  illius  regulae  quomodocunque  intel- 
lectae  est  finis  modorum  vivendi  praecedentium.  Ecclesia 
non  fuit  inveterata  in  quinque  primis  statibus,  sed  solum  in 
sexto.  Putat,  quod  ecclesia  a  perfectione  evangelica,  quam 
babuit  tempore  Cbristi  et  apostolorum,  coepit  declinare  ten- 
dendo  ad  imperfectionem  usquequo  occidat  et  obscuretur; 
e  contrario  a  tempore  beati  Francisci  illustrata  in  paucis 
coepit  paulatim  redire  ad  veram  lucem,  et  sie  deficiente 
paulatim  carnali  ecclesia  spiritualis  proficiet  quasi  lux  splen- 
dens  usque  ad  perfectum  diem  converso  toto  mimda,  et 
postea  iterum  declinabit  ad  occasum,  cpiousque  veniat  Chri- 
stus ad  Judicium.  —  Putat  Olivi,  quod  status  Christi  de- 
fecerit  totaliter  in  ecclesia  nisi  in  illis,  in  quibus  est  abdi- 
catio  omnium  in  proprio  et  in  communi,  sicut  habet  regula 
beati  Francisci ,  et  quod  in  tota  ecclesia  extra  beatum  Fran- 
ciscum  non  erat  vita  Christi  nee  evangelica,  si  ibi  non  erat 
aliquis  Status  in  quo  haee  abjicerentur,  et  quod  sie  fuit  a 
tempore,  quo  ecclesia  coepit  habere  possessiones,  usque  ad 
tempora  b.  Francisci;  inde  est,  quod  tunc  status  Christi, 
qui  primo  fuit  tempore  apostolorum  et  primitivae  ecclesiae, 
et  desierat  toto  alio  tempore,  reincepit  tempore  b.  Francisci, 
qui  renovavit  vitam  Christi  et  perfectionem  evangelicam. 

2.  Sexta  autem,  quae  est  de  damnatione  meretricis  et 
besttae  liabentis  capita  Septem  et  de  novis  nvptils  agiii  et  suae 
sponsae  post  meretricis  damnationem  fiendis  directius  respicit 


529 

rejectionem  vetustatis  hahylonicae  et  renovationem  formae 
Christi  ac  septiformitatem  praefatae  rejectionis  et  renovatio- 
nis,  nam  in  occisione  primi  capitis  bestiae  fuit  prima  re- 
novatio  et  occisione  seciindi  secunda  et  sie  de  aliis.  Per 
meretricem  intelligit  ecclesiam ,  quae  prius  fuit  sponsa 
Christi  Vera,  postmodiim  autem  peccatis  adultera  est  a 
Christo  abjicienda  et  damnanda  aeternaliter  et  temporaliter 
destruenda  sicnt  synagoga.  Haec  ecclesia  debet  destrui  in 
hoc  saeculo,  exceptis  electis,  in  qnibus  fundabitur  ecclesia 
spiritnalis.  Est  intentio  sua,  quod  ecclesia  quae  nunc  est, 
vel  Romana,  quae  universalem  ecclesiam  regit,  quam  vocat 
meretricem  babylonicam  sedentem  super  bestiam ,  habet  pro- 
vinciam  mundi,  super  qua  residet,  quae  quidem  potestas 
et  gloria  sibi  paulatim  auferetur,  et  sicut  paulatim  destru- 
etur  carnalis,  sie  paulatim  aedificabitur  sua  spiritualis  ec- 
clesia, per  quam  dicit  renovari  vitam  christiformem  in  mem- 
bris  suis. 

3,    Cum  Babylon  meretrix  et  bestia  ^ortans  eam  erit  in 
suo  siimmOf    tunc    erit    nox    ejus    tenebrosissima^    de  qua  in 
psalmo  dictum  est:    posuisti  tenebras  etc.     Ipsae  sunt  et  he- 
stiae  sexta  die  formatae;   post    quas  formatus    est  homo  ad 
imaginem  Dei,   quia  post  has  cojivertetur  in  spiritualem  Israel 
cum  reliquiis  gentium  et  apparebit  christiformis  vita  et  imago 
Christi.     Ex  praedictis  autem  patet,    quare  sexta  et  septima 
visio  describunt  principaliter  solum  finalem  statum    ecclesiaej 
fit  enim  hoc  ad  plenius  designandum,    quod    in    sexto  et  se- 
ptimo  statu  est  solennis  finis  priorum  temporum  et  quoddam 
novum  et  solenne  saeculum.  —  Intelligit,  quod  meretrix  Ro- 
mana    est    ecclesia,    quae    nunc  est   in    flore    et  honore,  et 
quando    erit    in    majori  flore  temporali,    tunc   erit   in  pejori 
statu  quoad  Deum  et  tunc  plura  mala  faciet  favendo  malis, 
persequendo  bonos    et  tunc  excaecabitur    a  Dei  cognitione. 
Piitat,    quod    sicut    post    bestias    terrae   et    pisces    et   aves, 
in  quibus  omnibus  erat  vestigium  et  confusa  similitudo  tri- 
nitatis,    formatus    est    homo  ad  imaginem    et  similitudinem 
Dei,  ut  praeesset  istis  omnibus,  ita  post  quinque  Status  ec- 

5^oütnger,  @efcfe,  b,  «Selten,    ©ofumonte.  34 


530 

clesiae  futurus  est  sextus,  in  quo  perfecta  erit  iinitatio 
Christi,  et  quod  ille  omnibus  praeferatur  et  omnibus  domi- 
iietur.  Intendit,  quod  ecclesia  in  quinto  statu,  quem  vocat 
aliquid  habentium  in  proprio  vel  communi,  multum  cadet  a 
vita  Christi  et  perfectione  evangelica  in  vita  et  doctrina  et 
scientia,  quod  adeo  totaliter  abjicietur  et  renovabitur  de 
novo  fundata  ecclesia  spiritualis,  in  qua  renovabitur  Christi 
vita  et  imago  in  viventibus  secundum  regulam  b.  Francisci, 
quam  tenentes  erunt  illud  novum  saeculum  et  solenne,  alii 
vero  omnes  in  quinto  statu  permanentes  et  ecclesia  romana 
eorum  caput  et  visibilis  ecclesia  habens  redditus  et  posses- 
siones,  destruetur  sicut  synagoga  temporaliter  et  aeternaliter, 
spiritualiter  et  corporaliter. 

4.  Sextum  vero  memhrum  ipsarum  visionum  et  sexta 
visio  hiijus  lihri  declarani,  quod  in  sexto  tempore  ecclesiae 
est  revelanda  singidaris  i^erfectio  vitae  et  sapientiae  Christi 
et  quod  vetustas  prioris  temporis  est  sie  totaliter  repellenda, 
ut  videatur  quoddam  novum  saeculum  sive  nova  ecclesia  tunc 
formari  veteribus  jam  rejectis,  sicut  in  primo  Christi  ad- 
ventii  formata  est  nova  ecclesia,  veteri  synagoga  rejecta.  Et 
hinc  est,  quod  in  Ms  visionihus  j^^^^^sentatur  trinus  Christi 
adventus,  primus  scilicet  in  carnem  passihilem,  mundum  re- 
dimens  et  ecclesiam  fundans;  secundus  in  spiritum  evange- 
licae  vitae  reformans  et  perficiens  ecclesiam  primitvs  jam  fun- 
datam;  tertius  ad  Judicium  glorificans  electos  cunctaque  con- 
summans.  Licet  autem  secundus  adventus  sit  in  toto  decursu 
ecclesiae  et  etiam  in  glorificationem  sanctorum,  nihilominus  recte 
et  congrue  per  quandam  antonomasiam  appropriatur  tempori 
sexto,  Putat,  quod  cognitlo  singularis  perfectionis  vitae  et 
sapientiae  Christi  sie  fuit  beato  Francisco  de  novo  revelata, 
quod  non  erat  in  tota  ecclesia  Dei,  sed  erat  ablata  vel 
non  data. 

5.  Secunda  est,  quod  sicut  virtus  radicis  et  stipitis  re- 
divivat  in  ramo  et  fructu,  sie  et  infectio  *)  iitriusque,  et  ideo 
sicut  tota    virtus   priorum    temporiim    intendit    generationem 

'j  B.  insectio. 


531 

sextl  et  septimi  status,  sie  tota  ejus  malicia  eis  opposita 
cooperahitur  maliciae  Antichristi  et  reliquorum  exercentium 
electos   sexti  et  spptimi  status. 

6.  Notandum  igitur,  qnod  statum  ecclesiae  adamnatione 
Bahylonis  i.  e.  ecclesiae  carnälis  usque  ad  finem  saeculi 
oportet  habere  tantimi  temporis  spatium,  quod  totus  orbis  et 
totns  Israel  conuertatur  ad  Christum,  et  quod  illud  tempus 
ascendat  a  mane  per  gradns  congruos  usque  ad  meridiem, 
ac  deinde  per  gradus  congruos  descendat  ad  tantam  vespe- 
ram  et  noctem  iniquitatis^  quod  vix  inveniatur  fides  in  terra, 
et  quod  i^er  ahundantiam.  malitiae  Christus  quasi  compella- 
tur  ad  Judicium  venire;  ahsit  enim,  quod  tertius  principalis 
Status  saeculi  ajjpropriate  gerens  imaginem  Spiritus  sancti 
sit  momentaneus  aut  tanto  operi  ridiculose  et  improportiona- 
liter  ahhrevietur. 

7.  In  sexto  autem  die  seu  tempore  primo  creata  sunt 
animalia  irrationabilia  scilicet  jumenta  "reptilia  et  bestiae  et 
postea  creatus  est  homo  ad  imaginem  Dei  cum  midiere  ex 
ipso  formata,  bestiae  enim  et  reptilia  sunt  regna  paganorum 
et  sectae  pseudoprophetarumy  quae  sexto  ecclesiae  temp>ore 
contra  ipsam  atrocius  permittentur  saevire;  jumenta  vero 
sunt  simplices  ad  obedientiam  jjromti  et  ad  onera  activi ;  di- 
stingitetur  autem  in  praelatos  et  collegium  subditorum  quasi 
in  virum  et  uxorem^  qui  ordo  evangelicus  est  tamquam  homo 
rationalis  adj  imaginem  Dei  f actus,  et  ipse  subjiciet  bestias 
et  omnem  terram,  et  praeerit  piscibus  et  avibus  i.  e.  omnibus 
ordinibus  quinto  tempore  formatis.  Hie  dicit,  ordinem 
novum  sexti  temporis  habere  praelationem  super  omnem  et 
super  regna  etiam  paganorum. 

In  quinto  libro  evangelii  aeterni  in  tractatu  de  Septem 
diebus  sie  invenitur:  Sicut  in  primo  statu  fuit  commissum 
regnum  seu  regimen  totius  ecclesiae  a  Deo  Patre  aliquibus 
de  ordine  conjugatorum.  in  quibus  autorizatus  fuit  ille  ordo, 
in  secundo  vero  statu  commissum  fuit  a  Filio  alicui  de 
ordine  clericorum,  in  quo  ab  ipso  glorificatus  est  ordo  ille, 
sie  et  in  tertio  statu  mundi  committetur  alicui  vel  aliquibus 

34* 


532 

de  ordine  monachorum  a  spiritu  sancto,  in  quo  vel  in  qiü- 
bus  ab  ipso  glorificabitur  ille  ordo.  ^) 

8.  Stent  in  sexta  aetate  rejecto  carnali  judaismo  et  ve- 
tnstate  i^rioris  saecnli  venu  novus  Jiomo  Christus  cum  nova 
lege;,  vita  et  crtice,  sie  in  sexto  statu  rejecta  ecelesia  carnali 
et  vetnstate  i^^^ioris  saeeuli  renovahitur  Christi  et  vita  et  erux, 
propter  quod  in  primo  ejus  initio  Franciseus  apparuit, 
Christi  plagis  characterizatus  et  Christo  totus  concrueifixus 
et  configuratus. 

Quod  dixit  O. :  renovabitur  Christi  lex,  est  error  qui 
ponitur  in  evangelio  aeterno :  quod  novum  testamentum 
evacuandum  est,  sicut  vetus  evacuatum  est,  et  quod  evan- 
gelium  Christi  aliud  evangelium  subdet  (et  quod  pro  sa- 
cerdotio  Christi  aliud  sacerdotium  succedet,  quia  necesse 
est  translato  sacerdotio  ut  et  legis  translatio  fiat).  Item  in 
eodem  libro  damnato:  „quod  adveniente  evangelio  spiritus 
sancti,  quod  ibi  dicitur  evangelium  aeternum,  evacuabitur 
evangelium  Christi."  Item  ad  hoc  sequitur  alius  error 
ejusdem  libri:  „quod  evangelium  Christi  non  estevangelium 
regni,  nee  est  aedificator  ecclesiae  (i.  e.  immediate  intro- 
ducens  in  regnum)." 

9.  Sexto  vero  eertamini,  quod  percussa  Bahylone  a 
Medis  est  duplex:  primum  sub  Judith^  aliud  sub  Esther, 
correspondet  confllctus  duplex  post  damnationem  meretrieis 
et  carnalis  ecclesiae  fiendam  a  decem  cornibus  bestiae ,  quo- 
rum  primus  erit  ab  ipsa  bestia  asceadente  de  abysso,  et  sexto 
capite  ejus,  secundus  vero  a  bestia  ascendente  de  terra  i.  e. 
a  caterva  pseiidoprophetarum  et  a  pseudopropheta  capite 
ipsorum. 

10.  Sexta  antem  eeclesia  dicitur  habere  ostinm  scriptu- 
rarmn  ac  praedicationis  et  cordiiim  convertendorum  apertum, 
et  quod  Judaei  debent  ad  eam  magna  humilitate  adduci, 
et  quod  est  servanda,  ne  cadat  in  tentationem  toti  orbi 
venturam,  quia  Dei  oonsilia  et  mandata  longanimiter  et  pa- 


')  9^ac^  bem  Evang.  aeternum  trar    Petrus    de    ordine  clerieorum, 
nad)  0.  aOer  de  ordine  evangelico  tempore  suo  licet  minus  perfecto. 


533 

tienter  servavit,  quae  utique  competimt  statui  sexto,  unde  et 
congrue  vocatur  Philadelphia  vel  salvans  haereditatem,  quia 
in  regula  evangelica  quasi  in  archa  Noe  salvabitur  semen 
fidei  et  electorum  a  diluvio  Antichristi  tarn  raystici  quam 
aperti.  ^) 

11.  Consimiles^)  fere  rafiones  invenies  de  ultimo  casu 
novissimi  cursus  quinti  tem])oris  ecclesiastici,  vel  transla- 
tionis  primatus  Bahylonis  in  novam  Jerusalem  et  iterum 
casus  et  translationis  ultimae  et  reprobae  partis  septimi 
Status  in  coelestem  Jerusalem. 

12.  Signißcatur  etiam  per  Jioc proprium  donum  et  singula- 
ris  proprietas  tertii  status  mundi  sub  sexto  statu  ecclesiae 
inchoandi  et  spiritid  sancto  per  quandam  antonomasiam  ap- 
propriati,  Sicut  enim  in  primo  statu  saeculi  ante  Christum 
Studium  fuit  patrihus  enarrare  magna  opera  Domini  inchoata 
ah  origine  mundi,  in  secundo  vero  statu  a  Christo  usque  ad 
tertium  statum  cura  fuit  filiis  quaerere  sapientiam  mysticarum 
rerum  et  mysteria  occulta  a  generationihus  saeculorum,  sie 
in  tertio  nil  restat,  nisi  ut  psallamus  et  juhilemus  Deo  lau- 
dantes  ejus  opera  magna  et  ejus  multiformem  sapientiam  et 
honitatem  in  suis  opeidhus  et  scripturarum  sermonihus  clare 
manifestatam.  Sicut  enim  in  primo  tempore  exhihuit  se  Deus 
Pater  ut  terrihilem  et  metuendum,  imde  tunc  claruit  ejus  ti- 
mor,  sie  in  secundo  exhihuit  se  Deus  filius  ut  magistrum  et 
revelatorem  et  ut  verhum  expressum  sapientiae  sui  Patris; 
ergo  in  tertio  tempore  Spiritus  sanctus  exhihehit  se  ut  flam- 
mam  et  fornacem  divini  amoris  et  cellarium  spiritualis 
ehrietatis  et  itt  apothecam  divinorum  aromatum  et  spiritua- 
lium  unctionum  et  unguentorum  et  ut  tripudium  spiritualium 
juhilationum  et  jucunditatum,  per  quem  non  solum  simplici 
intelligentia,    sed  etiam   gustativa    et  palpativa    experientia 


')  2)arau9  fotgt,  ba§  ostium  scripturarum  non  fuit  apertum  V 
tempore.  —  Unter  ber  regula  evangelica  t>evftef;t  er  bie  regula  b.  Fran- 
cisci  in  bem  @inne  ber  €plritua(en. 

')  §ier  ift  bie  römifc^e  ^irc^e  S3afcel,  quod  in  ea  sit  confusio  et  non 
pacis  visio,  sed  in  alia  ecclesia.  2)ie  Äird)e  be§  neuen  Serufalem  fuib 
bie  professores  ber  regula  beati  Francisci. 


534 

videhitur  omnis  veritas  sapientiae  verhi  Dei  incarnati  et  po- 
tentia  Dei  Patris.  Christus  enim  promisit,  quod  cum  vene- 
rit  nie  Spiritus  veritatis,  docebit  vos  omnein  veritatem  et  ille 
me  clarißcabit  etc.  Sicnt  etiam  in  primo  tempore  f'uit  per 
quandam  appropriationem  et  antonomasiam  labor  corpora- 
lium  operum,  qui  magis  competit  laicis,  in  secundo  vero 
lectio  et  eruditio  scripturariim,  qnae  magis  competit  clericis, 
sie  in  tertio  debet  praeabiindare  casta  et  suavis  contem- 
platio,  quae  plus  competit  monachis  sive  religiosis,  unde 
congrue  nomen  hujus  sextae  ecclesiae  seu  Pliiladelphiae  non 
solum  interpretatm^  salvans  haereditatem,  prout  tactum  est 
supra,  sed  et  amor  fratris,  sicut  dicit  Kicliardus,  nam  in 
sexto  statu,  qui  est  tertius  generalis  status  populi  Dei,  an- 
tonomastice  complebitur  id  quod  in  tertia  parte  Cant. 
Cant.  dicit  sponsa  ad  sponsum :  quis  mihi  det  te  fratrem  meum 
—  domum  matris  meae  sive  synagogae  tunc  temporis  con- 
vertendae.  Notandum  etiam,  quod  quia  tunc  amplius  va- 
cabitur  excessibus  et  gustibus  contemplationis  quam  fortibus 
activae  operibus,  ideo  non  dabitur  ei  tantum  robur  virtutis 
ad  fortia  opera  sicut  datum  est  primis  statibus  et  specialiter 
quatuor  primis,  quod  fiel  non  solum  propter  causam  prae- 
dictam,  sed  etiam  ut  unusquisque  Status  habeat  unde  alteri 
humilietur  et  debeat  humiliari  propter  quae  habent  se  sicut 
excedentia  et  excessa.  Quod  etiam  tunc  temporis  est  filius 
perditionis  venturus  cum  omni  virtute  miraculorum  et  cum 
signis  et  prodigiis  mendacibus,  prout  IL  Tbessal.  3:  tunc 
pseudochristi  et  pseudoprophetae  dabunt  signa  magna  et  pro- 
digia,  prout  dicitur  Matth.  24.  Idcirco  sanctis  sexj:i  Sta- 
tus dabitur  modica  virtus  ad  siarna  et  miracula  facienda 
exceptis  signis  Heliae  et  Henoch,  de  quibus  infra  XI*^ 
scribitur,  propter  quam  utramque  causam  dicitur  hie  mystice 
de  sexto  statu^  quod  modicam  habet  virtutem  et  quod  loco 
hujus  appropriatum  est  sibi  officium  contemplationis  et 
praedicationis ;  qua  enim  ratione  permittitur  Antichristus 
tunc  temporis  facere  signa  ad  mundum  decipiendum,  et  qua 
ratione  mundus  tunc  permittetur  decipi  et  veritas  prosterni 
et  electi  fortissimis  tentamentis  probari,  eadem  ratione  opor- 


535 

tebit  tnnc  subtrahi  gratiam  iriiraculorum  electis  saltem  in 
copia  magna.  Est  etiam  hnjiis  alia  ratio,  quod  sicut  primo 
tempore  conversus  est  mundus  ad  Christum  per  stupendas 
et  innunierahiles  virtutes  miraculorum,  sie  decet  quod  in 
finali  tempore  convertatur  itei'um  orhis  per  praeclara  et  su- 
peradmiranda  et  superahundantia  himina  sajpientiae  Dei  et 
scrip)turarnm  suar^im,  et  maxime,  quia  optortet  statum  illius 
temporis  elevari  et  intrare  ad  ipsa  lumina  suscipienda  et  con- 
femj)landa,  cooperabiturque  ad  hoc  tota  praecedens  illumi- 
natio  priorum  statuum  et  imiversalis  fama  Christi  et  sitae 
fidei  et  sitae  ecclesiae  per  totum  orbem  diffusa,  a  tempore 
primae  conversionis  mitndi  continue  itsqtte  ad  tempora  illa. 
Kursus  quia  in  contemplativis  plus  refulget  dilectio  Christi 
ad  eos,  in  activis  vero  plus  refulget  dilectio  eorum  ad 
Christum,  unde  Johannes,  in  quo  praerogativa  contempla- 
tionis  est  designata,  potius  dicitur  praedilectus  a  Christo, 
quam  praediligens  Christum,  prout  patet  Joh.  ultimo,  et  prout 
Augustinus  super  eodem  loco  exponit,  idcirco  angelus  hujus 
sextae  ecclesiae  potius  laudatur  a  Christo  esse  dilectus,  cum 
dicitur  infra:  quia  ego  dilexi  te.  Quartus  vero  status,  in  quo 
fuit  robur  operum  active  ad  contemplationem  disponentium, 
potius  laudatur  de  caritate  ad  Christum,  et  primus  insinua- 
tur  a  pno  (principio)  caritatem  habuisse  ardentem  ad  Christum. 
In  eo  etiam,  quod  secundus  et  tertius  laudantur  de 
forti  et  fervida  fide,  tangitur  laus  caritatis  eorum  ad  Chri- 
stum, quia  constat,  eos  laudari  de  fide  per  caritatem  in- 
formata  et  quae  per  dilectionem  secundum  apostolum 
operatur.  Hinc  etiam  est  quod  Christus  plus  commendat 
promissiones  suorum  donorum  factas  angelo  sextae  quam 
merita  ipsius  sextae,  consurgitque  ex  hoc  quoddam  mirabile 
et  valde  notabile,  videlicet,  quod  status  sextus  quanto  major 
erit  praecedentibits  in  susceptione  gratiarum  et  familiariitm 
signorum  amoris  Christi  ad  eum,  tanto  habebit  unde  plus 
Christo  et  statibus  praecedentibus  humilietur,  quia  potius 
praefertur  eis  in  pati  seit  recipere  quam  in  agere  vel  dare^ 
et  potius  in  felicitate  habente  speciem  praemii  quam  in  la- 
borioso  opere  habente  rationem  meriti. 


536 

(O.  affirmat.  qnod  tota  ecclesia  magna,  quam  vocat 
carnalem,  deficiet,  sicut  synagoga  defecit,  paucis  inde  ele- 
ctis  ednctis,  ex  quibiis  aedificabitur  spiritaalis,  —  iterum 
qiiod  post  mortem  Antichrist!  mimdas  iterum  convertetur 
ad  Christum  et  iterum  quasi  totus  avertetur,  —  iterum 
quod  ante  adventum  Antichristi  in  destructione  carnalis  ec- 
clesiae  et  in  perfectione  spiritualis  erit  illa  suavis  contem- 
platio  sicut  erat  in  primitiva  ecclesia,  cum  illa  aedificaretur 
ex  ruina  synagogae.) 

13.  Nota,  quomodo  hoc  praeclare  comjjetit  sexto  statui, 
cnjvs  'projprie  est  proßteri  et  servare  evangelicam  legem  seu 
regidam  non  soliim  praeceptorum  sed  etiam  consiliorinn  Christi^ 
et  cujus  est  Christi  nomen  constanter  et  perseverantcr  con- 
fiteri  contra  persecutiones  gravissimas  duplicis  Antichristi 
sc.  mystici  et  proprii,  et  cujus  est  perfectissime  convertere 
totum  Israelem. 

Olivi  dicit,  quod  omnes  non  professores  et  observato- 
res  regulae  Francisci  consentient  Antichristo,  illi  autem 
soli  constanter  resistent;  itei'uni  quod  conversio  totius  Israe- 
lis fiet  per  solos  viros  evangelicos  et  spirituales  (suae  opi- 
nionis  sectatores). 

14.  Ütroque  modo  ^)  convenlt  perfectius  sexto  statid  et 
etiam  alio  tertio  modo,  quia  ipse  servahlt  verbum  seu  re- 
gidam evangelicae  egestatis  et  hinnilitatis  et  patientiae  cum 
nidlo  pro  qiiacunque  re  temporali  litiganti,  imo  siios  perse- 
cutores  et  inimicos  cum  summa  pace  et  patientia  perfectis- 
sime diligenti. 

15.  Loquitur  etiam  sie  ob  mysterium  electorum  sexti 
Status,  qui  servandi  sunt  ab  hora  tentationis  Antichristi,  non 
quidem  ut  illam  non  sentiant  vel  non  patiantur,  sed  ut  per 
illam  aut  in  illa  non  corruant  a  fide  et  a  caritate  et  a  ce- 
terarum  virtutum  perfectione,  imo  potius  divino  munere  ex 
illa  proficiant;  quia  vero  pauci  electi  tunc  servabuntur,  sicut 
solus  Noe  cum  paucis  servatus  est  in  arca ,    ideo    congrue 


')  nämltd^  susceptione  gratiarum    et  familiariiim  signonim  amoris 
Christi. 


537 

significatur  per  angeliim  Philadelphiae,  quae  interpretatur 
servans  haereditatem,  qnia  in  illis  electis  salvabitur  tunc 
haereditas  et  semen  fidei  in  Universum  orbem  iterum  semi- 
nandae. 

16.  Item  s'icut  soll  prinio  (angelo  Ephesi)  comminatus 
est  translationem  eccleslae  siiae  de  loco  suo,  sie  soll  sexto 
significat,  quod  si  non  perseveraverit,  ejus  corona  ad  alium 
transferetur,  cujus  mi/stica  ratio  est,  qiiia  siciit  primus  Sta- 
tus hahuit  primatum  respectu  totius  seoundi  generalis  statns 
mundi,  qui  ab  apostolo  vocatur:  tempus  seu  ingressus  pleni- 
tudinis  gentium,  sie  sextus  habehit  primatum  respectu  totius 
tertii  generalis  status  mundi  duraturi  usque  ad  finem  saeculi ; 
ne  ergo  de  suo  primatu  superbiant  aut  insolescant  quasi  non 
possint  ipsum  perdere,  aut  quasi  alius  non  possit  suhstitui 
eis  et  fieri  aeque  dignus,  insinuatur  eis  praedicta  translatio. 

(Olivi  ponit  duos  priraatus,  unum  a  principio  nascen- 
tis  ecclesiae  usque  ad  sextura  statum  exclusive,  secundum 
a  sexto  statu  usque  ad  finem  mundi,  intendens  quod  sicut 
Dens  in  temporalibus  ordinavit  diversas  Monarchias  sibi 
invicem  succedentes,  transferendo  regnum  de  gente  in  gen- 
tem  propter  injustitias,  sie  primatus  datus  ecclesiae  Romanae 
propter  ejus  scelera  debet  sibi  auferri  et  transferri  ad  eccle- 
siam  spiritualem  et  illa  de  novo  debet  accipere  primatum 
et  regnare  usque  ad  finem  mundi.) 

17.  Secunda  ratio  est,  quia  uterque  illorum  substitutus 
est  alteri,  nam  gloria,  quae  fuerat  synagogae  parata  et  pon- 
tificibus  suis  si  in  Christum  credidissent,  translata  fuit  ad 
primitivam  ecclesiam  et  ad  pastores  ejus,  sie  etiam  gloria 
parata  finali  ecclesiae  quinti  status,  transferetur  propter 
ejus  adulteria  ad  electos  sexti  status,  unde  in  hoc  libro  vo- 
catur Babylon  meretrix  circa  initium  sexti  status  damnanda. 
(Olivi  assignat  finem  ecclesiae  ante  finem  mundi  et  ante 
adventum  Antichristi  et  secundum  adventum  Christi,  dicit 
enim  finalem  ecclesiam  quinti  status  ecclesiam,  quae  habuit 
primum  statum  apostolorura,  secundum  martyrum,  tertium 
eremytarum,  quartum  doqtorum,  quintum  modernorum). 

18.  In  sexta  vero  Babylon  adultera  et  a    suo   viro  sive 


b'6S 

Christo  ahallenafa,  subvertitiir  per  maxlmum  terrae  mo- 
tum  et  per  iram  agni,  prout  sexta  apertio  narrat,  et  post 
hoc  signantur  signo  et  charactere  Dei  novi  milites  Christi, 
hanc  autera  ad  plenum  Christus  aperiet  et  dissolvet,  qiiando 
in  sexta  apertione  omnis  Israel  convertetur  ad  ipsnm  et 
totns  orbis  cum  ipso;  ipsi  tarnen,  qni  prae  ceteris  signo 
crucilico  et  seraphico  signabuntur,  prout  sexta  apertio 
narrat. 

19.  Refereado  vero  praedicta  ad  finem  quinti  Status  de- 
signatnr,  quod  tinic  tot  et  tarda  scelera  vi  carnali  ecclesia 
inundahiint  et  jam  diu  inundare  coeperunt,  quod  tarn  sancti 
praeteriti,  quam  praesentes  ex  tanta  malorum  inundaiitia 
fere  usque  ad  desperationem  contristati  cum  grandi  clamore 
expetunt  et  adliuc  et  amplius  expetent  Judicium  fieri  pro 
ipsis  et  contra  reprohos. 

Designatur  etiam,  quod  tunc  a  multis  erit  putandum 
finem  mundi  adesse  propter  tantam  inundanciam  malorum 
et  tantam  paucitatem  bonorum. 

Designatur  etiam ,  sanctos  illius  temporis  admirari, 
quare  quintum  tempus  tantum  durat  et  quare  in  tanta  pace 
et  affluentia  temporali  facientes  carnales  amplius  insanire, 
et  quare  Dens  tanto  tempore  difiert  vindicare  tot  et  tanta 
mala. 

Designatur  etiam  quod  magnalia  tertii  Status  generalis 
totius  orbis  nullis  aut  paucis  sunt  aperta  usque  ad  apertio- 
nem  sexti  sigilli,  seu  usque  ad  finem  quinti  status,  et  ideo 
sanctis,  qui  tamquam  mundo  mortui  stant  ad  altare  Dei, 
revelabitur  et  jam  in  parte  revelatum  est,  quod  quiete  ex- 
spectent  gloriosa  martyria  sub  apertione  sexti  signaculi  re- 
novanda  et  gloriosum  numerum  in  sexto  et  septimo  statu 
complendum.  (Olivi  putat,  quod  s.  Franciscus  et  alii  sancti 
aemulatores  et  sectatores  evangelicae  paupertatis  orant  pro 
illiö,  qui  dicuntur  spirituales  et  petunt  vindictam  de  eccle- 
sia Romana  et  omnibus  eos  persequentibus  quos  vocant  car- 
nales et  ecclesiam  carnalem,  et  quod  sancti  evangelicae 
paupertatis  sectatores  afflicti  ab  ecclesia  Komana  et  univer- 
sali  orant  contra  eam  ut  finiatur  et  spiritualis    ecclesia  per 


539 

eos  fimdetur,  qiiia  reputant  omnem  aliam  cariialem,  qui 
error  est  in  praedicto  evangelio  sacrilego,  quod  spiritiialis 
intelllgentia  novi  testamenti  non  est  commissa  Papae  Ro- 
mano, sed  tantum  literalis,  et  per  hoc  datur  intelligi,  quod 
ecclesia  romana  non  potest  judicare  de  spirituali  intelligentia 
Novi  Testamenti,  et  si  judicat,  temerarium  est  Judicium  ejus, 
et  non  est  aquiescendum  ejus  judicio,  quia  Romana  eccle- 
sia animalis  est  et  non  spiritualis.  Olivi  porro  putat,  quod 
sancti  mirantur  et  dolent  de  hoc,  quod  tantum  durat  Sta- 
tus ecclesiae  habentis  aliquid  in  communi,  et  desiderant, 
quod  veniat  Status  sextus,  quando  ecclesia  sicut  sphaera 
redibit  ad  primum  statum  nihil  habendi  in  proprio  nee 
communi.  ^) 

20.  Ad  evidentiam  hujus  sextae  apertionis  est  ad  me- 
moriam  reducendum,  quod  supra  in  principio  est  in  XIII. 
notabilibus  praenotatum  et  specialiter  illa,  in  quibus  est 
monstratum,  quod  vita  Christi  erat  in  sexto  et  septimo 
statu  ecclesiae  singulariter  clarificanda  et  in  finali  consnm- 
matione  ecclesiae  et  in  omnis  Israel  et  totius  orbis  conver- 
sione  magnificanda.  Ex  quo  icjltur  per-  Romanae  ecclesiae 
authenticam  testificationem  et  confirmationem  constat,  regulam 
minorum  per  h.  Franciscum  editam  esse  vere  et  pjroprie  il- 
lam  evangelicam,  quam  Clii'istus  in  se  ipso  servavit,  et  apo- 
stolis  imposnit  et  in  evangeliis  suis  conscrihi  fecit,  et  nihil' 
ominus  constet  hoc  per  irrefragahilia  lihrorum  evangelicorum 


")  Unter  magnalia  tevftcbt  er  nid)t  nur  bie  beibeii  atfgeinein  (^egtaiiB=- 
ten,  bie  2Infuuft  c*3  Slntic^rift  jur  !£äiifd^ung  ber  Sßelt,  uiib  bie  Slufiiuft 
beS  §enoc^  unb  ßliag  gur  ißefel;rung  ber  ©l^aagoge,  fonbern  aiic^  bie  3^^^ 
[förmig  ber  tirrf;e  unb  bie  @rric!^tnng  einer  nenen  bnrc^  bie  ^piritnalen, 
bie  au§  ber  je^igen  Äird^e,  von  efiematö  3örae(  awi  :öabi)fcn,  ober  bie 
?Ipofte(  a\ii  ber  (Synagoge  au§ger)en  tt»erben,  bann  bie  nene,  abermalige 
53efebrung  ber  Seit  burd;  bie  @^nritualen,  benen  bie  "i|3  [orten  ber  @d;rift 
unb  ber  ^rebigt  anfget^an  fein  n.^erbcn  im  ganzen  jed;ften  unb  fiefcenten 
3eitalter,  unb  barauf  tüirb  3 um  4.  a)?agnate  ein  ucd;maliger  2lb[att  ber 
Sett  folgen.  Unter  ben  gloriosis  martyriis  t>erftcl;t  er  bie  Einrichtung 
einiger  feiner  «Soctengenoffen,  bon  benen  ber  Antichristus  mysticus,  ber 
^abft,  mehrere  ber  ivclttid)en  ©eföatt  ^um  i>er6rcnnen  iiberfiefert  batte. 


540 

et  ceterarum  sacrarum  scripturarum  et  per  sanctos  expoai- 
tores  earum,  prout  alihi  est  superabunde  demonstratum,  con- 
stat  etiam  per  induhitahlle  testimonium  s.  Francisci  ineffa- 
hili  sanctitate  et  innumeris  Dei  miraculis  confirmatum  et 
praecipue  gloriosissimis  stigmatihus  sihi  a  Christo  impressis 
patet,  ipsum  vere  isse  angelum  apertionis  sextl  signacuU 
habentem  signum  Dei  vivi,  signiim  sc.  plagarum  Christi 
crucifixi  et  etiam  siofnum  totalis  transformationis  et  confi- 
gurationis  ipsius  ad  Christum  et  in  Christum,  et  hoc  ipsum 
per  claram  et  fide  dignam  revehxtionem  est  habitum,  prout 
a  fratre  Bonaventura,  solemnissimo  theolos^iae  masjistro  ac 
nostri  ordinis  quondam  generali  Ministro  fuit  Parisiis  in 
fratrum  minorum  capitulo  me  andiente  solemniter  prae- 
dicatum.  ^) 

21,  Hoc  igitvr  commemorato  est  adhuc  notandum,  a 
quo  tempore  deheat  sumi  initium  hujus  sextae  apertionis; 
videtur  enim  quibusdam,  quod  ab  initio  ordinis  et  regula 
s.  Patris  praefati,  aliis  vero,  quod  a  solemni  revelatione  tertii 
Status  generalis  continentis  sextum  et  septimum  statiim  eccle- 
siae  facta  ahbati  Joachim  et  forte  quibusdam  aliis  sibi  con- 
temporaneis,  aliis  vero^  quod  ab  exterminatione  Bahylonis, 
i.  e.  ecclesiae  carnalis  per  X  cornua  hestiae,  i.  e.  per  X  reges 
fienda,  aliis  vero,  quod  a  suscitatione  Spiritus  seu  quorundam 
ad  spiritum  Christi  et  Francisci  tempore  quo  ejus  regula 
est  a  pluribus  nequifer  et  sophistice  impugnanda  et  condem- 
nanda  ab  ecclesia  carnalium  et  superborum,  sicut  Christus 
condemnatus  fuit  a  synagoga  reproba  Judaeorum ;  hoc  enim 
debet   praeire    temporale    exterminium    Babylonis    ecclesiae, 


')  S)iefe  i^erl^errtidjir.Tg  beS  ?eBcn§  (Sf^rifti  [oll  nad^  Olibt  biirdö  btc 
bottfommene  S3eotarf)tuiig  ber  5tvmiitb§rcge(  gefdiekn,  fowie  biirri)  bie  33e» 
fc{)ruitg  3^v«ief3  imb  aller  35oIfer,  bie  er|l  narf;  bem  atfgeinetiten  burrf)  beitSditi* 
cörift  t>eruv|'ad;teit  3lbfall  ftattfinben  n?irb.  ^infid^tlld^  ber  Giffarung  bc8 
53ünateiuiira  potest  negari,  et  quod  dixerit  et  quod  verum  dixerit,  vel 
dixit,  beatum  Franciscum  esse  illum  angelum,  metaphorice  et  secundum 
quid,  non  autem  ad  litteram  et  simpliciter,  beim  jener  (Sngel  ifi  S^ri* 
ftu«  felbft.    (Slnmerfung  ber  ^^artfcr  denforeii.) 


541 

sicut  Christi  et  suorum  condemnatio  a  Judaeis  praeivit  tempo- 
rale exterminiurn  synagogae. 

22.  Sciendum  aiitem,  quatuorpraedictas  sententias,  sane 

assumptas,  non  esse  sibi  contrarias,    sed    concordes.     Sicut 

enim  Lucas  inchoat  Christi  evangelium  a  sacerdotio  Zacha- 

riae,  cui  facta  est  revelatio    proplietica    de    Christo    statim 

venturo  et  de  Johanne    ejus  immediato    praecursore,    Mat- 

thaeus    autem    ab    humana    Christi    generatione,  Marcus    a 

Christi  et  Johannis  praedicatione,    Johannes    vero    a  Verbi 

aeternitate  et    aeterna  generatione,    sie    haec    sexta    apertio 

sumsit  quoddam  prophetiale  initium    a   revelatione  Abbatis 

Joachim  et  consimiliura,  a  renovatione   vero    regulae  evan- 

gelicae  per  servum  ejus  Franciscum  sumsit  suae  generatio- 

nis  initium,  a  praedicatione  vero  spiritualium  suscitandorum 

et  a  nova  Babylone  reprobandorum    sumet  initium   reflori- 

tionis    seu    repullulationis,    a    destructione    vero   Babylonis 

sumet  initium  suae    clarae    distinctionis    a    quinto    statu    et 

suae  distinctae  clarificationis ;  juxta  quod  et  dicimus  legalia, 

quantum  ad  obligationem  necessariam,  fuisse  mortificata  in 

Christi  passione  et  resurrectione  et  tandem   sepulta  et  effe- 

cta  mortifera  in  evangelii  plena  promulgatione  et  in  templi 

.  legalis    per    Titum    et  Vespasianum    destructione.     Similia 

etiam  reperies  in  prophetis,  nam  initium  septaaglnta  anno- 

rum    captivitatis    babylonicae    et     desolationis    templi    per 

Chaldaeos  factae  sumitur    uno    modo    a  XIII^    anno    regni 

Josue,  alio  vero  modo  sumitur  ab  ipsa  destructione  templi 

et  terminatur  secundo  anno  Darii,  filii  Hystaspis^  sicut  patet 

Zachariae  I. 

23.  Veruntamen  ea,  quae  hie  tanguntur  de  apertione 
sexti  sigilli,  non  sunt  plene  complenda  ante  temporale  ex- 
terminium  Babylonis  et  pro  tanto  literalius  et  principalius 
respiciunt  quartum  initium  sextae  apertionis. ')  Sicut  autem 
initium  septuaginta  septimanarum  Danielis  literalius  coepit 
a  reaedificatione  Jerusalem    facta    sub    Esdra    et   Nehemia, 


')  Sfiote  beg  5[ötbcrfegcr§:    quod    dicit    esse   exterminium  Babylonis 
i.  e.  ecclesiae  carnalis. 


542 

quam  ab  illa,  quae  coepit  sub  Zorobabel,  et  concessa  fuit 
a  Cyro,  sie  illa,  quae  ponuntur  hie,  possunt  coaretative  et 
semiplene  referri  ad  modos  priores,  saltem  ad  seeundum  et 
tertium. 

24.  Ad  seeundum  quidem,  nam  per  Franeiscum  ab 
initio  hujus  ordinis  usque  nunc  faeta  est  magna  eonfigu- 
ratio  ad  spiritualem  militiam  evangelicae  regulae,  et  praeter 
hoc  multae  turbae  populorum  sunt  post  illos  et  ad  exem- 
plum  illorum  adduetae  ad  poenitentiam  et  gratiam  Christi, 
nee  defuit  in  quibusdam  terrae  motus  compunetionis  et 
mutationis  malae  vitae  in  bonam,  et  in  pluribus  aliis  terrae 
motus  iraeundae  commotionis  contra  viros  evangelieos  et 
eorum  professionem,  ita  quod  multi,  qui  magisteriis  et  prae- 
latione  videbantur  quasi  sol,  sie  facti  sunt  nigri,  ut  usque 
hodie  sentiant  et  doceant,  statum  evangelieum  mendicitatis 
non  esse  statum  perfectionis,  vel  esse  statum  minimae  per- 
feetionis,  et  quod  habere  aliquid  in  communi  est  perfeetius 
et  magis  evangelieum  quam  non  habere.  Sicut  enim  Davide 
inuncto  et  spiritu  Domini  in  enm  directo  Spiritus  Domini 
recessit  a  Soul  plus  quam  ante  et  exagitahat  eum  spii^itus 
nequam,  sie  ex  quo  in  pauperes  evangelieos  fuit  manifeste 
Spiritus  Domini  directus,  eos  ad  officium  praedicationis  au- 
ctoritate  apostolica  destinans  et  inungens,  coeperunt  midti 
contra  eos  diaholico  spiritu.  agltari  et  in  simonias  et  luxu- 
rias  et  avaritias  et  fast us  et  pompas  enormiter  praecipitari ; 
unde  sol  fidei  et  ecclesiastici  regiminis  f actus  est  niger  et 
quasi  Saccus  de  j^His  porcorum  et  ferarum  contextus.  Ex 
hoc  etiam  luna,  i.  e.  plebs  illis  subdita  faeta  est  sieut  san- 
guis,  i.  e.  sanguine  luxuriae  et  homieidiorum  turpiter  foe- 
data.  Plures  etiam  religiosi,  qui  prius  erant  quasi  stellae 
in  coelo,  corruerunt  in  terram,  i.  e.  in  terrenas  eupiditates 
et  in  vitam  aperte  liiteam  et  terrestrem.  Ex  his  autem 
coelum,  i.  e.  eoelestis  puritas  et  sublimitas  ecclesiastici  Sta- 
tus recessit  quasi  liber  involiitus  i.  e.  in  paueis  bonis  ab- 
seonditus  et  in  reliquis  per  plicas  iniquitatum  multipliees 
confusus.  Kursus  viris  evangelicis  in  sui  adventus  prineipio 
zelantibus  et  praedicantibus  fervide    contra  ista,    evidentius 


54H 

inclaruerunt  omnibus  mala  praedicta  ipsisque  alte  comme- 
morantibus  et  praeconizantibus  iram  et  adventum  judicis  in 
janua  esse,  multi  reges  et  principes  et  divites  et  pauperes 
fuerunt  vehementer  perterriti,  propter  qnod  absconderunt 
se  in  spelnncis  et  petris  montium  i.  e.  in  secreta  et  firma 
conversatione  sublimium  sanctorum,  recurrendo  scilicet  liii- 
militer  ad  eorum  refugiiim,  dixeruntque  raontibus  et  petris 
i.  e.  sectis  siiblimibiis  et  firmis  in  fide:  cadite  super  nos, 
i.  e.  per  piam  affectionem  et  condescensionem,  et  abscon- 
dite  nos  sc.  per  vestram  intercessionem,  a  facie,  i.  e.  ab 
animadversione  sedentis  super  thronum,  i.  e.  deitatis  re- 
gnantis,  et  ab  ira  agni,  i.  e.  Christi  hominis,  et  quis  poterit 
Stare  sc.  coram  sie  terribili  et  irata  facie  tanti  judicis? 
qu.  d.  vix  etiam  ipsi  justi,  quanto  magis  nos  impii? 

Praeterea  in  initio  ordinis  b.  Francisci  factus  est  ter- 
rae motus  in  pluribus  partibus,  puta  in  comitatu  Tolosano 
tunc  temporis  per  crucesignatos  dissipato,  iinde  urbs  Biter- 
rae,  in  qua  fui  nutritus,  fuit  vel  tertio  vel  quarto  anno 
hujus  ordinis  diruta  per  eosdem.  In  Italia  et  in  ultrama- 
rinis  partibus  fuerunt  extunc  procellosae  commotiones  et 
subversiones;  extunc  etiam  Tartari  publice  subverserimt  et 
ceperunt  plurimas  terras  in  Oriente  et  aquilone,  ita  quod 
Ungariam  circa  XXX"™  annum  nostri  ordinis  intraverunt 
et  fere  dissipaverunt. 

25.  Quantum  etiam  ad  tertium  initium  sextae  apertio- 
nis  fiet  utique  grandis  terrae  motus  subvertens  fidem  plu- 
rium  contra  evangelicae  regulae  veritatem  et  contra  speciem 
vitae  ejus,  et  ideo  tunc  sol  pienius  fiet  niger,  et  luna  ut  san- 
guis,(etfurent)crudelius  in  electos,  quam  in  se  invicem  per  se- 
ditiones  et  bella,  unde  et  suscitationem  Spiritus  praeibunt  in 
ecclesia  quaedam  bella  subvertentia  insulas  et  montes,  i.  e. 
regna  et  urbes;  praeibunt  etiam  vel  comitabuntur  aliqua 
Schismata  in  clero  et  religione  subvertentia  aliquorum  Sta- 
tus et  collegia^  unde  plures  stellae  cadent  per  apostasiam 
de  suo  statu  coelesti  seu  regulari,  et  plures  de  evangelico 
statu,  qui  prae  ceteris  videbantur  stellae,  cujus  ratio  est, 
quia  non  erant  ficus  maturae  per  devotae  caritatis  suavita- 


544 

tem,  nee  parvae  per  hamilitatem  sed  grossae  per  inflantem 
superbiam  et  immaturae  per  internae  virtutis  defectum;  et 
ideo  a  vento  vanitatis  et  illius  tentationis  impelleiitur  et 
corruent  a  ficulnea  sanctitate  Status,  propter  quae  om- 
nia  plures  non  solum  boni  sed  etiam  mali  fortiter  per- 
terrebiintur,  non  solnm  a  visu  et  perpessione  tantorum 
malorum,  sed  etiam  a  suspicione  et  exspectatione  nia- 
joris.  Tunc  plures  signabuntur  ad  militiam  spiritua- 
lem,  quamvis  sint  pauci  respectu  multitudinis  repro- 
borum. 

26.  Si  aiitem  quaeras,  cur  Franciscus  cum  primis  sui 
ordinis  sociis  non  fuit  personaliter  in  initio  tertio  et  quarto 
sicut  Christus  cum  suis  apostolis  fuit  tempore  suae  praedi- 
cationis  et  crucifixionis  in  initio  novae  legis  assimilato  tertio 
initio  liujus  sextae  apertionis,  Petrus  etiam  et  Paulus  apo- 
stoli  ejus  fuerunt  passi  sub  Nerone  et  Simone  mago  se 
Christum  fingente,  in  quo  tempore  Judaea  per  Vespasianum 
a  Nerone  missum  coeperat  jam  destrui  et  paulo  jpost  fuit 
tota  suhversa,  quod  quidem  tempus  assimilatur  quarto  initio 
hiijus  sextae  apertionis,  in  quo  carnalis  ecclesia  percutietur, 
et  paulo  post  apparebit  undecimum  cornu  bestiae,  quod 
Nero  et  Antichristus  mao:nus  a  cornu  undecimo  exaltatus 
sicut  a  Nerone  fuit  Simon  Magus,  quin  potius  fere  totus 
iste  XIII^^  centenarius  praecurrit  a  tempore  Francisci  et 
ab  initio  ordinis  sui.  ^) 

27.  Ad  hoc  polest  mxdtiplex  ratio  dari,  prima  est  ge- 
neralis, non  enim  oportet,  nee  congruit  quod  posteriora  prio- 
rihus  sihi  correspondentibus  in  omnibus  conformentur ,  imo 
unicuique  servandae  sunt  proprietates  suae,  unde  ex  unius 
proprietatibus  et  partibus  non  possunt  concludi  in  altere 
totidem  vel  aequales. 


')  Dlitoi  öerijfeid^t  bie  Spiritaafen  mit  ^etru^  tpcgen  beg  ibiien  in 
iitertragenben  ^^rimate?,  mit^aufu^  roegeti  ber  i{)nen  mitjut^eilenbenSöeiS* 
^eit,  ben  fie  berfofgeuben  ^apft  aber  mit  9?ero  unb  ©imoii  2JJagu8,  weil 
er  \\6)  für  ben  Statthalter  S^rtfti  ausgebe. 


545 

Secunda  est,  quia  personae  Christi  correspondeat  in 
sexta  apertione  unus  ordo  plurium  personarum  sie  secundum 
suam  proportionem  augendus,  sicat  Christus  secundum  cor- 
pus suum  fuit  usqae  ad  perfectam  aetatem.  viriliter  auctus. 
Tertia  est,  quia  fiut  populus  christianus  per  viros  evange- 
licos  multiplici  et  sattem  trina  cltatione  cltandus  ad  poeni- 
tentiam  et  hoc  cum  congruis  dilationihus  seu  exspectationi- 
biis,  unde  sicut  suh  Noe  dati  sunt  centum  anni  dilationis 
et  exspectationis  hominum  ad  poenitentiam,  sie  et  hie  satis 
congrue  tantundem  vel  eirca;  sub  Isaia  vero  dati  sunt  cle- 
cem  tribubus  LXV.  anni  ab  initio  prophetarum  puta  Oseae 
et  annos  capitivitatem  X.  tribuum  prophetantium  initium  etc. 
Quarta  ratio  est,  quod  prout  super  evangelium  ostendi, 
Christus  paueo  tempore  debuit  inter  nos  vivere  et  piauciori 
praedicare^  nee  suis  discipidis  debuit  altiim  spiritum  dare 
usque  post  ejus  mortem  et  resurr ectionem ,  ac  per  consequens 
nee  ecclesiam  suam  solenniter  instruere  per  eosdem,  nee  ipse 
per  se  eguit  midto  tempore  roborari  ad  sustinendum  con- 
demnationem  a  summis  pontificibus  Judaeorum  et  ab  omnibus 
consentientibus  eis;  nisi  autem  ordo  evangelicus  per  Franeis- 
cum  renovatus  esset  in  multis  et  saltem  sub  duabus  vel  tri- 
hus  generationibus  propagatus  et  solennizatus,  non  esset  nee 
ipse,  nee  populus  ab  eo  ducendus  suffieienter  dispositus  ad 
tarn  authenticam  eondemnationem  condemnationi  Christi  con- 
similera  subeundam.  Quinta  est,  quod  tentatio  hujus  eon- 
demnationis  debet  esse  valde  seductoria,  ita  ut  fere  in  erro- 
rem  inducantur  electi,  debet  etiam  esse  zeli  aeerrimi  con- 
tra electos,  et  ideo  oportuit  praefatum  ordinem  praeivisse 
ianto  tempore  ante  ipsam,  quod  aseendisset  a  maae  usque 
ad  meridiem  ac  deinde  deelinasset  usque  ad  vesperam,  et 
quod  ex  eo  prodirent  aeerrimi  zelatores  carnalis  gloriae 
ejus  contra  zelatores  primi  et  purissimi  spiritus  ejus  et 
etiam  quod  merito  suae  tepiditatis  tantam  et  talem  tentatio- 
nem  ineiirrat.  Sexta  est  quod  sicut  Christi  persona  et  vita 
fuit  exemplar  totius  ecclesiae  futurae,  sie  decuit,  quod  prima 
pars  ordinis  usque  ad  exeidium  Babylonis  esset  typica  imago 
totius  partis  sequentis,  ut  seilicet  prineipium   corresponderet 

©öÜinQcr,  ®c{d).  b.  (Scftcn.    ©ofumente.  35 


546 

'principio  et  medium  medio  et  terminvs  termino.  Septima  est, 
iit  prima  'pars  conformaretur  jprincipio  et  medio  et  termino 
quinti  statiis,  cum  quo  convenit  et  etiani  totius  ecclesiae, 
cujus  initium  fuit  humile  et  plenum  egestate,  medium  vero 
praeclarum.  et  extensum  in  orhem,  finis  vero  vespertinus  et 
tepidus,  et  secundum  quosdam  coaptantur  ei  tres  anni  et  tres 
menses  a  Christi  baptismo  usque  ad  mortem  ejus  elapsi,  su- 
mendo  annum  pro  triginta  annis,  quos  quidem  Christus  ha- 
huit  cum  haptizatus  est,  quidam  vero  his  addunt  tres  menses 
praediaationisJohannisBaptistaeutsic  sint  CV  anni.  Scien- 
dum  tamen,  quod  hujusmodi  coaptationes  nihil  hahent  cer- 
titudinis  nisi  aut  per  facti  ecidentiam  inclarescant  aut  per 
revelationem  induhitahilem,  aut  nisi  per  aliam  authoritatem 
sacrarum  scripturarum  necessario  prohentur ;  multis  enim 
modis  et  quasi  innumeris  possunt  tales  coaptationes  formari. 
Juxta  quod  possemus  dicere  quod  per  unum  annum  intelli- 
gantur  centum  anni  vel  mille  vel  quadraginta  vel  decem,  et 
sie  de  aliis.  Octava  ratio  est,  quod  speciales  errores  contra 
regulam  evangelicam  oportuit  prius  callide  et  fortiter  semi- 
nari  et  radicari,  antequam  perfectas  spinas  emittant  et  pri^is- 
quam  evomant  suum  totale  venenum ;  institutio  autem  ordinis 
evangelici  et  regulae  ejus  dedit  multis  occasionem  invidiae 
et  zeli  amari  contra  ipsum  et  excogitandi  contraria  sihi,  unde 
et  sicut  primus  Herodes  necavit  infantes  ut  occideret  Chri- 
stum infaniem,  sie  circa  primordialem  infantiam  hujus  or- 
dinis, regihus  mnndi  devote  aiorantihus  Christi  paupertatem 
in  ipso,  novus  Herodes  doctorum  carnalium  damnavit  statum 
evangelicum  ecangelicae  mendicitatis,  ex  quo  multi  honi  et  te- 
neri  conceptus  in  pluribus  sunt  necati,  isteque  error  varias  ra- 
dices  misitet  mittet,  usquequo  surgaf  secundus  Herodes ;  oportuit 
etiam  electos  per  opjpositum  zelum  et  exercitium  erudiri  contra 
hujusmodi  erroris  fundamenta  et  machinamenta,  ut  in  die  tenta- 
iionis  minus  feriantur  et  concutiantur  ajaculisjampraevisis.^) 
28.  Quia  vero,  qiiae  hie  scribnntur  de  sexta  apertione, 
pleniiis  spectant    ad    qiiartum    initium    ipsiiis,  in  quo  nova 


')    ^aä)  Clioi  tüirb  baö  53olt  ein  3af)r^uubert   öon    ber   @rfc^eiiiung 


547 

Babylon  a  clecem  regibus  subvertetur,  et  ad  significationem 
pliirium  post  hoc  trahendorum  ad  fidem  et  tandem  a  magno 
Antichristo  martyrizandorum  et  iternm  ad  consignatlonem 
totius  orbis  post  ejus  mortem  plenius  fiendam,  ideo  literam 
exponamus  pront  spectat  ad  ista.  Dicit  ergo:  et  ecce  ter- 
rae motus  factus  est  magnus,  de  quo  scilicet  infra  18,  21.: 
„quod  unus  angelus  —  —  non  invenietur."  Per  mare  au- 
tem  designatur  fluctus  infidelium  et  mare  praegrandis  ama- 
ritudo  tantae  subversionis  sive  ruinae ;  de  hoc  dicitur  etiara 
infra  XI.  post  occisionem  et  resurrectionem  duorum  testium 
Christi  et  eorum  ascensum  in  coelum,  quod  in  illa  hora 
factus  — • —  corruit;  quamvis  illud  literalius  respiciat  terrae 
motum,  qni  fiet  in  morte  magni  Antichristi^  de  quo  Zacha- 

riae  ultimo  dicitur,  qnod  egredietur regis  Juda.  Potest 

tamen  dici  quod  secundum  diversos  respectus  et  sensus 
uterque  terrae  motus  hie  intelligitur,  quia  et  plena  consig- 
natio  seu  conversio  XII  tribuum  Israel  non  fiet  usque  post 
mortem  Antichristi,  quamvis  secundum.  Joachim  antea  in- 
choetur;  ipsi  enim  sunt  recepturi  Antichristum  prout  dicit 
Christus  Joannis  V°  ;  ne  autem  priventur  glorioso  martyrio 
per  Antichristum  fiendo,  dicit  prius  ex  Israel  nobilem  mili- 
tiam  consignari  ab  Antichristo  martyrizandam ;  utrumque 
autem  tempus  hie  indistincte  tangitur  usitato  more  prophe- 
tiae  sacrae.  Sequitur:  et  factus  est  sol  niger"  etc.  hoc  tan- 
gitur Matth.  28.  secundum  unum  sensum  verborum  Christi 
dicentis :  statim  —  —  commovebuntur;  tunc  enim  totus 
Status  eccleslae  in  iwadatis  et  plebihus  et  religiosis  funcUtiis 
subvertetur,  ^praeter  id  quod  in  paucis  electis  remanehit  oc- 
culte ;  tunc  etiam  ta^n  in  oculis  infidelium  quam  in  oculis 
fidelium  tunc  apostatantium  vel  desperate  morientium  nigre 
scet  solaris  lux  fidei,  ipsaque  ecclesia   apparehit    quasi  luna 


be«  ^eiligen  granjtgfuö  an  ^\6)  utc^t  6efe{)ren,  fonbern  immer  i^ev[d;nm=' 
mcrn,  unb  ba^er  am  @d^fuffe  bc§fe(6en  mit  StuSnatjm.e  ber  electi,  b.  I;.  bev 
©^iritualen,  ausgerottet  merben,  ba  eS  tuie  e^etoor  bie  3}ieiifd^en  311  D^oe'ö 
3cit  bie  i^m  gegefeene  33e!e^riing§3eit  berftreic6en  ließ. 

35* 


548 

critentata  non  sohim  pro2)ter  stragem  occisorum  ejus,  sed 
etiam  qida  kinc  lüenius  patebit,  qualiter  ftierat  luxuriis 
abominahiliter  inaestuata  et  nefandis  iniquitatihns  et  crude- 
litatlhiis  plena;  tunc  etiam  innumeri  apostatabunt,  qui  vide- 
bantur  stellae,  cum  tamen  essent  hypocritae  et  sicut  ficus 
intus  vacuae  et  exterius  grossae ;  tunc  montes  i.  e.  regna 
ecclesiae  et  insulae  i.  e.  monasteria  et  mas^nae  ecclesiae  in 
hoc  mundo,  quasi  in  salo  super  mari  sitae  movebuntur  de 
locis  suis  i.  e.  subvertentur  et  eorum  populi  in  mortem  vel 
m  captintatem  ducentur;  tunc  etiam  cum  propter  illud 
temporale  exterminium,  quod  filii  a  Dei  judicio  velint  no- 
lint  sentient  supervenisse,  tum  propter  desperatum  timorem 
judicii  aeterni  eis  post  mortem  mox  superventuri,  sie  erunt 
omnes  tam  majores,  quam  medii  et  minores  horribiliter  at- 
toniti  et  perterriti,  quod  praeeligerent  montes  et  saxa  ca- 
dere  super  eos,  ex  ipso  etiam  timore  fugient  et  abscondent 
se  in  speluncis  et  intra  saxa  montium,  est  enim  tunc  nova 
Bahylon  sie  judicanda  sicut  fnit  carnalis  Jerusalem  quia 
Christum  non  recepit,  imo  reprobavit  et  crucifixit,  unde  Lu- 
cae  23.  jpraedicit  eis  Christus  mala  cojisimilia. 

29.  Hie  ergo  angelus  est  Franciscus  evangelicae  vitae 
et  regulae  seocto  et  septimo  teinpore  propagandae  et  magnifi- 
candae  renovator  et  summus  post  Christum  et  matrem  ejiis 
observator,  ascendens  ab  ortu  solis,  i.  e.  ab  illa  vita,  quam 
Christus  sol  mundi  in  ortu  suo  i.  e.  in  suo  primo  adventu 
attulit  nobis,  nam  X.  umbratiles  lineas  orologüAchaz  Chri- 
stus in  Francisco  reascendit  usque  ad  illud  mane,  in  quo 
C'hristus  est  ortus;  ascendit  enim  ab  ortu  solis,  quia  sui 
ascensus  in  Deum  fundamentum  et  initium  cepit  a  sede 
Romana,  quae  inter  quinque  patriarchales  ecclesias  est  prin- 
cipaliter  sedes  et  civitas  solis  i.  e.  Christi  et  fidei  ejus,  de 
qua  dicitur  Isaiae  XIX  ^^.  Ascendit  enim  ab  ortu  solis, 
i.  e.  circa  initium  diei  solaris  sextae  et  septimae  apertionis 
seu  tertii  generalis  status  mundi.  Item  per  ipsum  intelli- 
gitur  coetus  discipulorum  ejus  in  tertio  et  quarto  initio 
sextae  apertionis  futurus  et  consimiliter  ab  ortu  solis  ascen- 
surus,  quibus  ejus  exemplar  et  meritum  et  virtuale  de  coelo 


549 

regimen  singnlariter  coassistet,  ita  ut  quidquid  boni  per  eos 
fiet,  sit  sibi  potius  adscribendam  quam  eis.  Audivt  enlm  a 
vivo  spirltuali  valde  fide  dlgno  et  fratri  Leonl  confessori  et 
socio  h.  Francisci  valde  familiari  qiwddam  knie  scripturae 
consonum  quodnec  assero  nee  scio,  nee  censeo  esse  asserendum^ 
sc.  qiiod  tarn  per  verha  fr.  Leonis^  quam  per  propriam  re- 
velationem  sihi  factara  perceperat,  quod  Franciscus  in  illa 
pressura  tentationis  Bahylonicae,  in  qua  ejus  Status  et  regula 
quasi  instar  Christi  crucifigetur,  resiirget  gloriosus^  ut  sicut 
in  vita  et  in  crucis  stigmatihus  est  Christo  singidariter  assi- 
milatus,  sie  in  resurrectione  Christo  assimiletur  necessaria 
tunc  suis  discipidis  confirmandis  et  super  fundatione  et  gu- 
hernatione  futurae  ecclesiae  informandis,  sicut  Christi  resur- 
rectio  fuit  necessaria  apostolis  confirmandis  et  super  funda- 
tione et  guhernatione  futurae  ecclesiae  informandis;  ut  autem 
resurrectio  servi  potenti  gradu  ^)  dignitatis  distet  a  resur- 
rectione Christi  et  suae  matris,  Christus  statim  post  triduum 
7'esurrexit^  et  mater  ejus  post  quadraginta  dies  resurrexisse 
dicitur  a  quihusdam  non  omnijio  spernendis ,  iste  autem  post 
totum  tempus  sui  ordinis  usque  ad  crucifixionem  ipsius  cru- 
cis Cliristi  assimilatam  et  Francisci  stigmatihus  praesigna- 
tam'^)^  sequitur  habentem  signum  Dei  vivi,  tarn  scilicet  in 
stigmatibus  a  Christo  sibi  impressis  quam  in  tota  vita  in- 
teriori  et  exteriori  et  in  statu  professionis  et  in  concordia 
temporis  et  officii  singnlariter  Cliristov  assimilatum  et  ejus 
similitudini  consignatum. 

30.  Ex  praedictis  autem  patent  aliquae  rationes^  quare 
ante  temporale  exterminium  novae  Bahylonis  sit  evangelicae 
vitae  veritas  a  reprohis  solenniter  impugnanda  et  condem- 
nanda,  et  econtra  a  spiritualihus  suscitandis  ferventius  de- 
fendenda  et  ohservanda,  et  acutius  et  clarius  intelligenda  et 
praedicanda^  ut  merito  sit  ihi  quoddam  solenne  initium  sextae 


')  C.  Flor,  patenti  gradu. 

')  C.  Flor,  fä^rt  fort:  Nee  dissonat  hoc  ab  eo,  quod  c.  XI  de  duo- 
bus  testibus  a  bestia  occidendis  dicitur,  quod  post  tres  dies  et  dimi- 
dium  resurgent,  aut  ab  eo  quod  Dan.  XI,  ubi  post  casum  Antichrist! 
de  conversione  omnis  Israel  agitur,  dicitur:  in  tempore  illo  consurget  etc. 


550 

apertionis.  Qiiamvis  vero  a  plurlhus  fide  diynis  audiverim, 
sanctum  nostrum  'patrem  Franciscum  hanc  tentationem  pliines 
fraedixisse,  et  etiam  quod  'per  ejus  Status  professores  esset 
malignius  et  principalius  exercenda,  nihüominus  quasdam 
rationes  hreviter  suhinsinuo. 

31.  (Olivi  ad  ostendendum,  qnaliter  ante  temporale  ex- 
terminium  novae  Babylonis  sit  evangelicae  vitae  veritas  a 
reprobis  impiignanda  et  a  spiritnalibiis  defendenda,  assignat 
decem  rationes,  dicens  sie.) 

Decet  enim  ipsam  praeire  (sc.  evangelicae  regulae  im- 
pugnationem  et  defensionem)  primo  ut  justo  Dei  judicio  car- 
nalis  ecclesia^  prout  meruit,  exerceatur  et  ejus  malitia  crescat 
et  conswnmetur  usque  ad  impugnationem  vitae  et  spiritus 
Christi;  secundo  tit  finis  ejus  et  secundi  Status  generalis  con- 
cordet  ßni  synagogae  et  primi  Status  generalis,  ßnis  enim  il- 
lius  fuit  in  Christi  condemnatione  et  crucifixione.  Ter'tio  ut 
Spiritus  in  evangelicis  viris  tepescens  et  quasi  exstinctus  seit 
consopitus  suscitetur  et  fortissime  accendatur,  et  per  hoc 
disponantur  ad  patienter  et  etiam  promereantur  ad  potenter 
snstinendam  et  triumphaliter  devincendam  siibsequentem 
tentationem  snb  magno  Antichristo  ventnram.  Quarto  quod 
expedit  veritatem  evangelicae  vitae  et  regulae  per  concertatio- 
neni  validam  prius  clarificari  et  exaltari  ante  magni  Änti- 
christi  adventum,  qnia  aliter  non  posset  sibi  triumphaliter 
resisti,  nee  esset  dare  tnnc  phires  perfectos  Christi  milites 
ab  ipso  martyrizandos.  Quinto  ut  suhsequens  Judicium  de 
carnali  ecclesia  per  decem  reges  fiendum  sit  et  appareat  Ju- 
stins et  Christo  honorahilius,  ex  hoc  enim  evidenter  patebit, 
quod  non  sua  ecclesia,  sed  potius  inimica  et  persecutrix  est 
ah  Ulis  exterminata,  ad  cujus  majorem  evidentiam  spectat, 
quod  electi  erunt  ex  tunc  sie  ah  ea  sequestrati,  sicut  apostoli 
et  ceteri  catholici  fuerunt  sequestrati  a  Synagoga  a  tempore 
Christi  usque  ad.  subversionem  ejus  factum  per  Titum  et 
Vespasianum,  propter    quod    infra  XVIII. ,   uhi    de    venturo 

casu  Bahylonis  agitur,  dicit  vox  de  coelo:  exite. Sexto 

Quia  secundum  ordinem  veritatxnn  Christi  impugnandarum  et 
per  proelia  clarificandarum  dehet  prius  impugnari  ejus  exem- 


551 

plaris  vita,  quam  gessit  secundum  qiiod  homo  et  postmo- 
clum  ejus  cleitas  et  suariun  Datiirarum  uiiio  personalis  cum 
ceteris  subintellectualibus  articulis  ficiei  et  cioctrinae  suae, 
quod  iitique  fiet  per  magnum  Antichristum  et  per  sectam 
ejus.  Septimo  quod  prius  expedit  tyrones  intra  suos  exerceri 
et  prohari,  antequam  mittantur  longe  ad  universalia  hella  cum 
extrinsecis  gentihus  totius  orhis  committenda,  unde  et  istum 
ordinem  Christus  servavit  in  apostolis  suis,  nam  primo 
dixit  eis:  „in  viam  gentium  ne  abieritis  sed  ite  ad  oves 
Israel;"  dixit  etiam:  „sedete  in  civitate,  donec  induamini 
virtute  ex  alto."  Octavo  quod  sicut  caecifas  Judaeorum  et 
scelus  fuit  occasio  salutis  gentium  (Rom.  XL),  ex  hoc  enim 
facilius  susceperunt  apostolos  tamquam  a  Judaeis,  quorum 
sectam  odibant,  rejectos,  postquam  enim  fuerunt  per  apo- 
stolos conversae,  proderat  eis  fortis  aemulatio  contra  Judai- 
cum errorem  et  zelum,  sie  et  in  proposito  dicendum.  Nona 
ratio  sequitur  ex  errorum  semlnihus  jam  in  ecclesia  plantatis 
et  radicatis,  nam  fere  omnes  derlei  et  regidares  possldentes 
aliquid  in  communi  videntur  minus  bene  sentire  de  evange- 
lica  ahrenuntlatione  hujusmodi  communium^  midtl  enim 
abrenuntlatlonem  lianc  secundum  rem  vel  secundum  ap- 
parentlam  praeferentes  sie  amant  et  exlstlmant  laxam  vltam, 
quod  usum  pauperem  seu  moderate  restrictum  a  voto  profes- 
sionis  evangelicae  dicunt  esse  exclusum,  et  etiam  dehere  ex- 
cludl.  Omnes  autem  hl  et  Uli  sie  videntur  amhlre  praela- 
tlones  eccleslae  altas  et  opulentas  et  sie  anhelare  ad  liahen- 
dum  et  procurandum  prlvllegla  dlspensatlve  laxantla  regulä- 
res restrictiones  prlmltus  institutas,  quod  coecus  est,  qul  non 
videt,  quod  de  tanta  radlce  colid>rl  egredletur  regulus  absor- 
hens  volucrem,  i.  e.  volatum  evangelicae  vltae  et  plures  vo- 
lantes  cum  alls  ipsius.  Decima  est,  qula  nlsl  in  multltxidlne 
carnalis  ecclesiae  praelret  grandls  ohcaecatlo  et  ohduratlo 
contra  aliquid  notabiliter  spectans  ad  illuminationem  et  in- 
flammationem  Spiritus  tunc  temporis  necessariam  et  a  Christo  in- 
troducendam  in  suis  electls,  non  essent  congrue  et  condlgne  dlsposltl 
ad  apostatandum  in  sectam  Antichristi  et  in  praeambula  ejus, 
puta  in  saracenicam  sectam   vel   philosophicam  paganorum. 


552 

32.  SlcKt  synagoga  jyro-pagata  est  ex  XII  patrlarcJiis  et 
ecclesia  de  gentibus  ex  XII  apostolis  est  sjyecialiter  propa- 
gata,  sie  finalis  ecclesia  reliquiarum  Judaeorum  et  gentiiim 
est  per  XII  viros  evangelicos  propaganda,  unde  et  Franciscus 
Jiahuit  XII  filios  et  socios,  ])er  quos  et  in  quihiis  fuit  fun- 
datus  et  initiatus  ordo  evangelicns.  'J 

33.  Nota,  quod  Richardus  per  signatos  intelligit  san- 
ctos  veteris  testamenti,  qiü  fueriint  nnmero  pauciores,  quam 
sancti  novi  testamenti,  qnos  dicit  intelligi  per  turbam  ia- 
numerabilem  post  signatos  secutam,  et  ideo  primi  ponuntur 
sub  certo  et  pauco  numero,  non  aiitem  secnndi,  dicit  enim, 
quod  Christus  est  angelus  liahens  sigiunn  Dei,  quia  in  se  im- 
mortalis  divinitatis  potentiam  ostendit,  qui  etiam  per  carnis 
asswntionem  descendit  et  per  ejnsdem  glorißcationem  ascendit 
etiam  dando  nohis  formam  tendendi  ad  bona  superna;  ascen- 
dit etiam  ab  ortii  solis^  quia  praedicator  et  largitor  est  pa- 
ternae  claritatis.  Contra  vero  hanc  expositionem  arguitur, 
quia  ridiculum  est  dicere,  quod  ad  sextam  apertionem  sexti 
Status  ecclesiae  singulariter  spectet  signatio  omni  um  electo- 
rum  ante  Christi  adventum  et  post,  aut  etiam  hujusmodi 
rei  revelatio,  imo  potius  spectat  ad  apertionem  primi  sigilli 
seu  ad  fontalem  radicem  ejus  et  omnium  apertionum,  quae 
etiam  consequentia  est  post  terrae  motum  seu  potius  ex- 
terminium  maliciae  in  fine  quinti  Status  ecclesiam  inundan- 
tis,  Joqui  de  signatione  seu  conversione  electorum  ante 
Christi  adventum  et  per  totum  tempus  ecclesiae  praecedens 
hunc  terrae  motum  sive  exterminium.  Item  per  eandem 
rationem  deberet  loqui  de  electis  ab  initio  saeculi  usque  ad 
tempus  XII  filiorum  et  tribuum  Israel.  Praeterea  quare 
electos  ex  Israel  ante  Christi  adventum  dicit  esse  a  Christo 
signatos  in  frontibus  signo  Dei  potius  quam  turbam  ele- 
ctorum post  Christum,  cum  isti  magis  explicite  susceperunt 
fidem  Christi  et  nobiliorem  statum  novae  legis  sint  professi 


')  O.  meint  iiämftc^,  ba§  nac^  ^ftaels  S3efe^ning  bie  qansc  üBnqe 
SBelf,  ti?eld^e  ijum  Stntit^vift  abgefallen  trai\  ivteber  ;^n  Sbriftn«  befe'^rt 
irerben  irürbe. 


553 

et  gloriosius  sint  pro  Christo  passi.  Item  sicut  Christus  non 
dicitur  projprie  esse  ad  imaginem  Dei,  sed  potius  ejus  esse 
imago,  sie  nee  pi'oprie  habere  dicitur  signum  Dei,  imo  esse 
Deus  et  ipsa  Deitas,  hene  tarnen  dicitur  Joh.  VI.,  quod  ipsam 
signavit  Deus  Pater,  i.  e.  Deitatem  suam  singulariter  suae 
humanitati  impressit  vel  per  aeternam  generationem  suae  per- 
sonae  dedit,  vel  quia  ipsuni  Christum  designavit  et  monstravit 
esse  vere  filium  suum  et  salvatorem  nostrum.  Praeferea  sicut 
angelus  sextae  tubae  designat  alium  sanctum  a  Christo  et  suh 
Christo^  quamvis  Christus  omnia  bona  opera  Septem  angelorum 
tuba  canenthim  principaliter  faciat  tamquam  prima  et  summa 
omnium  causa  bonorum,  sie  et  intelligendum  est  de  angelo 
sexti  signacidi. 

34.  Et  nota,  quod  prima  horum  trium  est  horrenda  la- 
xatio  et  excaecatio  circa  finem  quinti  temporis,  ita  ut  potius 
videatur  esse  Babylon  quam  Jerusalem  et  potius  synagoga 
reproborum  persequens  Christum  et  spiritum  ejus,  quam  eccle- 
sia  Christi,  secunda  est  destructio  hujus  Babylonis  et  suhse- 
quens  tentatio  magni  Antichristi;  tertia  est  tribidatio  Gog 
synagogae  et  extremae  damnationis Judicium  subsequens  illam.  — 

(C.  Flor.  f.  108.)  Et  qoiiitus  angelus  tuba  cecinit, 
i,  e.  officium  s.  doctrinae  exercuit.  Et  vidi  stellam  etc. 
Tria  gravissima  circa  finem  quintae  aetatis:  prima,  laxatio 
clericorum,  monachorum  et  laicorum ;  secunda  sumens  a 
praedicta  occasionem,  haereticorum  Manichaeorum  et  Val- 
densium  eis  in  multis  consimilium  et  multa  et  pestifera 
inundatio.  Tertia  est  aliorum  ypocritalium  religiosorum 
cum  primis  multiplicatio  et  Spiritus  Christi  et  vitae  ejus 
ab  Omnibus  impugnatio,  quamvis  sub  diversis  modis  et 
fraudibus,  ut  fiat  prolixior  temptatio  fere  inducens  in  erro- 
rem  electos.  —  Föns  hujus  laxationis  est  casus  aliquorum 
episcoporum  et  abbatum  in  enormes  cupiditates  et  ambitio- 
nes  et  laxationes,  qui  prius  erant  vel  videbantur  quasi 
stellae  in  coelo.  Fumus  ex  puteo  abyssi  est  omne  extrin- 
secum  malum  opus  et  signum  de  cordiali  flamma  luxuriae 
et  avaritiae  et  superbiae  et  irae  et  invidiae  et  malitiosae 
astutiae  procedens. 


554 

35.  Qaamvis  per  lias  locustas  possint  designari  om- 
nes  mali  Christiani,  quorum  malitia  est  multa  et  publica  et 
multorum  laesiva  et  cruciativa,  magis  tarnen  proprie  de- 
signat  pravam  multitudinem  clericorum  et  monachorum  et 
judicum  et  ceterorum  cnrialium  plurimos  spiritualiter  et 
temporaliter  punientium  et  cruciantium,  qui  omnes  de  fumo 
putei  exeunt,  quia  de  pravo  exemplo  effrenationis  praefatae 
occasionem  et  indnctivam  causam  sui  mali  extraxeruut,  et 
etiam  quia  quasi  de  puteo  inferni  cum  praedicto  fumo 
exempli  pessimi  exisse  videntur.  Vocantur  autem  locustae 
tum  quia  ad  modum  locustarum  alte  saliunt  per  elationem, 
et  hoc  postremis  cruribus,  quia  vanam  gloriam  in  omnibus 
finaliter  intendunt  et  ad  terram  recidunt  per  cupiditatem  ; 
tum  quia  instar  locustarum  postremis  cruribus  saliunt  pro- 
ponendo  sc.  in  fine  poenitentiam  agere,  et  sie  semper  spe- 
rant  ad  gloriam  aeternam  salire,  pedibus  vero  anterioribus 
et  toto  ore  terrae  adhaerent,  virentia  cuncta  rodentes;  tum 
quia  locusta  est  animal  parvum  et  secundum  legem  mundum, 
habetque  alas  non  ad  altum  nee  diuturnum  volatum,  sed  ad 
infimum  et  modicum,  et  ideo  partim  designat  hypoeritas 
humilitatis  et  mundiciae  et  contemplativi  volatus  simulato- 
res,  aliorum  vitam  detractionibus  corrodentes  et  aliorum 
bona  temporalia  devorantes,  sive  per  authoritatem  eeelesia- 
sticam  sive  per  oblationem  quasi  sanctis  factam,  sive  per 
quaestum  quasi  sub  specie  pietatis  exactum,  sive  per  si- 
moniacam  fraudem  sive  per  falsa  et  iniqua  judicia  vel  per 
alias  impias  exactiones ;  partim  etiam  designat  leves  et  vo- 
latiles  clericos  et  monachos  carnalia  sectantes  et  per  ea 
m.ultis  nocentes. 

(C.  Flor.  f.  114.)  Pro  tertia  tentatione  impugnativa 
vitae  et  Spiritus  Christi  et  praedisponente  ad  sectam  ma- 
gni  Antichristi  est  sciendum,  quod  casus  stellae  de  eoelo 
in  terram  et  habentis  clavem  putei  abyssi  ipsumque  aperi- 
entis  est  quorundam  altiorum  et  doctiorum  et  novissimorum 
religiosorum  casus  in  terrenas  cupiditates  et  in  mundano- 
rum  philosophorum  scientias  curiosas  et  in  multis  erroneas 
et  periculosas,  acceperunt  enim  ingenium  et  clavem  ad  ape- 


555 

riendam  et  exponendam  doctrinam  Aristotelis  et  Averrois, 
commentatoris  ejus,  et  ad  excogitandum  profunda  et  vora- 
ginosa  dogmata  obscarantia  solem  christianae  sapientiae  et 
evangelicae  vitae  et  puram  aerem  religiös!  Status  ipsius,  in 
tantum  quod  quidam  eorum  dicunt,  paupertatem  altissimam 
non  esse  de  substantia  perfectionis  ejus,  et  quod  ejus  est 
habere  sufficientia  aut  saltem  necessaria  in  communi;  qui- 
dam vero,  quod  usus  paupertatis  i.  e.  altissimae  pauperta- 
tis  secundum  debitas  circumstantias  proportionatus  non  est 
de  substantia  ejus.  Quidam  etiam  talia  dogmata  philoso- 
phica  sive  paganica  suis  theologicis  tractatibus  inseruerunt, 
ut  ipsi  multi  clerici  Parisius  philosophantes  omnes  articu- 
los  fidei  rejecerint  praeter  unitatem  Dei  et  solam  philoso- 
phiam  mundanam  dixerint  esse  veram  et  humano  regimini 
sufficientem.  Dixeruntque  mundum  ab  aeterno  fuisse  et 
Deum  per  se  et  immediate  nihil  posse  operari  de  novo,  sed 
quidquid  immediate  potuit,  fecit  necessario  ab  aeterno;  po- 
nuntque  unum  solum  intellectum  in  omnibus  hominibus,  et 
l'ere  negant  arbitrii  libertatem.  De  fumo  autem  praedicti 
casus  et  apertionis  exierunt  locustae  i.  e  religiosi  illorum 
sequentes  ac  leves  et  volatiles  et  cupidi  etcarnales  et  ypo- 
critales  et  detractores  et  quasi  contra  omnes  eis  non  faven- 
tes  animosissime  concitantur  quasi  equi  currentes  in  bellis 
et  etiam  contra  omnia  multum  spiritualia,  contra  quae  ze- 
lum  acrcm  assumunt.  —  Consummabuntur  autem  in  fine, 
quando  publice  Christi  vitam  et  Jerusalem  in  viris  spiritua- 
libus  acerrime  impugnabunt  et  solemniter  condemnabunt^ 
quamvis  nee  tunc  permittantur  laedere  spiritum  perfectorum 
neque  etiam  simplicium  vigorem  vitae  Spiritus  Christi  fir- 
miter  in  se  servantium  et  illorum  malitias  et  errores  abhor- 
rentium  et  fu2fientiuni.  — 

(C.  Flor.  f.  115b.)  In  fine  quinti  Status  erat  spiritus 
et  vita  Christi  seu  Christus  in  spiritu  quasi  crucifigendus 
et  quinque  plagis  plagandus.  Ideo  quaelibet  tribulatio  trium 
praedictarum  cruciat  quinque  plagis  quasi  quinque  mensi- 
bus,  quarum  duae  in  manibus,  et  aliae  duae  in  pedibus  et 
quinta  in  latere.   In  prima  enim  tribulatione  clericales  con- 


556 

culcant  plebejos  quasi  pedes  per  fostnm  arrogantiae  et  per 
contemtum  contumeliae  seil  parvificentiae,  sc.  per  rapinae 
molestiam  et  per  calumniae  fraudulentiam  sunt  eorum  manus 
rapientes  bona  de  manibus  aliorum.  Per  lateralem  autem 
sive  visceralem  aperturam  luxuriae  cruciant  eorum  corda  et 
viscera.  In  primis  autem  duobus  regnat  et  certat  superbia 
quasi  ob  zelum  et  honorem  ecclesiae  et  divinae  autoritatis 
et  religionis,  quae  debet  a  laicis  et  omnibus  et  subditis 
summe  bonorari  et  ipsa  debet  eminenter  superexistere  eis. 
In  secundis  vero  duobus  avaritia  regnat,  et  praeliantur 
quasi  sub  zelo  juris  divini  et  ecclesiastici  conservandi  et 
divini  cultus  sustentandi.  Quintum  vero  sive  superiorum 
luxuria  quasi  cogit  subditos  ad  similia.  Ex  omnibus  autem 
trahitur  inf....  et  quasi  ex  insperato  et  quasi  ex  aculeata 
cauda  scorpii  scandalum  fere  inducens  ad  spernendum  ca- 
tholicam  fidem  et  autoritatem  ecclesiae  et  Dei  providentiam 
et  justitiam  talia  in  sua  ecclesia  non  punientem  et  tales 
exaltari  et  praevalere  quasi  providentem.  In  secunda  autem 
tribulatione  Manichaei  transfigunt  manum  ecclesiae  dexteram, 
ejus  et  suorum  ministrorum  potestatem  denigrando  per  ar- 
gumentum ex  eorum  inexcusabili  pravitate  tractum.  Sini- 
stram  etiam  transfisrunt  magnificando  autoritatem  suorum, 
qui  apud  eos  perfecti  nominantur,  ostendendo  eis  deberi 
propter  suam  sanctitatem,  quam  exterius  ypocritaliter  Simu- 
lant et  ostentant;  dicunt  enim  verisimilius  esse  Christi  au- 
toritatem esse  in  sanctis  quam  in  pessimis.  Pedes  vero 
transfigunt  per  duo  sc.  per  literalem  corticem  scripturae, 
quam  pro  se  inducunt,  dicentes  plus  standum  esse  literae 
quam  expositioni  nostrae,  et  iterum  per  rationum  experien- 
tiam  sequentem  experientiam  et  apparentiam  sensus,  prop- 
ter quod  derident  fidem  nostram  dicentem,  corpus  Christi 
esse  in  parva  hostia  et  in  qualibet  parte  ejus,  aut  quod 
Dens  bonus  nostra  membra  turpia  et  verenda  et  vermes  et 
pulices  et  bufones  et  consimilia  nobis  nocua  et  taediosa 
creaverit.  Latus  vero  transfigunt,  tum  quia  suam  vitam  et 
persecutionem  jactitant  esse  similem  vitae  et  persecutioni 
Christi  et  apostolorum,  nos  vero  comparant  Judaeis  perse- 


557 

quentibus  Christum  ;  tum  quia  sie  ardenter  currunt  ad  mor- 
tem quasi  martirium,  quod  ex  hoc  obstupefaciunt  et  quasi 
transverberant  corda  multorum  sensualium;  tum  quia  fingunt 
socialem  et  pium  et  simplicem  absque  dolo  affectum  ad 
omnes  quos  trahere  nitantur,  unde  secundum  apostolum 
eorum  sermo  quasi  Cancer  serpit. 

36.  Tertia  vero  trihulatio  transfigit  manus  jper  apparen- 
tiam  celebris  autlioritatis  ecdesiae  generalis^  et  plebejae  mul- 
titudims  sibi  subditae  et  per  ap-parentiam  contrarii  in  spiri- 
tualibus  viris^  unde  et  dicturi  sunt  eos  esse  inobedientes  et 
contumaces  praelatis  suis  et  ecdesiae;,  et  scJiismatice  divisos 
a  tota  midtitudine  ecdesiae  generalis ;  pedes  autem  per  quos 
in  fundamento  solide  figimur,  transfigunt,  quia  co7itra  scriptu- 
ras  et  contra  priorum  Patrum  communia  exempla  et  docu- 
menta  dicent,  eos  figi  in  propria  stultitia  temeraria  et  irra- 
tionahili  et  ad  observandum  impossibili,  et  quia  a  communi 
et  antiqua  successione  et  consuetudine  et  etiam  Christi  et 
apostolorum  exemplo  discedunt^  nam  Christus  habuit  loculos 
et  recepit  magna  convivia  juxta  quod  de  Matthaeo  scribitur 
in  Luca,  quod  fecit  sibi  magnum  convivium.  Paulus  etiam 
collectas  pecuniae  pro  sanctis  procuravit  et  detulit,  gloria- 
turque  se  habere  potestatem  exigendi  sumtus  sicut  et  ceteri 
apostoli.  Praeter  hoc  etiam  adducent  philosophorum  autho- 
ritates  et  exempla,  ex  quo  objicient  illos  etiam  a  fundamento 
naturalis  rationis  discessisse.  Latus  vero  transßget  favor 
amicitiae  et  gloriae  et  multorum  beneßciorum  ab  eorum  se- 
quacibus  habitus,  sanctisque  oblatus,  si  eos  sequuntur  et  e 
contrario. 

(C.  Flor.  f.  115b.)  Terror  transfixionis  sive  punitio- 
nis  letalis.  Et  nota,  quod  sicut  plaga  secunda  sive  Mani- 
cheorum  promissa  est  a  Deo  velut  in  poenara  primae  et  in 
confusionem  cupidorum  et  carnalium  clericorum  et  Mona- 
chorum,  sie  tertii  zelant  et  zelabunt  exterminium  seeundae 
i.  e.  haeresis  Manicheorum  et  Yaldensium  et  consimilium, 
quamvis  a  viris  evangelicis  a  tempore  ss.  Francisci  et  Do- 
minici  fuerit  purius  et  sincerius  edomita  et  exstirpata  et 
valde  debilitata   et  jam  quasi    sepulta.     Rex    autem    harum 


558 

locnstarum  recte  nominatur  exterminans,  ut  insinnetur  esse 
ille  de  quo  dicitur :  eam  exterminat  aper  de  silva  etc.  quod 
dicitur,  multi  qnidem  haeretici  transenntes  et  praetergredi- 
entes  viam  intiileriiiit  ecclesiae  damna,  quae  ad  tempus  po- 
terant  tolerari,  quia  etsi  perdebatur  fructns,  ipsa  tarnen  in 
statu  suo  integra  permanebat. 

37.  Sed  ille, ')  qui  dicitur  ai^er  de  silva  et  singularis 
feruSj  intolerahiliter  exterminavit  eam,  ita  ut  non  videatnr 
esse  vinea  Dei,  sed  potius  synagoga  diaboli.  Iste  autem  aper 
saepitis  dicitur  mijsticus  Äntichristus,  assimilaius  Caiphae 
Pontißci  Christtim  condemnanti  et  Herodi  Christum  illudenti, 
sequens  autem  aper  magnus  sive  Antichristus  assimilatur  Ne- 
roni  pagano  et  imperanti  toti  orhi,  et  Simoni  Mago  dicenti 
se  Deum  et  filium  Dei.  Sequitur:  vae  unum  ahiit,  et  ecce 
veniunt  adhuc  duo  vae,  i.  e.  duae  trihulationes  maximae, 
Praedictam  trihidationem,  quamquam  juxta  modum  praedi- 
ctum  sit  triiia,  vocat  unum  vae,  quia  omnes  simul  sunt  com- 
mixtae,  et  quia  spectant  ad  idem  quintum  tempus,  et  in  hoc 
quinto  centenario  ab  imperio  collato  Carola  M.  omnes  tres 
praecipue  inundarunt,  et  quia  secunda  et  tertia  (radicaliter) 
manant  ex  prima  et  fundantur  in  ipsa,  et  etiam  quia  omnes 
tres  concurrent  et  convenient  in  fine  contra  spiritum  Christi, 
sicut  Pharisaei  et  Sadducaei  et  Pilatus  et  Herodes  convene- 
runt  in  unum  contra  Chmstum  quamvis  essent  inimici  et  di- 
versarum  sectarum. 

38.  Referendo  tarnen  hoc  ad  tertium  initium  sexti  Status, 
in  quo  solventur  hostes  evangelici  Status,  potest  per  hos  qua- 
tuor  designari  tetrapartita  divisio  regum  christianorum,  de- 
signata  per  quatuor  tetrarchas  contemporaneos  praedicationi 
et  interfectioni  Johannis  et  Christi,  et  iterum  tetrapartita 
divisio  cleri  et  religionis  in  contrarias  sententias  et  conten- 
tiones  earum.      Utraque  enim  divisio  designatur  per  quatuor 

partes  vestium  Christi  et  per  quatuor  milites  divisores  et  sor- 
titores  earum;  tunica  autem  inconsutilis  et  indivisa  designat 
specialem  ecclesiam  illius  temporis. 

')  "Der  <Pa^ft. 


559 

39.  Item  prout  possunt  haec  designata  referri  ad  tertium 
initium  sexti  Status,  designatur  jper  hoc  aut  discessio  fere 
omnium  ah  ohedientia  s.  Pontificis,  de  quo  dicit  apostolus 
IL  llwss.  2:  nisi  venerit  discessio  etc.,  aut  cessatio  favoris 
ejus  ad  statum  evangelicum  jper  quam  ejus  aemuli  sunt  usque 
tunc  impediti  in  ipsum  irruere  juxta  votum,  potestas  enim 
Papae  et  multitudo  plehium  sihi  ohediens  et  favor  ipsius 
est  quasi  magnus  fluvius  Euplirates  impediens  transitum  et 
insidtum  aemidorum  evangelici  Status  171  ipsum. 

40.  Sciendum  est,  quod  sicut  s.  Pater'  noster  Franciscus 
est  post  Christum  et  suh  Christo  primus  et  principalis  fun- 
dator  et  initiator  et  exemplator  sexti  Status  et  regidae  ejus, 
sie  ipse  post  Christum  designatur  primo  per  angelum  septi- 
mum  et  in  hujns  signum  et  in  curru  igneo  apparuit  trans- 
figuratus  in  solem,  ut  monstraretur  venisse  in  spiritu  et 
imagine  Eliae,  et  simul  cum  hoc  gerere  imaginem  pei^fectam 
veri  solis,  s.  Christi;  ipse  enim  fuit  singulariter  tortis  in 
omni  virtute  et  opere  Dei  et  per  summam  humilitatem  et 
recognitionem  originis  omnis  naturae  et  gratiae,  semper 
descendens  de  coelo  et  per  aeream  et  subtilem  sive  spiri- 
tualem  levitatem  ab  omni  pondere  terrenorum  excussam, 
fuit  amictus  nube,  i.  e.  altissima  paupertate,  aquis  coelesti- 
bus  plena,  i.  e.  suprema  possessione  et  imbibitione  coele- 
stium  divitiarum;  fuit  etiam  amictus  nube,  i.  e.  ex  tacitae 
contemplationis  caligine,  quam  secundum  Dionysium  de- 
signabat  caliginosa  nubes  in  qua  Deus  apparebat  et  loque- 
batur  Mosi;  habuit  etiam  in  capite  Irim  i.  e.  arcualem  re- 
fulgentiam  solis,  quia  viscerosa  Caritas  Christi  ad  nostras 
inferiores  miserias  aperta  arcualiter  dilatata  fuit  assidue  et 
intime  impressa  menti  s.  Francisci;  facies  etiam  ejus  erat 
sicut  sol,  quia  in  singulari  contemplatione  Christi  et  evan- 
gelicae  vitae  ejus  fuit  non  instar  lunae  defectivae  vel  mo- 
dicae  stellae  vel  lucis  nocturnae  sed  instar  solis  et  lucis 
divinae  inflammatus  et  illuminatus  et  illuminans  et  inflam- 
mans ;  habuit  etiam  pedes  rectos  et  solidos  et  igneos  ut 
columnam  ignis,  quia  non  solum  -fuit  summus  contempla- 
tione sed  etiam  in  omni  perfecta;  actione    sicut    ex  historia 


560 

vitae  suae  superabunde  patet;  habnit  etiam  in  mann,  i.  e. 
in  pleno  opere  et  in  plena  possessione  et  potestate  libellum 
evangelii  Christi  apertum,  sicut  patet  ex  regula,  quam  ser- 
vavit  et  scripsit  et  ex  statu  evangelico,  quem  instituit;  i^o- 
suit  etiam  jpedem  dextrum  super  mare,  quia  ad  ßarazenos 
convertendos  (ad  Christuni)  et  ad  martyrium  accipiendum  ab 
eis  cum  summo  studio  et  fervore  laboravit  ter  ire  ad  eos 
prout  scrihitur  in  IX.  capitido  vitae  suae,  seil,  sexto  anno 
a  conversione  sua  tamquam  angelus  sexti  sigilli^  et  in  signum 
quod  per  ejus  ordinem  sunt  in  sexto  statu  ecclesiae  conver- 
tendi  ad  Christum,  et  iterum  XIII^  anno  conversionis  suae, 
in  Signum  quod  in  XIIP  centenario  a  passione  et  resurre- 
ctione  ChHsti  inchoando  sunt  Sarazeni  et  ceteri  infideles  per 
ejus  ordinem  cum  multis  martyriis  convertendi.  Unde  et  in 
sua  regula  singulariter  instituit  modum  eundi  ad  praedican- 
dum  ad  Sarazenos  et  alios  infideles.  Sicut  enini  decimo  ter- 
tio  die  a  nativitate  Christus  apparuit  regihus  Orientis  et  in 
consimili  die  haptizatus  est  et  aquam  in  vinwn  convertit  et 
in  XIIF  anno  ahsentatus  a  matre  est  ah  ea  inventus  in  tem- 
plo,  sie  in  XIIF  centenario  a  Christi  adventu  apparidt 
Franciscus  et  ejus  evangelicus  ordo,  sed  in  XIIP  a  Christi 
morte  et  ascensione  exaltabitur  in  cruce  et  ascendet  ejus  glo- 
ria  super  totum  orhem,  prout  pie  conjicitur  ex  scripturis  et 
specialiter  ex  his  quae  tanguntur  infra  in  quarta  visione 
hujus  lihri. 

41.  Quia  vero  haec  et  sequentia  in  futuris  ejus  operibus 
et  discipulis  clarius  enitescunt,  idcirco  sciendum,  quod  a 
tempore  solennis  impugnationis  et  condemnationis  evangelicae 
vitae  et  regidae  suh  mystico  Antichristo  fiendae  et  sub  magno 
amplius  consummandae,  spiritualiter  descendet  Christus  et 
ejus  servus  b.  Franciscus  et  evangelicus  discipulorimi  ejus 
coetus  contra  omnes  errores,  et  malicias  mundi  et  contra  to- 
tum exercitum  daemonum  et  pravorum  hominum,  conslans  et 
fortis,  impavidus  sicut  leo,  tarn  ad  juvandum  quam  ad  pa- 
tiendum  et  per  profundissimam  sui  humiliationem  et  per 
sui  originis  adeo  humilem  recognitionem  et  per  sui  ad  in- 
feriores   piam  condescensionem  descendet  de  coelo,    eritque 


561 

scripturarum,  non  terrestriam  et  fiilsarum  sed  coelestium  et 
purissimarum,  quasi  mibe  amictus  et  etiam  agillima  et  altis- 
sima  et  foecunda  simul  et  obscura  seu  humili  paupertate, 
sicut  enim  nubes  est  supra  inter  nos  et  coeliim  suscipiens 
Solls  radios  contemperans  nobis  eos  et  est  praegnans  aquis 
pluvialibus  et  foecundis  ipsasque  ad  fructificationem  terrae 
nascentiuui  moderate  effundens,  sie  et  haec  scriptura  sacra 
spiritnaliter  in  caritate  et  sapientia  Dei  erit  ut  sol  ad  irra- 
diandum  finaliter  totum  mundum  et  ad  formandum  solarem 
diem  tertii  generalis  statiis  raundi.  Intelligentiam  etiam 
libri  sacrarum  scripturarum  et  operum  divinorum  habebit 
non  solnm  sibi  sed  etiam  in  plena  potestate  tradendi  aliis 
et  docendi.  Nam  in  jprioribus  quinque  ecdesiae  statihus 
non  fuit  concessum  sanctls  quantumcunque  illiimünatis  aperU'e 
illa  secreta  Jmjus  libri,  qiiae  in  solo  sexto  et  septiino  statu 
erant  ajpertius  reseranday  sicut  nee  in  jprimis  quinque  aetati- 
hus  veteris  testamenti  fuit  concessum  prophetis  clare  aperire 
secreta  Christi  et  novi  testamenti  in  sexta  aetate  saeculi  re- 
seranda  et  reserata.  Ponet  etiam  pedem  suum  dexti'um  su- 
pra mare  nationum  infidelium  et  sinistrum  super  terram 
fidelium^  quia  principalis  impetus  et  processus  ejus  erit  ad 
totum  orhem  convertendum  ad  Christum^  sie  tarnen  quod  ex 
Jioc  non  deseret  priorem  ecclesiam  fidelium.  Sicut  enim  tem- 
pore apostolorum  fuit  principalis  et  quasi  dexter  p)rocessus 
eorum  ad  conversionem.  paganorum,  secundarius  vero  et  quasi- 
sinister  ad  pflebem  Judaeormn,  quia  senserunt  non  se  ita 
prosperaturos  seu  prospere  piscaturos  in  terra  Judaeorum 
sicut  in  mari  paganorum,  sie  et  angelus  iste  sentiet,  non  se 
ita  prosperari  in  carnali  ecclesia  Latinorum,  sicut  in  Grae- 
cis,  Saracenis  et  Tartaris  et  tandem  in  Judaeis.  Etiam  pe- 
dem dextrum  super  mare,  quia  promtior  erit  ad  adversa 
toleranda  et  ad  Antichristi  proelia  invadenda,  quam  ad 
prospera  temporalis  pacis  et  gloriae  assumenda;  pro  tem- 
pore etiam,  quod  a  Francisco  usque  nunc  cucurrit,  plus 
piscatns  est  hie  angelus  in  mari  laicorum  secularibus  curis 
fluctuantium,  quam  in  terra  regularium  et  cloricalium,  sirn- 

©Düinoer,  ©efd;.  b.  Gcftcii.    2)ofumente.  36 


502 

plices  enim  et  idiotae  facilins  traluintur  ad  prima  quam 
magni  clerici  et  monachi.  Et  nota,  quod  hie  angelus  non 
posiiit  supra  se  mare  et  terram,  sed  potius  sab  pedibus 
suis,  quia  per  altissimam  paupertatem,  austeritatelii  et  hu- 
militatem  omnes  mundanas  divitias  et  homines  et  delicias 
sub  suis  pedibus  conculcabit  nullique  adulatorie  aut  pro 
mundano  quaestu  se  carualiter  seu  viliter  subdet.  Clama- 
turus  est  autem  ut  leo  rugiens,  primo  quia  contra  errores 
et  vitia  induratorum  cum  forti  indignatione  et  increpatione 
loquetur,  et  horribile  Judicium  Dei  etiam  in  proximo  ven- 
turum,  cum  summa  authoritate  et  terribili  comminatione 
praedicet,  ita  ut  bestias,  i.  e.  bestiales  contremiscere  faciat; 
ratio  autem  suae  magnitudinis  iudignationis  erit  ex  hoc, 
quia  cum  clausus  esset  über,  videbantur  aliquantulum  ex- 
cusationem  habere,  ex  quo  autem  est  apertus,  nulluni  vela- 
men  excusationis  relinquetur  eis ;  alia  ratio  est  propter  ni- 
miam  resistentiam  et  nimiam  multitudiuem  obduratorum; 
tertia  est  propter  superfervidum  zehim  excitandi  eos  a 
somno  mortis  ad  vitam  fidei.  Secundo  clamabit  ut  leo 
rugiens,  quia  ut  leo  nimis  constanter  et  esuriens  curret  ad 
animarum  escam  et  praedam. 

42.  Et  dixit  mihi :  oportet  iterum  te  prophetare 
populis  et  gentibus  et  linguis  et  regibus  multis;  in  ipsa 
sapieiitia  lihri  continetur  expresse,  quod  oportet  iterum  prae- 
dicarl  evaugelium  in  tofo  orhe  et  Judaeis  et  gentibus  et  to- 
tum  orhem  final iter  converti  ad  Christum,  sed  quod  per  istuin 
hoc  esset  implendum,  non  ptoterat  scire  nisi  per  specialem 
revelationem,  et  hoc  dico  prout  per  Johannem  hie  designan- 
tur  singulares  personae,  quia  nt  per  ipsum  designatur  in 
communi  ordo  evangelicus  et  contemplativus,  scitur  ex  ipsa 
intelligentia  lihri,  quod  per  ipsum  ordinem  dehet  hoc  impleri; 
potest  etiam  dici  quod  eo  ipso  quod  Dei  instinctu  et  jussu 
accepit  ab  angelo  singularem  intellectum  libri  et  cum  sin- 
gulari  dulcore  ipsum  sibi  invisceravit,  et  ex  hoc,  quod  cum 
dolore  praesensit  passiones  graves  ecclesiae  et  sibi  adfutu- 
ras,  satis  percepit,  se  ad  praedicationem  gentium  destinari, 
sed  nihilominus  per  sacros  doctores  hoc    amplius  asseritur. 


5G3 

Tarnen  ne  propter  tcntationem  Antichrist!  et  propter  nimiani 
multitndinem  hostinm  hoc    timeant   impecliri^    potest    etiani 
clici,  quod  istad  potius   dicitur  praeccptorie    et    injnngendo 
sibi  officium  praedicandi  omnibus  quantumcunque  infidelibns 
et  longinqiiis,  unde  dicit:  oportet  te  prophetare  etc.  Qiiam- 
vis  praeter  hoc  possit  dici  hoc  oportere    per  respectum  ad 
infallibilitatem  divinae  praescientiae  et    praedestinationis    et 
per  respectum  ad  finalem  necessitatem  et  utilitatem  gentium 
convertendarnm  ad  ejus  verbum.     ßed  quare    dicit  iterum^ 
mimquid  iste  jam  antea  'praedicaveratf    dicendimi    quod    hoc 
iterum  uno    modo    refertur    ad    praedicationem    totiiis  orhis 
factam  'primo  per  apostolos,  quasi  diceret:  siciit  üinc  per  or- 
dinem  apostolorum  praedicatus  est  totus  orhis,  sie  oportet  se- 
cundo  per  te  fieri.     Potest  et  alio  modo    referri    ad    temjnis 
praecurrens  tentatlonem  mystlci  Aiitlcliristi,  in   quo  ntlque  a 
tempore  Francisci  nsque  nunc  ordo  ille  praedicavit,  quamvis 
71071  sie  late  per  totum  orhe7n;    potest    etiam  7'eferri  ad  te7n- 
pus  praeci(7're7is  ad  marpiiün  Ä7itlch7Hstii7n,    7iam    in  tempore 
medio  inter  imjsticum  Anticlwistum  et  magnum  praedicatu7nis 
est  07'do  nie  midtis  Unguis  et  gentihus. 

43.  Sed  cum  Graecorum  ecclesiae  sint  per  totum 
quintum  statum  a  Romana  ecclesia  schismatice  divisae,  a 
tempore  scilicet  Caroli  M.  et  citra,  non  videtur,  quod  per 
atrium  tempore  Antichristi  rejiciendum  intelliguntur  Graeci, 
sed  potius  pravi  religiosi  et  clerici  et  laici  hitinorum  eccle- 
siae sanctae  superficialiter  juncti  et  per  mundana  negotia  et 
desideria  exterius  stantes.  Sicut  enim  in  trituratione  mes- 
sium  multitudo  paleae  segregatur  a  grano,  sie  in  illa  cri- 
bratione  et  trituratione  ecclesiae  separabuntur  publice  ab 
electis  paleae  et  quisquiliae,  et  hoc  tum  per  vim  tribulatio- 
nis  paleas  dispergentis  et  paleam  apostatare  seu  veritati 
repugnare  facientis;  tum  quia  tunc  spirituales  et  praecipue 
eorum  rectores  summe  studebunt  se  et  suos  sequestrare  a 
carnalibus  et  quibuscunque  non  consentaneis  evangelicae 
veritati  et  puritati.  Potest  etiam  per  templum  designari 
religio  evangelica,  per  altare  vero  veritas  fidei  catholicae, 
seu  ipse  Christus,  aut  perfectores  sancti  religionis  praefatae, 

36* 


5G4 

per  adorantes  vero  Deum  in  eo  omnes  fideles  sectatores  re- 
ligionis  praedictae,  ejus  fidei  et  ciiltui  devote  et  fideliter 
innitentes.  Per  mensurationeui  templi  et  altaris  potest  in- 
telligi  non  solum  regitiva  gubernatio  subditorura,  sed  et 
sincera  et  rccta  declaratio  fidei  et  evanscelicae  vitae  non 
secundmn  errores  pliilosophicos,  nee  secundum  sensum  pro- 
prium et  carnalem  procedens,  sed  secundum  regulam  scri- 
pturae  sacrae  et  catliolicae  fidei  a  Christo  traditam. 

44.  Secundum  Augustinum,  Gregorium  et  Richardum 
lü  duo  testes  sunt  ad  literam  Elias  et  Enoch,  et  hoc  com- 
muniter  tenetur,  quamvis  et  per  eos  designentur  duo  ordi- 
nes  praedicativi,  quorum  unus  erit  magis  exteriori  regimini 
et  passionibus  mancipatus,  unde  et  Joann.  ultimo  desigua- 
tur  per  Petrum,  cui  dixit  Christus:  pasce  oves  etc.,  et  cum 
senueris,  extendes  manus  tuas  sc.  in  cruce,  et  sequere  me 
sc.  ad  crucem.  Alter  vero  magis  datus  contemplationi  et 
paci,  unde  et  designatur  idem  per  Johannem,  de  quo  dicit 
Christus :  sie  eum  volo  manere,  donec  veniam.  Xec  dico 
duos  istos  ordiues  testium  esse  diversae  professionis  seu 
religionis  sicut  iiec  Petrus  et  Johannes  fueruut,  imo  uterque 
fuit  ejusdem  professionis  evangelicae,  nee  tamen  per  hoc 
nego,  quin  ordines  diversarum  professionum  in  hoc  concur- 
rant,  sicut  etiam  jam  fere  per  centum  annos  similiter  cu- 
currerunt  duo.  Unde  ex  mysterio  ternario  non  potest  pro- 
bari,  quod  Moses  sit  venturus  pro  tertio  teste  et  maximo, 
quia  ceteri  sanctorum  evangelicorum  illius  temporis  aut  ali- 
quis  alius  ex  eis  poterit  servire  de  tertio,  ut  sie  sit  ibi 
Enoch  de  statu  legis  naturae,  Elias  de  statu  legis  Mosis,  reliqui 
vero  sint  de  statu  legis  gratiae.  Praeterea  hie  non  ponitur: 
dabo  tribus  testibus,  sed  dabo  duobus  testibus  meis,  nee 
dicuntur  hie  tres  olivae  et  tria  candelabra,  sed  duae  oli- 
vae  etc.  Deinde  subditur  religlosa  austeritas  eorum  cum 
praecellentia  gratiae  et  officii  et  virtutis  eorum,  diceus, 
quod  prophetabunt  amicti  saccis,  i.  e.  vestibus  cilicinis  vel 
asperis  et  pauperculis.  Hi  sunt  duae  olivae,  i.  e.  pingue- 
dine  caritatis  et  divinae  unctionis  et  suavitatis  pleni,  et 
duo  candelabra  i.  e.  lumen  divinae  sapientiae   in  se  alte  et 


505 

praeclarc  gestautes  et  toti  ecclesiae  expandentes,  in  con- 
spcctu  Domini  terrae  stantes  i.  e.  tarn  per  singiilarem  con- 
templationem  quam  per  promtae  obedientiae  et  obsequii 
famnlatum  semper  Deo  assistentes,  et  seciindiim  Joachim 
ideo  tam  hie  quam  Zach.  IV.  dicitur  de  istis,  quod  suut  in 
couspectu  Domini  terrae  stantes  qui  ad  hoc  venturi  sunt 
et  ante  faciem  Christi  ituri,  ut  annuntient  advenisse  tempus 
in  quo  debet  regnare  filius  Dei  in  universa  terra,  ita  ut 
tanquam  de  candclabris  lucentibus  illuminentur  homines  et 
tamquam  de  lampadibus  oleo  sacro  plenis  inungantur  corda 
electorum  spirituali  gratia  et  doctrina.  Vel  si  per  Dominum 
terrae  illustretur  Antichristus  tunc  usurpatorie  dominans 
terrae  et  terrenis,  constat,  quod  isti  stabunt  coram  eo  tam- 
quam sibi  constanter  resistentes  et  tamquam  ipsum  autho- 
thorizabiliter  ex  parte  Dei  monentes,  sicut  Moses  et  Aaron 
steterunt  coram  Pharaone  et  Petrus  et  Paulus  coram  Ne- 
rone.  Primum  tarnen  videtur  de  mente  literae,  quia  in 
scriptura  non  est  consuetum,  quod  sancti  dicuntur  stare  in 
conspectu  regis  mundani^  est  autem  consuetum  dici,  eos 
stare  in  conspectu  Dei.  Praeterea  hie  dicuntur  stare  in 
conspectu  Domini  sicut  duo  candelabra  lucentia  sive  duo 
luminaria^  quae  stant  coram  uno  Domino  seu  altari  Dei, 
unum  a  dextris  et  aliud  a  sinistris,  vel  sicut  duo  principes 
vel  consiliarii  ministri  magni  regis  stant  et  incedunt  coram 
eo  unus  a  dexteris  et  alter  a  sinistris. 

45.  De  efficacia  virtutis  eorum  contra  adversarios,  ubi 
et:  si  quis  voluerit  nocere  eis,  ignis  exiet  de  ore  illorum  etc., 
super  quo  posset  quaeri,  an  ad  literam  facient  hujnsmodi 
visibilia  signa  sive  miracula.  Videtur  enini;,  quod  non,  tum 
quia  non  est  verisimile,  quod  in  totis  tribus  annis  et  dimi- 
dio*  in  quibus  praedicabunt,  non  pluat  in  aliqua  parte  orbis, 
aut  quod  ad  literam  ignis  exeat  de  ore  eorum,  aut  quod 
terram  percutiant  omni  corporali  plaga,  tum  quia  melius 
est  quod  ipsi  sequantur  mansuetudinem  et  evangelicam 
formam  Christi  et  apostolorum  et  signorum  ejus,  quam 
quod  sequantur  modos  corporalis  vindictae,  per  sanctos 
veteris  testamenti  visibiliter  expletae;    tum  quia  si  tanta  et 


566 

talia  signa  plagarum  super  Anticliristuin  et  suos  facerent, 
potiiis  faveret  eis  totus  orbis  (jiiain  Antichristo,  et  tarnen 
valde  pauci  erunt  tunc  seqnaces  eoriim  respectu  sequacium 
Antichiisti.  Potest  dici  primo,  quod  hie  non  dicitur,  qwod 
ipsi  faciant,  ne  plnat  tempore  praedicatioiiis  edriiin,  aut 
quod  convertant  aquas  in  sanguinem  vel  percutiant  terram 
plagis,  sed  solum  quod  habent  potestatem  hoc  faciendi 
cum  vohierint,  in  quo  intelligitur,  quod  habent  j^lcnam  po- 
testatem faciendi  miracuhi,  non  tarnen  facient  nisi  in  quan- 
tum  decuerit  et  expedierit,  quia  nee  ipsi  facere  volent  signa 
vana  et  non  expedientia^  nee  sub  aliquo  modo  vano  et 
inutili.  ünde  et  Joachim  dicit,  quod  hoc  minime  facient 
secundum  literam,  sed  solum  spiritualiter.  Secundo  dicen- 
dum,  quod  per  tria  signa  hie  specificata  et  per  quartum 
Signum  de  omni  plaga  generaliter  positum  designantur  spi- 
ritualia  signa,  per  primum  de  igne  significatur  spiritualis  et 
ignea  et  superfervida  doctrina  eorum  aperte  confundens  et 
vincens  errores  et  vitia  hostium  suorum  et  efficaciter  con- 
tundens  impios  afiectus  et  conatus  eorum,  et  quod  in  eis, 
quos  a  suis  erroribus  et  peccatis  ad  Christum  convertent, 
consument  et  occident  vitia  et  errores.  Per  secundum  si- 
gnificatur, quod  sicut  Christus  soHs  suis  discipulis  secreta 
revelabat  et  exponebat  suam  arcanam  sapientiam  et  gratiam, 
ceteris  autem  in  parabolis,  ut  videntes  non  viderent,  pro- 
hibuitque  tribus  apostolis  ut  nemini  dicerent  visionem,  quo- 
usque  ipse  mortuus  esset,  sie  isti  coelum,  i.  e.  coelestem 
sapientiam  abscondent  indignis  et  claudent  eam  in  cordibus 
spiritualium  discipulorum  suorum  prohibendo  eis,  ne  illam 
inutiliter  effundant  animalibus  vel  emulis  i.  e.  porcis  et 
canibus.  Implebitur  enim  tunc  illud  Isaiae  VI:  excaeca  etc. 
claudent  et  coelum  reprobis  i.  e.  ostendent  coelestem  glo- 
riam  et  sapientiam  et  pluviam  in  ipsis  esse  clausam,  con- 
vincent  enim  ipsos  esse  a  coelesti  regno  et  gratia  alienos 
et  exclusos.  Abscondent  etiam  eis  coelestem  sapientiam  et 
gratiam  eo  modo  quo  molem  crassam  attenuando  et  mi- 
nuendo  fere  redigent  in  invisibile  punctum.  Isti  enim  sie 
alta  et  alte  docebunt  et    sie    humilia    et    humillime,    quod 


567 

canialibus  et  superbis  non  poteruiit  sapere  nee  plaeeie  et 
per  consequens  nee  intelligere.  Item  ipsornm  vita  et  do- 
ctrina  sie  eorum  emulos  ad  invidiam  et  indignationera  ao- 
cendet,  quod  illam  appretiare  et  ainare  ncquibiint,  sed  potius 
spernere  et  impugnare  habebimt.  Significatur  etiam  per  hoc, 
quod  Dens  videns  zehim  testium  suorum  sie  irascetur 
contra  hostcs  eoium,  quod  longe  plus  solito  subtrahet  plu- 
viam  salutarem  et  perniittet  eos  a  daemonibus  et  a  propria 
nialitia  fbrtius  excaecari  et  obdurari  et  ab  omni  humore 
gratiae  exsiccari.  Per  tertium  autem  sc.  conversionem  aquae 
in  sanguinem  significatur^  quod  scientiam  mundanam  vel 
variam  et  erroneam  et  mundanorum  carnalem  cupiditatem 
et  gloriam,  quae  sunt  quasi  aquae  fluvius  Aegypti,  conver- 
tent  in  sanguinem  i.  e.  monstrabunt  esse  abominabilem  et 
mortiferam  et  impiam  et  nullo  rationali  imo  nee  a  simplici 
jumento  i.  e.  hominibus  simplicibus  viris  esse  bibendam,  et 
aquas  sacrae  scripturae  sie  contra  eorum  vitia  et  errores 
inducent  et  exponent,  quod  videbitur  eis  conversa  in  san- 
guinem, i.  e.  in  horrorem  crudelem  et  mortiferum.  Per 
quartum  autem  figuratur,  quod  terram,  i.  e.  terrena  et 
carnalia  corda  percutient  plaga  increpando  acemme  vitia 
eorum  et  etiam  coneutiendo  corda  eorum,  monstrando  eis 
piagas  mundi  praeteritas,  praesentes  et  futuras,  quas  ipsi 
carnales  non  attendunt  nee  spiritualiter  sentiunt,  nisi  cum 
ab  istis  aperiuntur.  Tota  etiam  clarificatio  et  sequela  do- 
ctrinae  et  vitae  sanctorum  erit  eorum  emulis  maxima  plaga 
cordis.  Item  Joachim  notat  quod  in  pluvia  designatur  illa 
doctrina,  quae  rigat  corda  audientium  ad  proferendum  fru- 
etum,  in  igne  vero  illa  verba  pungentia,  quae  carnem  in- 
flammando  consumunt;  primum  autem  prohibentur  sancti, 
seeundum  autem  nequaquam,  quia  illa  verba,  quae  convin- 
cunt  gentem  apostaticam  male  agere,  manifeste  loquentur, 
illa  vero  spiritualia,  quae  aedificant  humiles  et  obtempe- 
rantes,  reprobis  abscondent. 

46.  Cum  testimonium  finierint  stmm,  bestia,  quae  ascendet 
ab  abysso,  faciet  adversus  illos  bellum  et  vincet  illos  et  occidet 
illos.     Nota,  quod  nee  diabolus  nee  sui    permittuntur  oeci- 


568 

dere  sanctos,  quousque  sccundiim  Dei  ordinem  complevc- 
rint  officium  suum;  per  bestiam  autem  ascendentem  de 
abysso  intelligitnr  illa  de  qua  inf'ra  c.  XIII.  dicitur.  Be- 
stia  autem  haec  est  multitudo  o-entium  bestialium  in  infide- 
lium  amaris  vitiis  et  erroribus  fluctuantium  velut  mare  et 
de  infernali  profunditate  malitiae  ascendentium  in  potenta- 
tum  superbiam  et  exteriora  opera  summae  nequitiae.  Hie 
autem  magis  proprie  accipitur  pro  sexto  vel  septimo  capite 
bestiae,  i.  e.  illius  multitudinis,  de  qua  ibidem  dicitur:  et 
vidi  unum  de  capitibus  quasi  occisum  etc.;  potius  autem 
ascrihitiir  haec  occisio  sanctoruni  hestiae  ascendenti  de  abysso, 
quam  hestiae  ascendenti  de  terra,  de  qua  infra  XIII.  suhdi- 
tur,  quod  per  illam  intelligitur  pseudopapa  cum  suis  pseudo- 
proplietis,  qui  non  ita  immediate  exercehlt  corporales  inter- 
fectiones  Jiominum,  sicut  hestia  secularium  laicorum,  et  regum 
et  militum.  Kota  etiam,  quod  non  solum  dicit,  quod  oeci- 
det  sanctos,  sed  etiam  quod  vincet  eos,  quia  secundum  hu- 
manam  apparentiam  videbuntur  confusi  et  convicti  ab  eo, 
ita  quod  simplices  electi  fere  corruent  in  errorem.  Unde 
Joachim  dicit,  quod  vincet  eos  signis  mendacibus  et  fraude 
daemonum  et  calliditate  verborum.  Quamvis  enim  tempore 
paganorum  martyres  occiderentur,  nihilominus  error  idola- 
triae  paganorum,  contra  quam  martyres  pugnabant,  erat  sie 
aperte  confnsus  et  vilis,  virtus  vero  et  fides  martyrum  sie 
per  miracula  clarescebat,  quod  aperte  apparebant  victores. 
Aliter  autem  fuit  in  Christi  condemnatione  et  passione  et 
multo  aliter  erit  in  passione  sanctorum  tempore  magni 
Antichristi  et  etiam  tempore  mystici.  Nota  etiara,  quod 
bestia  quamvis  faciat  maximum  et  finale  bellum  contra 
duos  testes  cum  finierunt  testimonium  suum,  nihilominus 
faciet  bellum  contra  eos  per  tres  annos  et  dimidium  prout 
dicitur  infra  XIII  et  paulo  ante  dictum  est,  quod  civitatem 
sanctam  calcabunt  mensibus  XLII. 

47.  Potest  etiam  dici,  quod  principales  daemones  per  quos 
princij) aliter  factae  sunt  principales  tentationes  ecclesiae,  sunt 
Septem  capita  draconis  aut  ejus  septiformis  astutia  et  malitia, 
per     quam    inclioavit  et    fecit    vel  facturus     est    tentationes 


561) 

'praedictas.  Caiphas  etiam  jpontlfex  Christum  condemnans  non 
minus  j'uit  'prlmiim  caput  quam  Herodcs,  decem  autem  im- 
peratores  pagani,  per  quos  decem  (jener ales  persecutiones 
martyrum  factae  fuerunt,  possunt  dici  secundum  primum 
Caput,  nam  omnes  in  hoc  convenerunt  in  unum.  Sic  etiam 
omnes  Ariani  seu  haeretici  imperatores  et  reges  et  principales 
Arianorum  i^ontißces  et  omnes  haeresiarchae  conveniunt  in 
unum  tertium  caput.  Omnes  etiam  carnales  et  laxi  et  Abha- 
tes  quinii  temporis  et  praecipue  Uli,  qui  major  fuerunt 
causa  et  occasio  generalis  laxationis  quinti  temporis,  conve- 
niunt in  quintum  caput.  Sextum  vero  erit  mysticus  Anti- 
christus.  Septiynus  erit  magnus  Antichristus  cum.  rege  mo- 
narcha  sihi  coliaerente.  Computando  tarnen  mysticum 
Antichristum  cum  ceteris  Concurrentibus  in  quintum  caput, 
tunc  sextum  erit  magnus  Antichristus,  Gog  vero  erit  unus. 
Sumendo  vero  magnum  Antichristum  pro  septimo  tunc  erit 
Gog  cauda  et  quasi  caput  octavum.  Initiata  etiam  est 
apertio  sexti  sigilli,  concurrendo  tamen  usque  adhuc  cum 
quinto.  Franciscus  enim  tamquam  angelus  apertionis  sexti 
sigilli  est  illo  sexto  anno  conversus  qui  est  et  sextus  annus 
XIII'-  centenarii  incarnationis  Christi.  Ex  tunc  autem  om- 
nis  persecutio  sui  evangelici  Status  spectat  ad  persecutiones 
Antichristi. 

48.  Attamen  sciendum,  quod,  ubicunque  in  hoc  libro 
agitur  de  Antichristo  magno,  implicatur  in  more  prophetico 
tempus  mystici  Antichristi  praecurrentis  illum  magnum,  et 
secundum  hoc  per  bestiam  ascendentem  de  mari  significa- 
tur  hie  bestialis  vita  et  plebs  carnalium  et  secularium  chri- 
stianorum,  qui  a  fine  quinti  temporis  et  citra  multa  habent 
capita  carnalium  principum  et  praelatorum ,  .quasi  jam  DG 
annos  et  in  hoc  XIII.  centenario  per  evangelicum  statum 
Francisci  fuit  unum  caput  ejus  quasi  occisum.  Quanto 
enim  altius  et  latius  evangelica  paupertas  et  perfectio  im- 
primitur  et  magnificatur  in  ecclesia  Christi,  tanto  fortius 
caput  terrenae  cupiditatis  et  ignis  carnalitatis  in  ipsa  occi- 
ditur.  Sed  jam  hoc  caput  fere  extinctum  nimium  reviviscit, 
ita  ut  omnes    carnales    christiani    admirentur    et    sequantur 


570 

terrenam  et  carnalem  gloriam  ejus.  Cum  autem  apostatrix 
hestia  de  terra  reUgiosorum  ascendet  in  altiim,  cum  duohus 
cornihus  i^seudoreligiosormn  et  i^seudoprophetaruin  falso  si- 
milihus  veris  cornihus  agni,  tnnc  erit  validisslma  tentatio 
mystici  Antichristi]  surgent  enim  tunc  pseiidochrlsti  et  j^seudo- 
prophetae,  qui  facient  ah  omnihus  adorari  cupiditatem  et 
carnalitatem  seil  terrenam  hestiae  gloriam  secidaris,  dahunt- 
que  ad  hoc  signa  magna. 

Primo  scilicet  sitae  ecclesiasticae  authoritatis,  cid  contra- 
dicere  videhitur  inohedientia,  contumacia,  rehellio  scMsmatica. 
Secimdo  universalis  sententiae  omnium  magistrorum  et  do- 
ctorum  suorum  et  totius  inidtitudinis  seu  communis  opinionis 
omnium,  cid  contradicere  videhitur  stultum  et  insanum  et  liae- 
reticum.  Tertio  dahunt  signa  ratiönum  et  scripturarum  falso 
intortarum  et  signa  alicujiis  superficialis  ac  vetustae  et  niidti- 
formis  religionis  2)er  longam  successionem  ah  antiquo  firma- 
tae  et  solennizatae,  ita  ut  cum  liis  signis  ignem  irae  divinae 
super  contradictores  videantur  facere  descendere,  et  econtra 
quasi  ignem  sancti  et  apostolici  zeli  videantur  ipsi  de  coelo 
in  suos  discipulos  facere  descendere.  Statuent  etiam,  ut  qid 
non  ohedierit,  anafhematizetur  et  (Christi)  de  synagoga  eji- 
ciatur  et  si  oportuerit,  hrachio  secidari  prioris  hestiae  tra- 
datur,'  facient  etiam  ut  imago  hestiae  primae  i.  e.  pseudopapa 
a  rege  hestiae  primae  suhlimatus,  adoretur  i.  e.  ut  sihi  plus 
quam  Christo  et  ejus  evangelio  credatur  et  ut  adidatorie  quasi 
Dens  hiijus  saeculi  honoretur.  Numerus  autem  nominis,  i.  e. 
primae  hestiae  et  gloriae  ejus  erit  DCLXVI,  tum  quia  tres 
Statut  gloriahitur  se  perficere,  laicorum^  clericorum,  et  reU- 
giosorum, seu  inferiorum  ac  mediorum  et  superiorum.  Et 
forte  a  tempore  remissionis  quarti  Status  usque  ad  tempus 
istius  erunt  anni  DCLXVI,  nam  quintus  a  Pipino  usque 
nunc  habet  jam  DLX  annos,  et  a  vastatione  anachoretarum 
et  ceterorum  fiddium  commorantium  in  Perside,  Syria  et 
Aegypto  est  numerus  praedictus  cito  complendus;  nam  prout 
superius  dixi  a.  DCXXXV.  ceperunt  Saraceni  regnum  Per- 
samim  et  post  hiennium  capta  Damasco  ceperunt  Fenizem  et 
Aegyptum  et  post  aliud  hiennium  ceperunt  Jerusalem. 


571 

(C.  Flor.  f.  149.)  Inchoatio  eorimi  (finalinm  termino- 
rum)  a  Christi  incarnatione,  quos  ab  illo  initio  clare  et  cum 
mira  concordia  ipsorum  ad  gcnerationes  V.  T.  prosequitur 
Joachim  (in  Concordia)  usque  ad  tcnipus  snum,  habet 
magnam  rationem  et  notabilem  vcritatem.  Nam  in  scxto 
qnadragesimae  primae  generationis  initiatus  est  fundamen- 
taliter  tertius  Status  concurrendo  tarnen  adhuc  cum  secundo. 
Initiata  ctiam  est  apertio  sexti  sigilli  concurrendo  tamen 
usque  adhuc  quintae.  Franciscus  enim  tamquam  angehis 
apertionis  sexti  sigilli  est  illo  sexto  anno  conversus,  qui  est 
etiam  sextus  annus  duodecimi  centenarii  incarnationis 
Christi.  Ex  tunc  autem  omnis  persecutio  sui  evangelici 
Status  spectat  ad  persecutiones  Antichristi.  Et  secundum 
hoc  in  sequenti  42^  generatione  coepit  Parisius  persecutio 
quorundam  magistrorum  condemnantium  evangelicam  men- 
dicitatem.  In  ipsa  etiam  fuit  Fridericus  II.  cum  suis  com- 
plicibus  persequens  ecclesiam  propter  quod  in  ipsa  ab  im- 
perio  depositus  fuit  in  concilio  generali  per  Innocentium  IV. 
facto  Lugduni.  Prout  autem  inchoatur  a  Christi  baptismo 
i.  e.  post  30  annos  a  primo  initio,  sie  in  41^  generatione 
coepit  ordo  evangelicus  per  totam  latinam  ecclesiam  esse 
in  doctrina  famosus.  Et  in  42'"^  coepit  persecutio  sive  er- 
ror dicentium  statum  religionis  esse  inferiorem  saeculari 
statu  clericorum  curam  animarum  habentium.  Et  iterum 
error  dicentium,  quod  habere  aliquid  in  communi  est  de 
evangelica  perfectione  Christi  et  apostolorum,  ac  per  con- 
sequens  quod  nihil  tale  in  communi  habere  non  est  de 
evangelica  perfectione.  Insurrexerunt  item  alii  non  modice 
contra  evangelicam  paupertatem  errantes,  contra  quos  est 
declaratio  sive  decretalis  D.  Nicolai  IV.  in  eadem  genera- 
tione edita.  In  eadem  in  Parisiis  prodierunt  errores  philo- 
sophici  sive  potius  paganici,  qui  a  doctoribus  estimantur 
magna  seminaria  sectae  magni  Antichristi,  sicut  etiam  prae- 
cedentes  sunt  seminaria  et  etiam  plantae  errorum  mystici 
Antichristi,  prout  vero  inchoantur  a  Christi  morte  vel  as- 
censione :  sie  in  initio  41*^  apparuit  circiter  per  tres  men- 
ses  Stella  comata   valde    grandis    et   stupenda,    tunc    quum 


Manfrediis ,  Friderici  ülius ,  usurpatorie  regnnm  Siciliae 
contra  ecclesiam  tenens  et  per  Karolum  devictiis  et  occi- 
sus.  Et  paiilo  post  Conradiis,  filins  Conradi,  filii  Friderici, 
et  in  42'"^  generatione  Petrus,  rex  Aragouiae,  invasit  Siciliae 
regnum  et  ex  tunc  secuta  sunt  multa  dissidia  inter  reges 
et  regna,  quae  quibusdam  uon  indoctis  videntur  esse  prae- 
paratoria  regni  mall.  In  fine  autem  hujus  A2^^  generationis 
contigit  novitas  electionis  Coelestini  Papae  et  successoris 
ejus  et  quorundam  aliorum  nunc  ingravescentium,  si  vero 
inchoantur  a  septimo  anno  passionis  Christi,  in  quo  Petrus 
post  catliedram  Jerusalemiticam  fertur  secundam  cathedram 
in  gentibus  et  in  urbe  gentilium  accepisse,  sicut  postmo- 
dum  accepit  tertiam  Romae,  sie  in  fine  hujus  decimi  tertii 
centenarii  incarnationis  Christi  terminabuntur  quadraginta 
duae  generationes  seu  1240  anni,  de  quo  numero  non  re- 
stant  nunc  nisi  tres  anni.  ') 

49.  Qidclam  ex  lüuribus,  quae  Joachim  de  Friderico  IL 
et  ejus  semine  scrihit  et  ex  quihusd.am,  quae  h.  Franciscus 
secrete  fratri  Leoiii  et  quibusdam  aliis  sociis  suis  secrete 
revelasse-  fertur,  opinantur,  quod  Fridericus  jpraefatus  cum 
suo    semine    sit    respectu    hujus    temporis    quasi    cajput    oc- 


'j  Cliti  bemerft  I;ier:  a^eiiii  ^oarfjim  meint,  bie  5Serfcfgung  bcS  2lnti== 
Greift  jrerbe  fic^  tcUenbeu  in  beii  evfteii  iMev3i.g  3af)ren  biefeö  jal)rl}uubcrt§, 
ober  aurfj  in  ben  breieinf)aI6  ^afjrcii  be3  erften  J^cifcö  be^fclbcn,  fo  barf 
c«  ni(^t  ^uuber  nehmen,  baß  bcm  grcfjcn  ifjin  terliefjencn  i?icbte  aiicf)  ^tnfter* 
iiiß  beigemijc^t  irar,  ba  bie  iia(^tlicf)e  ^inftcrniO  beö  fünften  3^if^^tevö  gu 
feiner  3eit  hereinbrach,  i^on  f.  150—157  in  Cod.  Flor,  folgt  eine  33crerf)nimg 
ber  a(ttcftamcnt(ic{;en  nnb  ältefteii  c(;riftlidKn  3cit  n^eiter  biö  166.  i)Jac^ 
3cad;im  u.  %.  \\i  ber  topf  beö  jmeiten  Xf;icreg  ein^fenbopropfjet,  ben  ber 
-Öerrfc^er  (ber  .^'cnig  beö  erften  X(;iereg)  t?on  bem  ganzen  Grbfrei?^  iinrb 
anbeten  mad)en,  ^^crbteni^ct  bnrcf;  bcffen  falfd^e  2Bnnber  nnb  ^^ilofop^te. 
F.  167:  l^ie  beiben  ^örner  bebenten  1)  bie  fcfjcinbare  ?(ebnfid;feit  ber 
boppelten  33oUfonmienlKit  ^\}x\\ix,  Ter  2ßiffenfc^aft  nnb  ^ciligfeit;  2)  bie 
fc^einbare  iPeftätignng  o.\\%  ber  Äenntniß  nnb  "^n^orität  ber  beiben  2;efla» 
mente,  bie  de  Christo  nnb  a  Christo  [xw'ti^  3)  bie  fc^etnbarc  5lcTnt(id)feit 
ber  boppelten  3lntorität  nnb  iO^ic^t  (£(}rii"ti,  näni(id)  ber  geifttiAcn,  bie  ba« 
red;te  S^^dxn  ift,  unb  ber  seitlichen,  bie  bas  Iin!e  .ift;  4)  3irei  Orben  toon 
^fenboproip^eten  ober  falfd)en  Tienci)teriid)cn  ^n-opbetcn  uub  ^eHgiofen. 


573 

cisum,  et  qiiod  tempore  mysticl  Anticliristi  ita  reviviscet 
in  aliquo  de  seihine  ejus,  ut  non  solum  Romanum  imperium 
sed  etiam  Francis  ah  ipso  devictis  ohtineat  regnnm  Fran- 
corum,  gidnqne  ceterls  regibtis  Cliristlanorum  sihi  cohaeren- 
tibiis.  Statuet  in  Pseudoj)aj)am  quendam  falsum  religiostim 
qui  contra  regidam  evangelicam  excogitabit  ,et  faciet  dis- 
pensationem  dolosam^  promovens  in  Episcopos  professores 
regidae  ptraefatae  sibl  consent ientes,  et  exinde  expellens  Cle- 
ricos  et  priores  Episcopos,  qui  semini  Friderici,  specialiter 
Uli  imperatori  et  sihi  et  suo  statui  fuerant  adversati,  ac 
persequens  onines,  qui  regulam  ptraedictam  ad  purum  et 
plene  voluerint  ohservare  et  defensare.  Praefatmn  autem  cleri 
et  regni  Franciae  casum  et  aliquem  alium  Uli  annexum 
velut  (veT)  primum  dicunt  designari  per  terrae  motum  in  initio 
apertionis  sexti  sigilli  factum,  quamvis  et  praeter  hoc  de- 
signet  spiritualem  sidjversionem  et  excaecationem  fere  totius 
ecclesiae  tunc  fiendam.  Quid  autem  liorum  erit  vel  non 
erit,  dispositioni  divinae  censeo  relinquendum ;  addunt  etiam 
praedicti,  quod  tunc  in  parte  implehitiir  illud  apostoli 
II.  Tliess.  2.  „nisi  venerit  discessio  etc.  /^  (primum  enim) 
dicunt,  quod  tunc  fere  omnes  discedent  ah  ohedientia  veri 
Papae  et  seqtientur  illum  pseudopapam,  qui  quidem  erit 
pseudo,  quia  liaeretico  modo  errahit  contra  veritatem  evange- 
licae  paupertatis  et  perfectionis,  et  quia  forte  ultra  hoc  non 
erit  canonice  electus,  sed  schismatice  introductus. 

50.  Secundus  autem  angelus  seu  doctor  praedicat  amo- 
tionem  praecipui  {praedicti')  impedimenti  ad  agendum  prae- 
dicta  seu  expeditionem  intrinseci  et  domestici  ohstacidi; 
praedicat  enim  casum  Bahylonis  i.  e.  ecclesiae  carnalis,  di- 
cens:  cecidit  Babylon.  lila  magna  ecclesia  carnalis  ideo  vo- 
catur  Babylon  hie  et  infra  XVII.  et  XVIII.  et  tarn  ibi 
quam  XIX.  vocatur  meretrix  magna,  tum  quia  ordo  virtutum 
est  in  ipsa  per  deordinationem  vitiorum  enormiter  confusus, 
Babylon  enim  confusio  interpretatur,  tum  quia  in  malo  non 
solum  intensive,  sed  etiam  extensive  est  magna,  ita  quod  boni 
sie  sunt  in  ea  sicut  pauca  grana  auri  inter  immensos  acer- 
vos  arenae  et  sicut  pauca  grana  fritici  siib  immenso    cumtdo 


574 

palearum  seit  qidsquiliarum  vel  scopiliarum;  tum  quia  sicut 
fiUl  Israel  fuernnt  in  Bahylone  captivaü  et  vehementer  op- 
pressi,  Ita  ut  David  proplietice  dicat:  y,super  flinnina  Baby- 
lonis  etc.  —  terra  aliena"  sie  spiritns  jnstorum  Imjiis  tem- 
poris  supra  modnm  angustatur  et  opprimitur  a  principatu 
et  praedominio  et  inniimerabili  mnltitudine  ecclesiae  carnalis, 
cid  oportet  eos,  velint  nolint,  serrire;  tum  quia  publice  et 
impudentissime  adulteratur  a  suo  sponso  Christo  prout  infra 
plenius  tangetur,  unde  et  hie  suhditur,  quod  de  vino  forni- 
cationis  sitae  potavit  omnes  gcntes,  sicut  vinum  carnaliter 
delectat  et  inebriat,  et  suo  fervore  et  ebrietate  ad  iram  effre- 
natam  et  furibundam  provocat,  sie  carnalis  ecclesia  se  et 
omnes  gentes  sibi  subditas  inebriavit  et  corrupit  foedis  car- 
nalitatibits  et  simoniacis  cnpiditatibus  et  terrena  gloria  hnjus 
mnndi,  et  dum  erat  in  paganismo,  inebriavit  omnes  idolatria 
sna  et  tunc  et  nunc  tamquam  ebria  exarsit  in  iram  contra 
vir  OS  spirituelles  et  contra  vires  et  influxus  spiritus  sancti. 
Dicitur  antem  bis  hie:  „cecidit/*  tum  ad  majorem  expressio- 
nem  siti  casus  tum  quia  dupliciter  cecidit,  scilicet  interius 
spiritualiter  et  exterius  corporaliter,  tum  quia  per  temporale 
exterminium  cecidit  in  mundo,  deinde  ad  äeternum  suppli- 
ciitm  cecidit  in  inferno.  Nota  quod  sicitt  ante  ejus  casum 
malitia  et  potestas  ejus  supra  modum  impedivit  et  angusta- 
vit  spiritum  electorum  et  conversionem-iotius  orbis,  sie  ejus 
exterminium  erit  sanctis  quasi  exitus  de  carcere  ad  libertatis 
latitudinem  et  volatum,  et  quasi  exitus  de  tenebrosissimo  fumo 
fornacis  ad  lucem  solarem  et  sicut  exoneratio  a  lapide  mo- 
lari  seu  a  monte  immenso. 

51.  Tertius  aiitem  anofelus  sive  Doctor  comminatoria 
praedicatione  incitat  ad  niillatenus  adhaerendnm  bestiali 
sectae  et  vitae  Antichristi  et  suorum ;  per  snos  autem  in- 
tellige  non  solum  reprobos  siii  temporis,  sed  generaliter 
omnis,  prout  ipsemet  dicitur  caput  omnium  reproborum ; 
dicit  erso  voce  mao-na  i.  e.  terribiliter  et  ardenter  et  auda- 
cter:  „si  quis  adoraverit  bestiam  i.  e.  Antichristum  et  ejus 
bestialem  sectam,  sive  imaginem  ejus,  sive  in  ejus  honorem 
factani.     Vel  per    bestiam    intelligitur    rex    tunc    monarcha, 


575 

et  per  imaginem  pseiidopapa,  quem  ille  faciet  adorare  ut 
Deum,  seil  potins  iit  idolum  simulac  acceperit  characterem. 
Potest  dlci,  qiiod  Jiic  principaliter  designat  evangelicum  or- 
dinem  sanctornm  Cliristo  et  evangelicae  ejus  vitae  similmm, 
et  regiam  seu  pontißcalem  coronam,  sicut  enim  comjdetis 
quatuor  decadibus  generationnm  i.  e.  qiiadraglnta  generatlo- 
nibus  ab  Abraham  supervenit  messio  per  apostolos  facta,  sie 
nunc  post  quadraginta  generationes  ab  illa  messione,  quae  et 
fuit  seminatio  ecclesiae,  sequetur  messio  jpopidi  Judalci  et 
totius  orbis  per  ordinem  evangelicum  fienda. 

52.  (lieber  c.  16 :  „et  qiiintus  angelus  effudit.")  Nota, 
quod  sicut  post  quatuor  animalia  quatuor  primos  Sta- 
tus sanctorum  deslgnantia  sublimata  est  generalis  sedes 
Romanae  ecclesiae,  ceteris  patriarchalibus  seu  orientali- 
bus  ecclesiis  a  Christo  et  ah  ejus  vera  fide  rejectis,  sie  in 
eodem  quinto  tempore  post  quatuor  bestias  a  Daniele  visas 
quatuor  primis  sanctorum  ordinibus  contrarias  sublimata  est 
sedes  bestiae  i.  e.  bestialis  catervae,  ita  ut  numero  et  pote- 
state  praevaleat  et  fere  absorbeat  sedem  Christi,  cui  localiter 
et  nominaliter  est  commixta,  unde  et  sie  appellatur  ecclesia 
fidelium  sicut  et  illa,  quae  vere  est  per  gratiam  sedes  et  ec- 
clesia Christi. 

53.  Super  hujusmodi  vero  malitiam  non  cessant  zelato- 
res  sancti  hujus  quinti  temporis  effundere  phialam  detestatio- 
nis  et  celebris  increpationis,  ita  quod  regmim  ejus  velit  nolit 
evidenter  appareat  omnibiis  et  etiani  ipsismet  tenebrosum, 
foeda  et  enormi  luxuria  et  avaritia  et  simonia  et  süperb ia  et 
dolosa  negotlatione  et  astutia  et  fere  omnium  malitia  dissi- 
patum  et  abominandum,  unde  et  infra  notatur  Babylon  me- 
retrix  habens  in  manu  sua  pocidum  abominationis. 

54.  Per  hanc  autem  sedem  bestiae  principaliter  desig- 
natur  carnalis  clerus  in  hoc  quinto  tempore  regnans  et  tofi 
ecclesiae  praesidens,  in  quo  quidem  bestialis  vita  transcen- 
denter  praecellenter  et  singidariter  regnat  et  sedet  sicut  in 
sua  principali  sede,  et  longe  plus  quam  in  laicis  et  plebibus 
sibi  subjectis. 

55.  Et  qiiia   secimdum    Joachim    tales    supra    modum 


576 

anibient  regnare  super  fratres  snos  instar  diaboli,  qui  est 
rex  super  omnes  filios  superbiae^  et  quia  quoad  speciem 
habitus  numerantur  esse  unius  ordinis  cum  iis,  qui  efFun- 
dunt  super  eos  pliialas  irae,  ideo  magis  indigne  ferunt, 
quia  quasi  a  coaequalibus  vel  etiam  inferioribus  increpantur, 
et  ideo  secundum  eundem  efficitur  regnum  ejus  tenebrosum, 
tum  quia  ambitio  coecat  oculos  eorum,  tum  quia  odium, 
quod  concipiunt  contra  eos,  qui  se  increpant,  aufert  omnino  *" 
lumen  ab  oculis  eorum;  quia  etiam  tales,  quando  a  veris 
spiritualibus  impediti  obtinere  non  possunt,  quod  cupiunt, 
pro  dolore  cordis  in  detractionem  eorum,  qui  se  increpant;, 
protinus  erumpunt. 

oß.  Nota  quod  quinque  effusiones  praedictae  possunt 
per  modum  consimilem  exponi  et  coaptari  malis,  qui  erunt 
in  tempore  et  circa  tempora  Antichristi  tarn  mystici  quam 
proprii,  nam  super  synagogam  terrestris  ecclesiae  et  super 
mare  infidelium  et  super  haereticam  doctrinam  pseudopro- 
phetarum  et  falsorum  Doctorum  et  super  hypocrisim  pseu- 
doi'eligiosorum  et  super  superbam  sedem  et  regnum  bestia- 
lium  sacerdotum  et  Episcoporum  effundunt  sancti  phialas 
irae  Dei. 

57.  Exponeus  illud :  „sextus  angelus"  dicit  sie;  Qui- 
dam  dicunt,  quod  fer  intestina  i:^roelia  regum  et  regnorum 
ecclesiae  Romanae  siccabitur  seit  deficiet  rohur  et  multitudo 
suorinn  exercituinn,  et  hoc  erit  praeamhidimi  et  i:traeparatio 
ad  futuram  destructionem  carnalis  ecclesiae  et  sui  princii^a- 
tus  et  regni  fiendam  i:fer  decem  reges  et  -per  regem  undecimum 
eis  j)raesidentem.  — 

58.  Potest  etiam  dici,  quod  tempore  mystici  Antichristi 
zeliis  sanctorum  evangelicorum  sie  percutit  excessivam  op>n- 
lentiam  et  fliictuosam  snperbiam  et  hahi/lonicam  scientiam  et 
doctrinam  carnalis  ecclesiae,  quod  ex  hoc  contra  sanctorum 
doctrinam  et  vitam  et  zelum  acrius  excandescens  c^uasi  om- 
nino siccabitur  a  spirituali  sapientia  et  virtuali  gratia  et  opu- 
lentia    Christi. 

59.  Ex  quo  sequetur  idterius  desicatio  suae  babylonicae 
scientiae  juxta  quod  in  Judaeis  et  Graecis  a  catholica  ecclesia 


577 

recedentihus  non  solvm  exsiccata  est  virtus  et  sajjtentia 
Christi,  sed  etiam  alin,  ita  ut  pateant  omni  errori  et  suh- 
jectiom.  Hoc  igitnr  erit  praeparatio  ad  facilius  perducen- 
duin  in  carnalem  ecclesiam  errores  AnticJiristi  magni  et  ori- 
entalium  regum. 

60.  De  quoriim  addnctioiie  et  per  quorum  suggestio- 
nem  adducentur  ostendit  dicens :  et  vidi  de  ore  draconem 
et  de  ore  bestiam  —  ad  diem  magni  Dei  omnipotentis. 

61.  Per  hos  tres  Spiritus  designantur  siiggestiones 
astutae  et  subtiles  et  quasi  spirituales,  puta  quasi  daemones 
per  se  et  per  ora  malignorum  hominum  suggerentes  et  in- 
ducentes  quasi  quosdam  horaines  astutos  et  doloses  Anti- 
christi  nuntios  et  ambasciatores  et  quasi  coretarios  ad 
congregandum  omnes  reges  mundi,  ut  veniant  in  proelium 
contra  Babylonem  i.  e.  contra  ecclesiam  carnalem. 

62.  Dlcuntur  antem  tres  Spiritus  et  a  trino  ore  exire 
cum  in  mysteriiim  trinitatis  pessime  sanctae  trinitati  perso- 
narum  Dei  et  virtntum  ejus  oppositae,  tum  quia  a  duplici 
geilte  seu  a  duohus  capitihus  ejus,  in  quihus  draco  seu  dia- 
holus  est  principalis  seu  primus  motor,  m,ittentur,  scilicet  a 
gente  pagana  vel  Sarracenica  et  a  pseudopapa  vel  a  pseu- 
dopropheta  principe  pseudoprophetarum ;  tum  quia  tres  Spiri- 
tus species  nunciorum  et  suggestorum  in  hoc  concurrent,  mi- 
lites  seu  militares,  et  hi  exibunt  seu  mittentur  a  bestia,  et 
falsi  magistri  sive  doctores  vet  praedicatores,  et  hi  mittentur 
a  pseudopro])heta,  inter  hos  autem  erunt  quidam  pseudoreli- 
giosi  draconis  fallacia  et  hypocrisi  et  fraudidentia  magis 
pleni,  et  hi  jyer  quandam  antonomasiam  mittentur  a  dracone. 

63.  Unde  et  quidarn  putant^  quod  tarn  Antichristus  my- 
sticus  quam  proprius  et  magnus  erit  pseudopapa,  caput 
pseudoprophetarum,  et  quod  per  ejus  et  pseudoprophetarum 
suorum  consilia  et  cooperationes  acqidreretur  imperium  Uli 
regi,  per  quem  statuetur  in  suo  falso  papatu,  sed  ille  rex^ 
qui  statuit  magmnn  enm,  faciet  ipsum  ultra  hoc  adorari  ut  Deum. 

64.  Ecclesia  carnalis,  contra  quam  et  super  quam  con- 
gregabuntur,  erit  tunc  mons  fumans  et  utrobique  erit  con- 
surgens  tentatio. 

2)üUingef,  @ej(^.  b.  heften.    2)ofumente.  37 


578 

6ü.  Secundiim  praeambulum  destrnctionis  ecclesiae  est 
singularis  immutatio  totius  saeculi  et  triformis  divisio  ec- 
clesiae, linde  subdit:  „et  ecce  terrae  motns  —  terram." 
Talis  terrae  motus  sie  maguus,  prout  spectat  ad  sextum 
tempus  ecclesiae,  est  idem  quam  ille  terrae  motus,  qui  supra 
sub  apertione  sexti  sigilli  est  tactus,  prout  vero  spectat  ad 
finem  seculi,  erit  ille  qui  fiet  circa  extremum  Judicium ; 
prout  tarnen  äicit  praeamhulinn  casus  Bahylonis  sexto  tem- 
pore fiendum^  et  est  subversio  et  commotio  sub  mystico  Antl- 
christo  ßenda,  per  quam  tota  carnalis  ecclesia  terribiliter 
excaecabitiiret  commovebiturcontraeraiigeUcumspiritumChristi. 

66.  Designatur  etiam  per  hoc  subsequens  alia  com- 
motio adventus  decem  regum  cum  suis  exercitibus  super 
Babylonem  i.  e.  super  ecclesiam  carnalem,  et  etiam  com- 
motio illius  ecclesiae  propter  adventum  illorum ;  in  utraque 
autem  harum  commotionum  erit  maxima  commotio  electo- 
rum  ad  spiritum  Christi. 

67.  Ex  Ms  autem  sequetur  dlrislo,  quae  subditur:  y^et 
facta  est  civitas  magna,  quae  habet  regnnm  super  reges  ter- 
rae'^;  hoc  ergo  est  ecclesia  carnalis,  quae  in  toto  regno  Ro- 
m,ano  seu  Christianorum  diffusa.  Trium  autem  partium  erit 
ejus  una  electorum  de  solo  Christo  et  ejus  spiritu  curan- 
tium,  et  ad  omnem  tribulationem  patienter  sustinendam 
praeparatorum,  secunda  erit  carnalium  Antichristo  seu  de- 
cem regibus  rebellare  conantium,  tertia  erit  aliorum  repro- 
borum  ad  Antichristum  consurgentium  seu  consurgere  dis- 
ponentium. 

68.  Potest  etiam  per  hoc  designari  quaecunque  inte- 
stina discordia  et  divisio  tunc  temporis  futura  in  ipsa,  nam 
et  Zachar.  XIII.  dicitur  evangelica  religio  consimiliter  tunc 
temporis  dividenda  in  tres  partes,  cum  dicitur:  „Et  con- 
vertam  manum  meam,  populus  mens  es ;"  quamvis  hoc  in 
parte  in  primitiva  ecclesia  sub  apostolis  sit  impletum. 

69.  Item  fient  in  ca  illae  partes  quae  tanguntur  in 
Ezechiel :  „quia  una  pars  fuit  in  obsidione  consumta  — 
captivata;"  fiet  etiam  tunc  hoc,  quod  hie  subditur:  „et  civi- 
tates  gentium  ceciderunt",  exercitibus  enim  Antichristi  sive 


579 

orientalium  regiim  mnltas  nrbes  et  terras  gentium  lafidelium 
tunc  temporis  destruent  et  occupabuiit,  quod  hie  narratur 
ad  insinuandum,  quod  exercitus  illorum  veniet  cum  pote- 
state  maxima  et  monarchica  super  ccclesiam. 

70.  Post  dicta  duo  praeambula  subditur  Judicium  ec- 
clesiae  carnalis,  cum  dicitur  :  et  Babylon  magna  venit  in 
memoriam  Dei.  Babylon,  ut  superius  dixi,  vocatur  mere- 
trix  magna,  qnia  per  enormem  et  effrenatam  multitudinera 
vitiorum  est  in  ea  omnis  Status  et  ordo  confusus. 

71.  Et  nota,  quod  haec  mulier  (Babylon  meretrix)  stat 
hie  simul  jpro  Romana  gente  et  imperio  cum  prout  fuit 
quondam  in  statu  paganismi^  quum  prout  postmodum  fuit 
in  fide  Christi,  midtis  tarnen  criminihus  mim  hoc  mundo 
fornicata;  vocatur  meretrix  magna,  qitia  a,  fideli  ctdtu  et 
sincero  amore  et  deliciis  Christi  sponsi  s?/i  recedens  adhaesit 
huic  secido  et  divitiis  et  deliciis  ejus  et  diabolo  'propter 
ista,  et  etiam  regihus  et  magnatihus  et  praelatis  et  omnibus 
aliis  amatorihus  hujus  seculi,  et  etiam  qnia  quondam  per 
fornicationem  idolatriae  coluit  falsos  Deos  quasi  suos  viros 
seu  potius  adulteros. 

(C.  Flor.  f.  191.)  Ebria  sanguine  sanctorura,  qnia  de 
temporali  gloria  illorum  meritis  acquisita  et  data  se  inebria- 
vit,  et  etiam  quia  per  multa  crimina  sanguinem  Christi  et 
sanctorum  contemsit  et  spiritualiter  conculcavit.  ') 

72.  Hi  decem  reges  unum  consilium  habent,  i.  e.  con- 
cordi  et  unanimi  consilio  et  consensu  conveniunt  insimul 
contra  Christum  et  electos  ejus  et  etiam  contra  meretricem 
i.  e.  contra  ecclesiam  a  Christo  meretricatam,  ex  quo  pa- 
tet,  quod  non  successive  unus  post  alium,  imo  simul  regna- 
bunt  et  concordabunt. 

73.  Nota,  quod  duplici  ex  causa  prius  locutus  est  de 
pugna,  quam  facient  contra  Christi  electos,  quam  de  pugna, 


')  SD'hjftifc^  treiben  aüe  dona  iiitellectnalia,  bie  bie  fleifc^Iic^e  Äird;e 
in  ihrem  ^oc^nintf)  nnßbvaucfjt,  iH'vftanben  unter  bem  golbenen  ^ecf)er  2C. 

„2^rnnten  tom  55(ut  ber  ^eiligen"  de  occisioiie  minorum  secundum 
Rycardum  et  sanguine  raartyrum  sive  majoruni.  ^ier  roirb  errDäl)nt, 
tDa§  baS  2Beifc  in  feiner  friiberen  ^eibnifc^en  '^t'xi  getban. 

37* 


580 

quam  facient  contra  meretricem,  quamvis  vel  utramque  si- 
mul  facient,  vel  istam  primo  dictam  facient  postremarn. 
Prima  causa  est  ad  monstrandum,  quod  destructio  meretri- 
cantis  ecclesiae  non  erit  in  opprobrium  Christi  et  suorum 
electornm,  imo  in  gloriam  ejus,  quia  ipse  in  suis  electis 
triumphabit  de  illis,  qui  ipsam  destruunt,  et  ideo  primo  vo- 
luit  Christi  triumphum,  quam  meretricis  casum;  secunda 
ad  innuendum,  quod  principalis  intentio  illorum  regum  in 
hac  pugna  erit  contra  Christum  et  ejus  fidem,  non  enim  in 
destruendo  meretricantem  ecclesiam  intendent  vindicare 
Christum  de  illa,  sed  potius  intendent  fidem  et  cultum  Christi 
delere  de  terra. 

74.  Suhditur  hie  causa,  qida  de  ira  fornicationis  ejus, 
i.  e.  secundum  Ricliardiim  de  ardore  fornicationis  ejus  vel 
de  fornicatione  ejus,  pro  qua  irascitur  Deus,  vel  de  deliciis 
fornicationis  sitae,  pro  quarum  laesura  vel  impeditione  ira- 
scitur, contra  quoscunque  impedientes  vindex  laesae  concupi- 
scentiae,  biherunt,  i.  e.  voluptuose  participaverunt  omnes  gen- 
tes,  i.  e.  suhditi  et  reges  terrae,  i.  e.  praelati  et  principes 
cum  ea  fornicati  sujit,  i.  e.  per  simonias,  carnales  favores 
et  glorias  cum  illa  corrupte  et  impiidenter  conjuncti  seu  com- 
mixti  et  mercatores  facti  sunt,  scilicet  cum  ea  contractus  si- 
moniacos  pro  praehendis  vel  quihuscunque  fecerunt,  de 
virtute  i.  e.  de  forti  ardore  et  sapore  et  grandi  copia  deli- 
ciarwn  ejus  diuites  facti  sunt,  i.  e.  'per  varias  et  studiosas 
negotiationes  se  de  illius  gloria  repleverunt  non  curantes  de 
gloria  Dei. 

75.  „Et  audivi  aliam  vocem  de  coelo  dicentem."  Recte 
dicitur  alia,  quia  prior  fuit  de  damnatione  reproborum,  haec 
vero  est  de  ammonitione  electorum,  ne  commuiiicent  cum 
reprobis  in  culpa  et  tandem  in  poena,  ait  enim:  exite  de 
illa  popule  mens  et  ne  participes  sitis  delictorum  ejus  et 
de  plagis  ejus  ne  accipiatis:  idem  dicitin-  —  ubi  Dei  po- 
pulo  dicitur:  „recedite  de  medio  Babylonis  et  de  terra 
Chaldaeorum  —  gregem,"  et  subdit  causam,  quare  cito 
capienda  est  et  destruenda. 

76.  Et  nota,  quod  hie  principaliter  loquitur  de  exiiu  ah 


•     581 

imitatione  et  participaiione  scelerum  ejus,  et  etiam  ab  omni 
amicitia  vel  societate  ipsiiis  praehentis  occasionem,  plus  au- 
tem  praecipit  hoc  modo  exire  ab  ea,  quam  a  paganis,  unde 
apostolus  Cor.  V.  dicit:  scrlpsi  —  mundi/'  nempe  paganis 
tunc  per  totuin  mundnm  dispersis;  alioqiiin  debuerant  de 
hoc  mundo  exisse,  quia  ipsi  sunt  replentes  ubique  totum 
mundum,  et  ideo  subdit :  „nee  autem  scripsi  vobis  —  fra- 
tribus,"  i.  e.  Christianis  qui  sunt  nominati  i.  e.  famosi  et 
per  sententiam  ecclesiae  notati  de  vitiis,  quae  ibi  subjungit. 
Secundario  autem  potest  loqui  de  corporali  aut  et  locali  re- 
cessu  a  terra  ipslus  pro  illo  tempore  pro  quo  erit  a  decem 
regibus  paganis  obsidenda  et  destruenda,  sicut  etiam  dicuntur 
Christiani  per  angelum  moniti  fuisse,  ut  exirent  de  Judaea 
et  Jerusalem  tempore  obsidionis  Romanae, 

77.  Si  quaeratur,  quomodo  praecipit  hie  exire  de  Baby- 
lone,  cum  praemiserit  niox  (per  mysterium)  ipsam  cecidisse 
et  destructani  esse,  potest  primo  dici,  quando  ibi  dicitur: 
cecidit  Babylon/^  dixit  hoc  pro  imminenti  casu  ejus  ex  quo 
reputabat  illum  quasi  jam  factum,  sicut  de  aegro  desperato 
et  statim  morituro  dicimus :  mortuus  est.  Secundo  posset  dici 
quod  ibi  locutus  est  de  casu  excaecationis  ejus  sub  mystico 
Antichristo,  quem  sancti  tunc  temporis  fortiter  praedicabunt, 
dicentes,  quod  extunc  non  est  ecclesia  Christi  sed  Synagoga 
Satanae  ethabitatio  daemonum.  Tertio  potest  dici,  quod  hie  re- 
dit  ad  docendum  electos  pro  his  quae  debent  cavere  ante  casum 
et  propter  casum  ejus.  Quarto  potest  dici,  quod  electi  semper 
debent  recedere  de  prava  mutatione  malorum  tam  praeteri- 
torum  quam  praesentium,  semper  enim  usque  ad  finem 
seculi  erunt  in  hoc  mundo  aliqui  Babylonici  i.  e.  reprobi, 
a  quorum  peccatis  est  recedendum.  Sequitur,  quod  in  corde 
suo  dicit  superbiendo:  sedeo  regina,  i.  e.  iii  magna  praesidentia  et 
gloria  super  regnum  meum ;  domino  et  quiesco  et  vidua  non 
sum,  i.  e.  non  sum  destituta  gloriosis  episcopis  et  regibus. 

78.  (Post  hoc  audivi.)  Descripta  Babylonis  damnatione 
subditur  hie  festivale  gaudium  sanctae  ecclesiae,  quod  erit 
post  damnationem  Babylonis,  sicut  enim  Vasthi  regina  a 
regno  et  conjugio  regis  Ässueri  abjecta,  electa  est  Esther  hu~ 


582 

milis  et  sancta  ad  ejusdem  regis  connuhium  et  regnum,  fe- 
citque  ex  hoc  rex  magnißcwn  convivmm,  sie  rejecta  synagoga 
electa  est  ecclesia  idenitudAnis  gentium;  sicque  in  sexto  statu 
ecclesiae  rejecta  Bahylone  adultera  oportet  spiritualem  eccle- 
siam  exaltari  ac  celehre  et  sjnrituale  convivium  jjost  ejus 
nuptias  celehrari. 

79.  (Missi  sunt  hi  duo.)  Ex  hoc  quod  dicit  In  duo, 
patet,  quod  bestia  et  pseudopropheta  designant  personaliter 
duos  viros,  quorum  unus  est  rex  et  caput  bestiae  i.  e.  be- 
stialium  nationum,  aliud  vero  est  pseudocaput  prophetarum 
facientium  signa,  sed  an  iste  sit  pseudopapa  et  fingens  se 
Deum  et  pseudopropheta  praedicans  papam  ut  Deum,  non 
constat,  quamvis  a  doctoribus  credatur,  quod  hie  secundus 
dicet  se  Deum. 

80.  Nos  autem  sumus  in  XX"  centenario  urbis  Romae 
et  in  XIIP  XXX.  Christi  designato  secundum  eum  per  quin- 
que,  verhum,  quod  in  idtimo  lahiorum  quasi  aspiixindo  pro- 
fertur.  Unde  et  secundum  eum  designai,  quod  in  fine  hujus 
centenarii  carnalis  ecclesia  sive  Babylon  exspirabit,  ut  in 
sequenti  centenario  per  X.  literam,  quae  habet  formam  crucis 
et  fuit  per  Caesarem  Augustum  circa  Christi  adventum  in- 
venta,  renovetur  et  exaltetur  crux  Christi.  Et  post  haec  se- 
quentur  literae  a  Graecis  ad  Latinos  deductae  designantes 
dilatationem  ecclesiae  ad  Graecos  et  ad  omnes  gentes.  Haec 
hreviter  recitavi,  nihil  habens  nihilominus  hie  certum,  nee 
etiam,  rationem  aliquam  ad  hoc  vd  ad  oppositum  nomine 
dignam,  nisi  quod  scriptura  nobis  more  suo  utili  designat  a 
tempori  sexti  et  septimi  status  extremum  Judicium  imminere 
et  quasi  in  januis  esse,  praedictam  tamen  horam  mediam  si- 
lentii  sub  septimi  sigilli ,apertione  fiendi  adaptant  ad  nume- 
rum  supradictum,  dicunt  enim  quod  a  Christo  usque  ad.  cru- 
cifixionem  ecclesiae  fiendam  sub  Antichristo  et  in  centenario 
designato  per  X  sunt  XIII  centenarii  ad.  minus,  DCC  au- 
tem anni  vel  DC  dandi  septimo  statui  sunt  quasi  medietates 
XIII  centenariorum ;  dicunt  etiam,  quod  per  hoc  non  opor- 
tet sciri  diem  vel  annum  adventus  Christi  ad  finale  Judicium, 
qnia  sub  istis  nuniei'is  generalibus  non  explicantur  dierinn  vel 


583 

mensinm  vel  annorum  minntiae,  quae  qiddem jpvopter  exigentiam 
variorum  mysteriorum  diversificantiir  et  etiani  ad  claudendos 
praecisos  et  punctcdes  terininos  generalium  numerorum. 

81.  (Cap.  XXI.  hahcbit  murum.)  Nota  etiam,  quod  ad 
aedificandam  urbem  p7'imo  invenitur  locus  et  fodiuntur  fos- 
sata,  secundo  ponuntur  fundamenta  et  aedificantur  muri,  ter- 
t'io  statiuintur  portae  et  aedificatur  domiis;  primum  autem 
horum  pertinet  ad  primum  staturn,  qui  fuit  ante  Christum 
Jiumanatwn,  secundnm  ad  secundum,  tertium  ad  tertium. 
Primo  enim  electus  est  pjopmlus  Israel  ut  fieret  in  eo  pra^- 
paratio  nohilis  civitatis.  Secundo  in  adventu  Domini  electi 
sunt  duodecim  Apostoli,  ut  essent  in  fundamentis  civitatis, 
et  post  ipsos  filii  in  fide  de  popido  gentili  ut  transirent  in 
muros  civitatis.  Cum  autem  vener it  tempus  conversionis  Israel 
et  iterum  totius  orhis,  tunc  statiientur  XII.  portae  XII.  apo- 
stolis  similes  pjer  quas  universus  populus  fidelis  intret  ci- 
vitatem. 

82.  (Quae  habet  portas  XII.)  Sciendum  igitur,  quod 
Ucet  per  apostolos  et  alios  sanctos  secundi  Status  ecclesiae 
intraverit  midtitudo  popidorum  ad  Christum  tamquam  per 
portas  civitatis  Dei,  nihilominus  magis  appropriate  competit 
hoc  principalibus  doctoribus  tertii  generalis  Status,  per  quos 
omnis  Israel  et  iterum  totus  orbis  intrabit  ad  Christum.  Si- 
cut  enim  apostolis  magis  competit  esse  cum  Christo  fun- 
damenta totius  ecclesiae  et  fidei  christianae,  sie  istis  plus 
competit  esse  portas  apertas  et  apertores  seu  explicatores  sa- 
pientiae  christianae,  nam  sicut  arbor  dum  est  in  sola  radice, 
non  potest  sie  tota  omnibus  explicari  seu  explicite  monstrari, 
sicut  quando  est  in  ramis,  ßoribus  et  fructibus  consummata, 
sie  arbor  seu  fabrica  ecclesiae  et  divinae  providentiae  et  sa- 
pientiae  in  ejus  partibus  diversimode  refulgentis  et  partici- 
patae  non  sie  potuit  nee  debuit  ab  initio  explicari,  sicut  in 
sua  consummatione  poterit  et  debebit;  et  ideo  sicut  ab  initio 
mundi  usque  ad  Christum  crevit  successive  illuminatio  populi 
Dei  et  explicatio  ordinis  et  processus  veteris  testamenti  et 
providentiae  Dei  i)i  fabricatione  et  gubernatione  ipsius,  sie 
est  etiam  de  illuminationibus  et  de  explicationibus  christianae 


584 

sapientiae  in  statu  novl  testamentl.  Quod  autem  per  XII 
portas  magis  designentur  Uli,  per  quos  XII  trihus  Israel 
intrabunt  ad  Christum,  patet  ex  hoc,  quod  dicit,  nomina 
XII  trihuum  Israel  esse  scripta  in  his  portis  sicut  nomina 
duodecim  apostolorum  et  agni  agminum  sunt  scripta  in  fun- 
damentis,  unde  bene  dicuntur  esse  margaritae  et  ex  marga- 
ritis,  quia  singulari  cordis  et  operis  mundicia  et  castimonia 
candescent  tamquam  ex  rore  coelico  concepti  et  coagulati, 
margaritae  enim  dicuntur  in  conchilibus  formari  ex  rore 
coelesti,  et  sicut  margaritae  sunt  parvulae,  sie  ipsi  erunt 
per  evangelicam  paupertatem  et  humilitatem  parvuli. 

83.  Postquam  autem  dixit,  quod  materia  muri  erat  ex 
jaspide,  dicit,  ipsa  vero  civitas  s.  quod  erat  aurum  mundum 
simile  vitro  mundo,  et  infra,  postquam  egit  de  materia  por- 
tarum,  subdit  et  platea  civitatis  s.  aurum  mundum  tam- 
quam vitrum  pellucidum  et  forte  secundum  literam  post- 
quam dixit  de  domibus  ex  quibus  constabat  civitas,  ultima 
vero  de  toto  fundo  sive  spatio  intra  muros  contento,  per 
utrumque  autem  designatur  generalis  ecclesia  et  specialiter 
contemplativorum,  sicut  per  muros  militia  martyrum,  et 
pugilum  seu  defensorum  interioris  ecclesiae,  quae  est  per 
imitationem  concordiae.  Civitas  enim  et  civium  unitas  et 
per  fulgorem  caritatis  et  sapientiae  aurea  et  per  pu- 
ram  confessionem  veritatis  peccata  propria  clare  et  humiliter 
confitentem  et  nihil  falso  simulantem  est  similis  vitro  mundo 
et  per  latitudinem  caritatis  et  libertatem  et  comitatem  evan- 
gelicae  paupertatis  est  platea  coelis  patula,  non  tectis  clausa 
nee  domibus  oecupata,  nee  domorum  distinctionibus  divisa, 
nee  isti  vel  illi  instar  domorum  appropriata,  sed  omnibus 
communis  et  indivisa. 

84.  In  prologo superlecturamapocalypseos  dicitur  sie :  qimm 
sint  Septem  Status  ecclesiae  in  his  visionihus  descripti,  scien- 
dum,  quod  primus  fundationis  ecclesiae  primitivae  in  judais- 
mo  sub  apostolis  fuit.  Secundus  fuit  probationis  et  confir- 
mationis  ejusdem  per  martyria,  quae  potissime  inflicta  sunt 
a  paganis  in  toto  orbe;  tertius  fuit  doctrinalis  expositionis 
ßdei  rationabiliter  confutantis  et  convincentis  haereses  insur- 


585 

(jentes.  Quartus  fidt  anachoreticae  vitae  mundum  usque  ad 
extremiim  soUtudials  fugientis  et  carnem  auateritate  mace- 
raiitis  suoqite  exemplo  totam  ecclesiam  instar  solis  et  stella- 
rum  illuminantis.  Quintiis  fiut  vitae  communis,  partim  zeli 
severi,  partim  condescenslvi  sub  monachis  et  clericis  temjpo- 
rales  possessiones  liahentihus ,  sextus  est  renovationis  evange- 
licae  vitae  et  expugnationis  antichristianae  sectae  et  finalis 
conversationis  cum  finali  conversione  Judaeorum  et  gentium, 
seu  iteratae  reaedißcationis  ecclesiae  similis  primae;  septi- 
mus  vero  prout  spectat  ad  vitam  istam,  est  quaedam  quieta 
et  mira  participatio  futurae  gloriae  ac  si  coelestis  Jerusalem 
videatur  descendisse  in  terram,  prout  tarnen  spectat  ad  aliam 
vitam,  est  Status  generalis  resurrectionis  et  glorificationis 
sanctorum  et  consummationis  omnium.  Item  cuilihet  praedi- 
ctorum  statuum  attrihuit  certa  principia  et  certos  fines.^) 

XLV. 

Processo,  sentenza  et  morte  di  Maestro  Cecco  Stabil! 

da  Ascoli  seguita  in  Firenze  il  di  15  Aprile  1327. 

(Bibliotli.  Magliabech.  cod.  459.) 

AI  nome  di  Dio.    Amen. 

Noi  frate  Accusio  fiorentino  delF  ordine  de  frati  mi- 
nori  conventuali  per  autorita  apostolicalnquisitore  delF  Eresia 
nella  provincia  di  Toscana  facciamo  palese  a  tutti  li  buoni 
christiani  come  esercitando  Toffizio  commessoci  dello  Inqui- 
sitore:  precedente  la  fama  publica  o  per  dir  meglio  infamia 
sparsa  da  molte  persone  degne  di  fede  ci  venne  all'  orrecchio, 


')  Primus  Status  coepit  a  Spiritus  sancti  missione,  licet  alio  modo 
coepit  a  Christi  praedicatione.  Secundus  coepit  a  persecutione  Nero- 
nica,  alio  modo  l">on  ber  Steinigung  ete^^^ani  ober  (5f)rifti  Reiben.  2)er 
britte  ton  SonftantinS  Sefel^rung  ober  ber  9Jicäncr  @i}nobe.  3)er  vierte 
bon  ber  ^t\i  beö  großen  ^Inac^oreten  ^(ntonius  ober  be6  (Sremiten  'ßaulu«, 
ober  wa&i  3oad;im  toon  ^uftiniang  ^txi.  2)er  fünfte  s:on  Äarf  M.,  ber 
jec^fte  einigermaffen  t>on  bem  Eiligen  ^rangiöfu«,  tooüftänbiger  ton  ber 
55erbammung  ber  ba6^toniid)en  ^ure.  2)er  fiebente  t)i^\\  ber  2'öbtung  beS 
5lntic^ri|l,  ber  fic^  @ott  nennen  n?irb,  alio  modo  tom  jüngften  ©eric^t.  — 


586 

che  Maestro  (Jecco  figliuolo  di  ]\Iaestro  Simone  Stabili  da 
Ascoli  andava  spargendo  per  la  cittä  di  Firenze  molte 
eresie  con  danno  e  pericolo  iion  picciolo  delP  anima  sua  e 
degli  altri;  e,  quello  che  e  cosa  piü  iDrutta,  dava  a  leggerc 
per  le  scuole  piibliche  iin  certo  sno  eretico  e  brutto  libretto 
fatto  da  hü  sopra  la  sf'era  Celeste,  e  tiitto  operava  persiia- 
dendo  glielo  il  Diavolo  per  sua  daniiazione  e  contro  al  giu- 
ramento  altre  volte  da  lui  dato  ritornando  come  il  cane 
al  vomito. 

Adunque  per  ritrovar  la  verita  per  debito  di  nostro  of- 
fizio,  non  potendo  altrimenti  fare  salva  la  nostra  coscienza, 
ci  metteramo  ogni  nostro  tempo  e  fatica  con  fedeltä  e  avendo 
trovato  tanto  per  detto  libretto,  il  quäle  la  divina  bonta, 
per  cui  dispregio  era  composto,  alle  nostre  mani  condusse, 
quanto  per  testimonj  degni  di  fede,  le  predette  cose  esser 
vere  et  esser  piene  di  scandali,  facemmo  alla  presenza  no- 
stra venire  il  detto  Maestro  Cecco  e  nell*  esamine  ricevendo 
primo  il  giuramento  di  dire  la  verita  non  solo  di  se,  ma 
degli  altri  e  colla  riverenza  e  timore  del  detto  giuramento 
senza  altra  strettezza  e  forza,  ma  di  sua  libera  e  spontanea 
volontä,  costit.uito  avanti  noi  et  in  giudizio  disse  e  confessö: 

Come  essendo  giii  stato  citato  e  richiesto  dal  religioso 
reverendo  frate  Lamberto  del  Cingulo  dell'  ordine  di  pre- 
dicatori,  inquisitore  delF  Eresia  nella  provincia  di  Lombar- 
dia,  compari  avanti  di  quello  e  confessö  in  giudizio,  sic- 
come  egli  aveva  detto  et  insegnato  publicamente  leggendo 
per  le  scuole,  che  1"  uomo  poteva  nascere  sotto  tale  costel- 
lazione,  che  necessariamente  sarebbe  o  ricco  o  povero,  o  im- 
piccato  o  mozzogli  la  testa,  se  Dio  gia  non  mutasse  1"  ordine 
di  natura,  ne  altrimenti  potrebbe  essere  parlando  della  po- 
tenza  di  Dio  assoluta. 

Ancora  avea  detto  in  una  sua  lezione,  che  dal  dominio 
delle  quarte  delF  ottava  sf'era  nascano  uomini  divini,  che  si 
chiamano  Dii  di  Nabcoh  o  che  mutano  le  leggi  o  piu  o 
manco,  siccome  fu  Moise,  Merlino  e  Simon  Mago. 

Ancora  disse  aver  insegnato,  che  per  aver  Christo  nella 
sua  nativitä  il  segno  della  libra  et  il  decimo  grado  di  quella 


587 

per  Ascendente,  la  sua  mörte  doveva  esser  giusta  e  me- 
diante  la  predicazionc,  e  che  doveva  moiire  di  quella  morte, 
ch'  ei  mori^  e  perclie  Christo  aveva  iielF  angolo  della  terra 
il  segno  del  capricorno,  doveva  nascere  in  una  stalla,  e 
perche  aveva  lo  scorpione  nella  seconda  casa^  doveva  essere 
povero,  e  perche  aveva  Mercurio  nel  segno  di  Gemini  nella 
propria  casa  e  nella  nona  parte  del  cielo,  doveva  avere  una 
scienza  profonda  data  sotto  metafbra.  Avea  detto  che  Anti- 
cristo  doveva  nasoere  d'  una  verginc  e  che  verrebbe  finiti 
gli  anni  due  mile  dalla  nativita  di  Christo. 

Avea  detto,  che  Anticristo  doveva  venire  in  forma  di 
soldato  valente  et  accompagnato  da  persone  nobili.  Ancora 
disse  e  confessö,  come  egli  avanti  il  detto  frate  Lamberto 
Inquisitore  di  Lombardia  aveva  con  giuiamento  promesso 
di  lasciare  ogni  eresia  e  credenza  et  ogni  favore  degli  Ere- 
tici  e  massime  degli  Astrologi,  e  promesse  osservare  la  fede 
cattolica  e  ricevette  la  penitenza  da  detto  Inquisitore  e  nel 
giuramento  fatto  per  detto  Maestro  Cecco,  la  quäl  penitenza 
benche  non  sene  ricordi,  disse  averla  interamente  fatta. 

Ancora  disse  che  dopo  il  dato  giuramento  e  fatta  la 
penitenza  e  poiche  venne  in  Firenze,  gli  fn  dimandato,  se 
per  scienza  d'  Astrologia  si  poteva  sapere,  se  la  fortuna  o 
disgrazia  d'  un  esercito  o  d'  un  principe  dipendesse  dalla 
fortuna  o  disavventura  d'  un  principe  o  capitano  di  detto 
esercito;  alle  quali  cose  prestando  fede  rispose,  che  si  po- 
teva sapere  mediante  V  influenza  de'  corpi  superiori  e  per 
il  giudizio  del  cielo  e  delle  stelle,  che  1'  infortunio  o  for- 
tuna d'  un  esercito  depende  dalla  fortuna  o  infortunio  d'  un 
capitano,  e  che  siccome  il  capitano  e  fortunato  o  sfortunato 
cosi  e  fortunato  o  sfortunato  V  esercito,  che  e  sotto  di  lui, 
e  questo  Y  ha  provato  e  difeso  e  lo  provarebbe  c  difende- 
rebbe  per  veri  argomenti  e  ragioni  d'  Astrologia. 

Ancora  disse,  che  tutte  le  predette  cose  si  possono 
sapere  per  via  della  scienza  dell'  Astrologia  siccome  una 
cosa  che  e  possibile,  si  puö  comprendere  mediante  una 
scienza.  Ancora  disse  che  del  mese  di  Maggio  prossimo 
passato    un    certo    cittadino,    del    nome    del    quäle    non    si 


588 

ricorda,  gli  domandö  delP  arrivo  del  Bavaro,  che  veniva 
per  r  imperio,  se  egli  arriverebbe  o  nö,  e  rispose  che  e 
vero,  che  verra,  ma  non  con  tanto  onore  e  gloria,  quanto 
desiderava,  e  soggiunse,  che  detto  Bavaro  morrebbe  presto 
e  domandatogli  quando.  rispose:  quando  detto  Bavaro  s'  in- 
coronerä,  dicendogli  il  di  e  1"  ora  della  morte  e  la  qualita 
di  essa,  e  che  qnesto  si  puö  sapere  perche  nel  ricevere  del 
pericolo  e  d'  un  onore  si  grande  i  corpi  celesti  erano  nella 
medesima  disposizione,  che  al  tempo  della  nativita  e  con- 
cezione,  e  che  il  luogo  aiicora  si  poteva  sapere  secondo  altri 
mezzi,  ma  in  particolare  per  il  luogo  arenoso,  acquoso,  mon- 
tano  e  piano. 

Ancora  disse  aver  consigliato  i  Signori,  non  esser  bene 
per  ora  combattere  con  i  nostri  soldati  contro  detto  Bavaro, 
e  che  se  gli  concedesse  il  passo  e  la  licenza  d*  andare  dove 
voleva  insino  a  tanto  che  mediante  i  corpi  superiori  e  le 
virtü  celesti  con  vera  scienza  di  Astrologia  si  potesse  ri- 
pigliare  il  tempo  e  il  giorno  atto  alla  gnerra  e  al  combat- 
tere con  lui,  e  disse  credere  che  le  predette  cose  si  pos- 
sano  sapere  per  scienza  d'  Astrologia  e  che  non  crede  esser 
questo  contro  la  fede. 

Ancora  disse  e  confessö  aver  detto  piü  volte  da  detto 
tempo  in  qua  avanti  a  piü  persone  di  Firenze,  come  si  puö 
sapere  per  scienza  d"  x\strologia  la  vittoria  d'  una  citta  sopra 
r  altra  in  questo  modo,  che  si  consideri  il  suo  Ascendente 
o  il  segno  quando  fu  gettata  la  prima  pietra  di  detta  cittä, 
e  allora  si  vede  il  dominio  dell'  Ascendente  o  segno  pre- 
detto,  e  se  tal  segno  o  Ascendente  ha  predominio  sopra 
air  Ascendente  o  segno,  quando  fu  gettato  il  primo  sasso 
deir  altra  citta,  allora  quando  il  segno  d"  una  citta  ha  do- 
minio sopra  il  segno  d'  un*  altra,  ne  nasce  la  vittoria  di 
quello,  che  ha  il  segno  dominante,  et  a  provare  e  a  dichi- 
arare  questo  disse  e  confessö  aver  detto:  la  citta  di  Firenze 
esser  fondata  sotto  il  segno  dell"  Ariete,  perche  questo  ap- 
parisce  dalle  donne  di  questa,  le  quali  vanno  colla  testa  ac- 
concia  di  trecce  e  ricci  a  modo  dell'  Ariete,  e  la  citta  di 
Lucca  sotto  il  Granchio,  aggiungendo  che  quando  il  segno 


589 

deir  Ariele  avesse  dominio  sopra  quel  segno,  sotto  il  quäle 
e  fondata  Lucca,  allora  se  i  Fiorentini  iiscissero  contro  a 
Lucchesi,  comincerebbero  a  piedominargli  e  questo  si  sa- 
prebbe  per  vera  scienza  d'  Astrologia. 

Confesso  aver  detto  piü  volle  avanti  di  piü  persone  da 
delto  tempo  in  qua,  che  siccome  dal  gello  del  primo  sasso 
deir  edificazione  d'  una  cilla,  cosi  inlerviene  nel  gellare 
il  seme  nella  malrice  d'  una  donna,  del  quäl  lempo  depende 
la  polenza  dello  slalo  futuro  del  nalo;  cosi  ancora  ogni  or- 
dinazione  o  riuscita  della  guerra  depende  e  1'  esilo  forlunato 
o  sfortunalo  della  medesima  guerra  per  la  scienza  di  tal 
coslellazione,  e  queslo  secondo  Tolomeo. 

Confesso  che  per  via  d'  Astrologia  si  polrebbe  sapere 
gli  accidenli  o  conlrarj  o  favorevoli,  come  per  esempio:  Viene 
uno  a  casa  mia  e  dice:  maestro,  io  vo  alla  corle  per  chie- 
dere  un  beneficio  e  vorrei  sapere,  se  debbo  conseguire  al- 
cuna  dignita  o  quello  mi  sia  per  succedere.  Disse  maeslro 
Cecco,  che  si  puö  rispondere  in  4  modi  come  dimoslraEr- 
mete,  che  si  possono  sapere  gli  accidenli  degli  uomini,  cioe 
per  nalura,  medianle  il  principio  della  nalivilä  del  prirao- 
genilo  e  del  questo  molto  tempo  inanzi  con  efFello  e  solli- 
ciludine  pensalo,  perche  V  intelligenze,  che  muovono  i  cieli, 
hanno  influsso  sopra  degli  uomini  inclinandogli  a  lare  un 
quesilo  in  modo  che  in  tali  quesili  gli  uomini  sono  piullosto 
spinti  da  altri  che  da  loro  medesimi;  e  che  cosi  pongono 
lulti  li  filosoii  e  aslrologi  anlichi,  asserendo  ancora  pigliare 
nelle  predetle  cose  la  disposizione  de'  cieli  e  vedere  la  con- 
trarieta  de'  corpi  celesli  e  la  convenienza  d'  essi  corpi 
neir  ora  della  concezione  o  nalivilä  e  cosi  giudicare  V  ac- 
cidente  buono  o  callivo;  e  cosi  avanti  che  venisse  a  Firenze 
e  poiche  fü  in  Firenze  rispose  a  chi  gli  domandö  consiglio 
e  massime  a  nobili  e  religiosi  e  persone  letlerale,  e  queslo 
secondo  la  vera  scienza  d'  Astrologia  e  secondo  che  si  con- 
tiene  ne'  libri  degli  anlichi  aslrologi  et  filosofi  che  era  ap- 
parecchiato  a  dire  e  fare  queslo  a  chi  gli  ne  richiedesse  e 
difenderlo  da  tutli. 

Confesso  aver  osservato  le  costellazioni    e  corpi  celesti 


590 

credeiido  che  secondo  il  corso  delle  stelle  si  conoscaiio  i 
costumi,  azioni  e  accidenti  degli  uomini  che  nascoiio;  e 
che  ancora  secondo  quelle  aveva  giudicato  nel  comprare  o 
vendere  per  augumentare  il  bene  e  sfuggire  il  male  nel  fare 
gli  esercizj  e  altre  cose  umane. 

Confessö  che  essendo  stato  domandato  da  iin  Fioren- 
tino,  rispose  che  credeva  esser  vere  quelle  cose,  che  si  con- 
tengono  nelF  arte  magica  e  negromanzia;  e  riplicando  il 
fiorentino,  che,  se  ciö  fusse  vero,  i  principi  e  uomini  potenti 
del  mondo  acquisterebbero  tutto  il  mondo,  egli  rispose  e 
disse  che  non  1*  acquistavano ,  perche  non  sono  nel  mondo 
tre  astrologi  (^he  sappiano  servirsi  bene  di  tal  arte,  e  questo 
asseri  averlo  detto  per  se  medesimo  che  aveva  fatto  piü 
profitto  neir  astrologia  che  alcun  altro  che  sia  stato  mai 
nel  mondo  da  Tolomeo  in  qua. 

Confessö  av^er  detto  al  medesimo  fiorentino  la  regola 
ed  il  modo  ed  insegnatoli  come  per  via  d'  astrologia  si  po- 
teva  sapere  dell'  adulterio  che  aveva  commesso  la  donna 
con  un  uomo  e  disse  cosi:  se  tu  domandi  alla  donna  pec- 
cante,  poni  quella  nel  luogo  dell'  Ascendente  e  1'  uomo  nel 
luogo  della  settima;  e  se  domandi  all'  uomo,  fa  il  contrario, 
cioe  poni  1'  uomo  nel  luogo  della  settima  e  di  poi  guarda 
i  pianeti  se  sono  in  un  segno  e  si  guardano  di  benigno 
aspetto  significando  incesto  e  congiunzione  dell*  uomo  colla 
donna;  e  che  domandato  da  detto  fiorentino  che  gli  dichiarasse 
il  libro  deir  Aliabizzo  che  tratta  di  segni  e  cognizione  di  segni 
della  nativitä  degli  uomini  e  dell'  eleggere  i  tempi  del  com- 
prare e  del  vendere  e  degli  altri  atti  e  esercizj  umani  se- 
condo r  arte  astrologica,  gli  disse  che  aveva  fatto  un  co- 
mento  sopra  detto  libro  che  perciö  procurasse  d'  averlo. 

Confessö  che  venendolo  a  trovare  qualcuno  per  doman- 
dargli  qualche  cosa,  diceva  che  egli  poteva  sapere  per  via 
d'  astrologia  quel  che  pensasse  quel  tale  che  lo  voleva  do- 
mandare  e  di  che  cose  volesse  interrogai  e  et  ancora,  se  por- 
tava  coperto  in  mano  alcuna  cosa  sopra  quello  avesse  in 
mano  e  ciö  quanto  alla  naturale  condizione  non  giä  quanto 
all'  artificiale:  verbi  srrazia  se  avesse  avuto  un  fiorino  d'  oro. 


591 

dicera:  tu  ai  dell'  oro,  benche  non  dicesse  un  fiorino,  cosi 
ancora  direbbe:  tu  ai  del  ferro,  e  non  direbbe  uu  coltello, 
e  similmente  se  fusse  bianco  o  nero,  benche  non  sapesse,  se 
fusse  neve  o  carbone.  Et  in  questo  diceva  che  considerava 
la  natura  delF  Ascendente  et  de'  Pianeti  e  secondo  quella 
disposizione  delle  cognizioni  e  pensieri  rispondeva.  Ancora 
considerava  qualunque  pianeta  e  sopra  a  che  cose  avesse 
dominio,  giudicava  secondo  quel  domin io,  e  perche  il  sole 
ha  dominio  sopra  1'  oro,  quando  veniva  alcuno  che  portava 
qualche  cosa  in  mano  dinotante  il  sole  diceva:  tu  ai  in  mano 
deir  oro,  e  perche  Marte  e  dominio  e  significa  sopra  il 
ferro,  allora  se  veniva  alcuno  a  trovarlo  portando  qualcosa 
in  mano,  diceva:  ta  ai  del  ferro.  Similmente  perche  Mer- 
curio  ha  significato  e  dominio  sopra  le  cose  miste,  se  Mer- 
curio  dominava,  allora  che  a  lui  veniva  alcuno  portando 
qualche  cosa  in  mano,  diceva  che  era  cosa  molto  sciocca, 
e  questo  quando  colui  e  mosso  la  prima  volta  per  voler 
sapere  la  veritä  e  non  viene  con  animo  di  tentare,  e  cosi 
d'  ogni  altra  cosa  simile.  E  disse  saper  questo  ogni  giorno 
e  rispondere  il  certo  e  la  veritä  a  chi  lo  domandava;  e  che 
questo  e  la  minima  parte  della  scienza  d'  astrologia,  sog- 
giungendo  e  dichiarando ,  che  saprebbe  quei  pensieri  in 
confuso  et  in  generale,  onde  se  venisse  alcuno  coli'  ima- 
ginazione  perfetta,  guarda  il  dominio  delle  stelle  ascendenti 
nella  quarta  parte  del  cielo,  che  significa  oro,  campi,  cose 
occulte  et  il  fine  delle  cose  e  direbbe  in  confuso:  tu  pensi 
sopra  alcun  campo  e  sopra  un  tesoro  ascoso  o  del  fine 
d'  alcuna  cosa;  e  cosi  in  confuso  risponderebbe  sopra  ad 
alcuna  cosa  pensata  per  via  di  scienza,  e  .che  questo  e  pos- 
sibile,  ma  non  per  necessitä,  perche  i  pensieri  dell'  individuo 
et  in  particolare  appartiene  il  saperlo  solo  a  Dio  e  non  a 
una  creatura  umana  ne  all'  astrologo  ne  ad  altri,  e  disse: 
che  tali  cose  si  possono  sapere  solo  in  confuso,  perche  tal 
pensiero  corrisponde  alla  costellazione  delle  stelle  in  quel 
punto  quando  si  comincia  a  pensare. 

Disse  aver  composto  un  libro  sopra  alla  sfera  del  mondo 
che  comincia:  Gloria  est  mortem  vivere  in  mente  humanorum. 


592 

e  finisce:  scriptum  supra  spbera  mundi  secundum  magistrum 
Ciccum  de  Ascoli  dum  juvenis  erat,  electum  per  uiüversi- 
tatem  Bononiae  ad  legendum.  Assereudo  essere  stato  egli 
autore  di  detto  libro  e  disse  d*  essere  stato  corretto  da  frate 
Lamberto  Inquisitore  predetto. 

Confessö  cbe  dopo  cbe  egli  giurö  di  non  peccare  piü 
neir  eresia  e  fece  la  penitenza,  poiche  fü  in  Firenze,  un  fio- 
rentino  lo  venne  a  trovare  e  V  interrogö  d'  alcune  cose,  alle 
quali  rispose  positivamente  e  con  asserzione  di  veritä  se- 
condo  la  scienza  d'  astrologia,  sieche  trasgredi  al  preso 
giiiramento  fatto  d*  avanti  all'  inquisizione  di  Lombardia 
et  ha  di  poi  avanti  a  noi  confessato,  che  le  predette  cose  e 
quelle  che  si  contengono  in  detto  libro  non  viste  per  dettö 
Inquisitore  sono  con  mancamento  orribile  e  sciocche  e  con- 
trarie  alla  natura  e  nemiche  alla  veritä  cattolica.  Che  cosa 
dunque  e  piü  orribile  ed  eretica  e  piü  a  Dio  e  agli  uomini 
infetta,  che  dire  o  insegnare  di  quel  singolare  pastore  e  Dio 
che  pose  1'  anima  sua  per  le  sue  pecorelle  e  per  sua  li- 
beralitä  divina  ci  lavö  da'  peccati  nostri  nel  sangue  di  Gesu 
Cristo  nostro  signore,  per  il  quäle  sono  State  fatte  tutte  le 
cose  e  senza  lui  non  e  stata  fatta  cosa  alcuna,  fosse  sog- 
getto  alle  costellazioni  de'  cieli?  E  non  e  un'  eresia  la  piü 
detestabile  il  dire  che  la  divina  sapienza  sopportö  la  sua 
passione  e  morte  per  necessitä  de'  corpi  superiori  e  virtü 
delle  costellazioni  celesti,  e  che  costringendola  la  necessitä 
loro  bisognö  che  fusse  povero?  Che  maggiore  ignoranza  che 
dire,  Anticristo  avere  a  nascere  d'  una  virgine  e  finiti  gli 
anni  2000  della  nativitä  de  Cristo  abbia  da  venire  nel  mondo 
in  forma  di  soldato  valente  accompagnato  da  nobili  e  non 
come  poltrone  accompagnato  da  poltroni?  Qual  maggiore 
eretica  falsitä  e  che  il  porre  il  tempo,  Y  ora,  il  luogo  e  la 
qualitä  della  morte,  le  quali  cose  sono  al  tutto  incognite  al 
genere  umano,  et  ancora  gli  accidenti  degli  uomini  buoni 
o  cattivi,  prosperi  o  avversi  nel  fare  gli  esercizj,  quanto  nel 
fare  1'  elezzione  del  tempo  della  guerra  e  nelF  ottenere  le 
vittorie  et  in  qualunque  altre  azioni  umane  giudicare  secondo 
la  disposizione    et  operazione   de'  corpi  celesti    e    superiori, 


593 

per  lo  che  si  tolga  al  tutto  il  libero  arbitrio  e  per  conse- 
guenza  il  merito  o  demerito  sia  tolto  via,  come  dice  il  detto 
maestro  Cecco.  De'  quali  errori  poiche  con  giuramento  re- 
nunziö  all'  eresia  e  promesse  di  fare  bene,  scordevole  del 
beneficio  ricevuto  dalla  chiesa  prodigo  di  se  medesimo  e 
disavveduto  della  sua  morte,  con  grande  oflPesa  di  Dio  e 
pericolo  della  anima  sua  diceva,  giudicava  e  instruiva  e  vo- 
leva  essere  inteso  expressamente;  e  benclie  egli  al  presente 
preponesse  la  divina  potenza  e  il  libero  arbitrio,  nondi- 
meno  e  stato  convinto  per  testimonj  che  hanno  contro  di 
lui  deposto.  E  dato  che  avesse  supposto,  che  gli  uomini 
per  disposizione  de'  corpi  celesti  avessero  ad  essere  o  ricchi 
o  poveri,  o  irapiccati  o  decapitati,  e  se  siano  tirati  piü  dalF 
influenze  celesti  che  da  loro  medesimi,  e  che  gli  accidenti 
degli  uomini  tanto  della  vita  che  della  morte  si  potessin 
sapere  et  ancora  quello  che  e  proprio  di  Dio  sapere  si  po- 
tesse  et  i  segreti  pensieri  degli  uomini,  che  si  potrebbe  dire 
quando  s'  avesse  a  operare  con  tale  supposizione  e  che  cose 
si  potrebbe  fare  col  libero  arbitrio?  Resta  adunque  piü 
chiaro  che  la  luce  del  sole  secondo  la  fallace  pazzia  di  quest' 
uomo,  tutte  queste  cose  procedere  per  natural  corso  et  al- 
trimenti  non  potere  essere,  se  giä  Dio  per  assoluta  potenza 
non  mutasse  1'  ordine  della  natura.  E  questa  e  quella  po- 
tenza di  Dio  assoluta,  che  dice  stare  di  sopra,  la  quäle  sup- 
posizione non  scusa  in  alcun  parte  gli  errori  predetti,  ne 
vengono  scusati  tali  errori  per  dire  che  queste  cose  non 
procedono  di  necessitä,  dicendo  la  scienza  dimostra  quello 
che  tu  pensi,  quello  che  tu  porti  chiuso  in  mano,  nero  o 
bianco,  oro  or  argento  e  cosi  1'  altre  cose  sopradette,  nelle 
quali  in  fatto  suppone  e  colle  parole  nega.  Ne  debbe  es- 
sere costui  scusato  dicendo  che  crede,  non  essere  contro  la 
fede,  che  per  scienza  d'  astrologia  si  possa  pigliare  il  tempo 
ed  il  giorno  ad  elegger  la  guerra,  perche  sarebbe  un'  ig- 
noranza  molto  sciocca  e  grossa,  anzi  un'  opinione  eretica 
e  pazza,  siccome  si  puö  pienamente  provare  per  piü  vere 
ragioni  di  Teologia. 

II   -dice  ancora,    i    suoi  scritti  essere   stati  corretti  per 

3)öÜin9er,  @efd|.  b.  ©eften.    SDotumente.  38 


594 

il  detto  Inqiiisitore  di  Bologna,  questo  non  e  vero  ne  veri- 
simile,  anzi  e  contrario,  come  apparisce  per  le  proprie  let- 
tere  dell'  istesso  Inquisitore ;  e  posto  che  fussero  corretti, 
egli  gli  ha  mostro,  come  di  sopra  ha  detto  e  se  n'e  egli 
servito  ne'  casi  dove  sono  i  maggiori  errori.  Ne  lo  debbe 
sciisare  che  nella  fine  di  detti  scritti  apparisca  esser  detto 
che,  se  in  quelli  fussero  alcune  cose  non  bene  dette,  se  ne 
rimette  alla  correzione  della  s.  Madre  Chiesa,  perche  in 
quelli  si  sono  trovate  espresse  eresie  scritte,  poiche  ha  giu- 
rato  e  basta  che  una  sola  volta  abbia  ingannato  la  chiesa; 
e  perche  questa  protestazione  e  direttamente  contraria  al 
fatto  stesso,  perö  non  rileva,  ma  1'  aggrava  maggiormente. 

Per  tanto  noi  Inquisitore  predetto  volendo  siccome  non 
possiamo  ne  dobbiamo  passare  alla  chiesa  tali  e  tante  cose 
fatte  per  detto  maestro  degli  errori  in  dispregio  dell'  eterna 
maesta  e  lesione  della  fede  cristiana;  vista  e  considerata 
diligentemente  la  sentenza  data  per  detto  frate  Lamberto, 
inquisitore  di  Bologna  contro  M.  Cecco  et  il  giurarnento 
che  fece  e  la  penitenza  che  riceve,  della  quäle  non  si  cu- 
rando  disse  non  si  ricordare  essendo  molto  notabile  et  pur 
cosa  che  toccava  a  lui  proprio;  e  viste  1'  altre  cose  che 
dal  medesimo  Inquisitore  avramo  ricevute,  e  visti  li  testi- 
monj  e  loro  detto  deposto  avanti  di  noi  contro  detto  Maestro, 
e  le  confessioni  che  ha  fatto  et  ancora  datogli  il  termine 
per  finirle. 

Poiche  gli  sono  state  fate  note  tutte  le  cose  che  contro 
di  lui  s'  opponsono  e  dato  il  termine  del  defendersi  e  mo- 
strar quello  che  gli  pareva  e  voleva  e  poteva  per  scusarsi; 
infra  il  quäl  termine  e  di  poi  non  fece  alcuna  scusa  ne  fare 
procurö  da  se  ne  per  mezzo  d'  altri  et  essendo  stato  piü 
tempo  benignamente  aspettato;  anzi  nel  giorno  che  seguiva 
detto  termine  in  presenza  del  venerabile  padre  Monsignore 
Ugolino  vescovo  di  Citta  di  Castello  Cancelliere  del  Yen. 
Padre  Mons.  Giovanni  Diacono  Cardinale  e  legato  con  auto- 
ritä  apostolica  nella  parte  di  Toscana  et  in  questa  parte 
Luogotenente  del  legato  predetto  e  di  M.  Buoso  eletto  Are- 
tino  e  diM.  Filippo  Cancelliere    di  detto  legato    e    di    piü 


595 

altre  persone  quivi  esistenti  avendo  letto  al  detto  Maestro 
degli  errori  le  confessioni  e  ginramenti  predetti,  quelle  raf- 
fermö  di  sua  spontanea  volonta  e  di  nuovo  disse  csser 
vero  tiitto ;  e  visto  ancora  tutti  gli  atti  fatti  in  detta  causa 
ed  il  processo  e  il  detto  de'  testimonj  esaminati  con  debito 
modo  nel  processo  e  la  loro  piiblicazione;  e  dichiarati  e 
dimostrati  al  religioso  uomo  M.  Conte  d'  Eugubio  rettore  della 
chiesa  di  s.  Stephano  Generale  vicario  del  venerabile  P.  Mons. 
Francesco  per  la  grazia  di  Dio  vescovo  Fiorentino  assente, 
e  piü  altre  persone  e  dottori  di  legge  cliiamati  da  noi;  e 
consigliandoci  doversi  procedere  alla  sentenza  contro  al 
Maestro  degli  errori  come  cascato  nella  pena  delF  inosser- 
vanza  del  giuramento  dato  di  non  attendere  piü  all'  eresia, 
ed  avuto  ancora  sopra  le  predette  cose  parlamento  con  piü 
e  diverse  persone  religiöse  e  teologi  e  con  altri  tanto  cle- 
rici  che  laici  e  periti  in  legge  et  avuta  con  noi  medesimi 
deliberazione  e  considerazione  matiira  etc. 

Invocata  la  grazia  dello  spirito  santo  sedendo  al  tribu- 
nale  seguitando  la  forma  et  ordine  de  predetti  consigli  e  di 
consenso  di  rev.  uomo  M.  Eurizio  di  s.  Lupidio,  Vicario 
del  veii.  P.  Mons.  Vescovo  di  Firenze  et  in  questa  parte  vice- 
legato  ci  ha  concesso  in  questo  la  plenaria  autorita: 

Pronunciamo  in  questi  scritti  il  detto  M.  Cecco  Eretico 
constituto  in  nostra  presenza  esser  cascato  nell'  eresia,  nella 
quäle  con  giuramento  aveva  gia  promesso  di  non  cascare; 
e  pertanto  doversi  dare  e  concedere  al  giudizio  secolare  e 
cosi  lo  concediamo  al  nobile  soldato  M.  Jacopo  da  Brescia, 
con  onor  ducale  Vicario  fiorentino  presente  et  accettante 
detto  M.  Cecco  per  punirlo  colla  debita  pena  et  anco  il 
libro  o  libretto  superstitioso,  sciocco  e  negromantico  sopra- 
detto  da  esso  Maestro  composto  sopra  la  sfera,  pieno  d'  eresia 
e  inganni;  ed  un  altro  libro  in  volgare  nominato  1'  acerba 
vita,  dal  quäl  nome  ne  segue  che  non  contiene  in  se  ma- 
turitä  alcuna  o  dolcezza  cattolica;  ma  vi  abbiamo  trovato 
molte  acerbitä  eretiche  presapponendo  che  molte  cose  che 
appartengano  alla  virtü  et  a  costumi  nascano  dalle  stelle 
et  a  quelle  ritornino  come  a  loro  cause;   e  riprovando  tutti 

38* 


596 

i  suoi  ammaestramenti  senza  dottrina  composti  e  donandogli; 
doversi  finalmente  abbrucciare  detto  Maestro  Cecco;  e  cosi 
ordiniamo  e  comandiamo;  e  similmente  desiderando  troncare 
vene  si  pestifere  dell'  eretico  fönte,  avvertiamo  qualunque 
persona  di  qualunque  stato  e  grado  si  sia,  chi  abbia  o  sappia 
o  per  r  avvenire  avrä  o  saprä  chi  avesse  i  detti  libri  o  al- 
cuno  di  quelli  o  altra  scrittura  o  libro  astrologico  fatto  da 
detto  M.  Cecco  e  sotto  la  pena  della  scomunica  et  altri 
pregiudizj  tanto  per  sentenza  spirituale  quanto  imperiale  e 
temporale  ordinate  contro  gli  eretici,  nelle  quali  vogliamo 
che  incorra  chi  contrafarä  e  che  da  ora  per  allora  pronun- 
ziamo  sentenza  contro  di  loro  essere  incorsi  in  tal  pene  ipso 
facto;  comandiamo  qualmente  infra  10  giorni  del  di  che 
sarä  publicata  tal  sentenza  producano  e  con  effetto  realmente 
rivelino  e  si  ingegnino  di  rivelare  a  detto  M.  Yescovo  o 
all'  Inquisitore  del  luogo  i  predetti  libri,  libretti  o  scritture; 
e  che  per  nessun  tempo  ritengano,  leggano  o  studino  nelle 
scuole  o  altrove  direttamente  o  indirettamente  si  servano  o 
alleghino  detti  libri  o  dottrina  di  tali  scritti  o  libri  anzi 
sciocchezj  ovvero  difendano  o  scusino  in  alcun  modo  con 
parole  o  con  fatti  detti  libri  et  il  loro  autore  dannato.  Et 
ancora  dichiariamo  tutti  li  beni  mobili,  ragioni  et  azioni  che 
appartenessino  a  detto  M.  Cecco  dal  di  del  commesso  pec- 
cato  posti  in  qualunque  luogo  e  sotto  qualunque  confino  e 
vocabolo  esser  confiscati  e  quegli  doversi  pigliare  et  occu- 
pare  e  potersi  e  doversi  dividere  e  distribuire  secondo  le 
sagre  canoniche  costituzioni. 

La  sopradetta  sentenza  e  relazione  fu  data  e  fatta  per 
il  detto  Inquisitore  sedendo  per  tribunale  nel  coro  della  chiesa 
de'  frati  minori  di  Firenze  presente  M.  Jacopo  Vicario  e 
i  suoi  assessori,  soldati  e  famiglia  riceventi  il  prefato  M.  Cecco 
alla  presenza  del  popolo  quivi  ragunato  nelF  anno  dell'  in- 
carnazione  del  nostro  Signore  1327  ind.  X  di  15.  Sept. 
presente  detto  M.  Cecco  rilasciato  com.^  sopra  e  presenti 
per  testimonj  frate  Bernardo  Riccio  compagno  dell'  Inquisi- 
tore, frate  Antonio  del  Grave,  Ser  Lotto  da  s.  Mar.  Nov. 
Borghino  di  M.  Chiarito  da  Prato,  Bianco  di  Puccio,  Giov. 


597 

di  Serafino,  Neri  di  Giannino  e  Manovello  di  Jacopo,  fa- 
miliari  e  servitori  dell'  offizio  dell'  inquisizione  e  molt'  altre 
persone. 

Nello  stesso  giorno  detto  Signore  Vicario  senza  alcuna 
dilazione  mandö  col  suo  bargello  e  famiglia  il  detto  M.  Cecco 
al  luogo  della  giiistizia  e  lo  fece  quivi  abbruciare  davanti 
a  molto  popolo  ragunato  in  tal  luogo,  siccome  meritavano 
i  suoi  peccatt  o  per  terrore  ed  esempio  di  tutti  gli  altri, 
siccome  Ser  Vanni  dal  Borgo,  Borghino  di  M.  Chiarito  da 
Prato,  Manovello  di  Jacopo  e  Giov.  di  Serafino  familiari 
e  servidori  dell'  offizio  andando  a  tal  luogo  riferirono  tutto 
aver  visto  co'  loro  occhi. 

Si  trovano  in  altro  autore  le  seguenti  parole: 
Cecco  d'  Ascoli  del  quäle  apparisce  un  libro  volgar- 
mente  scritto,  aveva  inteso  dal  demonio  dover  lui  morire 
di  morte  accidentale  infra  F  Affrica  e  campo  di  fiori;  per- 
loche cercando  di  conservare  la  reputazione  sua  ordinö  di 
non  andar  mai  nelle  parti  d'  Affrica;  e  credendo  tal  fallacia 
e  di  potere  sbeffare  la  gente  pubblicamente  in  Italia  esecu- 
tava  r  arte  della  negromanzia,  et  essendo  per  questo  preso 
in  Firenze  e  per  la  sua  confessione  essendo  giä  giudicato 
al  fuoco  e  legato  al  palo  ne  vedendo  alcun  segno  della  sua 
liberazione  avendo  prima  fatto  i  soliti  scongiuri  domandö 
alle  persone  che  erano  all'  intorno,  se  quivi  vicino  era  al- 
cun luogo  che  si  chiamasse  Affrica  et  essendogli  risposto 
di  si,  cioe  un  fiumicello  che  correva  ivi  presso,  il  quäle  di- 
scende  da  Fiesole  ed  e  chiamato  Affrica,  considerando  che 
il  demonio  per  lo  campo  de'  fiori  aveva  inteso  Fiorenza  e 
per  r  Affrica  quel. fiumicello,  ostinato  nella  sua  perfidia  disse 
al  manigoldo  che  quanto  prima  attaccasse  il  fuoco.  Fu  arso 
il  detto  M.  Cecco  e  si  disse  esserne  in  gran  parte  cagione, 
r  aver  egli  detto  che  Madonna  Giovanna  figliuola  del  duca 
di  Calabria  era  nata  in  punto  di  dover  essere  in  lussuria 
disordinata;  di  che  il  duce  prese  sdegno  che  per  altro  non 
avrebbe  voluto  che  fosse  morto  un  tant'  uomo.  La  chiesa 
pero  che  non  opera  alla  cieca,  dispose  giustissimamente. 


598 


XLVI. 

Formiües   des   lettres   et    sentences   et    autres   actes 

de  rinquisition.     Extraits  d'im  livre  de   rinquisition 

de  Carcassonne.   (SWfcr.  ber  ^arifer  f.  Stbüotljc!.) 

Forma  sententiae  haeretici  obstinati:  —  Ecclesia  Eo- 
mana  est  mater  fornicationum  et  Babylon  ebria  saiiguine 
sanctorum,  basilica  diaboli  et  Sathanae  synagoga.  Omnia 
sacramenta  falsa,  inania  et  vana.  —  Christum  non  vere,  sed 
soliim  in  similitudine  passiim  f'uisse  et  surrexisse  et  alia  no- 
strae  salutis  opera  peregisse  nee  cum  ea  ad  Patris  dextram 
ascendisse.  —  Suam  et  suorum  ecclesiam,  quam  dicunt  esse 
veram  poenitentiam,  confingunt  esseMariam  Virginem.  Re- 
surrectionem  corporum  negant  confingentes  quaedam  spiri- 
tualia  Corpora  et  quendam  interiorem  hominem,  in  quibus 
et  qualibus  corporibus  se  et  suos  resurrecturos  asserunt. 

3;n  ber  gormel  ber  (Sentenz  gegen  (Sinen,  ber  fid)  in  bie  önbura 
gefeilt  'ijüitc,  l^eißt  eö:  quinimo  ad  cumulum  suae  damnationis 
tan  quam  perditionis  filius  mortem  corporalem  sibi  accelerans 
et  properans  ad  aeternam  ab  eo  tempore  quo  captus  extitit, 
noluit  quidquam  comedere  nee  bibere  nisi  aquam  frigidam 
tanquam  sui  spiritus  proprins  homicida;  idcirco  etc. 

©entenj  gegen  einen  ^v"ilbenfer:  Sectam  Valdensem  teuere 
et  servare  coepit  participando  et  communicando  cum  Val- 
densibus  professoribus  dictae  sectae,  sciens  ipsos  esse  tales, 
comedendo  et  bibendo  ac  secundum  ritum  eorum  cum  eis- 
dem  orando  flexis  genibus  inclinatus,  verba  et  praedicationem 
eorum  quam  suis  credentibus  faciunt  in  suis  conventiculis 
audiendo,  et  in  domo  propria  receptando,  nee  non  peccata 
sua  eis  aliquoties  vel  pluries  confitendo  et  absolutionem  ac 
poenitentiam,  quam  melioramentum  de  peccatis  vocant,  reci- 
piendo  simpliciter  ab  eisdem;  fuitque  postmodum  consequenter 
receptus  secundum  modum  et  ritinn  ipsorum  ad  sectam  et 
ordinem  illum,  quem  dicunt  professionem  et  observantiam 
evangelicae  et  apostolicae  paupertatis.  —  Jurare  esse  omnino 
illicitum  pro  quacunque  causa  sive  in  judicio  sive  extra  ju- 


599 

dicium.  Teiient  se  et  suos  complices  non  esse  subjectos 
Papae  nee  aliis  Praelatis  Romanae  Ecclesiae,  quia  eos  ipsa 
Romana  Ecclesia  nt  dicunt  injnste  persequitur  et  condemnat. 
Item  asseverant,  se  non  posse  excommunicari  ab  eisdem 
Romano  Pontifice  et  Praelatis  ncc  esse  obediendum  alicui 
ex  eisdem  praecipiendo  sectatoribus  et  professoribus  dictae 
sectae  quod  ipsam  deserant  et  abjurent.  —  Dicunt  se  tenere 
verba  sancti  Evangelii  et  S.  Jacobi  apostoli  de  non  jurando. 
—  Dogmatizant  omne  Judicium  esse  a  Deo  prohibitum  et 
per  consequens  esse  peccatum  et  contra  Dei  prohibitionem 
cxistere,  quod  judex  aliquis  in  quocunque  casu  vel  in  qua- 
cunque  causa  hominem  judicet  ad  supplicium  corporis 
aut  poenam  sanguinis  sive  ad  mortem,  verba  evangelii:  no- 
lite  judicare  etc.  sine  expositione  debita  ad  hoc  appli- 
cantes.  —  Tenent  et  docent  se  habere  potestatem  a  Deo  si- 
cut  sancti  apostoli  habuerunt  audiendi  confessiones  peccato- 
rum  sibi  volentium  confiteri  et  absolvendi  et  poenitentiam 
injungendi.  —  Indulgentias  irridendo  asserunt  non,  valere.  — 
Negant  esse  Jiost  lianc  vitam  purgatorium  et  consequenter 
orationes  et  elemosynas  ac  missarum  celebrationes  et  alia 
sufi'ragia  pietatis  quae  fiunt  a  fidelibus  pro  defunctis  asse- 
runt non  prodesse.  —  Item  asserunt  praelatos  et  clericos 
Romanae  ecclesiae  esse  coecos  et  duces  coecorum  et  non 
servare  evangelii  veritatem  nee  sequi  evangelicam  et  aposto- 
licam  paupertatem  ipsamque  Romanam  ecclesiam  esse  do- 
mum  mendacii.  Item  se  vitae  et  perfectioni  apostolicae  com- 
parantes  et  meritis  coaequantes  in  se  ipsis  inaniter  glorian- 
tur  jactantes  se  tenere  et  servare  vitam  Christi  et  apostoli- 
cam  et  evangelicam  paupertatem. 

Incidenter  autem  sectae  Valdensium  tres  ordines  in  isto 
loco  extra  formam  sententiae  describuntur  hoc  modo: 

Item  dicta  secta  tres  ordines  esse  in  sua  ecclesia  con- 
fitetur,  videlicet  diaconum,  presbyterum  et  episcopum.  Epi- 
sc'opus  autem  eorum  major  omnium  appellatur  et  ab  Omni- 
bus presbyteris  et  diaconis  eligitur  in  majorem  et  facta  ele- 
ctione  concordi  et  oratione  communi  et  peccatorum  confes- 
sione  privata  ac  deinde  publica  non  quidem  in  specie,    sed 


600 

in  genere  peccatorum,  demum  si  aliquis  major  inter  eos  fuerit 
praesens,  alioquin  presbyter  aliquis  ex  eisdem  orando  et  di- 
cendo,  Pater  noster  etc.  imponit  manum  super  caput  electi  ut 
accipiat  spiritum  sanctum,  et  post  eum  oinnes  alii  tarn  pres- 
byteri  quam  diaconi  imponunt  super  caput  ejus  manus  suas 
per  ordinem  singillatim  et  sie  sine  aliqua  alia  forma  verbo- 
rum  et  absque  traditionc  cujuscunque  rei  et  sine  venditione(?) 
quacunque  et  sine  insigniis  pontificalibus  per  solam  oratio- 
nem  et  manuum  impositionem  apud  eos  episcopus  ordinatur, 
ad  cujus  potestatem  pertinere  dicunt  sacramenta  poenitentiae 
et  ordinis  et  eucharistiae  ministrare  nee  non  evangelium 
ubicunque  voluerit  praedicare  et  potestatem  praedicandi 
evangelium  et  confessiones  audiendi  presbyteris  dare.  Item 
dictus  major  potest  absolvere  quemcunque  sibi  confitentem 
a  peccatis  sibi  confessis  qualiacunque  sint  peccata.  Item 
potest  remittere  totam  poenam  debitam  peccatis  vel  partem, 
licet  communiter  hoc  non  fiat;  quando  autem  absolvit  a 
peccatis  dicit  ita:  „Dens  te  absolvat  ab  omnibus  peccatis 
tuis  et  ego  injungo  tibi  contritionem  de  peccatis  tuis  usque 
ad  mortem  et  talem  poenitentiam  faciendam,  puta  orationes 
vel  jejunia  vel  utraque.  —  Presbyter  autem  apud  eos  ta- 
liter  ordinatur:  postquam  enim  electus  fuerit  in  presbyterum, 
praemissa  oratione  et  peccatorum  confessione  major  ipsorum 
imponit  manus  super  caput  presbyteri  ordinandi  et  post  eum 
presbyteri  ibi  praesentes,  ut  accipiat  Spiritum  sanctum;  in 
impositione  vero  manuum  a  majori  confertur  ordo.  Ad 
potestatem  autem  presbyteri  taliter  ordinati  pertinet  confes- 
siones peccatorum  audire,  non  tamen  potest  poenas  pecca- 
torum (remittere);  potest  tamen  ordinäre  majorem  seu  ma- 
joralem  ipsorum  in  eo  casu,  in  quo  omnes  alii  essent  mor- 
tui, quia  dicunt,  quod  per  hoc,  quia  diaconi  et  presbyteri 
sunt  in  statu  eorum,  in  quo  omnia  propter  Christum  reli- 
querunt,  sunt  ordines  et  gradus  apostolorum. 

Diaconus  vero  taliter  ordinatur:  facta  electione  et  ordina- 
tione  ut  supra  et  confessione  peccatorum  solus  major  dicendo 
„Pater  noster"  imponit  manus  super  caput  diaconi  ordinandi, 
ut  accipiat  spiritum  sanctum  et  nihil  aliud  fit  circa  eum  et 


601 

est  taliter  ordinatus.  Diaconiis  efficitur  de  eorum  statu  cum 
voto,  quod  facit,  paupertatis,  castitatis  et  obedientiae,  nee 
ante  receptionem  dicti  ordinis  aliquis  est  perfectus  in  eorum 
statu,  sed  alii,  qui  non  ordinantur,  vocantur  credentes  et 
amici  eorum,  a  quibus  etiam  recipiunt  sustentationem;  ad 
diaconum  autem  pertinet  ministrare  tarn  majori  quam  pres- 
byteris  necessaria  corporis;  non  tarnen  habet  potestatem 
audiendi  conf'essiones.  Item  sine  alia  forma  verborum  cum 
sola  oratione  sicut  dictum  est,  et  sine  collatione  sive  tradi- 
tione  alicujus  rei  corporalis  per  solam  manus  impositionem 
apud  eos  tam  episcopi  quam  presbyteri  et  diaconi  ordinan- 
tur indifferenter  tam  laici  et  idiotae,  quam  etiam  litterati, 
dummodo  prius  probati  fuerint  in  dicta  secta  et  electi  post- 
modum,  sicut  superius  est  expressum. 

Forma  sententiae  haeretici  de  secta  quorundam,  qui 
se  dicunt  Beguinos  sive  pauperes  Christi  sive  de  quodam 
tertio  ordine  separantes  se  a  communitate  aliorum  et  pote- 
statem Papae  et  ecclesiae  enervantes.  Dicit  se  credere,  quod 
non  est  obediendum  alicui  Praelato  praecipienti  quibusdam 
professoribus  regulae  S.  Francisci  quod  deponant  quosdam 
habitus  curtos  et  strictos  difformes  ab  habitibus  communi- 
catis  aliorum  dictae  regulae  professorum,  quos  per  se  ipsos 
assumserunt;  item  quod  nullus  mortalium  potest  eos  co- 
gere  ad  ipsos  habitus  dimittendos,  ex  eo  quod  illud,  quod 
est  contra  observantiam  regulae  S.  Francisci  et  ejus  intel- 
ligentiam,  est  per  consequens  contra  evangelium  et  contra 
fidem  et  etiam  e  converso,  alias  (quia?)  dicta  regula  esset  penitus 
idem,  quod  regula  evangelica  et  impugnare  tales  habitus  et 
cogere  portantes  eos  ad  deponendum  est  contra  veritatem 
dictae  regulae  et  per  consequens  contra  evangelium  et  fidem 
et  est  verbo  et  facto  Christi  evangelium  et  ejus  regulam 
impugnare,  et  quod  ex  hoc  sequeretur  destructio  vitae  Christi. 
Item  quod  illi^  qui  procedunt  contra  fratres  portantes  habi- 
tus curtos  et  strictos  sunt  in  errore  contra  veritatem  evan- 
gelicae  regulae  et  per  consequens  contra  veritatem  evangelii 
et  fidei.  Item  quod  Dominus  Papa  non  habuit  nee  habet 
potestatem  faciendi  quandam  constitutionem,    quam  feeit  de 


602 

consilio  cardinalium,  in  quo  praelatorum  clicti  ordinis  ju- 
dicio  commissum  est  determinare  et  arbitrari,  cujus  longitudinis 
et  latitudinis  formae  sive  fio^urae  et  similium  accidentium 
esse  habitus  professorum  dictae  regulae  et  cujus  quantaeque 
vilitatis  vestimentis  indui  oporteat  ipsos  fratres  et  insuper 
determinare  et  arbitrari,  quo  casu  qualiter,  ubi  et  quando 
et  quoties  gratiam,  panem  et  vinum  pro  vitae  fratrum  ne- 
ccssariis  fratres  ipsi  quaerere  debent  conservare  sive  repo- 
nere.  Item  asserit,  quod  nee  Papae  nee  praelatis  ordinis 
obediendum  est  in  bis,  quae  in  praefata  constitutione  con- 
tinentur,  ex  eo  quod  in  eadem  constitutione  contenta  sunt 
contra  consilium  Christi  et  contra  dictam  regulam,  contra 
quae  Papa  facere  non  potest.  Item  quod  nullus  Papa  pot- 
est  tollere  ordinem  fratrum  Minorum  nee  in  alium  commu- 
tare;  item  quod  tertium  ordinem  beati  Francisci  Papa  non 
potest  tollere  nee  mutare ;  item  quod  non  potest  facere 
quod  fratres  minores,  qui  volunt  teuere  regulam  beati  Fran- 
cisci, se  debeant  conformare  communitati  ordinis  in  grana- 
riis  sive  cellariis  habendis^  in  haljitibus  laneis  et  superfluis 
portandis.  Item  quod  constitutio  Papae  Joannis  XXII  de 
supradictis  nee  rite  nee  juste  facta  fuit;  item  quod  illi  fratres 
minores,  qui  propter  hujusmodi  inobedientiam  et  rebellionem 
fuerunt  per  inquisitores  apud  Massiliam  judicati  et  relicti 
brachio  saeculari,  fuerunt  injuste  et  contra  Deum  et  veri- 
tatem  puniti  et  quod  propter  hoc  fuerunt  veri  martyres  ef- 
fccti.  Item  asserit  se  credere  doctrinam  fratris  Petri  Joannis 
de  ordine  fratrum  minorum  esse  necessariam  ecclesiae  et 
nullum  continere  errorem,  et  quod  illi  qui  impugnant  eam, 
impugnant  doctrinam  Domini  Jesu  Christi  et  sunt  haeretici. 
Item  asserit  quod  condemnare  doctrinam  praedicti  fratris 
Petri  Joannis,  quem  dicit  esse  et  nominat  sanctum  patrem, 
non  est  aliud  nisi  condemnare  vitam  Christi  et  apostolorum 
ejus  et  sacram  scripturam  et  exempla  Christi  et  sanctorum 
ejus  et  decrcta  sanctorum  patrum.  Item  dicit  et  asserit, 
Dominum  Jesum  Christum  in  cruce  fuisse  vivum  et  non- 
dum  in  cruce  mortuum  lanceatum. 

3n  bcr  <^entcn3  bcr  Qnquifition  I)eiBt  c^:  Non  attendentes 


603 

insensati,  qnod  si  regula  beati  Francisci  Christi  evangelium 
est,  aut  quinqne  evaiigelia  ponuntnr  aut  abrogatis  qiiatuor 
prioribus  novum  luiuin  et  solnm  Evangelium  praedicatur. 

Forma  sententiae  immurationis  cum  signo  hostiae  ro- 
tundae  contra  personam,  quae  de  et  cum  corpore  Christi 
sortilegium  aut  maleficium  nliquod  perpetravit.  —  Forma 
sententiae  contra  domum,  in  qua  aliquis  fuit  haereticatus 
sciente  domino  domus;  (mit  33erufunß  auf  eine  lex  imperialis 
Paduae  promulgata  et  a  sede  apostolica  confirmata.  5)aÖ 
§auö  foü  uicbergeriffcn  unb  bic  ^^itcrie  be£ifc(6en  Derbrannt  iDcr* 
ben;  aud)  barf  an  bcrfdben  @te((e  fein  nencö  gebaut  iDerben). 

3n  ber  ©enten^,  tDe(d;e  gegen  bie  Urbebcr  eine0  2(ufftanbeö 
gegen  bie  Qnquifittcn  ju  (Earcaffone  gefdKt  \mxht,  Ijci^t  e^: 
bie  hospitia  ber  ^nquifiteren  feien  serftcrt,  bie  ©cfdngniffe 
erbrod^en,  bie  (5ingefd;toffenen  ^erauögejogen  tPDrben:  ex  praedictis 
autem  impedimentis  praestitis  inquisitoribus  et  officio  ipsorum 
secuta  sunt  multa  mala  in  illa  civitate  et  in  partibus  circumvi- 
cinis  in  tantum  quod  inquisitores  non  poterant  libere  exequi 
officium  inquisitionis  in  illis  partibus  de  multis  annis,  ob 
quam  causam  convenerunt  multi  haeretici  perfecti  de  par- 
tibus Lombardiae  et  Siciliae  ad  praedictas  partes  et  infece- 
runt  muh  OS. 

Forma  citandi  illum,  qui  cruces  deposuit  nomine  poeni- 
tentiae  sibi  impositas  et  aufugit.  —  Forma  denuntiandi  ex- 
communicatum  esse  fugitivum  de  muro  nee  non  citandi 
ipsum  ut  peremtori  compareat.  —  Forma  ad  convocan- 
dum  peritos  ad  concilium  pro  agentibus  in  remotis:  Fr. 
viro  venerabili,  provido  et  discreto:  Cum  tali  die  in  tali 
loco  tractare  vobiscum  et  cum  aliis  sapientibus  et  peritis 
tam  pro  poenitentiis  pro  commissis  in  causa  haeresis 
injungendi  quam  de  aliis  quibusdam  ad  commissum  nobis 
inquisitionis  negotium  spiritibus  intendamus,  rogamus  vos 
et  requirimus,  quatenus  ad  praedictam  diem  et  locum  ve- 
niatis  una  cum  aliis  —  super  praemissis  consilium  inipen- 
surus  juxta  gratiam  et  sapientiam  a  Deo  A^obis   datam. 

Forma  litterae  testimonialis  de  amotione  sive  deposi- 
tione   crucum    facta   publice    in    sermone  —     de  eductione 


604 

muri.  —  Forma  imponendi  poenitentiam  minorem  alicui  ju- 
veni  extra  sermonem  supra  his  qiiae  commisit  in  haeresi 
in  juvenili  aetate.  —  Forma  Jitterae  commutandi  aliqnam 
poenitentiam  in  ingressum  religionis  ex  aliqua  pia  causa. 

Forma  litterae  relaxandi  de  muro  reum  simpliciter,  vel 
ad  tempus  ex  aliqua  causa  speciali.  —  Forma  commutandi 
peregrinationes  in  alia  opera  pietatis. 

Forma  scribendi  ad  applicandam  materiam  alicujus 
domus  piis  usibus,  quae  propter  haeresin  fuit  destruenda. 
Forma  scribendi  contra  molestantes  eos,  quibus  cruces  ad 
portandum  nomine  poenitentiae  sunt  injunctae:  Cum  sancta 
Mater  Ecclesia  nulli  claudat  gremium  redeunti,  imo  gau- 
dens  suscipit,  fovet  et  protegit  poenitentes  —  idcirco  — 
sub  poena  excommunicationis  praecipimus,  ne  tales  de  tali 
loco  extrudantur,  quibus  tanquam  poenitentibus  cruces  sunt 
impositae  ad  portandum  et  peregrinationes  injunctae  —  nee 
aliquis  audeat  irridere  nee  a  locis  propriis  sive  omnibus 
commerciis  excludere  vel  quoquo  modo  alias  molestare,  ne 
ex  hoc  retardetur  conversio  peccatorum  et  ne  conversi  pro- 
pter scandalum  abjecta  poenitentia  relabantur,  imo  libere 
permittantur  tam  in  locis  unde  traxerant  originem,  quam 
alibi,  ubi  commodius  poterint  habitare  suamque  agere  poe- 
nitentiam sine  molestia  et  in  pace ;  alias  enim  contra  mo- 
lestantes, prout  justum  fuit,  per  censuram  ecclesiae  pro- 
cedamus. 

Agenda  in  generali  sermone  inquisitoris  in  partibus 
Tolosanis  et  Carcassonensibus;  I.  Sermo  brevis;  quo  facto 
pronuncietur  indulgentia  consueta.  II.  Juramentum  officia- 
lium  curiae  regalis  et  consulum  et  aliorum  praesentium  ju- 
risdictionem  habentium  temporalem.  III.  Slblegung  ber  ^reu^e 
berjcnigeit  ^^erfcnen,  bencn  biefe^  geftattct  irurbe.  IV.  Gntlaffitng 
berjenigcn  auö  bem  ©cfängniffc,  Bei  bcnen  bicfe^  rat^fam  bc= 
funbcii  iDurbe,  mit  Sdiflcgung  ber  .^reu^e  unb  3ßaÜfa^rten.  V.  5lb= 
(efung  ber  ^evge^en  berer,  bie  jur  53n§e  aiigetüiefen  eber  i)erur= 
t^eKt  tparen:  fo(cf)e,  bie  alö  fa{f($e  ^eugen  irviren  befitnben  tücrben, 
.^ur  33ii6e  ober  ^ur  immuratio  Derurt^eilt;  ©eiftdd^e  mürben  cor 
i^rer   immuratio   begrabirt.     (5§  feigen  bie   relapsi    in   heresin 


605 

in  jndicio  abjnratam  saeciilari  brachio  relinquendi;  bann 
bie  haeretici  perfecti,  qui  converti  nolunt;  enbü(^  bie,  tPeldBe 
jnerft  bte  §)ärefie  geric^tUd^  eingeftanben,  bann  tuiberrufen  Ratten. 

De  haereticis  diffidandis  et  hanniendis,  (Archivio  delle 
Reformagioni,  Firenze.) 

Rubrica  XL. 

Omnes  haereticos  cujuscunque  haeresis  diffidare  et  ex- 
bannire  debeant  rectores  civitatis  Florentiae  publice  in  con- 
silio,  quando  de  exercendo  officium  suum  praestiterint  jura- 
raentum.  Et  idem  fiat  in  prima  et  secunda  dominica  de 
Adventu,  quando  dominus  episcopus  civitatis  florentiae  re- 
quisiverit  eosdem  in  canonicam  ecclesiae  sanctae  Reparatae 
intra  missarum  solemnia.  Et  etiam  semper  prius  et  postea 
teneantur  ipsos  nihilominus  exbannitos  babere,  donec  ad 
mandata  ecclesiae  redierint.  Et  si  dictus  episcopus  aliquem 
de  haeresi  suspectum  rectoribus  denunciaverit  vel  denuociari 
fecerit  haereticum,  ipsi  rectores  eum  capi  facere  teneantur 
et  captum  infra  octo  dies  postquam  esset  ab  ipso  episcopo 
condemnatus  puniri,  nisi  rediret,  et  redire  voluerit  ad  man- 
datum  ecclesiae.  Et  quod  domus  haereticorum,  in  qua  hae- 
retici aliquo  modo  vel  ausu  temerario  stare,  vel  sese  con- 
gregare  praesumpserint,  nullo  reficiendi  tempore  funditus 
destruatur.  Hoc  idem  de  domibus  illorum,  qui  manus  im- 
positionem  receperint  ab  haereticis  observetur.  Et  quod  in 
secta  credentium  haereticis  erroribus  postquam  ipsi  credentes 
fuerint  per  ecclesiam  denotati  et  condemnati  nisi  mandato 
ecclesiae  redire  voluerint,  supradicta  omnia  observentur  in 
eis  et  eorum  bonis.  Et  non  audiantur  modo  aliquo  in  ali- 
quo eorum  jure  nee  quisquam  eis  in  aliquo  respondere  te- 
neatur.  Judices  autem,  advocati  vel  notarii  nulli  praestent 
patrocinium  suum,  alioquin  suum  exequi  officium  nullatenus 
permittantur.  Nullus  praedictorum  praeterea  audiatur  ad  te- 
stimonii^m  vel  aliquod  officium  publicum  vel  privatum    seu 


606 

ad  Communis  vel  popnli  consilium  eligatur  vel  assiimatnr. 
Et  qui  talem  elegerit  vel  assumpserit,  iit  faiitor  haereticoriim 
poemi  librariim  quinqnaginta  f.  p.  mulctetnr.  Et  quod  dicti 
rectores  legi  facere  hoc  capitulum  in  consilio  vel  parlamento 
civitatis  Florentiae  viilgariter  teneantur. 

De  Fraticellis, 

Rubrica  XLI. 

In  orthodoxa  civitate  Florentiae  et  ejus  locis  christiani 
nominis  inimico  procurante  Sathana  apparuerunt  nuperrime 
certi  fraticelli  variis  nominibus  interdum  nuncupati,  eorum 
aliqui  apostatae  ordinis  Beati  Francisci  aliquando  patres 
minores,  aliquando  fratres  della  povera  vita,  aliquando  pau- 
peres  evangelici  sectatores  damnatae  memoriae  Michaelis 
sive  Miclielini  de  Cesena,  olim  Generalis  fratrum  minorum 
haeretici  et  de  haeresi  ab  ecclesia  damnati,  eorum  variis  et 
pravis  doctrinis  saeculares  simplices  a  recta  via  devertentes 
novas  opiniones  et  errores  seminando  et  a  divinis  officiis 
et  a  perceptione  sacramentorum  et  ab  ecclesiastica  sepul- 
tura  dissuadendo  opiniones  falsas  et  novas  infra  populum 
christianum  pullulare  nitentes.  Inter  ceteros  errores  Papam 
Joannen!  XXII  et  ceteros,  qui  post  ipsum  Summi  Pontifices 
fuerunt  non  erubescentes  in  suarum  animarum  praejudicium 
et  saeculos  cardinales  asserere  haereticos,  in  temerariam  prae- 
sumptionem  audentes  se  solos  sacerdotes  et  sacramenta  eccle- 
siastica posse  conferre.  Et  quod  ad  ipsos  solos  electio  Papae 
et  totius  universalis  ecclesiae  reformatio  spectat.  Et  quod 
nullus  verus  Papa  deinceps  dici  potest,  ipsique  soli  sunt 
universalis  ecclesia;  aliisque  multis  erroribus  christiani  no- 
minis culmen  inficere  nituntur.  Qua  de  re  ut  eorum  teme- 
ritas  reprimatur  ultore  ferro  damnentur.  Omnes  et  singulos 
fraticellos  sequentes,  credentes  vel  affirmantes  in  totum  vel 
in  partem  eorum  errores  stare,  morari,  conversari  in  civitate, 
comitatu  vel  districtu  Florentiae  proliibemus  unicuique  li- 
centiam  (dantes)  auctoritate  propria  licite  et  impune  ipsos  et 
eorum  sequaces  capiendi  et  in  fortiam  inquisitoris  haereticae 
pravitatis  producendi,  eorum  delictis  condignam  poenam  pas- 


607 

suros;  of'ficialesque  civitatis,  comitatus  et  districtus  Floren- 
tlae,  quoties  rcqiüsiti  fueriiit  pro  parte  domini  inquisitoris 
suam  familiam  dare  sub  poena  librarum  quingentarum  f.  p 
cuilibet  pro  qualibet  vice  auferenda  et  omne  auxilium,  con- 
silium  et  favorem  ad  eos  capiendos  et  in  carceribus  dicti 
inquisitoris  deducendos  praestare  procnrent.  Cuilibet  officiali 
negligenti  aliqnod  praedictorum  poenam  librarum  quingen- 
tarum f.  p.  auferri  volumus  summarie  et  de  piano  communi 
Florentiae  applicanda. 

Exemplum  quarundam  litterarum  papalium  in  hanc  formam. 

Martinus  episcopus  servus  servorum  Dei.  Dilectis  filiis 
inquisitoribus  pravitatis  haereticae  in  civitate  ac  dioecesi 
florentina  constitutis  salutem  et  apostolicam  benedictionem. 
Traditae  vobis  virtutes  a  Domino  quae  laudabilium  fructus 
operum  repromittunt,  nobis  fiduciam  afferunt,  quod  inquisi- 
tionis  officium  ad  exterminium  pravitatis  haereticae  vobis 
ab  apostolica  sede  commissum,  ad  laudem  divini  nominis 
prosequamini  diligenter.  Verum  ex  parte  dilectorum  filio- 
rum  .  .  potestatis  consilii  et  communis  florentini  fuit  pro- 
positum  coram  nobis;  quod  ex  eo  inibi  videtur  generari 
scandalum  et  posset  gravius  suscitari,  quod  si  quis  a  retro 
temporibus  invenitur  haereticus  exstitisse,  bona  quondam 
ipsius,  quae  suo  crimine  non  detecto  nee  contra  ipsum  ali- 
qua  inquisitione  speciali  pendente,  quocunque  alienationis 
vel  concessionis  titulo  forte  distraxit,  etiam  si  per  plures 
manus  interdum  res  sie  alienata  vel  concessa  transiverit,  a 
bonae  fidei  possessoribus  dicitis  avocandam.  Quamvis  autem 
a  praedecessoribus  nostris  Romanis  Pontificibus  exstiterit 
diffinitum  quantum  ad  praesentem  articulum  debere  servari, 
quod  observatur  in  laesae  crimine  majestatis  nee  in  hac 
parte  recedamus  a  vestigiis  eorundem,  volumus  tamen  (et 
per  apostolica  vobis  scripta  mandamus  quatenus  ad  revo- 
cationem  talium  bonorum  in  civitate  ac  dioecesi  florentina 
minime  procedatis  ad  praesens  nisi  forsan  intervenisse  con- 
stiterit  fraudem  vel  malitiam,  propter  quam  merito  sit  ad 
revocationem  hujusmodi  procedendum,  vel  nisi  alienator  alie- 


608 

nationis  hujusmodi  tempore  de  pravitate  haeretica  infamatus 
fuerit  publice  vel  suspectus.  Datum  apud  Montem  frasconem 
X.  calendas  decembris  Pontificatus  nostri  anno  secundo;  quae 
quidem  litterae  sigillatae  erant  sigillo  plumbeo  cordä  pendenti, 
in  quo  quidem  sigillo  erant  ex  parte  una:  Martinus  Papa  IV  et 
ex  alia  erant  hae  litterae:  S.  Paule.  S.  Petre  cum  quadam  cruce 
in  medio  inter  scripturam  Sancti  Pauli  et  Sancti  Petri. 
Ego  Jacobinus  Bonacursi  Notarius  authenticum  hujus 
exempli  vidi  et  legi  non  abolitum,  non  vitiatum  et  quidquid 
in  eo  scriptum  reperi,  ita  hie  per  ordinem  fideliter  exem- 
plando  transcripsi  et  percipiente  mihi  domino  Johanne  Priore 
sancti  Michaelis  Berteide  Vicarii  ecclesiae  florentinae  va- 
cantis  et  eo  suam  authoritatem  interponente  in  publicam 
formam  redegi.  In  millesimo  ducentesimo  octogesimo  tertio; 
indictione  undecima,  die  III.  Aprilis.  Praesentibus  viden- 
tibus,  legentibus  et  auscultantibus  testibus:  Johanne  Ma- 
netti  Gratia  Arrigi  Gratiae.  Gherardo  Orlandi  de  Glaccieto 
et  Simone  Dulcis  omnibus  notariis. 

Ez   provisione   habita   In  consilio    majori   popnli   sub  di9 
IV.  Januarii  anni  1286. 

Item  in  eodem  consilio  praedictus  dominus  potestas 
auctoritate,  voluntate  et  expresso  consensu  dominorum  prio- 
rnm  artium  et  consilii  antedicti  et  ipsi  domini  Priores  con- 
siliarii  et  capitudines  unanimiter  cum  domino  potestate 
praedicto  pro  se  ipsis  et  quolibet  eorum  ac  etiam  pro  ipso 
communi  et  ipsi  communis  nomine  et  vice  fecerunt,  consti- 
tuerunt  et  ordinaverunt  eorum  et  cujuslibet  eorum  —  ac 
etiam  dicti  communis  procuratorem,  syndicum  et  nuntium 
specialem  Ruffolum  filium,  olim  Loctherii  Ruffoli  de  Ruffolis 
civem  florentiae  licet  absentem  ad  nanciscendum,  apprehen- 
dendum  et  retinendum  tenutam  et  corporalem  possessionem 
omnium  et  singulorum  bonorum  cujuslibet  patareni  vel  hae- 
retici,  quocunque  nomine  censeatur,  de  mandato  vel  assensu 
potestatis  sive  Rectoris  civitatis  florentiae  vel  vicarii  seu 
assessoris  sui  seu  iuquisitoris  pravitatis  haereticae  aut  offi- 
cialium  dicti  communis,    q'ui  sunt  vel   pro   tempore   fuerint 


609 

ad  dictum  officium  inquisitionis  contra  haereticam  pravita- 
tem  exequendura,  sive  ipsi  patareni  vel  haeretici  sint  vel 
fuerint  vivi  vel  defuncti,  nee  non  ad  omnia  et  singula  bona 
occupanda,  capienda,  retinenda  et  possidenda,  quae  con- 
fiscata  sive  publicata  sint  et  confiscanda  sive  publicanda 
fuerint  in  futurum  occasione  criminis  haereseos;  vel  assig- 
nata  sive  declarata  generaliter  sive  specialiter  eidem  syndico 
per  quemcunque  inquisitorem  pravitatis  praemissae,  sive  illa 
bona  fuerint  patarenorum  vel  haereticorum  sive  credentium 
haereticorum  sive  quorumcunque  aliorum,  qui  in  praemis- 
sum  crimen  sive  circa  praemissa  crimina  quomodolibet 
commiserunt  vel  commisisse  dicantur.  Et  ad  exigendum 
cum  effectu  omnes  et  singulas  condempnationes  factas  et 
faciendas  in  posterum  occasione  criminis  praedicti  et  poenas 
ad  quas  praenominatae  personae  solvendas  se  obligarunt 
vel  obligaverint  et  hoc  tam  illis  personis_,  quae  condemnatae 
sunt,  vel  fuerint  vel  qaae  ad  poenas  solvendas  se  obligarunt 
vel  obligaverint,  quam  ab  illis  qui  fideijussores  steterunt 
vel  steterint  pro  eisdem.  Et  ad  ipsa  bona  et  possessiones 
et  res  et  quamlibet  eorum  de  assensu  dicti  domini  pote- 
statis  seu  rectoris  vel  ejus  vicarii  seu  inquisitoris  pravitatis 
praedictae  distrahendam ,  vendendam  et  alienandam  pro 
pretio,  quod  ipse  syndicus  ex  bis  habere  poterit  vel  de  quo 
cum  emptore  vel  emptoribus  concordabit.  Et  ad  locandum 
ad  pensionem  seu  ad  affictum  et  ad  recipiendum  et  con- 
fitendum  pretium  ac  etiam  quantitates,  quae  nomine  pen- 
sionis  vel  affictus  percipietur  ex  bonis  vel  rebus  praedictis 
vel  aliqua  eorum.  Et  ad  ipsum  pretium  et  quantitatem  pe- 
cuniae  ex  praedictis  vel  aliquo  praedictionis  ac  etiam  ex 
condemnationibus  sive  poenis  praemisit  percipiendum  et  per- 
cipiendam,  assignandam  et  distribuendam  secundum  consti- 
tutiones  papales  de  consensu  inquisitoris  pravitatis  prae- 
missae,  qui  pro  tempore  fuerit  dando  et  assignando  com- 
muni  Florentiae  partem  ipsi  communi  contingentem  ex  prae- 
dictis et  quolibet  praedictorum  et  ad  promittendum  nomine 
dicti  communis  legitimam  defensionem  et  poenam  et  Inter- 
esse et  omnia,    quae    in  praedictis  convenire  videbuntur    et 

2)ijaiitger,  Ö)efcl).  b.  ^Scftcn.    ©ofninciite.  39 


610 

in  talibus  contractibus  consueverunt  apponi  et  de  quibus 
cum  emptoribiis  seu  conductoribus  praedictorum,  idem  syn- 
dicus  concordabit,  nee  non  ad  alia  omnia  et  singula  fa- 
cienda et  exercenda  in  dicto  syndicatus  officio,  quae  per 
papales  constitutiones  contra  haereticam  pravitatem  editas 
ac  etiam  per  jura  communia  concedimtiir  et  quomodo  libet 
permittuntur.  Statuentes  etiam  et  volentes,  quod  ipse  jam 
dictus  syndicus  per  alium  qiiando  sibi  videbitur  possit  prae- 
missa  omnia  et  Sinovula  facere  et  liberaliter  exercere.  Nee 
non  promittentes  nomine  suo  et  communis  florentiae  per- 
petuo  rata  et  firma  habere  et  teuere  omnia  et  singula,  quae 
praefatus  procurator  et  syndicus  per  se  vel  alium  in  prae- 
dictis  et  de  praedictis  vel  aliquo  praedictorum  seu  eorum 
vel  alicujus  eorum  occasione  duxerit  faciendum  sub  dicti 
communis  bonorum  omnium  hypotheco.  Acta  fuerunt  haec 
in  palatio  communis  Florentiae  praesentibus  testibus  Ser 
Guidone  Aldobrandini  de  Ravenna.  notario  potestatis,  Ser 
Bencivenni  Hugolini  notario  dictorum  dominorum  priorum 
et  Paulino  Bencivenni  praecone  communis  et  aliis,  et  ego 
Bonsegnore,  olim  Guezzi  civis  Mutinensis,  imperiali  aucto- 
ritate  notarius  et  nunc  consiliorum  et  instrumentorum  syn- 
dicatus  dicti  communis  scriba  bis  omnibus  interfui  et  ea 
publice  scripsi. 

XLVIIl. 

Acta  Inqiüsit.  Carcass.  Vol.  VII. 

Apostoli.  Modus  receptionis  talis  esse  dicitur,  sicut 
dictum  est  ab  aliquibus  eorum  in  judicio  deprehensis.  Ille 
qui  debet  recipiaut  profiteri  illum  ordinem,  prius  informatur 
per  aliquem  seu  aliquos  alios  ejusdem  sectae  vel  ordinis 
de  modo  et  ritu  vivendi  ipsorum  et  de  perfectione  illius 
vitae,  quam  dicunt  esse  apostolicam,  et  postmodum  in  ali- 
qua  ecclesia  coram  aliquo  altari  vel  etiam  in  aliqua  platea 
communi  praesentibus  aliquibus  ejusdem  sectae  vel  ordinis 
vel  etiam  aliquibus  aliis  ille  exuit  se  omnibus  vestimentis 
suis  in  Signum  exspoliationis  et  renuntiationis  omnium  quae 
possidet,  in  signum  evangelicae  paupertatis  et  in  corde  suo 


611 

facit  Votum  Deo,  quod  deinceps  vivet  in  panpertate  evan- 
gelica,  et  ex  tunc  non  debet  recipere  poenitentiam  (pecu- 
niam  ?),  nee  habere,  nee  portare,  sed  debet  vivere  de  elee- 
mosinis,  quae  sibi  gratis  et  sponte  ab  aliis  offerentur  nihil 
in  erastinum  reservando.  Item  non  promittit  obedientiam 
alieui  homini  mortali,  sed  soli  Deo  et  ex  tunc  reputat  se 
esse  in  statu  apostolieae  et  evangelicae  paupertatis  et  per- 
feetionis  et  soli  Deo  et  nulli  homini  esse  subjectum,  sicut 
fuerant  apostoli  subjecti  Christo  et  nulli  alii.  —  — 

Modus  persuadendi  et  informandi  ipsorum  in  prin- 
cipio,  maxime  quando  publice  se  ostendunt,  communiter  talis 
est.  Dicunt  quaedam,  quae  videntur  aperte  laudabilia,  ut 
sie  attrahant  et  alliciant  audientes,  v.  g.  vigilate  et  orate, 
quia  hoc  est  bonum  pro  anima.  Item  dicunt  Pater  Noster 
et  Ave  Maria  et  Credo  alta  voce.  Item  cantant  eundo  per 
villas,  aliquando  in  plateis,  vel  ubi  inveniunt  audientes: 
Poenitentiam  agite,  apropinquabit  enim  regnum  coelorum, 
et  de  apostolis:  Ecce  ego  mitto  vos  sicut  oves  in  medio 
luporum.  Item:  non  turbetur  cor  vestrum  neque  formidet, 
cantando.  Item  cantant  Salve  Regina  et  quosdam  alios 
eantus,  ut  alliciant  audientes  et  praetendunt  exterius  quae- 
dam signa  devotionis  ad  Deum,  specialiter  conantur  ut  ap- 
pareant  exterius  habentes  poenitentiam  et  vitam  perfectam 
agentes,  et  comedunt  in  carreriis  publice  in  aliqua  mensa 
ibi  apposita  de  illis  quae  sibi  tune  aportentur,  et  de  illis 
quae  supersunt  de  pane  et  vino  et  de  aliis  quae  oblata 
sunt  eis,  quando  inde  surgunt,  nihil  recipiunt,  nee  secum 
ferunt,  sed  dimittunt  ibi  in  signum,  quod  sint  perfecti  pau- 
peres  Christi,  qui  non  cogitant  de  crastino  et  qui  non  ha- 
beant  domum  neque  mansionem,  et  isto  modo  mendicant 
victum  suum. 


39 


612 


XLIX. 

3lufjäl)lun9  ber  Sü^e  ber  Jllbigenfer,  ber  Buk  de  Bagnolo 

unb  ber  5ecte  de  Concorreggio,  qui  habent  haeresim 

suam  de  Selavonia.     (Cod.  Scotor.  Vienn.) 

Quidam   alii  de  Bulgaria   credunt  tantum  imum  Deum 
omnipotentem  sine  principio,  qui  creavit  angelos  et  quatiior 
elementa  et  dicunt,  quod  Lucifer  et  complices  sui  peccave- 
runt  in  coelis,  sed  unde  processit  eorum  peccatum  dubitant. 
Quidam  dicunt,    arcanum    est.     Alii    dicunt,    quod   quidam 
Spiritus  habens  quatuor  facies,  unam  hominis,  aliam  volucris, 
tertiam  piscis,  quai-tam  animalis,    fuit  sine  principio  et  ma- 
nebat  in    hoc  chaos  nullam  habens    potestatem    creandi,    et 
Lucifer  adhuc  bonus  descendit  et  videns  speciem  hujus  Spi- 
ritus admiratus  est  et  collusione   et  suggestione   illius    Spi- 
ritus maligni  seductus    est  et  revertens  in    coelum    seduxit 
alios,  et  projecti  sunt  de  coelo,  et  dona  naturalia   non  per- 
diderunt;    et  dicunt,    quod  Lucifer   et  ille  spiritus   nequam 
volebant  distinguere  elementa  et   non  poterant,  sed  Lucifer 
impetravit  a  Deo  bonum  angelum  coadjutorem    et   ita  con- 
cessione  et  adjutorio  boni  angeli  et  virtute  et  sapientia  sua 
distinxerunt  elementa,  et  dicunt  quod  Lucifer  est  ille  Dens, 
qui  dicitur   in  Genesi   creasse  coelum    et  terram    et   opera 
sex  dierum  et  qui  formavit  Adam  de  limo  terrae  et  in  illa 
forma  insufflavit  bonum  angelum  et  fecit   ei   etiam  (mulie- 
rem),    ut   per   eam  faceret   eum    peccare,   et  dicunt,    quod 
comestio  ligni  prohibiti  fuit  fornicatio.     Et  quidam  istorum 
dicunt  quod  pars  illorum  qui  ceciderunt  salvandi  sunt,  sci- 
licet  quia  non  ex  voluntate  sed  quasi  coactione  peccaverunt, 
et  qui  ex  deliberatione  peccaverunt,  daranandi  sunt,    et  di- 
cunt,   quod    alii    spiritus  creati    sunt    a  Deo,    qui    dicuntur 
supplere  locum  illorum  non  salvandorum. 

Albigenses  dicunt  quod  Lucifer  fuit  filius  mali  dei  et 
ascendit  in  coelum  et  invenit  uxorem  illius  superni  regis 
sine  viro  suo  i.  e.  Deo  et  ibi  tantum  fecit  quod  jacuit  cum 
ea,  et  ipsa  primo    defendente  se  dixit    ei  Lucifer,    quod    si 


613 

filium  procrearet,  faceret  enm  Deum  in  regno  suo  et  faceret 
eum  adorari  tanqiiam  Deum,  et  sie  acqiiievit  ei,  et  inducunt 
illud  Apoc:  Factum  est  regnum  hujus  mundi  etc.  et  sie  di- 
cunt  Christum  natum  et  ipsum  sie  duxisse  carnem  de  coelo, 
et  illud  est  magnum  secretum  ipsorum.  Volunt  etiam  di- 
cere  quod  non  fuit  verus  homo,  sed  angelus  incarnatus  et 
quod  non  fuit  filius  B.  Mariae  et  sie  non  sumsit  carnem 
ex  ea  et  quod  non  comedit  neque  bibit  corporaliter. 

L. 

Cod*  S.  Udalr,  Augustan. 

Hye  hebent  sich  an  di  Artikel  der  Ungelaubigen  Laut 
genant  dye  Ketzer. 

Sie  bekänen  des  allerersten  daz  si  einem  Layen  gebeicht 
habent  all  ir  Sund,  dye  si  wegangen  habent  von  iren  kinchehen 
tagen,    und  der  selb  Lay  hat  den  gewalt  den  menschen  ze 
pinden  und  enpinden  von  allen  seinen  sünden  und  der  selb 
mensch  sol  auch  hailig  sein,  und  sprechent,  der  selb  mensch 
sey  gesant  worden  von  Got  auz  dem  paradyse  dez  hailigen 
lebens,  und  dye  sünde  di  sie  dem  selben  menschen  gebeicht 
haben,    di    haben    sie    fürbaz   keinem  Pfaifen  nicht   gesagt. 
Dann  schlecht  täglig  sünd  haben  sie    dem  Pfaffen   gebicht, 
wann  sie  jähen  ez  hab  kein  Pabst  noch  Kardinal  noch  Legat 
noch  Patriarch   noch   kein  Bysschoff  noch  kein  Pfaff  kein 
Gewalt  den  menschen  von  den  sünden  ze  (en)  pinden,  dann 
allein   dye  maister  die  aus  dem  paradyse  gesant   sint.     So 
man  sie  dann    fragt,    war  umb    sye    dann   zu    gotzlichnam 
gand,    so  sprechen  sie:    daz  tun  wir  von  ein  Schins  wegen 
vor  den  Kristen  daz  man  unsers  lebens  de  minder  verstand, 
wann  sye  anders  nit  gelauben:  ez  sey  ein  brot  alz  ein  ander 
brot.     Auch  gelauben    sye    nit  an  den   heiligen  Tauff,    imd 
sprechen,    ez  sey  ein  wasser  alz  ein  anders    wasser,    wann 
si    unv.erstenlich    sind  gewesen    do    man    sye   getauft   hab; 
auch  sprechen  si,    daz    daz  Pater  noster  bringe    dem  men- 
schen mer   genaden,    dann   daz  Ave  Maria   und   müg   der 
mensch  daz  Ave  Maria  oder  lassen  darnach  ob    ez  im  ge- 


614 

vellt.  Sie  sprechen  ez  sull  auch  kain  fegfinre  seyn,  dann 
wann  der  mensch  hye  in  armut  sey,  daz  sull  sein  fegfinre 
sein.  Auch  sprechen  sye,  daz  unser  lieben  fraw  noch  alle 
zwelf  poten  noch  all  hailigen  mit  an  ander  dem  menschen 
nichtz  erwerben  mugen  umb  Got.  Auch  sprechen  sye  daz 
all  Kristenmenschen  mit  irm  Gelauben  sint  die  verloren 
menschen,  und  sye  mit  irm  gelauben  die  die  wehaltenn  und 
sye  heizzen  vor  Got  dye  erkanten  und  wir  Kristen  vor  Got 
dye  unbekanten.  Auch  mer  sye  gelauben  daz  kain  tag  über 
Jar  sey  ze  feiren,  dan  der  Suntag  und  der  Kristtag  den 
feyren  sye  dar  umb  wann  do  Got  geboren  wart;  do  stür- 
ben alle  Ketzer  siecht  tods  dez  nachtz  do  Got  von  seiner 
mutter  auf  ertrich  geborn  wart.  Wann  er  nit  geborn  volt, 
si  musten  hin,  dar  umb  feiren  si  den  Kristtag.  Si  gelauben 
auch  daz  Lutzifer  noch  suUi  gewaltig  werden,  und  mit  dem 
so  beweren  sye  daz  si  sullen  sein  der  wehalten  menschen 
und  wir  Kristenmenschen  der  unbehalten.  Auch  wenn  si 
bichten  und  zu  ein  ander  kommen,  und  er  inen  gepredigt 
und  so  er  aus  gepredigt,  so  nimpt  er  dye  aller  schönste 
dye  under  in  allen  ist  und  hat  mit  der  seinen  wollen,  und 
mit  dem  so  leschen  si  ein  liecht  so  vellet  je  ains  auf  daz 
ander,  und  ain  man  auf  den  andern  und  ain  wip  auf  ain 
wip  wie  ez  sich  dann  gefügt,  ain  jeglicher  muz  ansehen 
mit  seinen  Augen  daz  im  sein  wip  oder  sein  Tochter  ain 
ander  Ketzer,  wann  si  jehen  daz  der  mensch  underhalb  des 
gurtel  mit  nicttiw  sünden  müg  getun;  in  dem  gelauben 
sint  si.  Auch  wisint  si  irin  Kint  von  tag  ze  tag  dar  auf 
daz  si  icht  sprechen  werlich  oder  auf  min  aid  noch  auf 
min  trin,  und  daz  si  sich  hüten  und  ziehen  mit  allen  irn 
Sachen  von  den  Kristenlanten,  und  mit  in  nit  geschiken 
haben,  dann  daz  si  nicht  übrig  mugen  gesein.  So  gelauben 
si  kainen  irn  Kinden  nit  biz  daz  si  besehen  biz  daz  ez 
besteti  wil  haben  und  verswigen  wil  sein,  so  neuen  si  ez 
und  füren  ez  zu  irm  bichtiger  und  tut  sein  erst  bicht,  so 
wiset  er  ez  dann  an  mit  seinen  süzzen  W  orten  den  gelauben 
alz  vor  geschriben  stat.  al  so  muz  er  in  dem  ersten  jar 
drey  stund  biten  den  seinen  maister,  so  mag  er  fdrbaz  aus 


615 

dem  Ketzer  gelauben  nimmer  mer  körnen.  Wie  daz  ist 
daz  man  sye  versucht  und  Jn  Crütz  anhenket,  da  mit  wel- 
len sye  sich  fristen  irs  lebens  wann  ez  sagen  dye  recht 
daz  man  si  an  dem  ersten  versuchen  sol  und  nit  verprennen 
sol,  daz  man  jn  daz  Crütz  an  henken  sol  und  funt  man 
si  fürbaz  anders  so  sol  man  si  prennen  on  all  genad. 

Auch  haben  si  ein  gewonheit,  wann  ir  einer  sterben 
wil,  so  komen  ettlich  zu  im  di  dez  selben  gelauben  sind 
undmanen  in,  daz  er  schike  an  di  grub,  so  schiket  jr  jtleicher 
nach  seinen  vermugen  an  di  selben  Ketzer  grub,  dez  und- 
erwinden  sich  jr  Meister  und  ver  tunt  daz  durch  iren  willen, 
der  sint  xlij  in  Eystetter  pistum  und  jr  fürt  jr  jtlicher  ein 
jungen  mit  jm  umb  daz  der  jung  von  dem  alten  lerni,  wann 
der  alt  ab  ge,  daz  der  jung  an  sein  stat  trette  daz  der  ge- 
laub  nicht  zergang,  und  waz  si  for  den  Kristen  tun  ez  sey 
beichten  oder  vasten  oder  firen  wie  ez  dann  genant  sey 
niur  zu  einem  schin  daz  man  irr  warheit  dez  minnar  innan 
werde.  Auch  sprechen  sye,  het  unser  fraw  gewalt  in  himel- 
rich  si  würde  alz  unmüssig  alz  ain  bad  mayd  alz  ofl't  und 
man  si  in  aller  weld  anruft.  Der  gelauben  ist  noch  vil 
mer  dye  si  haben  dye  man  nit  dar  gesagen  noch  geschriben 
vor  ainvaltigen  leuten,  wann  het  Got  sein  gnad  darzu  nit 
geben  daz  man  ir  bezeit  innan  worden  ver,  si  hätten  Kristen- 
gelauben  kürtzlich  verdrungen. 

LI. 

Ex  Collyrio  fidei  contra  haereses  et  errores   compo- 

sito    a  Fr.  Alvaro  Hispano  Doctore  Decretorum   et 

Episcopo  Süvensi.  (Cod.  Paris.  Biblioth.  imp.  3372.) 

Haec  sunt  haereses  et  errores  de  quibus  Thomas 
Scotus  Apostata  Fratrum  Minorum  et  Praedicatorum  est 
publice  diffamatus  in  quibusdam  partibus  Hispaniae  et  alibi 
et  de  quibusdam  confessus  in  jure  et  de  quibusdam  con- 
victus,  qui  Ulixbone  in  carcere  detinetur.  Dixit,  quod  nu- 
merus annorum,  quo  vivebant  antiquo  tempore  —  de  quo 
fit  mentio  in  multis  locis    in  Genesi,    non    erat  verus,    seu 


616 

quod  tanto  tempore  viverent  homines.  Asseruit  et  dictus  Scotus 
et  confessus  fuit,  qnod  prophetia  illa  Isai.  7:  ecce  virgo 
concipiet,  non  intelligebatur  de  virgine  Maria,  sicut  et  Ja- 
daei  dicunt,  et  dixit,  quod  illud:  ecce  virgo  etc.  dixit  Isaias 
de  quadam  sua  ancilla  vel  concubina.  Disseminavit  etiam 
iste  irapius  haereticus  Thomas  in  Hispania,  quod  tres  de- 
ceptores  fuerunt  in  mundo  sc.  Moyses,  qui  deceperat  Ju- 
daeos,  et  Christus,  qui  deceperat  Christianos,  et  Mahumetes, 
qui  deceperat  Saracenos.  Item  iste  impius  Thomas  dogma- 
tizavit  Ulixbone  loquens  de  Antichristo,  quod  oportebat, 
quod  in  quolibet  tempore  veniret  unus  homo,  qui  mundum 
deciperet.  Item  dixit  Thomas  seductor  in  ScoHs  decretalium 
publice  Ulixbone,  quod  Isai.  IX.  (IV.?)  Dens  fortis  futuri 
saeculi,  quod  illud  „Dens  fortis"  erat  proprium  nomen  et 
quod  non  erat  dictum  propter  Deum  Jesum  Christum. 
Kursus  asseruit  Thomas,  animas  post  mortem  in  nihilum 
redigi.  Iterura  coram  me  et  multis  aliis  asseruit  Ulixbone, 
quod  Christus  erat  filius  Dei  adoptivus,  non  proprius  vel 
naturalis.  Iterum  dixit  iste  immundus  concubinarius  Thomas 
haereticus,  quod  St.  Maria  fuerat  virgo,  usque  quo  fuit  cor- 
rupta,  et  sie  negavit  virginis  Mariae  virginitatem.  Item  di- 
xit coram  me  et  aliis  saecularibus  in  scolis  decretalium, 
quod  fides  melius  probatur  per  philosophiam,  quam  per 
decretum  et  decretales  et  testamentum  Vetus  et  Novum. 
Idem  haereticus  in  sua  philosophia  inani  gloriatur,  quod 
mundus  melius  regeretur  per  philosophiam,  quam  per  de- 
creta  et  alia  jura.  Item  dictus  Thomas  dixit,  quod  St.  Augu- 
stinus et  S.  Bernardus  fuerant  traditores,  et  quod  nihil  va- 
lebat,  quidquid  fecerant  et  scripserant  et  fr.  Antonius  de 
Ord.  FF.  Minor,  qui  fuit  canonizatus,  quod  tenuerat  concu- 
binam  propter  quod  mandaverat  eum  Papa  incarcerari.  Di- 
xit etiam  quod  beatus  Bernardus  tenuerat  concubinam,  et  quod 
fratres  sui  eam  poterant  teuere.  Item  tenuit  in  scolis  dictus 
Thomas  hie,  quod  virtus  patris  curativa  descendit  ad  filium, 
quod  est  error,  quia  si  virtiis  illa  a  Deo  est,  per  succes- 
sionem  non  datur.  Item  tenuit  in  scolis  coram  me  dispu- 
tante  contra    eum    de   suis  haeresibus,    quod  Christus    non 


617 

dederat  beato  Petro  et  successoribus  suis  et  episcopis  potesta- 
tem,  quam  habebat  in  terra,  sicut  ipse  habebat  —  in  qua 
haeresi  faventes  habuit  in  scolis  aliquos  pseudo-religiosos, 
qui  frequenter  impingunt  in  potestatem  papalem,  decreta 
ecclesiae,  parvi  pendentes  ecclesiae  anathema  contra  eos 
prolatum,  ut  eis  dixi.  Item  dixit,  quod  ante  Adam  fuerunt 
homines,  et  per  illos  homines  factus  fuerat  Adam,  et  sie 
infert,  quod  semper  fuerit  mundus,  et  in  eo  homines  semper 
fuerint,  quia  ipse  cum  suo  idolatra  Aristotele  mundum  po- 
nit  aeternum.  —  Item  dixit  publice  Ulixbone,  in  ecclesia  San- 
ctorum,  quod  potestatem,  quam  Christus  dederat  beato  Petro 
et  Apostolis,  non  dederat  successoribus  eorum.  Item  dixit, 
quod  mundus  non  debebat  habere  finem,  et  hoc  ideo  dixit, 
quod  ponit  cum  pagano  philosopho  mundum  aeternum.  Item 
blasphemavit  dicens,  quod  melior  erat  Aristoteles,  quam  Chri- 
stus, qui  fuerat  homo  malus  et  suspensus  pro  suis  peccatis 
et  qui  separabat  se  cum  mulierculis.  Dixit  dictus  Thomas 
quod  Aristoteles  fuerat  sapientior  et  subtilior  et  altius  fuerat 
locutus  quam  Moyses,  nee  mirum,  quod  hodie  dicat,  quia 
in  alia  haeresi  est,  quae  incipit  disseminari,  quae  nempe 
haeresis  dixit,  quod  Moyses  fuerat  deceptor  Judaeorum. 
Blasphemavit  etiam  contra  Christum,  dicens,  quod  non  vir- 
tute  divina,  sed  per  artem  magicam  et  virtutem  naturalem 
miracula  faciebat.  Negat  etiam  esse  Angelos  etDaemones. 
Quomodo  iste  negat,  Daemones  esse,  cum  sua  meretrix  con- 
cubina  cum  aliis  suis  familiariter  perhibeant  contra  eum, 
quod  qualibet  nocte  extincta  candela  et  arrepto  gladio  cum 
frequenti  strepitu  Daemones  invocando  et  sentiendo  clauso 
ostio  meretrix  expulsa  quasi  mortuus  cadebat  et  jacebat  in 
terra,  quousque  meretrix  aperto  ostio  intrabat  et  eum  de 
terra  levabat  et  in  lectulo  reponebat  et  se  ei  miscebat. 

LH. 

Cod.  Vindob.  Pakt.  328  bei  Denis  I,  1264. 
Puncta  quaedam  haereticis  ezaminandis  proponenda. 

Quaeratur    ab    haerctico    examinando,    si    aliqua    sacra 
verba  didicerit,  quando  incepit  et  cum  quibus,  an  non  laicos 


618 

docuerit.  Item  an  iinquam  audierit  occultas  praedicari  do- 
ctrinas  esse  prohibitos  et  propter  talia  combustos  homines 
et  tarnen  postea  fecerit.  Item  an  profiteatur  nomen  alicujus 
ordinis  seu  pauperum  de  Lugduno  et  similinm.  Item  qua- 
liter  debeat  homo  in  mandatis  Dei  salvari.  Cui  obedien- 
dum  est  primo  post  Deum,  cum  dicat  aiictoritas:  Melior 
est  obedientia  quam  victima.  An  papae  et  clericis  audierit 
unquam  non  obediendum  esse.  Item  an  unquam  laico  con- 
fessionem  fecerit.  Laicos  appello  non  ordinatos  a  nostris 
episcopis,  qui  vadunt  sine  tonsura  cum  gladiis,  sicut  et 
alii.  Item  quid  ille  sibi  injunxerit  in  satisfactionem.  Item 
quaere  statim:  injunxitne  tibi,  ut  nunquam  ab  illa  fraternitate 
quacunque  necessitate  recederes,  sed  semper  fratribus  bene- 
faceres.  Item  an  inhibuerint  idipsum  clericis  unquam  reve- 
lare.  Item  an  illi  doctores  vituperaverint  clericum  dicentes: 
caeci  sunt  duces  caecorum  et  pharisaei,  qui  claudunt  reg- 
num  coelorum,  non  homines.  Item  an  credat  aut  unquam 
crediderit  omnem  laicum  bonum  esse  sacerdotem  Christi, 
omnem  malum  presbyterum  pharisaeum.  Item  quid  de  sta- 
tutis  ab  homine,  quae  non  viderentur  inveniri  in  biblia,  ut 
de  ordinibus,  de  unctione,  de  ecclesiarum  structura,  de  alto 
cantu  in  ecclesia,  de  missis  defunctorum,  de  sufiragiis  ani- 
marum,  de  peregrinationibus,  de  candelis  in  ecclesia.  Item 
an  sint  duae  viae,  supra  et  infra,  et  non  tertia.  Item  quid 
valeat  offerre  presbyteris,  an  praedicta  cum  aliis  unquam 
fecerint.  Item  in  quibus  eleemosynae  optime  locari  possint, 
et  si  dixerit,  in  pauperibus,  an  unquam  audierit,  quod  ipsi 
sint  veri  pauperes  Christi.  Item  an  credant  quemlibet  bonum 
laicum  posse  ligare  ac  solvere.  Item  si  jam  esset  occi- 
dendus,  quaere  sub  maxima  conjuratione,  a  quo  potius  su- 
mere  vellet  communionem,  vel  de  manu  sui  magistri,  vel 
mali  presbyteri.  Item  an  post  eucharistiam  confectam  a 
fornicatore  presbytero  vel  a  magistro  suo  laico.  Item  si  se 
dicit  de  bis  penitus  nihil  scire,  an  velit  hoc  eligere.  si  con- 
vincatur,  quod  quasi  pro  haeresi  condemnetur.  Item  si  se 
dicit  fuisse  in  hac  vita,  an  velit  abjurare  illam,  et  si  dicit 
se  poenitere,  an  velit  jurare,  se  prodere  omnes  conscios  ta- 


619 

lium,  ita,  iit  si  inventus  fuerit  scienter  mentitus  esse,  tam- 
quam  haereticus  condemnetur.  Item  an  velit  jurare  nun- 
qiiam  de  cetero  tales  ac  talia  diligere.  Si  nullo  modo  velit 
jurare,  conjnretur  per  patrem  et  filium  et  spiritum  sanctum, 
per  Christi  memoriam,  per  passionem,  per  tremendum  Ju- 
dicium, per  excommunicationem  Petri  et  Pauli,  si  credat 
papam  et  suos  aliquem  posse  ligare,  ut  prodat  tales.  Item 
unde  habet,  quod  sit  peccatum  jurare.  Item  quid  crediderit 
vel  credat  de  combustis  in  tali  fide,  an  sint  de  numero  sal- 
vandorum  et  martyres.  Item  quid  audierit  magistros  dicere 
de  esu  carnium,  de  jejunio,  quid  dicant,  an  eis  placeat  nee 
ne.  Item  an  unquam  collectam  fecerint  ad  mittendum  fra- 
tribus  in  Lombardia.  Item  si  talem  familiaritatem  unquam 
confessus  fuerit  sacerdoti  suo  et  utrum  suaserit  integraliter 
presbyteris  confitendum  nee  ne. 

Haeretici  Leonistae  jactant  se  de  perfectione  vitae  eo 
quod  doctrinam  evangelicam  plene  servent,  unde  prius  mo- 
ritur  haereticus,  quam  velit  jurare,  quia  dicit  Christus:  no- 
lite  jurare.  Quaeras  ergo  ab  haeretico,  si  habens  duas  (tu- 
nicas)  det  unam.  Si  duas  escas  etc.  Si  habet  octo  beatitu- 
dines.  Si  non  solvat  mandatum,  et  doceat,  si  irascitur  reus 
erit.  Si  videat  mulierem.  Si  oculus  scandalizet,  an  eruat. 
Si  dextera  manus,  si  pes.  Si  non  resistat  malo.  Si  maxillam 
praebeat  pereutienti.  Si  pallium  dimittat.  Si  millc  passus 
eat.  Si  ablata  non  repetat.  Si  alteri  facit,  quod  sibi  vult. 
Si  diligit  inimicoS;  bene  facit  odienti  et  oret  pro  eo.  Si 
misericors  est  et  perfectus  ut  Deus.  Si  nesciat  sinistra,  quid 
faciat  dextera.  Si  caput  ungit,  cum  jejunat;  si  vendit,  quae 
possidet.  Si  non  est  sollicitus,  quid  manducet  vel  quomodo 
induatur.  Si  non  cogitat  de  crastino.  Si  non  judicat.  Si 
dimittit.  Si  in  via  non  portat  pecuniam  nee  panem,  nee 
duas  tunicas,  nee  calceamenta.  Si  quid  in  aure  audit,  prae- 
dieat  super  tectis.  Si  non  timet  cecidi.  Si  diligit  ex  toto 
corde.   Si  verbum  otiosum  non  dicit. 

Si  renuntiat  omnibus.  Si  abnegat  se.  Si  est  ut  parvulus. 
Si  septuagies  dimittit.  Si  tantum  coecos  et  claudos  invitat. 
Si  semper  orat.  Si  semper  vigilat  etc.   Si  vulneratum  dueit 


620 

in  stabulo.  Si  pedes  lavat.  Si  iibique  praedicat.  Si  eis 
omnia  sint  commiinia.  Si  omnia  vendat.  Si  non  habet  pro- 
prium. Si  per  impositionem  maniium  dat  spiritum  sanctum 
visibiliter.     Si  curat  omnes  infirmos. 


LIII. 

Cod.  Vindob.  Pakt.  329,  bei  Denis  I,  1286. 

Articull  heresium  in  Mag^nntia. 

Anno  domini  M^CCCXC"  circa  festum  sancti  Michaelis. 
In  Maguntia  inventi  sunt  isti  articuli  hereticorum  Walden- 
sium.  Primus.  Quod  sacerdotes  qui  represententur  a  iudeis  et 
christianis  non  possunt  conficere  corpus  dominicum.  Secun- 
dus.  Quod  sequentes  sacerdotes  et  eorum  doctrinam  non 
possunt  salvari.  Tertius.  Quod  purgatorium  non  sit,  sed  qui 
bene  facit,  post  mortem  statim  habebit  vitam  aeternam,  qui 
male  facit,  statim  intrabit  in infernum.  Quartus.  Quod  orationes, 
quaefiuntin  ecclesiis  pro  defunctis,  non  prosunt  eis.  Quintus. 
Quod  beata  virgo  et  alii  sancti  existentes  in  coelo  non  pos- 
sunt intercedere  pro  hominibus  existentibus  in  terra.  Sextus. 
Quod  Indulgentiae  concessae  ab  ecclesia  sint  trufe  et  inventae 
propter  pecunias.  Septimus.  Quod  aqua  benedicta  et  sal 
exorzisatum  nullum  effectum  salutis  habeat.  Octavus.  Quod 
cantus  qui  fit  in  ecclesia  dei,  non  sit  deo  acceptus  quia  fit 
propter  superbiam.  Nonus.  Quod  aedificare  ecclesias  altas 
et  magnas  sit  contra  deum.  Decimus.  Quod  ipsi  haeretici 
sint  meliores  sacerdotibus  quia  plus  orant  et  saepius  ieiunant 
quam  ipsi  sacerdotes  et  non  iurant  nee  mentiuntur  sicut 
sacerdotes.  Undecimus.  Quod  orationes  ipsorum  sint  magis 
acceptae  deo  quam  sacerdotum,  quia  ipsi  dicunt  orationem 
dominicam  precise  quam  Christus  instituit.  Duodecimus. 
Quod  salutatio  Angelica  non  debet  dici,  quia  non  est  oratio 
nee  a  deo  ordinata  sed  a  sacerdotibus  inventa.  Tredecimus. 
Quod  inter  ipsos  praedicantes  verbum  dei,  confessiones 
audientes  et  sacramenta  ministrantes  iustius  et  melius  faciunt 
quam  sacerdotes  facientes  praedicta.    Quartodecimus.   Quod 


621 

ipsi  sacramenta  possunt  conficere  et  eadem  suis  ministrare. 
Quintodecimus.  Quod  imagines  sunt  contra  mandata  dei 
et  inventa  propter  avaritiam.  Sextodecimus.  Quod  lignum 
crucis  non  sit  maioris  virtutis  quam  aliud  lignum.  Septimo- 
decimus.  Quod  confessio  quae  in  ambone  (fit)  pro  po- 
pulo,  non  valeat  quidquam  ibidem  confitenti  sed  est  unum 
figmentum. 

lilV. 

Excerpta   ex  Poenitentialihus  Mss,     (Cod.   Weihen- 
Stephan,  67.  Membranac.) 

Fol.  20  b:  Si  quis  haereticos  Cataros,  Publicanos,  Pata- 
rinos  aut  alios  similes  defenderit,  aut  in  domo  sua  aut 
in  terra  sua  teuere  vel  fovere  aut  negotiationem  suam  cum 
eis  exercere  praesumserit,  anathema  sit.  Si  autem  in  hoc 
peccato  decesserit,  neque  sub  privilegiorum  nostrorum  qui- 
buscunque  indultorum  obtentu,  neque  sub  alia  quacunque 
occasione  oblatio  pro  eo  fiat,  aut  inter  christianos  accipiat 
sepulturam. 

Cod.  Monacensis  ZZ.  573.  Membranac.  (Saec.  XIV.) 

Poenitentiale. 

Fol.  143:  De  haereticis  convictis  et  clericis  degradatis. 

Cum  secundum  praedicta  constat  ecclesiam  non  debere 
sanguinem  effundere  neque  manu  neque  lingua,  videtur  esse 
reprobabile,  quod  cum  haeretici  et  Publiacani  convincuntur 
in  foro  ecclesiastico  de  infidelitate  sua,  statim  traduntur 
curiae  id  est  seculari  potestati  ad  comburendum  vel  occi- 
dendum,  et  quod  pejus  est  non  possunt  evadere  quin  occi- 
dantur,  vel  Judicium  subeant  ferri  candentis.  Si  enim  veros 
se  dicunt  esse  Christianos,  non  creditur  eis,  nisi  per  Judi- 
cium ferri  candentis  probent;  si  vero  dixerint  se  fuisse  hae- 
reticos, sed  veros  modo  poenitentes,  non  creditur  eis  nisi  simili 
modo  hoc  probent,  cum  tamen  non  sit  tutum  viro  ecclesiastico 
hoc  modo  tentare  Deum.  Si  autem  in  tali  judicio  depre- 
hensi  fuerint  et  se  esse  haereticos    et  poenitere    nolle    con- 


622 

fessi,  statim  occiduntur.  Yidetur  tarnen  eadem  observatio 
de  eis  esse  consideranda  quae  observatur  de  Judaeis,  de  qiü- 
bns  scriptum  est:  Ne  occidas  eos,  ne  quando  obliviscantnr. 
Si  enim  voliint  esse  sub  jiigo  nostrae  servitutis  in  pace, 
neqne  fidem  nostram  impiignare,  neque  nos,  sustinendi  sunt 
inter  nos  et  deputandi  ad  sordida  officia^  ne  se  possint  ex- 
tollere super  Christianos.  Verumtamen  ideo  praecipue  su- 
stinentur  Judaei,  quia  capsarii  nostri  sunt,  et  portant  testi- 
monium  legis  contra  se  pro  nobis.  A  multis  etiam  bonis 
viris  audivimus  quod  si  haeretici  vel  excommunicati  contra 
Christianos  velint  insurgere  vel  impugnare  fidem  publicis 
persuasionibus  et  praedicationibus,  non  est  peccatum  eos 
occidere,  sed  si  quieti  velint  esse  et  pacifici,  non  sunt 
occidendi,  quod  videtur  posse  haberi  ex  canone  ita  dicente: 
„Excommunicatorum  interfectoribus,  prout  in  ordine  Rom. 
ecclesiae  didicisti,  secundum  intentionem  modum  congruum 
satisfactionis  injunge.  Non  enim  eos  homicidas  arbitra- 
mur,  quos,  adversus  excommunicatos  catholicae  zelo  matris 
ecclesiae  ardentes  aliquos  eorum  trucidasse  contigerit."*)  Nee 
credimus  quod  haeretici  super  infidelitate  sua  in  foro  eccle- 
siastico  condemnati  curiae  sunt  tradendi,  ita  quod  a  sacer- 
dotibus  dicatur  judicibus:  Occidite  istos  haereticos;  sed  su- 
stinet  ecclesia  ut  statim  rapiantur  a  viris  saecularibus  ad 
supplicium,  nee  aliquod  eis  praestat  patrocinium  sicut  Ju- 
daeis, et  sicut  etiam  praestat  clericis  degradatis. 

In  aliqua  regione  prava  fuit  consuetudo,  quod  cum  ali- 
quis  moriebatur,  amicus  ejus  aliquis  judicio  aquae.  frigidae 
probavit,  quod  poenitens  fuit  in  morte  et  ita  in  coemetrio 
fuit  sepultus.  Talia  autem  judicia  aquae  frigidae  et  ferri 
candentis  modo  in  ecclesia  generaliter  prohibentur.  Quare 
subire  hujusmodi  Judicium  nihil  aliud  est,  quam  dominum 
temptare.  Sciendum  tamen,  quod  eo  tempore,  quo  omnes 
fuerunt  torneamentores  excommunicati,  quidam  miles  in  tor- 
neamento  occisus,  extra  coemeterium  est    sepultus.     Amici 


*)   Xieß  ift  ber  aii§  einem  Schreiben  be§  X^.  Uvban   II.  entnommene 
Äanon  47,  c.  23,  q.  5  bei  ÖJvatian. 


623 

autem  ejus  ad  dominum  papam  venerunt,  et  quod  manus 
dextera  mortui  supra  vultum  ejus  ad  faciendam  crucem  in- 
venta  fuerit,  probaverunt  et  per  hoc  probatum  fuit,  quod 
in  morte  poenituit.  Summus  ergo  pontifex  illum  in  coeme- 
terio  sepelire  praecepit. 

Si  quis  nominatim  excommunicatus  fuerit,  et  moriatur, 
dummodo  in  morte  fuerit  poenitens  possit  probari,  verisi- 
mile  est,  quod  in  coemeterio  debeat  sepeliri. 

De  hystrionibus  et  officiis  inutillbus. 

Praeterea  vidcndum  est  sacerdotibus ,  ut  inquirant  a 
poenitente,  quod  sit  ei  officium.  Sunt  enim  quaedam  of- 
ficia,  quae  ex  toto  sunt  peccata,  ut  meretricum  et  histrio- 
num.  Quaedam  enim  sunt,  quae  sine  peccato  vix  exerceri 
possunt,  ut  mercatorum.  Quia,  sicut  ait  Gregorius,  difficile 
est,  inter  vendentis  et  ementis  commercium  non  intervenire 
peccatum.  Quaedam  autem  ex  toto  sunt  inutilia,  ut  eorum, 
qui  Coronas  faciunt  floridas  et  decios,  sive  talos  ad  luden- 
dum.  Quaedam  vero  officia  sunt  necessaria,  sed  vix  fideliter 
exercentur,  ut  mercenariorum,  et  magistrorum  puerorum  et 
similia.  Cum  igitur  meretrices  ad  confessionem  venerint,  vel 
hystriones,  non  est  eis  danda  poenitentia,  nisi  ex  toto  talia 
relinquant  officia,  aliter  enim  salvari  non  possunt.  Idem 
etiam  agendum  est  de  usurariis,  qui  de  usura  tantum  vivunt. 
Sed  notandum,  quod  tria  sunt  hystrionum  genera.  Quidam 
enim  transformant  et  transfigurant  corpora  sua  per  turpes 
saltus  vel  gestus,  vel  corpora  sua  turpiter  denudando,  vel 
horribiles  loricas  induendo  et  omnes  tales  damnabiles  sunt, 
nisi  officia  relinquant.  Sunt  et  alii  hystriones,  qui  nihil 
operantur,  sed  curiose  agunt,  non  certum  habentes  domici- 
lium,  sed  curias  circumeunt  magnatum  et  ignominias  lo- 
quuntur,  et  opprobria  absentibus.  Tales  etiam  sunt  damna- 
biles, quia  prohibet  Apostolus  cum  talibus  cibum  sumere 
et  dicuntur  scurrae  vagi,  quia  ad  nihil  aliud  utiles  sunt, 
nisi  ad  devorandum  et  maledicendum.  Est  etiam  tertium 
genus  hystrionum,  qui  instrumenta  habent  musica  ad  dele- 
ctandum  homines.   Sed  talium  sunt  duo  genera.  Quidam  enim 


624 

choreas  et  publicas  potationes  frequentant  et  homines  ad  las- 
civiam  provocant  et  tales  sicut  alii  damnabiles  sunt. 

Quaeritur  autem,  qiiare  ecclesia  meretrices  sustineat, 
cum  teneatur  omnia  publica  et  notoria  extirpare  peccata, 
et  incorrigibiles  per  excommunicationis  sententiam  coer- 
cere.  Quare  foeneratores  magis  quam  meretrices,  praesertim 
cum  domimis  indicat  in  lesce:  non  enim  erit  scortum  in 
Israel.    Et  Canon:  meretrices  esse  etc. 

Si  ergo  Dominus  probibet,  quare  ecclesia  sustinet?  Prae- 
terea,  ut  praedictum  est,  si  qua  diu  praeter  matrimonium 
alicui  adbaereret,  excommunicaretur,  nisi  alter  alterum  ab- 
juraret,  vel  cum  eo  contraberet.  Quare  ergo  non  excom- 
municatur  mulier,  quae  diu  multis  adbaesit?  Yidetur  itaque 
jam  non  esse  peccatum,  quod  ita  sustinetur  ab  ecclesia. 
Praesertim  cum  mulierculae  non  solum  sequuntur  curias 
saecularium  principum  sed  etiam  episcoporum.  Et  est  ma- 
nifesta  ratio.  Cum  enim  fragilitas  carnis  praesentis  tem- 
poris  valide  sit  ad  libidinem  prona,  et  vix  possit  aliquis 
vel  compelli  vel  persuaderi  ad  continentiam,  ad  deterio- 
rem  vitandam  libidinem,  meretrices  et  scortatores  in  ecclesia 
et  ab  ecclesia  sustinentur.  Sicut  Moyses  cum  videret  po- 
pulum  suum  ad  occidendum  uxores  suas  pronum,  ad  vitan- 
dum  homicidium  permisit,  dare  libellum  repudii,  et  sus- 
tinuit,  ut  dimitterent  uxores  suas  poliposas  (sie)  vel  jugi 
scabie  rabidas,  ne  occiderent.  Qui  sie  tamen  uxorem 
dimisit ,  mortaliter  peccavit.  Similiter  ecclesia  sustinet 
tales,  ne  deterior  libido  assumatur  in  usum.  Ita  tamen 
sustinendi  sunt  ab  ecclesia  meretrices,  quod  semper  ar- 
ceantur  ab  Eucliaristia,  nisi  poenituerint.  Quia  sicut  ait 
Canon,  meretrices  et  scenici  et  hystriones  ad  ecclesia- 
sticam  communionem  non  debent  admitti.  Kon  debent  enim 
manducare  pingues  terrae,  nisi  adorent.  Uli  autem  non 
adorant,  qui  crimen  suum  publice  profitentur,  et  sine  poe- 
nitentia  sequuntur. 


625 

LV. 

Cod.  Paris,  Biblioth,  5178. 

Copia  literarum  de  quadam  secta  in  partibns  Alemanniae 

uoviter  exorta. 

Episcopo  Ratisbonensi  domino  et  amico  carissimo,  re- 
verendo  in  Christo  patri.  Post  recommendationem :  Delati 
sunt  nobis  dno  fratres  de  Wirsebnrg,  iinus  Johannes,  alius 
Levinus  appellati,  moram  trahentes  zum  Hoflen  prope  Egram 
in  dioecesi  paternitatis  vestrae,  tamquam  seminatores  cujus- 
dam  novae  et  stultissimae  sectae,  quae  tarnen  ad  extermi- 
nationem  totins  status  ecclesiae  exceptis  quatuor  ordinibus 
mendicantinm  tendit.  Tenent  etiam  cum  complicibus  suis, 
quorum  hinc  inde  magnus  numerus  esse  dicitur,  quod  na- 
tus  sit  homo  de  muliere  amicta  sole,  de  qua  in  Apocalypsi 
dicitur,  quod  peperit  filium,"  qui  sit  vel  dicatur  unctus  sal- 
vatoris,  qui  tertium  et  finale  testamentum  introducere  de- 
beat,  qui  sit  ille  pastor,  de  quo  Christus  dicit,  quod  erit 
unus  pastor  et  unum  ovile,  per  quem  omnes  in  eum  cre- 
dentes  debent  illuminari  speciali  et  interiori  luce  etiam  ad 
cognoscendam  sanctam  trinitatem,  sicut  in  se  est,  et  quod 
Papa  sit  Antichristus,  et  omnes  praelati  et  sacerdotes,  immo 
et  omnes  catholici,  qui  in  istum  unctum  salvatoris  non  cre- 
dent,  sunt  membra  Antichristi.  Et  est  quidam,  qui  se  ap- 
pellat  Johannem  de  Oriente,  qui  dicitur  esse  praecursor  il- 
lius  uncti,  praesumitur,  quod  dictus  Joannes  de  Werssen- 
burg  sit  ille.  Habent  autem  duo  illi  fratres  multos  libros 
super  illa  secta  conscriptos,  in  quibus  omnia  de  Christo  a 
prophetis  et  in  evangeliis  scripta  corrupte  applicant  ad 
istum  unctum,  et  ea,  quae  de  scribis  et  Pharisaeis  scripta 
sunt,  applicant  ad  papam,  praelatos  et  sacerdotes.  Huius- 
modi  autem  libros  dispergunt  hinc  inde  et  seducunt  multos, 
ut  intelleximus,  et  praecipue  religiosos  Ord.  mendicantium, 
et  est  dictum  nobis  de  quodam  alio  honesto  laico,  quod 
itii  involutus  et  firmatus  sit  in  ista  perfidia,  quod  pro  ea 
moreretur,    cum   tamen   non  cognoscat  illum  diabolum  un- 

!l)DÜiuger,  &e\d).  b.  Seftcn.    2)ofumcntc,  40 


626 

ctnm;  dicti  aiitem  fratres  enm  noscere  et  in  eum  credere 
debent.  Praeterea  dictum  est  nobis,  qiiod  valde  difficulter 
apprehendi  possent,  quid  dicant  et  confiteantur;  putant  enim 
sibi  licere  mentiri  praelatis  et  confessoribus  suis  ex  verbo 
evangelii:  Estote  prudentes  sicut  serpentes  etc.  Unde  non 
confitentur  de  hoc,  et  si  Papa  mandaret  eis  sub  censuris, 
ut  dicant  veritatem,  non  iurant;  sed  in  futuro  anno  sit 
annus  auditionis,  in  quo  publice  surgent  omnes  de  illa 
secta  et  publice  praedicabunt  illam.  Etiam  audivi  a  quo- 
dam  magno  nobili,  quod  dictus  Levinus  (Cod.  Ley.)  Bo- 
nius  confessus  ei  fuerit,  quod  tanta  est  multitudo  in  ejus- 
modi  secta  in  diversis  partibus  Alemanniae,  quod  si  simul 
essent  omnes  constituti,  possent  resistere  unicuique  magno 
principi,  et  quum  praedicti  fratres,  qui  principales  semina- 
tores  hujusmodi  perfidiae  dicuntur,  in  dioecesi  vestrae  Pa- 
ternitatis  constituti  sunt ,  nolumus  ommittere ,  quin  hoc 
vestrae  Paternitati,  cui  ex  officio  incumbit,  contra  tales  in- 
quirere  et  eos  vel  revocare,  vel  punire,  scriberemus.  Agat 
igitur  in  hoc  vestra  Paternitas,  prout  tenetur,  ne  de  negli- 
gentia per  sedem  apost.  notari  possit.  Datum  Wratislaviae 
ii  Jan.  1466  ad  vota  v.  P.  paratus  R.  Episcopus  Lavan- 
tinus  nuncius  Apostolicus. 

In  ista  secta  confecerunt  librum,  qui  incipit  voce  ter- 
roris;  dicunt,  quod  nemo  possit  excommunicari;  dicunt, 
quod  ipsis  non  liceat  contendere  cum  contradicentibus 
sectae,  dicunt,  quod  clerici  saeculares  non  debent  habere 
proprium  nee  propria;  gloriantur,  quod  sedes  Apostolica 
hanc  sectam  ignoret. 

LVI. 

Münchner  Reichsarchiv.    Religionsakta  T.  III.    Sup- 
plem.  7.  Scheint  aus  der  Zeit  1450 — 1460  zu  sein. 

Diess  hernach  o^eschrieben  hat  B arthol omaeus  Rau- 
tenstock,  Ketzermeister,  bekannt. 

Item.  Er  hat  sich  etlich  Zeit  zu  Tirschenreut  enthalten, 
und  ist  bei  einem  gelegen,  genannt  Hans  Mendel. 


627 

Item.  Arn  Dienstag  nach  Judica  hat  er  sich  von  Tir- 
schenreut  erhoben,  und  ist  gangen  gen  Kemnath. 

Item.  Von  Kemnat  ist  er  gangen  gen  Castel  unter 
Kemnat  gelegen.  Da  ist  er  die  erste  Nacht  bei  einem  of- 
fenen Wirth  gelegen ;  dess  er  nicht  genennen  könnt  oder 
wollt.  Demselben  Wirth  hat  er  zu  Wahrzeichen  gesagt, 
sein  Gewerb  nämlich,  dass  er  Rohr  allda  zu  Castel  in 
Blätter  zu  setzen  zu  dem  Wirken  gehörend  gesucht  hätt, 
die  gefielen  ihm  nicht,  und  er  wollt  der  nicht  mehr  suchen. 

Item.  Am  Mittwoch  zu  Nacht  ist  er  zu  Peo-nitz  o^e- 
legen,  bei  einem  Wirth,  ist  ein  Schmid   und  schenkt  Bier. 

Item.  Am  Donnerstag  zu  Nacht  ist  er  in  einem  Markt 
zwischen  Pegnitz  und  Nürnberg  gelegen,  und  den  will  er 
nicht  nennen  (zu  Eschnau). 

Item.  Am  Freitag  zu  Nacht  ist  er  zu  Nürnberg  gele- 
gen bei  dem  Regensburger-Thor. 

Am  Freitag  gen  der  Linden. 

Item.  Am  Samstag  ist  er  gen  Burgbernheim  gangen, 
und  die  Nacht  allda  belieben. 

Item.  Am  Sonntag  ist  er  gen  Eiffelstadt  gangen  zu 
Herrn  Ulrich,  seinem  Vettern,  dem  Pfarrer. 

Item.  Am  Montag  ist  er  wieder  gen  Burgbernheim 
gangen,  und  aber  die  Nacht  da  blieben. 

Item.  Am  Dienstag  hat  er  wieder  gen  Nürnberg  und 
genBeheim  wollen  gehen,  allda  ist  er  zu  Gefängniss  kommen. 

Item.  Er  hat  auf  dem  Rathhaus  bekannt,  er  sei  vor 
einem  Jahr  auch  hie  aussen  gewesst,  in  dem  Herbst,  hat 
sein  Schwager  Heinz  Weingartmann  gelebt,  und  als  er 
jetzo  wieder  kommen,  ist  er  gestorben. 

Item.  Es  ist  bei  XII  Jahr,  dass  der  Ketzermeister 
Heinzen  Weingarten,  seinem  Schwager,  gelehrt  hat  den 
Unglauben. 

Item.  Am  ersten,  dass  er  Mariam  nicht  anbeten  sollt, 
und  da  sie  gegenwärtig  stund,  so  wollt  er  sie  doch  nicht 
anbeten,  denn  man  allein  Gott  anbeten  soll,  und  halten  die 
X  Gebot, 

40* 


628 

Item.  Dessgleichen  von  den  Zwölfboten  und  den  Hei- 
ligen, die  sollt  man  nicht  anbeten  noch  bitten. 

Item.  El"  hat  dabei  gesagt,  die  Heiligen  zeichen  nicht, 
sondern  sie  thun  das  durch  den  Teufel. 

Item.  Es  sei  kein  Fegfeuer ,  und  stürb  einer  in 
Todsünden,  so  führ  er  von  Stund  in  die  Hölle.  Ver- 
geh ihm  aber  Gott  die  Todsünd,  so  wären  ihm  die  täg- 
lichen Sund  vorhin  vergeben,  und  führ  von  Stund  in  das 
ewige  Leben. 

Item.  Von  dem  Sakrament:  dass  die  Priester  uns  das 
Sakrament  nicht  geben,  als  sie  es  niessen,  denn  sie  fäl- 
schen es,  und  geben  uns  nicht  das  in  dem  Wein,  als  sie 
es  nehmen. 

Item.  Man  soll  kein  Gleichniss  oder  Bild  machen 
weder  von  Gott  noch  den  Heiligen. 

Item.  Nach  dem  Krieg  zuhand  in  demselben  Jahr  ist 
er  auch  mit  seinem  Sohn  hinaussen  gewesst. 

Item.  Er  ist  vor  und  nach  dem  Krieg,  dieweil  sein 
Schwager  sein  Weib  gehabt,  zu  fünfmalen  hinaussen 
gewesst.    .  , 

Jörg  Pöll,  Schneider  von  Rotenburg,  Heussner  Schu- 
sters Frau  sind  seine  Freund. 

Zu  Ilessheim  hat  sein  Sohn  einen  Schwäher,  heisst 
Hans  Kuppler. 

Item.  Von  der  offnen  Beicht  sagt  er:  man  sage  Lügen 
daran,  und  sag  zu  Zeiten  Sund  in  der  offenen  Beicht,  die 
keiner  nie  gethan  hat. 

Item.  Von  dem  Ablass,  dass  die  Papst  und  Bischof 
irdisch  Ding  suchen,  und  den  Ablass  um  Geld  geben  und 
verkaufen. 

Item.  Diess  hernach  ofeschrieben  hat  Bartholomaeus 
Rautenstock,  Ketzermeister,  in  dem  Gefängniss  unbezwun- 
genlich  bekannt  und  gesagt. 

Item.  Des  Ersten:  Wie  dass  er  zu  Prag  in  die  Schul 
gangen  sei,  aber  nicht  in  das  Collegium,  sondern  in  einen 
Hof  dabei;  da  sei  Meister  Peter  von  Dressen  und  einer 
Meister  Niklas  genannt,  ein  halber  Meister,  Schulmeister  und 


629 

Lehrer  gewesst,  von  denen  er  den  Unglauben  und  Ketzerei 
gelernt  habe. 

Item.  In  Beheim  ist  ein  Schloss,  genannt  Lippnitz, 
darauf  haben  die  Beheimen  und  Ungläubigen  einen  Mün- 
chen gefangen  gehabt,  derselb  ist  ein  Weihbischof  gewesen, 
den  haben  sie  dazu  genöthigt  und  gedrungen,  dass  er  in 
ihrem  Glauben  Priester  geweiht  hat. 

Item.  Als  nun  Etlich  aus  dem  Hof  zu  Prag,  darin  er 
gelernt  hat,  dazu  gefordert  und  geben  worden  sind,  sich 
zu  Priestern  weihen  zu  lassen,  hab  man  ihn  auch  für  einen 
genommen. 

Item.  Als  er  also  auf  das  Schloss,  sich  weihen  zu  las- 
sen, kommen  sei,  hab  der  gefangene  Weihbischof  also  ge- 
weiht, und  ihn  sonderlich  gefordert  und  gefragt,  wannen 
er  sei;  hab  er  ihm  geantwortet,  er  sei  von  Franken.  Also 
hab  der  Bischof  ein  Mitleiden  mit  ihm  gehabt,  ihn  gestraft 
und  gesagt,  wie  sein  Weihen  keine  Kraft  habe,  noch  gött- 
lich seyn  möge,  denn  er  dazu  bezwungen  werde.  Also  hab 
man  ihm  ein  Format  und  Brief  geschrieben,  und  Geld  von 
ihm  wollen  haben,  auch  an  ihn  gemuth,  zu  schwören.  Das 
hab  er  nicht  wollen  thun^  und  hab  solches  den  Gewaltigen 
fürbracht,  die  haben  ihm  aufgetragen,  und  einer,  der  ein 
Doktor  seyn  sollt,  das  Geld  selbst  für  ihn  ausgeben. 
Also  sei  er  darauf  zu  vier  Quatembern  geweiht  worden 
zum  Priester. 

Item.  Zum  See  hat  er  Mess  gehalten,  der  Ketzer  Glau- 
ben gepredigt,  Beicht  gehört  und  die  Leut  gecommunicirt 
unter  beeder  Gestalt,  das  hat  er  ein  Jahr  getrieben,  als  er 
bekannt  hat. 

Item.  Darnach  als  ihn  sein  Gewissen  ermahnt  hat,  dass 
solches  nicht  göttlich,  und  unrecht  zum  Priester  geweiht 
worden  sei,  habe  er  ein  Weib  in  Beheim  genommen,  und 
sich  mit  ihr  heraus  gen  Bernheim  gezogen,  und  sei  bei 
X  Jahr  allda  gesessen,  bis  ihm  das  Weib  gestarb.  Dar- 
nach sei  er  wieder  gen  Beheim  gezogen,  und  hab  sich  zu 
Türschenreuth  und  überall  allda  enthalten,  bis  er  jetztund 
wieder  heraus  kommen  sei. 


630 


LVli. 

Aus  den  Tractactus  consultatorii  des  Henricus  de 
Gorychum.     (Cod,  Monaceiis.) 

Asserunt  (hujssitae)  papam,  cardinales  aut  episcopo?, 
nisi  sancti  fuerint  ant  jnsti,  non  habere  potestatem  indul- 
gentias  conferendi  ant  excommutiicandij  ligandi  vel  solvendi, 
nam  quo  modo  ajimt  aliis  possint  dare,  quod  (ipsi-)  met  non 
habent.  Secundo  asserunt,  papae  et  aliis  praelatis,  si  non 
fuerint  boni,  non  fore  obediendum,  neque  eorum  excommu- 
nicationem  esse  nocivam  aut  timendam.  Nam  etsi  frequen- 
ter  fuerint  a  papa  excommunicati,  tarnen  successus  eis  ar- 
risit  prosperitatis.  Tertio  dicunt:  curam  non  esse  expellere 
sacerdotes  et  ecclesiae  ministros  praesentes  et  nunc  viven- 
tes,  quia  eis  expulsis  providebit  deus  de  aliis  ministris 
bonis  et  justis.  Simile  adducunt,  quia,  dum  expellitur  dia- 
bolus,  deo  datur  locus.  Quarto  dicunt,  illam  ecclesiae  con- 
stitutionem  fore  iniquam,  quod  nemo  ad  sacerdotium  debet 
ordinari,  nisi  de  competentia  victus  antea  sit  assecuratus. 
Quinto  dicunt,  quod  a  papa  et  a  toto  clero  a  maximo  us- 
que  ad  minimum  debent  divitiae  auferri,  debent  quam  (?)  de- 
pauperari.  Nam  et  sancti  Apostoli  fuerunt  propria  non  ha- 
bentes  neque  possessionem  super  terram  aut  secularem  po- 
testatem. Sexto  dicunt,  quod  iniquum  et  haereticum  est, 
recipere  munera,  causa  pro  mortuis  orandi  aut  missas  pro 
defunctis  legendi.  x\ddunt  etiam,  quod  non  possunt  eccle- 
siastici  a  secularibus  recipere  possessiones  causa  orandi 
pro  suis  benefactoribus,  sed  eas  tenentur  restituere,  nee 
tales  orationes  prosunt  ad  liberandum  animas  a  pnrgatorio; 
ubi  ad  hoc  adjungunt:  quod  quia  tales  possessiones  ob- 
tinendo  ecclesiastici  frequenter  lites  movent,  magis  expedit, 
eas  totaliter  auferri.  Septimo  dicunt,  nullis  ecclesiasticis 
decimas  fore  solvendas,  quamvis  in  antiqua  lege  dare  de- 
cimas  fuerit  institutum,  dicunt  enim  per  passionem  Christi  in 
nova  lege  illud  praeceptum  expirasse.  Octavo  dicunt,  quod 
evertendo    loca    signanter    religiosorum    et    alia    monasteria 


631 

non  derogant  divino  officio.  Quinimo  dicunt,  se  de&truere 
nidos  diaboli  scholasque  lijaeieticorum  et  causam  adjungunt. 
Nam  quia  Christus  non  instituit  aliquem  ordinem,  conve- 
niens  est,  eos  eradicari  juxta  illud:  Omnis  plantatio,  quam 
non  plantavit  pater  coelestis,  eradicabitur.  Nono  dicunt, 
sicut  non  licet  papae,  episcopis  et  ecclesiasticis  personaliter 
armis  pugnare,  ita  non  licet  eis  instigare  saeculares  ad  in- 
vadendum  eos  vel  alios  bellicis  armis,  ubi  subjungunt  quasi 
rationem,  quia  ecclesiastici  solo  verbo  praedicationis  debent 
insistere.  Decimo  dicunt,  quod  quia  inter  homines  de  statu 
ecclesiastico  existentes  nonnulla  vitia  inveniantur,  propter 
hoc  Status  iste  venit  redarguendus.  Undecimo  dicunt,  quod 
sacrum  corpus  Christi  debet  ministrari  cuilibet  christiano 
sub  utraque  specie.  Rationem  hujus  subjungunt,  quia  sie 
deus  ordinavit  et  sancti  Evangelistae  scripserunt.  Duode- 
cimo  dicunt,  quod  verbum  dei  praedicari  debet  a  quolibet 
ad  hoc  ordinato,  ad  quodcunque  regnum  declinaverit,  sie 
quod  a  nemine  impediatur  palam  aut  occulte.  Decimo  tertio 
dicunt,  quod  omnia  peccata  mortalia  aperta  debent  prohi- 
beri  tarn  clericorum,  quam  laicorum,  hujus  causam  addi- 
cunt  dicentes,  quod  ita  mandat  sacra  scriptura.  Decimo 
quarto  dicunt,  quod  contra  eos  injuste  agitur,  ex  hoc,  quod 
ipsis  non  auditis  armorum  violentia  contra  ipsos  proceditur. 
Addunt  insuper,  quod  supra  controversia  inter  romanam 
ecclesiam  et  eos  sit  disputandum  publice  etiam  coram  lai- 
cis;  hujus  rationem  assignant,  quia  Christus  audivit  dia- 
bolum  pejorem  eis,  non  igitur  audientia  eis  est  deneganda. 
Et  quia  veritas  vinci  non  timet,  talis  disputatio  merito  fieri 
debet  publice  coram  quibuscunque;  nisi  enim  more  prae- 
fato  cum  eis  agatur,  justitia  non  cum  eis,  sicut  nee  cum 
Johanne  Huysso  et  Hieronymo  servata  fuit,  servatur.  His 
autem  erroribus  quaedam  temeraria  judicia  in  eorum  scri- 
ptis  inveniuntur  inserta;  dicunt  enim,  papam  et  praelatos 
non  zelo  fidei,  sed  cautela,  sua  peccata  et  haereses  occul- 
tandi,  instigare  principes  et  saeculares  ad  bellandum  contra  eos. 
Adhuc  ajunt,  quod  volentes  presbyterari  sacerdotium  intrant, 
non  propter  divinam  justitiam,   aut,    quia    velint  praedicari 


632 

aut  verbiim  dei  dilatari,  sed  propter  otiosara  vitam  et  pro- 
pter  bene  comedere  et  bibere,  ,et  ut  super  terram  in  ho- 
nore  habeantur.  Deinde  aliud  praeferunt  Judicium  circa 
vitam  ecclesiasticorum  ut  puta  circa  pomposum  incessum  in 
habitu,  crapulosum  victum,  avidam  pecuniarum  accumula- 
tionem,  aliaque  vitia  enumerando  solisque  ecclesiasticis  illa 
impingendo.  Praehabitis  quoque  interserunt  satis  aegre  fe- 
rendum:  Etenim  jactant,  se  melius  scire,  qualiter  credere 
debeant  de  purgatorio  et  Maria  matre  domini,  nee  non  de 
dilectis  sanctis  dei,  quam  eos  possemus  informare.  His 
igitur  praelibatis  nullatenus  silentio  censemus  praetereun- 
dum,  quod  praememoratorum  deliramenta  vulgari  idiomate 
conscripta  confuso  more  et  truncatim  et  nudc  nobis  sunt 
exhibita;  ut  plurimum  enim  absque  motivis  et  apparentiis 
absque  rationum  deductionibus  sunt  nobis  praesentata. 

LVIII. 

Aus  den  Collationes  des  Wiener  Theologen  Thomas 
Ehendorfer  von  Haselhach.    (Cod.  S.  Zeno  80  nunc 

Monac.) 

CoUatio  11^  de  inventione  Stephan!  f.  69.  a.  1445. 

Solent  haeretici  alia  dicere  aperte  et  alia  occulta  te- 
nere.  —  Haeretici  etiam  latenter  praedicant,  quatenus  eorum 
praedicatio  tanto  sancta  quanto  et  occulta  videatur,  et  quae- 
dam  nova  semper  exquirunt,  quae  dum  alii  nesciunt  apud 
imperitos,  de  scientiae  singularitate  gloriantur.  —  —  Qua- 
liter in  parte  inventum  est  in  isto  Johanne  Trinhuber, 
qui  super  pluribus  articulis  erroneis  et  haereticis  ac  scan- 
dalosis  et  injuriosis  delatus,  quibus  fidem  maculavit,  et 
scandalum  ipsos  apud  alios  publicando  suscitavit.  Ideo 
hodie  suam  fidem  profiteri  et  poenitentiam  agere  humiliter 
postulavit,  quatenus  eos  quos  turbavit  vel  tristia  suflfudit,- 
laetificet  et  quos  scandalizavit  reformet.  Et  ut  articuli  in 
quibus  erravit,  intelligantur,  pauca  dicenda  sunt. 

Jezwinus  confessus  est,  se  credidisse  quod  mundus 
stetisset  ab  aeterno  et  quod  non  haberet  finem  a  parte  post, 


633 

ex  quo  scquitur  quod  non  sit  dies  novissima.  Iste  articnlus 
est  haereticus  et  fidei  contrarius  et  contra  vetus  et  novum 
testamentuni.  —  Circa  hunc  articulum  rusticani  et  simpli- 
ces  diabolica  suggestione,  quum  non  perpendunt,  in  Alpi- 
bus  et  aliis  mansionibus  separatis  convenientes  argumen- 
tantur:  si  mundus  de  novo  factus  est,  nt  christiani  asse- 
runt,  ubi  fuit  Dens  ante  mundi  creationem?  2°  quid  faci- 
ebat  antequam  faceret  coelum  et  terram?  3*^  qnomodo  de 
novo  potuit  creare  mundum  sine  suae  voluntatis  mutatione? 
4^  Vehementer  convictus  est  quod  dixerit  pluries  quod 
presbyteri  non  aliud  praedicant,  nisi  fictitia  et  mendacia, 
et  transeuntes  vel  recedentes  ad  sermones  dum  vidit  (dixit): 
Ecce  venit  unus  fictor  de  alio  fingente.  Licet  negavit,  con- 
fessus  tamen  est,  se  dixisse:  Wann  ich  pfennig  biet 
davon,  ich  wollt  als  viel  predigen,  als  die  pfaf'fen. 
In  hoc  decepti  sunt  Waldenses  in  Bohemia  et  multi  hodie, 
qui  speculatorum  spiritualiiim  excessus  imo  beneficia  sini- 
stre  interpretantur  et  quantum  possunt  indebite  puniunt; 
item  isti  qui  praedicationi  verbi  Dei  non  obediunt  aut  non 
credunt.  —  Professio  etiam  sua  est  suspicione  vehementi 
de  fautoria  Waldensium  plena  pro  eo  quod  Laicus  indoctus, 
qui  et  orationem  dominicam  et  symbolum  apostolorum  ig- 
noravit  tempore  suae  captivitatis,  sed  in  captivitate  in  parte 
didicit.  In  hoc  etiam  temerarium  se  ostendit  et  injuriosum 
quia  laicis  praedicatio  verbi  üei  est  prohibita  et  aliis  non 
missis  sab  gravi  poena.  5"*  etiam  confessus  est,  quod  Ga- 
lilaei  sint  omnes  sancti.  Iste  est  erroneus  et  sapiens  haere- 
sin,  nam  vel  per  Galilaeos  intelligit  Pauperes  de  Lugduno 
alias  Waldenses,  qui  increduli  sunt,  et  damnati  sunt  hae- 
retici.  —  Vel  intelligit  natos  in  Galilaea  regione,  quae  sita 
est  in  terra  promissionis,  similiter  erroneus  et  haereticus. 
Vel  6^  intelligit  etiam  christianos,  sie  iterum  erroneus,  quia 
sicut  multi  christiani  reprobi  facti  sunt,  ita  damnati.  Quinto 
etiam  suspectus  est,  quod  credit,  sicut  et  fassns  est  se 
audivisse  a  cantantibus  cantilenas,  quod  beata  Anna  in  an- 
tiqua  Altenburg  habuerit  residentiam  suam,  pater  vero  Jo- 
hannis  Baptistae  in  Petronell,    imo  probatum  est,    eum    sie 


634 

dixisse  ore  non  semel.  Item  7^  delatus  et  convictus  testi- 
moniis  quod  dixerit,  Christum  non  esse  passum  in  magna 
feria  sexta,  sed  praecedenti  feiia  quinta.  Super  quo  confes- 
sus  est  se  hie  audivisse  apud  Carmelitas,  et  subjunxit  ra- 
tionem  dicens,  quod  Judaei  festivant  diem  sabbati  et  quod 
crederet  quod  die  Veneris  sc.  magna  feria  sexta  inci- 
perent  festivare  sabbatum.  8^  suspectus  est  quod  aliquando 
dixit,  Adam  pro  Christo  esse  passum,  quod  est  haeresis 
manifesta;  —  concessit  tamen  se  dixisse,  ex  eo  quod  Adam 
peccavit,  merito  etiam,  si  esset  —  crucem  pro  nobis  sus- 
tinuisset,  non  tamen  crederet  quod  pro  nobis  sit  crucifixus.  — 
9^  fassus  est,  phiries  dixisse  quod  sit  natione  de  Stira 
h.iereticus,  et  si  non  aufugisset  de  Stira,  dudum  fuisset 
combustus  et  crematus,  et  quod  in  domo  paterna  fuerit 
fovea  haereticorum:  dixit  tamen  hoc  se  dixisse  ex  levitate. 
An  talia  verba  et  plura  alia,  quae  audita  esse  ab  eo  asse- 
runtur,  et  alio  circumstante  circa  ipsum  examine  exami- 
nata,  quae  transeo,  merito  ipsum  reddent  suspectum  de  fide, 
patet  satis  doctis,  praesertim  quia  saepe  visus  est  dicere: 
Ego  habeo  fidem  quam  et  volo  teuere,  quando  pro  tempore 
super  certis  verbis  fuit  redargutus,  sicut  et  ipse  confessus 
est,  et  quando  vidit  filium  suum  instrui  jam  17  annorum, 
nescientem  symbolum,  prohibuit  ne  addisceret.  10"  etiam 
injuriam  fecit  religiosis  Patribus  ad  Scotos,  quum  in  nocte 
nativitatis  cantassent  vocibus  horrendis  —  entrisch  —  Ma- 
tutinum,  ad  similitudinem  istorum  de  veteri  lege,  quae  de- 
votio  cantus  illorum  est  nobis  omnibus  nota.  —  Licet 
autem  Johannes  praefatus  fuerit  erroneus  in  fide  et  credi- 
derit  haeresin,  tamen  quia  non  est  pertinax,  sed  paratus  re- 
cipere  informationem  suorum  superiorum,  quam  etiam  rece- 
pit,  et  praemissos  articulos  et  omnem  haeresin  pridie  sponte 
abjuravit,  paratus  etiam  coram  omnibus  vobis  revocare  er- 
rorem  suum  et  fidem  suam  profiteri,  ac  pro  praemissis  suis 
excessibus  poenitentiam  etiam  publicam  sibi  injungendam 
suscipere  humiliter,  ideo  non  est  haereticus  judicandus,  sed 
poenitens.  —  Ideo  pro  eo  quia  frater  noster  est,  oremus, 
nt  ipsum  Dens  illuminet  in  fide    et    in    bono    confortet    ad 


635 

laudem  et  gloriam  nominis  sui  et  ad  salutem  animae 
suac  et  Omnibus  fidelibiis  per  enm  contristatis  ad  laeti- 
tiam.  Amen.  Nunc  seqiütur  revocatio  errorum  et  suae  fidei 
professio  et  poenitentia  publica,  quam  videbitis  et  statim 
auditis;  omnibus  enim  et  singulis  juxta  superius  scripta  ca- 
tholice  profitebitur  contradictorium ,  et  quia  scandalizati 
estis  in  errante,  nunc  etiam  congaudete  in  poenitenti  et 
veritatem  fidei  agnoscenti  et  profitenti;  nam  secundum  Augu- 
stinum  humanum  errare,  sed  diabolicum  in  errore  perseverare. 

LIX. 

Summa  Picardicarum  i^erum  tum  in  Bohemia  tum 
in   Moravia,     (Cod.    Viennens.    lat.    967    ap.    Denis 

1,  3258.) 

Summarium  et  breve  extractum,  in  quibus  articulis 
hujus  temporis  picardi,  qui  per  Bohemiam  et  Moraviam 
degunt,  inter  se  et  in  sua  prof'essione,  item'que  falsa  reli- 
gione  dissident  et  discordant.  Est  autem  argumentum  hujus 
compendii.  Quod  serenissimo  et  clementissimo  Romanorum, 
Hungariae  et  Bohemiae  regi  nostro  duo  sunt  oblati  libelli, 
quorum  alter  imprcssus  est  in  Bohemia,  anno  salutis  no- 
strae  1532,  alter  vero  hoc  anno  currenti  1535  scriptus,  ad 
praefatum  regem  nostrum  iuclytum.  Discordant  itaque  nunc 
memorati  Picardi  in  sequentibus  articulis: 

Primo  itaque  loco  inter  se  duplices  illi  nostrorum  tem- 
porum  picardi  discordant  in  eo,  quod  Moravi  recipiunt 
scripta  doctorum  Ecclesiae,  praecipue  veterum,  Bohemi  vero 
nullam  de  doctoribus  ecclesiae  mentionem  faciunt.  Nam 
pauca  et  fere  nihil  tribuunt  illis,  quasi  non  etiam  illi,  tan- 
quam  dei  homines  spiiitu  sancto  inspirati,  locuti  fuerint. 

2.  Picardi,  qui  et  Valdenses,  Moravi  docent,  poeniten- 
tes  cum  peccatis  suis  accedere  presbyterum,  cui  sua  scelera 
confiteri  oporteat,  et  per  hunc  absolutionem  accipere,  haue 
quam  plurimi  faciunt  ex  voce  Christi  dicentis:  Cui  remi- 
seritis  peccata.  Tale  quid  a  picardis  in  Bohemia  doceri 
non  invenio. 


6;56 

3.  Picardi  Bohemi  rebaptizant  eos  omnes,  qui  noviter 
ad  se  et  suam  sectam  venerint,  anteaquam  admittantiir;  sed 
ii  qui  Regiae  Majestät!  suam  dedere  professionem,  quantum 
coniecturare  licet,  ex  Moravia,  dicunt,  hunc  rebaptizandi 
usum  apud  eos  aliquando  fuisse,  sed  nunc  e  scripturis  di- 
dicerint  quod  iste  rebaptizandi  modus  neque  teneri  neque 
fieri  debeat. 

4.  Picardi  Bohemi  valde  multum  tribuunt  soli  fidei, 
probare  volentes  solam  fidem  iustificare,  solaque  fide  sal- 
vari  hominem.  Sed  Picardi  Moravi  reprehendnnt  eos  gra- 
vissime,  qui  solam  fidem  praedicant. 

5.  Picardi,  qui  Regi  nostro  clementissimo  professionem 
suam  dederunt,  docent  bona  opera  facienda  esse,  non  ut 
homines  per  ipsa  iustificationem  vel  salutem  aut  peccatorum 
remissionem  consequantur.  Alii  vero  Picardi  dicunt  quod 
bona  opera  sunt  hominibus  utilia  ad  salutem. 

6.  Picardi  Moravi  docent,  per  patientiam  neminem  quic- 
quam  sibi  promereri.  Hujus  contrarium  tenent,  atque  id 
recte,  Picardi  Bohemi. 

7.  Picardi  ad  regem  scribentes  dicunt,  quod  homo  se 
in  bonis  operibus  studiose  exercens  peccet.  Alii  tenent 
contrarium. 

8.  Valdenses  sive  Picardi,  qui  regi  nostro  dedere  ra- 
tionem  suae  religionis,  docent,  quod  ecclesia  catholica  sit 
dispersa  per  Universum  orbem,  neque  apud  eos  sit  haec  uni- 
versalis ecclesia.  Bohemi  vero  putant,  apud  eos  esse  eccle- 
siam  catholicam,  in  qua  omnes  salvari  oportet. 

9.  Picardi  tenent,  post  baptismum  et  acceptam  gratiam 
remanere  peccatum.  Moravi  vero  tenent  pueros  baptizari 
in  salutem,  atque  per  baptismum  in  gratiam  Dei  recipi. 

10.  Moravi  Valdenses  dicunt,  fomitem  peccati  peccatum 
esse  maximum,  tamen  remissibile.  Hoc  reliqui  non  tenent 
Picardi. 

11.  Picardi  Moravi  ponunt  iuter  irremissibilia  peccata 
incredulitatem,  duritiam,  pertinaciam,  blasphemiam,  irrisio- 
nem,  idololatriam.  Ab  hac  assertione  abstinent  alii  Picardi. 

12.  Picardi  ad  regem  nostrum  scribentes  de  Antichristo 


637 

sentiunt  et  dicunt,  quasi  non  sit  personaliter  venturus  homo; 
alii  non  faciunt. 

13.  Picardi  Moravi  multas  falsas  glossellas  super  non- 
nuUos  sacrae  scripturae  locos  faciunt,  quae  sunt  omnino 
contra  sensum  Evangelii,  videnturque  inter  presbyterum  et 
Episcopum  nulluin  facere  discrimen;  alii  vero  tres  ordines 
affirmare  videntur,  utpote  diaconatum,  sacerdotium  et  epi- 
scopalem  dignitatem. 

14.  Picardi  ad  regem  nostrum  (scribentes)  tenent, 
omnia  sacramenta  de  necessitate  salutis  esse,  reliqui  vero  non 
tenent.  Nam  etsi  matrimonium  sit  sacramentum  in  ecclesia 
Dei,  presbyteris  tarnen  coelibatum  persuadent,  per  id  infe- 
rentes,  matrimonium  non  esse  sacramentum  necessitatis. 

15.  Picardi  Bohemi  dicunt,  sacerdotes  Romanae  eccle- 
siae  plurimum  errare  circa  baptismum  parvulorum.  Hoc 
reliqui  non  faciunt. 

16.  Picardi  Bohemi  nullam  rationem  ad  filium  (?)  tenere 
videntur,  quod  ab  aliis  alienum  est. 

17.  Picardi  ad  regem  nostrum  scribentes  dicunt,  quod 
Christus  calicem  dederit,  et  hunc  testetur  esse  vinum;  hoc 
alii  non  tam  aperte  dicunt. 

18.  Horribilis  est  error  Picardorum,  qui  regi  suam  re- 
ligionem  dederunt,  quod  dicunt,  in  Sacramento  venerabili 
corpus  esse  per  se,  et  sanguinem  esse  per  se;  hoc  videntur 
alii  non  tenere,  licet  etiam  multum  errant. 

19.  Picardi  Bohemi  nolunt,  ut  quispiam  se  erga  Sa- 
cramentum inclinet  seu  honoret,  aut  orationes  faciat.  Hoc 
in  aliis  reprehendere  non  possum. 

20.  Picardi  Bohemi  docent,  Sacramentum  institutum  a 
Christo  in  commemorationem  beneficiorum;  alii  videntur 
propius  accedere  ad  sententiam  Pauli. 

21.  Picardi  Bohemi  tenent,  sacramentum  hoc  non  esse 
sacrificium,  sed  memoriale  dumtaxat;  nescio  an  teneant  alii. 

22.  Picardi  regi  nostro  scribentes  tenent  et  docent, 
oportere  circa  sacramentum  altaris  simplicem  tenere  fidem. 
Picardi  vero  Bohemi  per  duodecim  integra  folia  docent, 
quid  circa  sacramentum  hoc  credere  oporteat. 


638 

23.  Picardi  Bohemi  docent  triplicem  Christi  spiritualem 
praesentiam;  hanc  distinctionem  reliqui  non  habent ,  forte 
nee  tenent. 

24.  Picardi  Bobemi  docent,  quod  hoc  Sacramentiim 
elevari  non  debeat,  neque  circumferri,  et  id  genus  multa 
contra  venerabile  Sacramentiim  evomuernnt.  Quod  alii  Pi- 
cardi Moravi  non  fecerunt,  forte  regis  catholici  gravem  in- 
dio;nationem  fuo-ientes. 

25.  Picardi  Bohemi  falso  citant  contra  Sacramentum, 
ut  Christus  non  dixerit:  hie  vel  alibi  sum  esfo  totus  et 
vivens  Christns,  inclinate  et  orate;  alii  abstinent  ab  eo  dicto. 

26.  Dicunt,  sacramentum  non  debere  administrari  nisi 
fideles  nnanimiter,  determinato  tempore,  sint  congregati, 
non  autem  nt  cuipiam  hodie,  alteri  crastina  die  detur;  hoc 
alii  non  tenent. 

27.  Picardi  Bohemi  tenent,  quod  mini&tri  tam  bene 
debent  Sacramentum  hoc  accipere  quam  populus;  tale  nihil 
in  medium  proferunt  Picardi  reliqui. 

28.  Tenent  Picardi  Bohemi,  quod  Christus  instituerit, 
ut  usus  panis  et  vini  frequenter  fieri  debeat;  hoc  modo 
non  loquuntur  Picardi  reliqui. 

29.  Docent  Picardi  Moravi,  quotidie  ad  minus  septies 
in  die  cadere  justum;  alii  non  docent. 

30.  Picardi  Bohemi  Student  Sacramenti  altaris  multa 
recitare  nomina;  quod  tamen  magis  proprium  et  commune 
est  in  ecclesia  Dei  vcra  et  orthodcxa,  quae  Sacramentum 
hoc  Eucharistiam  vocat,  a  gratiarum  actione  et  a  bona 
optima  gratia  non  docent  (dicunt).    Hoc  alii  non  faciunt. 

31.  Picardi  Bohemi  differunt  ab  aliis  plurimum  propter 
caeremonias  et  gloriantur,  se  de  amictu  et  apparatu  mini- 
strorum  nihil  curare;  reliqui  non  faciunt. 

32.  Picardi,  qui  regi  nostro  suae  fidei  rationem  dcdisse 
videntur,  dicunt  se  teuere  festa  virginis  Mariae,  Apostolo- 
rum  et  aliorum  Sanctorum.  Picardi  vero  Bohemi  dicunt, 
haec  festa  contraria  et  non  placita  Deo  esse,  iuio  pro  idolo- 
latria  habenda. 

33.  Picardi  Bohemi   per  quadragesimam  et  alios  jeju- 


639 

niorum  dies  non  liabent  delectura  vel  discrimen  sive  ratio- 
nem  cibornm,  forsitan  in  hoc  marcliioni  Brandenburgensi, 
ciii  scripserant  liaec,  placere  volentes;  alii  non  facinnt. 

34.  Picardi  Bohemi  dicunt:  Cum  baptizamus  credentes, 
utimur  ad  hoc  simplici ,  pura,  flaviali  et  fontana  aqua  et 
funditur  ista  aqua  supra  pelvim  in  manus  baptizantium. 
Et  illi  lavant  sibi  manus  et  faciem;  in  hoc,  inquiunt,  nos 
non  multum  fundamus,  quod  ista  pars  aut  alia  corporis 
sive  Caput,  manus^  pedes  abluta  sunt,  vel  quod  integer  homo 
in  aquam  mergi  debeat;  nihil  tale  disputant  Bohemi  reliqui. 

35.  Picardi  Bohemi,  qui  multis  gradibus  reliquis  ab- 
ominabiliores  sunt,  circa  baptisma  puerorum  sie  dicunt: 
non  ntimur  his  caeremoniis,  utpote  consecratione  salis  et 
aquae,  ejectione  daemonis  de  pueris,  inspiratione  et  per 
hoc  Spiritus  sancti  donatione,  olei  unctione,  salis  in  os  in- 
gestione,  signatura  crucis.  Nam  hae  res  ab  hominibus  sunt 
excogitatae;  nihil  tale  docent  Picardi  Moravi. 

36.  Picardi  Bohemi  dicunt,  se  vinum  rubrum  ponere 
in  qualecumque  vas,  sive  sit  ligneum,  figulinum  aut  vitreum, 
aliqua  luminaria  incendunt,  nonnumquam  obmittunt;  tale 
nihil  dicunt  Moravi,  forte  dissimulando  erga  regem. 

37.  Bohemi  Picardi  sie  dicunt:  minister  ministrat  sine 
amictu  sacerdotali,  sine  alba,  sine  humerali,  in  veste  com- 
muni,  honesta,  non  assumit  nllas  cruces  in  toto  illo  mini- 
sterio,  datque  benedictionem  popnlo  absque  crucibus. 

Ab  his  iterum  cavent  sibi  Picardi  reliqui;  cuperem  ego 
videre  benedictionem  hanc,  quae  fit  sine  cruce,  quanquam 
non  mereatur  apud  illos  habere  benedictionis  nomen.  Sed 
haec  secta  noluit  benedictionem  et  elongabitur  ab  ea. 

38.  Picardi  Moravi  tenent,  quod  in  coelibatu  nemo 
possit  sibi  quicquam  promereri;  alii  vero  non  tenent. 

Ultimo  Picardi  ad  regem  nostrum  scribentes  praesump- 
tuosissime  dicunt  et  scribunt:  Quisquis  hoc  suum  dogma 
non  approbaverit,  is  sacras  scripturas,  vetustos  orthodoxos 
doctores  et  sanctam  ecclesiam  condemnaverit;  nihil  tale 
docent  reliqui  Bohemi. 

Haec  sunt  quae   brevi  compendio  intra  breve  tempus- 


640 

culiim  excerpta  sunt  ad  hanc  solara  intentlonem  et  in 
hunc  finem,  ut  manifestum  fieret,  quibus  in  locis  etiam 
nostrorum  temporum  Picardi,  Bohemi  et  Moravi,  inter 
se  dissideant. 

Longum  autem  fuerit  enarrare,  ut  primi  Picardi,  quos 
Adamitas  vocabant,  dein  secundi  ordinis  Picardi  sub  Vla- 
dislao  rege  Hungariae,  et  Bohemiae,  ab  bis  Picardis,  qui 
nunc  veniunt,  dissenserint.  Sed  oranium  tum  praeteritorum, 
tum  praesentium  errata,  baereses  revera  detestabiles,  im- 
pias  ac  totis  eradicandas  viribus  enarrare  si  quispiam  velit 
aut  tentet,  justae  magnitudinis  libros  procul  dubio  conscri- 
bere  deberet.  Felix  doctrina:  Cavetc  a  l'ermento  pharisae- 
orum ,  et  doctrinis  variis  ac  peregrinis  nolite  abduci, 
fiat,  fiat. 

Omnia  quaecumque  scripta  sunt  in  hoc  quaterno  P. 
y.  R"^®-  oblato,  non  aliud  in  se  continent  quam  quandam 
concordiara  per  regem  Wladislaum  gloriosae  memoriae  ac 
alios  barones  et  nobiles,  atque  civitates  factam:  Quomodo 
quaelibet  pars  debeat  se  conservare  alter  ad  alterum  pacifice, 
ut  quilibet  libere  possit  communicare  corpus  et  sanguinem 
domini  nostri  Jesu  Christi  sub  utraque  sive  sub  una  specie 
juxta  modum  et  consuetudinem  suam  a  dato  concordiae 
factae  usque  ad  31  Annos  duraturam,  servantes  sie  nihilo- 
minus  compactata  intacta,  inviolata,  prout  plene  in  suis  arti- 
culis  continent. 

Quicumque  hoc  statutum  sive  illam  communem  concor- 
diam  violaverit  et  cqntra  eam  aliquid  fecerit,  debet  digne 
per  Regiam  Majestatem  sufficienter  castigari  prout  Regiae 
Majestati  libuerit. 

Hoc  etiam  declaratum  est,  quomodo  fecerant  quandam 
proscriptionem  inter  se  omnes  Status  regni  Bohemiae  ut, 
quicumque  voluerit  propria  voluntate  uti,  et  statutum  hoc 
publicum  violare,  contra  hanc  juxta  proscriptionem  suam 
debent  procedere  tamquam  contra  destructorem  reipublicae, 
etiam  si  nccesse  fuerit,  vitam  et  bona  in  periculum  mortis 
exponere  defensione  horum  superius  dictorum. 

Item  sacerdotes  in  pal'ochiis,   qui  contra  hanc  Concor- 


641 

diam  aliqiüd  praedicaverint  vel  alteram  partem  gravaverint, 
debent  removeri  ab  ecclesia  et  alias  pacificus  induci  aut 
Regenti  in  potestatem  debet  praesentari  ad  castigandimi. 


LX. 

Censura  super  nova  apud  Moravos  Picardorum   et 

cujusdam  Habrawansky  secta  et  falsa  religione. 

(Autor.  Jo.  Fabro  Eppo  Viennensi.) 

Serenissime  ac  clementissime  domine  Rex.  Ante  tri- 
duum  placuit  S.  V.  M.  tradere  mihi  quandam  apologiam 
cujusdam  Habrawansky  et  suornm  confratrum  ac  seniorum. 
Vidi  illam  atque  eam  talem  esse  invenio,  ut  fere  tot  errata 
habeat  qiiot  folia.  Sed  adversus  fidem  veritatemque  catho- 
licam  in  ea  sane  non  paiica  sunt.  Et  quod  plus  mirandum 
est,  quod  in  Sacramento  Eucharistiae  cum  Boleslaviensibus 
Picardis  nequaquam  conveniunt.  Et  non  est  satis  quod 
Picardi,  qui  in  Bohemia  sunt,  a  Picardis,  qui  in  Moravia 
degunt,  plus  quam  in  triginta  articulis  dissentiunt.  Super- 
venit  jam  tertia  Picardorum  Synagoga,  quae  neque  sibi  ne- 
que  aliis  constat  aut  similis  est.  Grande  ac  grave  est,  in 
hoc  inclyto  regno  ßohemiae  fere  quotidie  in  fide  et  religione 
mutationes  et  videre  et  ferre.  Datae  sunt  per  Ricardos 
bonae  memoriae  Vladislao  regi  duae  confessioues,  datae  sunt 
intra  biennium  Regiae  V.  M.  etiam  ab  eisdem  binae  confessio- 
nes,  sed  collatis  inter  se  et  his  et  memoratis  confessionibus 
distant  inter  se  quantum  coelum  a  terra.  Et  hoc  pessimuii^ 
quod  Picardi  adversus  sacramenta  ecclesiae  et  maxime 
contra  veritatem  et  praesentiam  corporis  et  sanguinis  Chri- 
sti de  die  in  diem  pejus  et  abominabilius  sentiunt.  Et  nunc 
in  hac  Apologia,  quemadmodum  videbit  R.  V.  M'^^-,  authores 
Apologiae  contra  venerabile  sacramentum  non  solum  Zwin- 
glianam  haeresim  docent,  sed  aliquoties  ipsum  Zwinglium 
suae  haeresis  testem  inducunt.  Et  longum  esset  numerare, 
quomodo    Scripturas   sie    torquent    ac    depravant.     Omnem 

denique  ritum  catholicum  invertunt,  ita  ut  pigeat  et  pudeat, 
2)öainger,  Oefc^.  b.  (Setten.    Sotumente.  41 


642 

cum  rudibus  hisce  et  impiis  hominibus  viam  facere  et  bonas 
horas  in  eorum  nugis  male  et  perdite  locare. 

Et  nisi  mea  consiietudine  semper  obedire  studerem, 
illorum  impias  doctrinas  nunquam  dignarer  vel  digito  attin- 
gere,  utcumque  mandatis  et  desiderio  R.  V.  M'*''-  obtera- 
perare  volens.  Quoniam  vero  Apologia  fere  perpetuam  ora- 
tionem  habet,  unde  per  quaterniones  libellus  ille  divisus  est, 
ideo  penes  me  constitui,  quod  ea  quae  displicuerunt  et 
damnanda  fuerint,  ex  numero  quaternionum  indicare  velim 
et  quidem  brevissime.  Res  enim  illa,  quae  nihil  aliud  quam 
hypocrisis  et  rebellio  est,  digna  non  est  ctim  qua  multa 
verba  fieri  debeant. 

Exordiuxn  mox  in  eo  reprehensibile  est,  quod  prima 
verba  sunt  haec:  Non  nos  homines  in  ecclesia  christiana, 
tametsi  a  multis,  secundum  hunc  mundum  in  dignitatibus 
constituti,  in  contemptum  expositi  sumus  etc.,  quasi  soli  Pi- 
cardi  fere  Zwingliani  et  non  nos  in  ecclesia  christiana  simus. 
Et  invidiose  taxant  superiores,  quasi  non  ex  ordinatione  Dei, 
sed  solum  secundum  hunc  mundum  in  dignitatibus  constituti 
sint.  Vocant  congregationem  suam  ecclesiam,  christianorum 
vero  collegium.  Et  dicunt,  nos  derelinquere  Christum  et  se- 
qui humanas  adinventiones.  Et  totum  prooemium  odiosissi- 
mum  est  contra  episcopos,  sacerdotes  et  omnes  alios,  quos 
illi  vocant  primos  et  sublimes  in  populo  christiano.  Omnes 
alios  praeter  se  christianos  damnant,  neque  volunt  esse  aut 
dici  haeretici.  Haec  ex  quaternione  A.  —  Ex  quaternione 
B.  Dicunt,  quod  quum  transactis  temporibus  surrexerint 
haeretici,  qui  docuerint,  Christum  Dominum  non  esse  filium 
Dei,  quod  illi  scripserunt  adversus  haereticos  illos;  scitur 
autem  et  notissimum  est,  quod  hi  haeretici  fuerint  et  sunt 
de  sinu  illorum.  Quod  si  manerent  in  Ecclesia  Dei ,  non 
oporteret  tantas  contra  Christum,  imo  contra  Trinitatem  audire 
et  sustinere  blasphemias.  — 

In  eodem  quaternione  et  secundo  folio  praedicant  et 
multis  verbis  extollunt  solam  fidera. 

Item  in  eodem  folio  dicunt,  quod  post  ascensionem 
Christus  personaliter  jam  sedet  in  dextera  Dei,  etdescendere 


048 

non  possit  inde  usqiie  ad  diem  extremi  judicii.  Quasi 
nicntiatur  Paulus,  qui  testatus  est,  sese  vidisse  dominum,  et 
quod  dominus  apparuerit  illi.  Nee  intelligunt  scripturara, 
quam  de  duobus  angelis  citant.  De  qua  re  in  uno  alio 
libro,  qui  nunc  sub  proelo  est. 

Item  allogant  pro  se  et  contra  sacramentnm  altaris  lo- 
cura  Mattbaei  24.  c,  ubi  legitur:  Cum  dixerint  vobis:  Ecce 
hie  est  Christus,  ecce  illic,  nolite  credere.  Et  non  atten- 
dunt  coeci  honnnos  et  duces  coeeorum,  quod  Christus  quasi 
per  prophetiam  praedixerit,  quod  essent  futuri  et  exsurre- 
cturi  pseudochristi;  non  dicit  pseudochristiani,  sed  pseudo- 
christi ,  id  est  falsi  christi,  quales  fuerunt  Judas  a  Galilaea 
et  Theodas,  quorum  uterque  se  Messiam  et  Christum  esse 
pradicaverunt.  Sic  antichristus  ab  avn  i.  e.  contra.  Nam  con- 
tra Christum  Jesum  dicit  sese  esse  Christum.  Et  Judaei 
Messiam  exspectantes  licet  frustra  saepe,  utpote  in  Babylons 
prope  Venetias  praedicaverunt  Messiam  esse  conceptum. 
Contra  hos  pseudochristos  sese  jactare  praesumentes  esse 
Messiam,  voluit  nos  praemonere  Christus  dominus  et  salva- 
tor  noster ,  ne  credamus ,  si  quis  Judaeorum  aliquando 
dixerit:  Ecce  Messias  i.  e.  Christus  natus  est  in  Mecca,  et 
alius:  ipse  natus  est  in  Babel;  nee  nos  credimus  aut  alium 
Christum  quam  Jesum  et  hunc  crucifixum  praedicamus. 
Neque  est  Christus  alius  in  coelo,  quam  is  qui  est  in  manu 
sacerdotis  et  quidem  unicus,  propterea  istorum  Picardorum 
appellatio,  quam  ex  Zwinglio  suxerunt,  nihil  valet. 

In  eodera  quaternione  et  folio  tertio  malefaciunt,  quod 
vocant  ecclesiam  communem,  sed  forte  propterea  quia  ne- 
sciunt,  indo(;ti  illi  homines,  quare  uos  credamus  ecclesiam 
sanctam  catholicam,  quid  sit  graece  catholica,  et  quomodo 
dicatur  a  xaia  et  oXo  graece  i.  e.  secundum  totum.  Pro- 
pterea cum  synagoga  illorum  non  communicat  cum  univer- 
sal! ecclesia,  per  totum  tcrrarum  orbem  christianum  diffusa, 
non  meretur  dici  ecclesia  catholica.  Quia  synagoga  illorum 
est  pars  partialis,  secta  et  divisa  a  toto  corpore  Christi, 
i.  e.  ecclesia  catholica.  Et  sicut  qui  diluvii  tempore  fuerunt 
extra   arcam    Noe,  omnes    perierunt ,    ita    qui    non    manent 

41* 


644 

in     ecclesia,    quae     est     domus     Dei     viventis ,     peribunt 
omnes. 

In  eodem  quaternione   dicunt,    quod   soli   praedestinati 
et  electi  faciant  ecclesiam,  et  excludunt   peccatores   omnes. 
Hoc  autera  dicunt  impie  et  quod  scripturam  palam  non  in- 
telligunt.     Nam  Paulus   dicit :    ut   exhiberet   sibi   ecclesiam 
sine  macula  et  ruga.     Et  non  dicit,    ut  sit   sine  macula  et 
ruga,  sed  aliquando  i.  e.  in  alio  mundo  talem  velit  exhibeii 
ecclesiam,  quae  sit  sine  macula  et  ruga.     Quippe   quod   in 
ecclesia   sint  boni  et  mali,  docuit  Christus  in   area,  in  qua 
triticum  est,  sunt  et  in  ea  paleae.     Item  docuit  in  parabola 
de   prudentibus   et   stultis   virginibus.      Docuit   hoc   ipsum 
Christus  in  parabola  de  sagena  maris,   in   qua   boni  pisces 
ac   mali   et  putres    sunt.     Sed   pudet   me   cum    hominibus 
tractare  scripturam   nescientibus.     Nam  ad  hoc  propositum 
in  quaternione  C.   stupidi   illi   homines    et   indocti_,   semper 
discentes  et  nunquam   ad  viam  veritatis  venientes,  allegant 
pro  se,  quod  Joannis  9.  legitur:  Dens  peccatores  non  exau- 
dit.     An  non  sunt  docti  homines  et  in  evangelio  bene  eru- 
diti?  Hoc  dixit  Judaeus  nondum  inuuctus.    Et  ipsi  Picardi 
scripturam  hanc  producunt  quasi  evangelicam  et  evangelica 
veritate  dignam.     Nam  etsi  Judaeus  ille  ad  Judaeos  loquens 
dixerit:  Dens  peccatores  non  exaudit,  tamen  quod  ille  di- 
xit, verum  non  est;  siquidem   peccatores  exaudit.     Si  pec- 
catores Dens  non  exaudiret,  frustra   ille   publicanus    oculos 
in    terram    demittens    et   pectus    suum    percutiens     diceret: 
Dens  propitius   esto  mihi  peccatori.     Et  ista  confessio  me- 
ruit  justificationem,  quemadmodum  iste  coecus   illuminatio- 
nem.     Quod  si  Dens  peccatores  non  exaudit,    quid   de  la- 
trone  sentiemus?     Et  hodie  qui  dicit  se  peccatum  non   ha- 
bere, mendax  est.  Et  adhuc  quotidie  oramus:   pater  dimitte 
nobis  dibita  nostra.     Et:  peccatores,    te  rogamus  audi  nos! 
Sed  homines  illi  digni  non  sunt  audire  verba  Dei,  quoniam 
perpetuo  adulterant  ea. 

In  quaternione  C.  sub  VI.  articulo  docent  quod  omnes 
christiani  baptizati  sint  sacerdotes  ex  aequo.  Nam  in  Apo- 
calypsi  legitur:  Fecit  nos  reges  et  sacerdotes.     Et  in  Petro: 


645 

Vos  genus  electum,  regale  sacerdotium.  Et  miseri  homines 
non  intelligunt,  qiiod  Exod.  19.  dominus  eadem  verba  dixit 
ad  omnes  filios  Israel.  Et  nihilominus  non  elegit  nee  habuit 
sacerdotes  alios  de  12  tribubus,  nisi  qiii  fuerimt  de  tribu 
Levi ,  ex  qua  venit  Aaron.  De  qua  re  Malachiae  piimo. 
Sed  Picardi  illi  aeque  ac  tales  sacerdotes  sunt  quales  reges. 
Nesciunt  miseri  et  indocti  homines  quid  velit  Apostolus; 
haec  per  allegoriam  dieta  sunt. 

Sub  quaternione  C.  et  septimo  articulo  citant  Augusti- 
num  in  libro  de  vita  christiana,  ut  suam  imperitiam  notam 
faciant.  Nam  Augustinus  non  scripsit  unum  sed  quatuor 
libros  de  doctrina  christiana.  —  In  eodem  articulo  et  qua- 
ternione damnant  unctionem  sacerdotum ,  et  quod  caput 
rasum  habent.  Quasi  frustra  legatur  de  unctione  Aaron, 
Eliazar  et  Itamar.  Hoc  argumentum  aeque  vadit  contra 
inunctionem  regum.  Ubi  ergo  manet  quod  Samuel  unxit 
Saulum  in  regem  in  lenticula  olei ,  et  quod  David  unctus 
est  in  cornu  olei.  Unde  sie  in  psalm.  legitur:  Dilexisti  ju- 
stitiam  et  odisti  iniquitatem,  propterea  unxit  te  Dens,  Dens 
tuus,  oleo  laetitiae  prae  consortibus  tuis.  Quod  oleum  ex- 
trinsecum  si  nihil  valet,  dicant  mihi,  cur  adhuc  quando 
Apostoli  conversabantur,  (Marc.  VI)  ungebant  oleo. 

Damnat  monachos  et  omnes  qui  uncti  sunt  chrismate 
et  oleo  sancto. 

In  octavo  articulo  volunt  probare  homines  illi,  quod  in 
novo  testamento  non  possit  esse  neque  sit  summus  pontifex, 
sed  quod  omnes  sint  aequalis  potestatis.  Et  dicunt  sie 
quod  in  veteri  testamento  omnes  qui  fuerunt  de  semine 
Aaron,  fuerint  aequalis  potestatis. 

Et  in  officio  sacerdotali  nullus  erat  supra  alium.  Mirum 
quod  indocti  homines  audent  talia  dicere,  cum  tarnen  cen- 
ties  inveniatur,  summum  sacerdotis  officium  longe  praestan- 
tius  fuisse,  quam  aliorum  sacerdotum,  et  propterea  he- 
braice  dici  cohen  gadol,  i.  e.  Sacerdos  magnus,  Graece  autem 
dQxtifQevg  i.  e.  princeps  sacerdotum.  Inde  deuteron.  prae- 
ceptum  est,  ut  omnes  obedirent  sacerdotis  imperio.  Inde 
sunt  civitates  fugitivorum ,    ex    quibus    non   licet   fugitivum 


C4G 

exire,  nisi  quando  moiiebatur  sacerdos  magnus.  Inde  solua 
siimmus  sacerdos  et  pontifex  semel  in  anno  intrabat  sancta 
sanctorum.  Qnod  si  paris  potestatis  fiiere  in  veteri  lege 
sacerdotes,  quomodo  ergo  Herodes  convocavit  prineipes  sa- 
cer^otum?  Et  quomodo  toties  in  evangelio  legitiir,  quod 
Christus  locutus  fiierit  principibns  sacerdotum?  Non  po- 
teraut  aut  dici  aut  esse  prineipes  sacerdotnm ,  si  aeqiiales 
erant.  Et  quid  dicam?  Nee  levitae ,  quorum  in  templo 
tempore  Solomonis  erant  triginta  duo  millia,  paris  potesta- 
tis erant.  Falsum  est  ergo  et  contra  scripturam,  quod  hie 
docuerunt.  Et  haeresis  est  Ariana,  damnata  in  Nicaeno 
concilio,  qua  dicebatur,  quod  episcopi,  sacerdotes  et  diaconi 
essent  paris  et  aequalis  potestatis.  Faeiunt  etiam  ex  mu- 
lieribus  sacerdotes.  — 

In  octavo  articulo  circa  finem  dicunt,  quod  Christus 
nunquam  oraverit  in  templo,  per  quod  probare  volunt ,  s 
Christus  non  oravit  in  templo  vel  in  ecclesia,  ergo  nos^ 
quoque  non  debeamus  orare  vel  in  templo  vel  in  ecclesia.  Sed 
indocti  illi  Picardi  debebant  reprehendere  Apostolos,  qui  re- 
gressi  Jerusalem  erant  in  templo  laudantes  et  benedicentes 
deum.  Debebant  prohibere  Petrum  et  Joannem,  qui  ascen- 
derunt  in  templuni  ad  horam  orationis  nonam,  seu  potius 
reprehendant  Christum  recitantem  parabolam  de  duobus 
hominibus  ascendentibus  in  templum  ut  orarent.  Insuper 
Luc.  2:  Cum  parentes  Domini  Jesu  quotannis  ibant  in 
Hierosolymam  in  die  festo  paschae,  et  duodecim  annos  cum 
haberet  Christus,  etiam  secundum  consuetudinem  diei  festi 
ivit  Jerusalem.  Quaeritur  a  Picardis ,  quid  fecerint  in 
templo,  qui  ter  in  anno  coacti  fuere,  apparere  coram  do- 
mino.  An  non  oraverint?  Vel  respondeant,  quare  dixerit 
Christus:  Non  veni  solvere  legem  sed  adimplere ,  si  non 
oravit  in  eo  loco,  quem  ad  orandum  elegit  Dominus. 

In  quaternione  C.  et  nono  articulo  docent,  quod  libe- 
rum sit  etiam  mulieribus  praedicare,  quasi  frustra  praeceperit 
Paulus  dicens:  Nemini  cito  manus  imponas.  Et  iterum: 
mulieres  in  ecclesia  loqui  non  permitto.  Ecce  Paulus  de 
tertio  coclo  rediens  prohibet,  ne  mulieres    iu    ecclesia  prae- 


647 

dicent.  Et  Habniwansky  liberum  facit  noii  modo  viris 
Omnibus,  sed  et  mulieribus  ,  contra  id  quod  dicit  aposto- 
lus:     Mulieres  in  ecclesiis  taceant. 

In  eodem  articulo  dicunt,  quomodo  docendi  sint  pueri, 
ut  sciant  orationem  dominicara  et  articulos  fidei ,  sed  de 
Mariae  salutatione  nihil  dicunt;  sine  dubio  pro  Picardico 
more  parum  de  salutatione  angelica  curantes. 

In  quaternione  C.  et  sub  decimo  articulo  negant  sacri- 
ficium  Vel  o])lationem  in  sacramento  altaris  contra  Da- 
nielem,  Malachiara  et  infijiitas  propemodum  scripturas  de  jugi 
sacrificio  Missae.  Item  tenent,  quod  nullus  Apostolorum 
sacrificasse  legatur.  Sed  quia  Ilabrawansky  saepe  in  hoc 
tractatulo  pro  se  citat  Erasmum  Roterodamum ,  tunc  ob- 
jicio  illi  in  hoc  puncto  eundem  Roterodamum  in  actis  Apo- 
Ftolorum  cap.  13.,  ubi  sie  legitur:  Erant  quidam  in  ecclesia, 
quae  erat  Antiochiae ,  propheta  ac  doctores ,  Barnabas  et 
Symon,  qui  vocabatur  niger,  et  Lucius  Cyrenensis  et  Ma- 
nahen,  qui  erat  Herodis  Tetrarchae  collactaneus,  et  Saulus. 
Cum  autem  illi  sacrificarent  domino,  ecce  hie  Barnabas  et 
Saulus  sacrificarunt,  id  quod  graece  UrovQyiav  fecisse  legun- 
tur.  Quod  enim  nos  Hebraice  missam  dicimus ,  graeci 
liiovgyiav  vocant.  Non  sacrificarunt  Cereri  vel  Baccho  vel 
Jovi  vel  Apollini,  sed  sacrificarunt  domino,  sicut  hodie  per 
totam  ecclesiam  quotidie  in  sacramento  altaris  ofierimus  et 
sacrificamus  deo  patri  secundum  ordinem  Melchisedech. 

Tenent  ibidem,  non  esse  in  scripturis  nisi  sacrificium 
laudis,  quasi  frustra  legatur  in  psalmis:  tu  sacrificabis  sa- 
crificium justitiae. 

In  undecimo  articulo  iterum  facit  omnes  christianos  sacer- 
dotes,  quasi  Christus  in  coena  novissima  mulieribus  etiam,  non 
solis  Apostolis  dixerit:  Hoc  facite  in  meam  commemorationem. 

Item  dicunt,  quod  in  ecclesia  nemo  major  nee  minor 
est,  quasi  frustra  Christus  dederit  dona  hominibus ,  alios 
quidem  Apostolos,  alios  Evangelistas ,  et  quasi  inter  Apo- 
stolos  duodeeim  et  discipulos  septuaginta,  quos  etiam  elegit 
dominus,  penitus  nullum  diserimen  fuerit. 

Item  docent,  magnum   esse  diserimen  inter  christianum 


648 

et  filium  Dei,  quasi  christiani  non  sint  in  adoptione  filiorum 
Dei.  Notum  est  ex  Paulo,  quod  hi,  quicumque  spiritu  Dei 
aguntur,  ii  filii  Dei  sunt.  Et  propterea  ad  Galatas  scribit 
Paulus:  Omnes  filii  Dei  estis,  nee  sunrius  ancillae  filii, 
sed  liberae,  et  in  hoc  vocati,  ut  filii  Dei  simus  et  nomine- 
mur.  Nunc  ergo  sumus  filii  Dei.  Sed  forte  nesciunt  ho- 
mines  illi,  ubi  christiani  primum  suum  nomen  acceperunt 
et  quem  hominem  vere  christianum  dicere  possimus. 

Itemdamnantpresbyteratura,et(docent)  quod  omnes homi- 
nes  quoad  sacerdotium  sint  paris  gratiae;  quasi  frustra  scripserit 
Tiraotheo  Paulus  dicens:  Noli  negligere  gratiam,  quae  data 
est  tibi  per  prophetiam  cum  impositione  manuum  presby- 
terii;  et  iterum  ad  Titum:  Hujus  rei  gratia  reliqui  te  Cre- 
tae,  ut  ordinäres  presbyteros  per  omnes  ecclesias,  sicut  ego 
ordinaveram.  Quod  si  in  insula  Cretae,  sicut  Picardi  do- 
cent,  omnes  erant  ex  aequo  prebyteri,  quid  necesse  fuit,  ut 
Paulus  Cretae  relinqueret  Titum  ea  duntaxat  ratione,  ut 
singulis  civitatibus  suum  ordinaret  episcopum.  Quod  si  in 
Epheso  omnes  aequaliter  fuerunt  episcopi  ac  sacerdotes, 
quare  ergo  a  Mileto  Paulus  ad  se  accersivit  presbyteros? 
Falsum  est  ergo  quod  Picardi  docent,  viros  et  mulieres  ex 
aequo  sacerdotes  esse.  De  Episcopo  et  Episcopis  bene  le- 
gimus  in  scripturis,  sed  nihil  unquam  de  Episcopa  et  Epi- 
scopabus,  quales  Habrawansky  facit. 

In  undecimo  reprobant  caeremonias,  quae  fieri  solent 
in  consecrationibus  episcoporum  et  in  ordinatione  sacerdo- 
tum,  quasi  Christus  non  fuerit  usus  ceremoniis,  quando  insuf- 
flavit  in  Apostolos  ac  dixit:  Accipite  Spiritum  sanctum ,  et 
quasi  Paulus  sine  caeremonia  sacerdotibus  imposuerit  manus. 

Item  nihil  tenent  neque  teuere  volunt,  nisi  quod  ex- 
presse  in  sacra  scriptura  contentum  et  expressum  est,  qui 
quidem  error  maximus  est.  Nam  etsi  Paulus  multa  et  varia 
circa  sacramentum  Eucharistiae  scripserit,  cum  tarnen  omnia 
perscribere  non  posset,  vel  forte  non  vellet,  tunc  in  fine  sie 
ait:  Caetera,  cum  venero,  disponam  vobis.  Hie  mihi  re- 
spondeant,  si  quid  possunt,  Valdenses,  ubi  sint  reliqua  in 
scriptis,  quae  Corinthiis  juxta  promissionem  Pauli  circa  sa- 


649 

cramentiim  Eucharistiae  a  Paulo  disposita  sunt.  Vel  quare 
Paulus  scribit  ad  Thessaloniceiises:  Tenete  traditiones, 
quas  didicistis  sive  per  sermonem  sive  per  epistolam. 
Nam  liaec  verba  clare  probant,  etiam  ea  tenenda,  quae  verbo 
docuerunt  Apostoli. 

In  articulo  duodecimo  dicunt,  quod  Apostoli  ad  hoc 
solum  ordinati  fuerint,  ut  praedicarent  verbum,  quod  tarnen 
falsissimum  est.  Nam  Petrus  non  solum  praedicavit  sed 
baptizavit,  baptizavit  Philippus,  baptizavit  et  Paulus.  Et 
hoc  quod  verba  Christi  non  solum  dicunt:  „Euntes  docete 
omnes  gentes,"  sed  adiectum  est:  baptizantes  eos  in  nomine 
patris  et  filii  et  Spiritus  sancti. 

Et  Jacobus  in  canonica  sua:  si  quis  infirmatur  in  vobis, 
inducat  presbyteros  et  ungant  vos  oleo  sancto,  orantes  etc. 

Item  reprobant  in  illo  articulo  omnes  traditiones  ac 
constitutiones  humanas,  non  intelligentes  quid,  de  quo  dicant. 

Item  in  articulo  XIII.  dicunt,  quod  sacramenta  novae 
legis  non  conferant  gratiam.  Et  inducunt  auctoritatem  Phi- 
lippi  Melanchtonis,  qui  tarnen  hunc  errorem  revocavit.  Et 
ad  hoc  citant  Paulum  Apostolum  dicentem:  Circumcisio 
nihil  est  et  praeputium  nihil  est,  quasi  sacramentum  baptismi 
sit  praeputium  et  frustra  dixerit  Paulus :  Quicumque  ba- 
ptizati  estis,  Christum  induistis.  Nesciunt  terminos  gram- 
maticos,  et  volunt  disserere  de  tantis  rebus  et  mysteriis. 

Item  indoctissime  ac  impiissime  tractant  quod  scolastici 
dicunt,  sacramentum  esse  sacrae  rei  signum.  Quod  si  legis- 
sent  Aurelium  Augustinum  in  secundo  libro  de  doctrina  chri- 
stiana  cap.  I.,  melius  et  doctius  noscerent  loqui  de  hac 
re,  sed  coeci  illi  homines,  quo  melius  errorem  suum  defen- 
dere  possint,  ecce  citant  pro  se  fratres  Boleslavienses  et 
Bradislavienses  etiam  in  sua  Apologia,  sed  coecus  si  coeco 
ducatum  praestat,  nonne  ambo  in  foveam  cadunt?  Citant  et 
pro  se  Udalricum  Zwinglium  haereticum,  qui  omnia  sacra- 
menta damnavit. 

Item  in  eodem  XIII.  articulo  circa  finem  damnant 
omnes  benedictiones,  exorcismos,  catechisationes ,  abrenun- 
tiationes  et  alia.  Quasi  haec  mala  sint  et  non  fuerint  etiam 


650 

tempoiibus  Apostolorum,    (luemadmodum  8.    Ignatius  Mar- 
tyr  et  Episcopiis  Johaiinis  Evangelistae  discipiiTus  docuit. 

Errant  et  ibi,  nescientes,  quid  intersit  inter  baptismiini 
Joannis  et  baptismnm  Christi  et  Christianoriim.  Errant,  iion 
intelligentes  quid  sit  quod  Augustinus  ait:  Accedit  verbum 
ad  elementum  et  fit  sacramentum.  An  baptizent  pueros 
oportet  interrogare. 

In  decimo  quarto  articulo  de  sacramento  corporis  et 
sanguinis  Christi  dicunt,  quod  aliqui  dootores  appellent  sa- 
cramentum hoc  Signum,  alii  figuram,  alii  symbolum,  sed 
omnes  communiter  appellent  panem.  At  dicendum  est,  quod 
bene  verum  est:  Haereticus  Berengarius  vocat  Eucharistiam 
Signum,  Oecolampadius  haereticus  figuram,  Zwinglius  hae- 
reticus symbolum.  Sed  catholici  doctores  vocant  sacramen- 
tum hoc  eucharistiam,  tvXoyiav^  synaxin,  viaticum,  conimu- 
nionem,  vitam  et  panem  vitae.  Picardi  vocant  hunc'  panem 
pistorium  et  materialem,  catholici  vero  vocant  hunc  panem 
cum  Christo  panem  vivum,  panem  coeli,  panem  angelorum 
et  panem  supersubstantialem.  Haeretici  Picardi  vocant  sacra- 
mentum calicis,  vini,  catholici  vero  vocant  calicem  vini  et 
sanguinem  Christi. 

Reprehendunt  Picardi  hie  quod  Romani  nominant  hunc 
panem  corpus  Christi,  nescientes  scripturas  et  non  intelli- 
gentes Paulum,  qui  corpus  Christi  propterea  panem  vocat, 
quia  panis  de  coelo  est.  Et  non  ea  ratione,  quasi  post 
consecrationem  sit  et  remaneat  panis,  sed  iuxta  consuetu- 
dinem  scripturae,  qiia  in  transmutatione  rerum  saepe  priora 
nomina  tenet.  Sic  in  veteri  testamento  legitur  quod  virga 
Moysis  devoravit  virgas  Magorum.  Et  in  novo  testamento 
dicit  Evangelista:  Loquebatur  autem  mutus,  non  qui  tum 
mutus  erat,  sed  fuerat,  sie  vidit  coecus,  id  est  qui  coecus  fuorat. 
Et  hoc  modo  Christus  ingressus  est  domum  Simonis  leprosi. 

Dicunt  hie  quod  fratres  Boleslavienses,  quos  aliqui 
Ricardos  appellant,  circa  sacramentum  corporis  et  sanguinis 
Christi  in  quibusdam  locis  eodem  modo  sicut  Romani  cre- 
dunt.  Ergo  tunica  Christi  inter  Ricardos  scissa  est  et  di- 
visaj    sed    quae    conventio  Christi   cum  Belyial?    Tenet  ima 


651 

synagoga,  iina  scliola  Valdensium,  vere  ac  verum  corpus 
Christi  esse  in  secramento  altaris,  et  altera  ncgat,  nonne 
securius  esset  remanere  et  sentire  cum  ecclesia  catliolica? 

Item  ibi  et  aliquoties  tractant,  quomodo  Christus  sedet 
a  dextris  Dei,  nescientes  quid  hoc  sit,  sedere  ad  dextram 
patris  esse  in  acquali  gloria  et  maiestate  cum  patre  iuxta 
verbum  Pauli;  sed  imaginantur  illi  sie  sedere  Christum  ad 
dextram  patris  instar  alicuius  hominis,  et  quasi  clavo  af- 
fixus  sit.  Sed  quid  Interim  dicemus  quod  protomartyr  ille 
Stephanus  vidit  coelos  apertos  et  Jesum  stantem  a  dextris  Dei? 

Dicunt  insuper,  quod  quae  hie  de  -corpore  et  sauguine 
dicta  sunt,  per  tropum  dicta  sint,  et  allegant  pro  se  Martinum 
ßucerum  Strasburgensem,  illum  magnum  haereticum  et  apo- 
statam,  etiamUdalricumZwinglium,  ob  haereses  suasignecom- 
bustum;  aliquando  cum  christianus  esset,  erat  mihi  notissimus. 

Circa  XVIII.  articulum  itidem  facit  de  diebus  festivis, 
cibariis,  locis  et  indumentis  ut  prius.  Nisi  quod  addit 
de  observatione  ieiuniorum,  quod  ieiunium  quadragesimale 
et  alia  ieiunia  non  debeant  habere  certa  tempora.  In  quo 
peccant  contra  catholicam  ecclesiam,  quae  a  temporibus 
Apostolorum  hucusque  ad  nos  quadragesimam  et  quadra- 
gesimale ieiunium  pie  observavit.  Et  autores  x^pologiae  hie 
magnum  dolum  committunt.  Citant  enim  textum  Augustini 
in  capitulo  ieiunium  de  consecratione  distinctione  V.  Et 
quam  primum  veniunt  ad  verba  quadragesimae,  tacent;  prae- 
cedentem  quoque  textum  de  quadragesima  dolose  ommittunt. 

Insuper  citant  Isaiam,  sed  nihil  ad  propositum. 

In  XIX.  articulo  tractat  quid  sit  haeresis  et  qui  sint 
haeretici,  iterum  non  intelligentes  quid  et  de  quo  dicat. 
Nam  qui  sentit  contra  consensum  omnium  christianorum  et 
totius  ecclesiae  catholicae  unionem,  ille  vere  haereticus  est. 
Secta  haec  nova  non  solum  contraria  est  ecclesiae  catholi- 
cae, sed  et  aliis  Picardis  omnibus,  quare  merito  haeretica 
censeri  et  prohiberi  debet.  Nam  si  hoc  in  viridi  faciunt, 
in  arido  quid  fiet;  si  tantas  blasphemias  et  ineptias  publice 
edi  et  imprimi  fecerunt,  in  abscondito  quid  faciunt  contra 
imngines  christianorum  et  in  aliis  rebus? 


652 

Item  perpetuo  clamant  contra  traditiones,  leges  et  sta- 
tuta hominum,  quae  res  riisticanam  seditionem  movit.  Pro- 
pterea  in  tempore  cavendum  et  proveniendiim  est  malo,  ne 
tandem  sub  hypocrisi  et  specie  boni  tale  quid  in  Moravia, 
quod  avertat  Dens,  contingat.  Yult  probare,  quod  leges 
humanae  omnes  sint  vanae,  et  quod  christiani  propterea 
quod  audiunt  homines  et  humanas  aliquando  leges,  Domi- 
num Deum  audiant  dicentem :  Sicut  olim  in  Judaeos,  ita 
nunc  in  christianitatem  omne  mahim  immittit.  Ex  parte 
corporis  aerem  siccura  et  corruptum,  defectum  in  frumentis 
ac  ex  bis  famem,  varias  infirmitates,  discordias,  rixas,  in- 
vidiam,  bomicidia  et  valde  gravem  victum,  circa  omnes 
actus  vitae  necessitas. 

Et  hie  pseudo  -  id  est  falsus  propheta  se  fingit  alterum 
Agabum  prophetam,  qui  novit  tempora  et  momenta  famis 
et  inediae.  Quasi  hoc  anno  Dens  non  dederit  fruges  terrae 
nee  homines  a  fructu  frumenti,  vini  et  olei,  ut  in  psalmis 
est,  multiplicati  sint;  debuerat  ille  discere  quod  de  patre 
Christus  ait,  scilicet  Pater  qui  in  coelis  est,  solem  suum 
facit  oriri  super  bonos  et  malos  et  pluit  super  justos  et  injustos. 

Autor  pretensae  Apologiae  iterum  pro  sua  consnetu- 
dine  citat  Paulum  Volsium,  qui  Zwinglianus  est  et  Argen- 
tinae  vivit.  Consuevit  ut  video  homo  nefT^liojere  Dei  homines 
et  doctores,  qui  spiritu  sancto  inspirati  loquuti  sunt  et  pro- 
prio sanguiue  fidem  Christi  et  ecclesiae  suae  confirmarunt. 
Zwinglium,  Bucerum,  Volsium  et  alios  religionis  veterum 
ordinis  et  fidei  apostatas  vocat  in  testes.  Aequalibus  enim 
natura  gaudet,  et  similes  habent  labra  lactucas.  Sed  video, 
autor  latii^is  non  est,  nee  latinam  linguam  didicit,  propterea 
meliores  auctores  legere  non  potest,  minus  intelligere.  — 
Et  quascunque  praedicationes  facit,  has  ex  duernionibus  et 
quaternionibus  facit,  et  ex  depravata  mala  et  falsata  biblia. 
Et  quod  ille  laicus  praedicare  praesumit  populo,  detestabile 
est,  et  contra  Paulum.  Quomodo  enim  praedicabit,  inquit 
apostolus,  nisi  mittatur,  prophetas  utpote  Moisen  et  alios 
misit  Deus.  Apostolos  elegit  et  misit  Christus,  sie  enim  ille 
ait:  Nonne  e^o  ele.oji  vob;   et  elegi  vos.  ut   eatis   et  fr  actum 


653 

afferatis.    Et  iterum:  sicut  misit  me  vivens  pater,  sie  mitto 
vos.  Ecce  ego  mitto  vos  sicut  oves  in  medio  luporum.  Sic 
apostoli  miserimt  apostolicos  viros.     Et  ipse  Paulus  segre- 
gatus  in  Evangelium  Dei  per  Christum  mittitur  ad  Ananiam 
in  Damascum,  ut  discat  ibi  quid  oporteat  cum   facere.     Et 
ipse  Paulus  propterea  Jerusalem  venit   ad  Petrum    et  alios 
apostolos,  ut  intelligeret,  num  recte  praedicaverit  Evangelium 
Christi.    Paulus  misit  Timotheum  et  Titum,  Apostoli  mise- 
runt  Petrum  et  Joannem  in  Samariam,  miserunt  et  Barna- 
bam  ac  Sylam  in  Antiochiam.    Et  per  totam  ecclesiam  ca- 
tholicam  observatur,    ut   praedicare    nemo  possit,    nisi   per 
Episcopum  probatus  et  admissus  fuerit.     Solus    ille    doctus 
Habrawansky,  qui  cum  Magdalena  non  multo  tempore  sedit 
ad  pedes  Domini  ut  audiret  verba  illius,  praedicat  evange- 
lium,  et  vult  esse  magister  antequam  sit  discipulus.    Perti- 
nebat  ad  illum  videre  in  Evangelio,  quod  Apostoli  conver- 
sati  fuerunt    dies  ac  noctes  cum  Christo  per   tres  ac  dimi- 
dium  annos  continuo  et  adhuc  audiebant    in   fine  dicentem 
dominum:   Adhuc  multa  habeo  vobis  dicere,    sed  non  pot- 
estis  portare  modo.     Spiritus    sanctus  docebit   vos    omnem 
veritatem,    et  suggeret   vobis   omnia '  quaecumque    diximus 
vobis.  Debebat  cogitare  quod  ipse  non,  quemadmodum  Timo- 
theus,  ab  infantia  didicerit  sacras  literas.  Sed  quemadmodum 
audio  saecularibus  negotiis  intentus  apud  praesides  et  iudices 
rabulam  forensem  egit.  Etforsan  inhoclinguamvenalemhabuit. 
Theologia  autem  scholam  propriam  habet    quam  nemo 
facile  et  perfecte  apprehendit,    qui  maternae    et   vernaculae 
linguae  duntaxat  peritus  est,  et  e  solis  duernionibus  et  qua- 
ternionibus    haereticorum    studere  cogitur.     Circa   finem  in 
haec  verba  loquitur:  Non  statim  quod  principes  et  seniores 
populi  faciunt  secundum  sua  officia,  debemus  illa  ita  ratifi- 
care,  ut  ea  quoque  Christus  habere  voluerit;  vel  secundum 
eorum  verba  vel  ex  voluntate,  ordinatione  divina,  praecipue 
cum  sub    velamento   justitiae    et    legis    nostram    exercemus 
tyrannidem,    sub    praetextu    religionis    providemus    hierum 
nostrum,  sub  nomine  defensionis  ecclesiae  providemus  asse- 
qui  dominium  saeculare. 


654 

Sed  haec  verba  et  haec  doctrina  atque  bis  similia  do- 
cumenta  quid  aliud  faciunt  boni  quam  seditionem  et  rebel- 
lionein  in  populo  contra  principes  et  potestates.  Et  quan- 
tum  prodest  mus  in  pera,  ignis  in  gremio  et  serpens  in 
sinn,  tantum  proderit  buinsmodi  sectatores  et  sectas  pati 
et  tolerare.  Redit  in  fine  iterum  ad  observationes  ecclesiae 
et  dicit  in  haec  verba  per  ironiam: 

Nee,  inquit,  contrarior  qiiod  alii  piscibus  victitant,  alii 
pulmentis  et  oleribiis  alii,  sed  hoc  dico  quod  maxime  er- 
rant  isti,  qui  more  Judaeorum  ex  istis  existimant  se  asse- 
qui  justitiam,  et  qni  talibus  mendaciis  ab  hominibiis  exco- 
gitatis  super  alios  se  extollunt.  De  delectu  ciborum  Chri- 
stus nihil  praecepit  nee  Apostoli.  Verum  et  s.  Paulus  saepe 
ab  isto  retrahebat,  et  malitiosam  distractionem  Christus  con- 
demnabat,  apostolicae  epistolae  rem  minus  convenientem 
manifestant.  At  nos  non  in  bis  volumus  videri  esse  religiosi. 

Sed  ut  semel  finiam,  fere  totum  quod  in  hacApologia 
est,  erroribus,  haeresibus,  impietatibus  et  seditionibus  ple- 
num  est.  Propterea  justo  judicio  damnari  supprimique  debet 
über  et  dari  ordo,  ut  haec  nova  Picardorum  secta  non  ser- 
pat  latius.  Id  quod  sine  dubio  S.  V.  M.  cum  suis  pruden- 
tissimis  consiliariis,  ecclesiam  et  fidem  catholioam  et  evan- 
gelium  Christi  diligentibus,  probe  et  opportune  faciet;  po- 
tuissem  et  adhuc  possem  multo  profusius  has  impietates 
refutare.  Sed  quoniam  a  R.  M.  V.  non  erat  injunctum, 
ideo  brevitati  studere  volui.  Et  his  me  commendo  tanquam 
humillimum  et  semper  obedientem  capellanum.  — 

Circa  hunc  articulum  fere  omnia  Zwinglii  argumenta 
inducunt  ad  propositum  hoc  quod  Christus  non  potuerit 
unquam  nee  possit  hodie  uno  et  eodem  tempore  esse  in  di- 
versis  locis.  Et  videntur  accedere  ad  impictatem  Oecolam- 
padii,  qui  Zwinglii  socius  erat,  qui  et  docuit,  quod  Christus 
post  resurrectionem  non  venerit  ad  discipulos  suos  nee  in- 
traverit,  cum  fores  essent  clausae,  sed  primum  intraverit 
quando  januae  fuerunt  illi  apertae,  tunc  primum  intraverit 
et  postea  clausae  fuerunt  januao,  quasi  etiam  Christus  non 
potuerit  surgere  clauso  sepulchro.  Has  et  alias  blasphemias 


655 

Zwingliani  liabent.  Et  ille  sediictor  non  videt  qiiod  uno  et 
eodem  die  resurrectioiiis  Christus  fuit  in  diversis  locis. 

Item  tenent,  quod  sacramento  non  debeat  cultus  et 
honor  fieri.  Jam  argumentantur  et  dicunt:  Assumptus  est 
in  coelura,  ergo  non  est  apud  illos  nee  visibiliter  nee  invi- 
sibiliter.  Cui  repngnat  quod  ipse  Cbristus  et  ipso  die,  imo 
ea  ipsa  hora  et  hoc  ipso  momento  ,  quo  assumptus  est  ab 
apostolis,  dixit  ad  apostolos:  Ecce  ego  vobiscum  sum  Omni- 
bus diebus  usque  ad  consummationem  saeculi.  Num  phis 
credendura  est  Christo  et  ejus  ad  apostolos  ultimo  verbo, 
quam  Picardo  impio?  Nolo  hie  comraemorare ,  quae  de 
hac  re  Christus  suis  praedicavit  apostolis  in  coena  no- 
vissima. 

Item  quando  Christus  in  coena  dixit:  hoc  est  corpus 
meum,  hoc  est:  id  est  significat  corpus  meum.  Ergo  quando 
vox  patris  ad  Jordanem  et  in  monte  Thabor  audita  est  di- 
cens:  hie  est  filius  meus  dilectus:  Intelligemus  hie:  est,  id 
est  significat  filium  meum  dilectum. 

Item  dicunt  ibi  de  pascha,  quod  phase  significet  transi- 
tum,  et  miseri  homines  volunt  ex  proprio  capite  declarare 
scripturam  et  Interim  non  vident  quod  hoc  ipsum  fecerit 
Paulus  dicens :  Pascha  nostrum  immolatus  est  Christus. 

Dicunt  illi  quod  Christus  in  his,  quae  instituit,  semper 
per  similitudinem  loquutus  sit.  Quare  si  hoc  verum  est,  ad 
quid  ergo  valet  Baptismus  et  quare  Picardi  etiam  per  veram 
ac  realem  et  elementalem  aquam  baptizant?  Quod  si  staret 
haec  regula,  tunc  pater  in  divinis  non  esset  pater,  filius 
non  esset  filius,  nee  Spiritus  sanctus  esset  spiritus  sanctus. 

Quod  si  omnino  legendum  est,  hoc  est  corpus  meum, 
id  est  figurat  vel  significat  corpus  meum ,  ergo  figura  et 
umbra  pro  nobis  tradita  est.  Et  quia  dixit  quod  pro  nobis 
tradetur,  sie  ergo  Manichaei  erimus  et  dicemus,  Christum 
non  habuisse  verum  sed  phantasticum  corpus.  Et  hoc 
quod  de  corpore  dicitur,  hoc  etiam  de  sanguine  dicetur. 
Sed  quod  dicunt  de  Elia  et  Joanne,  non  intelligunt,  nam 
quando  Christus  ait  de  Elia,  quod  Elias  venit,  intelligi- 
tur  quod  Elias  non  in  persona  sed  in  virtute  venit. 


G56 

Item  dicunt  quod  sit  memoria  duntaxat  corporis  et 
sanguinis  et  non  advertunt,  quomodo  dixit  Jesus:  hoc  facitc 
in  meam  commemorationem ,  quasi  veritas  cum  memoria 
subsistere  non  possit.  Et  nondum  didicerunt  quod  agnus 
paschalis  vera  victima  fuit  et  nihilominus  memoriale. 

Item  aliquoties  dicunt  quod  hoc  sacramentum  non  sit 
corpus  Christi,  sed  figura  corporis  Christi  et  propterea  dif- 
ferat  a  corpore  Christi,  sintque  duo  ac  diversa;  sed  indocti 
illi  homines  non  vident  quod  Apostolus  ad  Hebraeos  primo 
dicit,  filium  esse  figuram  substantiae  patris.  Quod  si  hie 
filius  est  alterius  essentiae  et  substantiae  quam  pater,  ergo 
in  divinis  sunt  duae  diversae  essentiae  et  duae  diversae 
substantiae  et  sie  duo  Dii  et  non  unus  Dens. 

Quod  vero  allegant  pro  se  contra  sacerdotes  et  mona- 
chos,  ut  illi  dicant  Collectam  de  corpore  Christi,  non  video 
quonam  pacto  suffragari  possit  oratio  haec,  quae  dicit:  Dens, 
qui  nobis  sub  sacramento  mirabili  passionis  tuae  memoriam 
reliquisti,  tribue  quaesumus ,  ita  nos  corporis  et  sanguinis 
tui  Sacra  mysteria  venerari,  ut  redemptionis  tuae  fructum 
in  nobis  jugiter  sentiamus.  Nam  collecta  dicit  de  sacra- 
mento mirabili.  Quod  si  nihil  aliud,  quam  panis  et  vinum 
est  in  illo  sacramento,  non  dicitur  vere  mirabile  sacramen- 
tum. Nemo  enim  de  pane  et  vino  miratur,  nee  est  contra 
nos  quod  collecta  dicit:  Corporis  et  sanguinis  sacra  my- 
steria. Pro  nobis  ergo  et  contra  Picardos  est  collecta  haec. 
Quod  vero  allegant  Tertullianum  dicentem:  hoc  est  corpus 
meum,  id  est  figura  corporis  mei,  nihil  contra  nos,  quoniam 
etiam  filius  est  figura  substantiae  patris ,  et  interim  tarnen 
manet  una  essentia.  Sic  in  coena  novissima  unum  atque 
idem  erat  corpus,  quod  sedebat  in  mensa  cum  apostolis,  et 
quod  erat  ac  ferebatur  in  manibus  Christi. 

Item  allegant  pro  se  Augustinum  et  Hieronymum  et 
nescire  se  simulant  quod  in  sexcentis  locis  Augustinus  et 
Hieronymus  praedicarunt  et  scripserunt,  corpus  et  sangui- 
nem  Christi  vere  esse  in  sacramento  altaris;  et  quod  per 
sacramentum  hoc  daemones  expulsi  sunt  multi  et  praeclara 
facta  miracula. 


657 

Quod  vero  Erasmum  pro  se  citant,  mirabile  est,  quocl 
homines  illi  fingunt  se  nescire,  quomodo  Erasmus  scripserit 
in  liac  materia  contra  Zwinglium  et  Oecolampadium.  Si 
per  longum  confutatio  locnm  habere,  posset,  jam  in  promptu 
esset,  omnia  illorum  vana  argumenta  possent  solvi ,  qnem- 
admodum  Zwinglii,  ex  quo  haec  omnia  habent,  dudum 
soluta  sunt. 

lüdet  et  rejicit  quod  aliqui  communicant  sub  una,  ali- 
qui  vero  sub  utraque  specie ,  quodque  sacramentum  hoc 
offeratur  pro  vivis  et  mortuis  et  ab  utraque  parte  asseritur 
esse  corpus  et  sanguis  Christi,  cum  tamen,  inquit,  pro  se  et 
sua  opinione  ac  sensu  nulla  authoritas  scripturarum  illis 
suffragetur,  duntaxat  habeat  summos  pontifices,  episcopos  et 
aliquos  doctores ,  etiam  aliquos  in  magna  dignitate  con- 
stitutos  regum,  principum  et  baronum.  Quod  dictum  valde 
temerarium  est.  Nam  ut  est  in  Matthaeo,  Marco,  Luca  et 
Paulo,  quid  potuisset  expressius  dici  a  Christo,  quam:  hoc 
est  corpus  meum,  quod  pro  vobis  tradetur,  et:  et  hie  est 
sanguis  mens  novi  et  aeterni  testam.enti,  qui  pro  vobis  et 
pro  multis  efFundetur  in  remissionem  peccatorum? 

Ceterum  quid  expressius  dici  poterat  in  synagoga  Ca- 
pharnaitarum,  quam  hoc:  panis,  quem  ego  dabo,  caro  mea 
est?  Et  quis  crederet  unquam,  hoc  sensisse  Paulum,  quod 
in  coena  novissima  Christus  nonnisi  materialem  panem 
et  vinum  de  vite  dederit,  et  propterea  dixerit  et  pronuntia- 
verit,  indigne  accipientem  esse  reum  corporis  et  sanguinis 
domini,  et  sibi  manducare  Judicium,  id  est  damnationem 
aeternam?  Inquit  Paulus:  panem,  quem  frangimus,  nonne 
communicatio  corporis  Christi  est;  et  calix,  cui  benedicimus, 
nonne  participatio  sanguinis  Christi  est?  Quod  si  panis 
est  in  Sacramento  altaris,  ergo  panis  pistorius  traditus  est 
pro  nobis.  Quod  si  vinum  est ,  ergo  vinum  effusum  est 
pro  nobis,  et  nequaquam  pretiosus  sanguis  Christi  in  remis- 
sionem peccatorum. 

Docet  nova  synagoga,  quod,  qui  docent,  Christum  esse 
duntaxat  significative  in  sacramento,  bene  docent;  sed  li- 
benter  velim  audire  scripturam  et  videre  doctorem  aliquem, 

2)öÜinocr,  ®cfc^.  b.  eeften.    2)ofumeute.  42 


658 

ubi  ab  ascensione  Christi  sopbistico  modo  legeretur:  hoc  est, 
id  est,  siguificat  corpus  meiim. 

Confidenter  gloriantur,  se  non  sequi  multitudinem  aut 
consuetudinem  Cbristianorum  in  hoc  sacramento.  Sed  velint 
suam  et  praedictam  opinionem  sequi  et  primitivam  eccle- 
siam,  quasi  primitiva  ecclesia  pro  eis  et  non  contra  eos  sit. 
Et  multis  verbis  rejiciunt  consuetudinem  ecclesiae  circa 
communionem. 

Iterum  circa  finem  XIIII.  Articuli  contendit ,  panem 
non  esse  corpus  Christi,  et  allegat  pro  se  Paulum  dicentem: 
unus  panis  et  unum  corpus  multi  sumus,  omnes  qui  de  uno 
pane  edimiis  et  calice  participamus;  cum  tamen  sicuti  videre 
licet  in  oranibus  exemplaribus  graecis ,  Paulus  hie  nihil 
de  calice  dixit ,  sed  haec  sunt  illius  verba:  Unus  panis 
et  unum  corpus  multi  sumus ,  omnes  qui  de  uno  pane  par- 
ticipamus. nie  vero  panis  supersubstantialis,  quem  graeci 
fcöisGiav  vocantj  de  quo  in  Luca. 

Insuper  in  XV.  Articulo  in  quaternione  C.  multa  dicit, 
sed  pauca  probat  de  triplici  pane  spirituali  et  invisibili 
Christo  et  quod  ille  panis  non  possit  esse  in  sacramento. 
Sed  nescit  homo  ille,  quomodo  catholici  dicunt,  Christum 
in  sacramento  altaris  esse  visibilem ,  sed  invisibili  modo, 
hoc  probant  etiam  miracula  facta  temporibus  Cypriani,  Au- 
gustini et  Gregorii  Magni.  Et  quicquid  hie  dicitur,  praeter 
et  contra  scripturam  etc. 

Citat  hie  dictum  domini  dieentis:  caro  non  prodest 
quicquam.  Id  quod  etiam  fecit  Zwinglius,  et  procul  dubio 
Zwingliani  ad  eonfirmandam  impietatem  suam  darent  decem 
millia  florenorum ,  quod  Christus  dixerit:  Caro  mea  non 
prodest  quicquam;  sed  Christus  hoc  non  dixit,  sed  haec  sunt 
illius  verba:  Caro,  id  est  carnalis  intellectus,  carnale  desi- 
derium  et  vita  carnalis,  non  prodest  quicquam ,  si  enim  se- 
cundum  carnem  vixeritis,  inquit  apostolus,  moriemini. 

Somnium  praeterea  dicit,  quod  antiqui  Doctores  de  sa- 
cramento tenuerint  id  quod  ipse  doceat;  nam  inter  mille 
unum  Irenaeum. 

Videant   hie  Picardi  Moravi,  quid  dicant  de  doctoribus 


659 

primitivae  ecclesiae.  Ego  prodnco  doctorcm,  qui  fult  disci- 
pnlus  discipuli  Joannis  Evangelistae,  Polycarpi  scilicet,  Epi- 
scopi  Srnyrnensis,  manifeste  docentem ,  quod  Christus  ex 
pane,  qui  creatura  fuit,  fecit  corpus  suum.  Et  similiter  ex 
vino  secundum  nos  creatura  suum  sanguinem  fecit,  et  con- 
fessus  est.  Docet  insuper  et  probat  per  Malachiam ,  pro- 
phetam  ultimum ,  quod  Apostoli  dederint  ecclesiae  ad  of- 
ferendum in  universo  mundo.  Neque  contemnendus  est 
auctor  ille;  nam  posteaquam  sub  temporibus  Apostolorum 
Photinus,  primus  Lugdunensis  Episcopus,  martyrium  passus 
est,  tunc  communi  voto  orientalis  ecclesiae  et  maxime  de 
consensu  discipulorum  Joannis  Evangelistae  missus  est  ex 
Asia  in  Galliam.  Ergo  falsum  est,  quod  hie  contra  sacra- 
mentum  ex  doctoribus  antiquis  somniant  malevoli  persecu- 
tores  Christi  in  sacramento  altaris.  Quodsi  pergerem,  reli- 
quas  sanctorum  doctorum  autoritates  adducere,  dies  me 
deficeret. 

In  XVI.  Articulo  tractat  de  templis  et  ecclesiis  chri- 
stianorum  dicens  multa  contra  ecclesias  Christianorum  mania 
et  contra  scripturara,  quasi  peccaverint  Apostoli,  qui  post 
ascensionem  domini  regressi  sunt  in  Jerusalem  et  semper 
erant  ibi  laudantes  et  benedicentes  Deum.  Quasi  denique 
male  factum  fuerit,  quod  Petrus  et  Joannes  ascenderunt  in 
templum  ad  horam  orationis  nonam,  et  quod  Apostoli  dilu- 
culo  venerunt  ad  templum  ita  jubente  angelo,  et  quasi  fuerit 
abominatio  temporibus  Pauli  ecclesia,  in  qua  convenerunt 
Corinthii.  Quodsi  Picardi  viderent  et  evolverent  ecclesia- 
sticam  et  tripartitam  historiam,  invenirent ,  quod  in  primi- 
tiva  ecclesia  per  totum  orbem  terrarum  undique  pro  chri- 
stianistum  fuerunt  exstructae  ecclesiae;  et  illorum  soli  Picardi, 
genimina  viperarum,  abhorrent  loca  sacra.  Quibus  tamen 
omnes  imperatores  et  reges  catholici  sub  gravissimis  poenis 
prohibuerunt  conventicula  sua. 

In  hoc  articulo  scribit  Habrawansky  sine  sensu,  sine 
dono  linguarum,  et  vere  indoctus ,  qui  vult  esse  Magister, 
et  nunquam  fuit  vere  discipulus.     Scribit,  inquam,  in  haec 

42* 


660 

verba:  Veluti  Christus  tempore  peregrinationis  suae  in  cor- 
pore mortali ,  ita  Apostoli  cum  omni  primitiva  ecclesia  nul- 
lam  cultum  aut  servitium  in  exterioribus  caeremoniis  per- 
egerunt.  Sed  quam  falsum  et  ementitum  hoc  sit,  undique 
Sacra  docet  evanoreliorum  historia.  Vix  enim  Christus  unum 
ac  alterum  ^ine  caeremoniis  edidit  miraculum.  Tangit  manu 
sua  leprosum,  tangit  manum  febricitantis  socrus  Petri,  tan- 
git pheretrum  mortui,  tangit  linguam  muti,  immittit  digitum 
in  aurem  surdi,  scribit  in  terra,  lutum  facit  ex  sputo,  linit 
oculos  coeci,  insufflat  in  discipulos ,  et  annus  me  deficeret, 
si  caeremonias  Christi  recensere  voluero.  Sed  forte  Picardi 
putant,  Christum  sine  caeremoniis  in  die,  quem  Palmarum 
dicimus,  venisse  Hierosolymam ,  et  quod  sine  caeremoniis 
fuerit  sanctissima  haec  et  humillima  pedum  discipulorum 
lotio,  quando  surrexit  a  coena  dominus  et  posuit  vestimenta 
sua,  linteo  praecinxit  se  et  misit  aquam  in  pelvim. 

Jam  de  Apostolis  quid  dicam?  Hoc  unum  brevitatis 
causa  dixisse  volumus,  quod  Paulus  ille  sudaria  et  semi- 
cinctia  sua  super  aegrotos  poni  fecit.  Sed  pudet  tam  ma- 
nifestum mendacium  oportere  convincere. 

In  17.  articulo  et  in  quaternione  C.  dicunt,  quod  diebus, 
quos  nos  festivos  vocamus ,  possent  laborare  et  quod  omni 
tempore  esculenta  omnia  liceat  edere ,  in  quo  pejores  sunt 
Omnibus  schismaticis  Georgianis,  Nestorianis,  Jacobitis,  Ru- 
thenis,  Moscovitis,  qui  omnes  tempore  jejuniorum  abstinent 
ab  esu  carnium,  quemadmodum  a  primitiva  ecclesia  usque 
huc  observatum  est.  Et  bis  falsat  scripturas  in  hoc  loco, 
mirabiliter  inferens,  quasi  Paulus  dixerit,  quod  si  quis  ob- 
servet  aliqua  externa  opera,  Christus  ei  nihil  proderit,  et 
tamquam  falsarius  inducit  Paulum.  Pauli  autem  verba  de 
circumcisione  sunt.  Sic  enim  ait  Paulus  apostolus:  Si  cir- 
cumcidamini,  Christus  vobis  nihil  proderit.  Falsat  insuper 
pro  esu  carnium  sententiam  Pauli  dicentis:  „Omnia  munda 
mundis,"  omittendo  studiose  hoc  verbum:  ^,mundis,"  non 
ignorans,  neminem  posse  dicere:  mundum  est  cor  meum  et 
absque  peccatis  sum. 

False  etiaui  interpretatur ,  quod  Romanis  et   Corinthiis 


661 

scribit  apostolus  docens:  Si  esca  scandalizat  fratrem  meum. 
non  manducabo  carnes  in  aeternum. 


LXI. 

Summarium  impiae   et  pliarisaicae  Picardorum  ra- 
ligionis,     (Cod.  Viennens.  Cat.  967.) 

Picardorum  falsa  et  abominabilis  relig^io. 

Picardi  niillas  habent  ecclesias ,  sed  in  prophanis  do- 
mibns  conveniunt,  semper  discentes  et  niinquam  ad  viam 
veritatis  pervenientes. 

Item  iinusquisque  de  plebe ,  qni  loquacior  est  et  in 
interpretatione  sacrariim  literarum  a  sensu  catholico  et  san- 
ctorum  doctorum  interpretatione  remotior,  in  praedicatorem 
eligitur. 

Item  apud  eos  nullum  sacramentum  est  integrum ,  imo 
derident  quidquid  uspiam  per  totam  ecclesiam  catholicam 
in  toto  orbe  christiano  quoad  ritum  et  ceremonias  servatur, 
nempe  nonnulli  baptizant  paeros,  multi  vero  non  baptizant, 
et  si  qui  sunt  baptizantes,  diversis  modis  baptizant,  nihil 
de  compatribus,  nihil  de  chrismate,  nihil  de  oleo,  de  exorcis- 
mis,  de  abrenuntiationibus  et  aliis  ceremoniis  curantes. 

Confirmatio. 

De  confirmatione  episcoporum  nihil  curant,  imo  apud 
eos  diJäerentia  nulla  est  inter  episcopos,  prebyteros,  diaco- 
nos  et  laicos.     Item  omnia  vota  monastica  damnant. 

Poenitentia. 

Item  confessionem  sacerdotalem  non  faciunt,  ad  tem- 
pus  paschae  non  communicant.  Item  de  satisfactione  et  de 
poenitentia  injuncta  nihil  tenent.  Purgatorium  et  suffragia 
mortuorum  damnant. 

Extrema  unctio. 

Nullam  penitus  litaniam  aut  extremam  unctionem 
habent.     Item    de  .sepultura    consecrata    nihil    curant,    sed 


602 

omnes  asinorum  sepultura  contenti  sunt;  siquidem  in   agris 
et  intra  septa  sepeliuntiir. 

Matrimonium. 

Pauca  sunt  impedimenta  matrimonii ;  sine  omni  denun- 
tiatione  junguntur  et  nunquam  in  facie  ecclesiae  contrahnnt. 
Missas  Christianorura  non  audiunt,  sacramento  nullam  re- 
verentiam  faciunt,  imaginem  Crucifixi  tanquam  diabolum  fu- 
giunt,  festa  divae  virginis  Mariae  et  Apostolorum  non  cele- 
brant,  solam  diem  Dominicam  aliqui.  Nonnulli  vero  cum  Ju- 
daeis  sabbatum  celebrant,  intercessionem  beatae  Virginis,  an- 
gelorum  et  sanctorum  non  admittunt,  et  in  summa  quidquid  in 
processionibus,  canticis  ecclesiae,  psalmodiis,  horis  canonicis, 
campanarum  pulsationibus  et  hujuscemodi  rebus  per  totam 
Christianitatem  agitur,  deridetur  ab  illis,  et  quis  tandem  im- 
pietatem  viperarum  illarum  enumerabit.  Ex  bis  enim  sunt, 
quemadmodum  de  eis  prophetavit  apostolus ,  qui  penetrant 
domos,  et  captivas  ducunt  mulierculas,  oneratas  peccatis, 
quae  sie  ducuntur  variis  desideriis.  Habent  quidem  speciem 
pietatis.  Ex  bis  enim  sunt,  quemadmodum  de  eis  propheta- 
vit apostolus,  semper  discentes  et  nunquam  ad  scientiam 
veritatis  pervenientes ,  quemadmodum  autem  Jannes  et 
Mambres  restiterunt  Moisi,  ita  et  hi  resistunt  veritati,  ho- 
mines  corrupti  mente  ,  reprobi  circa  fidem ,  sed  ultra  non 
proficient.  Insipientia  enim  eorum  manifesta  erit  omnibus, 
sicut  et  illorum  fuit.  Species  pietatis  haec  est,  quod  inter 
se  nullum  Picardum  mendicare  sinunt;  hoc  etiam  Judaei 
facere  solent,  hoc  et  Judae  Iscariotis  murmur  erat,  quod 
unguentum  pro  honore  Christi  effusum  erat;  potuisset  ve- 
numdari  et  dari  pauperibus;  itidem  faciunt  Picardi.  Pro  or- 
namentis  ad  cultum  divinum  nihil  contribuunt,  sed  sub  hy- 
pocrisi  illa  dicuntur  thesauros  congerere,  ut  per  occasionem 
illorum  adversariis  resistere  possent,  in  summa  fere  omnes 
anabaptistarum  articuli  locum  habent  in  synagoga  Walden- 
sium,  sed  quam  impie  loquantur  et  sentiant  Picardi  contra 
sacrum  eucharistiae  sacramentum ,  ex  sequentibus  manife- 
stum fiet. 


663 


Erorres  Valdensium  fratrum  circa  Eucharlstiam. 

Primus  error.  Laici  eligiint  et  constituimt  sacerdotes. 
Secundus.  Laici  existentes  corpus  et  sanguinem  Jesu  fin- 
gunt  se  consecrare.  Tertius.  Corpus  Christi  sacrainentali 
(consecratione)  multiplicatur.  Quartus.  In  sacramento  est 
putativus  Christus.  Quintus.  In  sacramento  Eiicharistiäe 
manot  abominatio.  Sextus.  In  sacramento  est  idolum. 
Septimus.  Sacramentum  corporis  et  sanguinis  Christi  ne- 
quaquam  est  fons  gratiae ,  vitae  et  salutis ,  sed  dissipatae 
sunt  cisternae  sacramenta,  quae  non  valent  continere  aquas. 
Octavus.  Dominus  non  proposuit  corpus  suum  et  sangui- 
nem dare  corporaliter  ^  quia  tandem  non  haberet,  in  quo 
coelum  ascenderet,  vel  quia  post  ascensionem  ejus  non  ha- 
beretur  quid  manducare.  Nonus.  Christus  altiori  existentia 
in  fidelibus  est  quam  in  sacramento  Eucharistiae.  Decimus. 
Nullum  argumentum  est,  ubi  corpus  Jesu  Christi  est,  ut 
ibidem  sit  et  Christus.  Undecimus.  Qui  illam  coelestem 
reverentiam  et  latriam  Christo  putativo  in  eadem  sacramen- 
tali  existentia  faciunt,  inordinate  et  perverse  faciunt.  Tamen 
Christum  existentem  in  sacramento  nequaqilam  reverentia 
et  latria  decet,  ideo  non  manet  nisi  idolatria  et  abominatio. 
Duodecimus.  Nulla  libertas  data  est  putative,  Christum 
transferre  et  reverentiam  ejus  in  sacramentum  et  eum  ibi 
colere,  quia  hi,  qui  honorem  illius  transferunt  in  creaturam 
et  in  opera  facta  manibus  hominum,  peccant.  Tredecimus. 
Qui  Christum  invocant  et  colunt  in  sacramento,  irritum  fa- 
ciunt interdictum:  non  adorabis  ea  neque  coles  ea,  non 
facies  tibi  imaginem  et  similitudinem ,  sicut  sacramentum 
portat  similitudinem,  et  formam  vel  speciem  gratiae  et  veri- 
tatis.  Quatuordecimus.  Asserunt,  Christum  Jesum,  qui  de 
terra  suum  corpus  ad  coelum  levavit,  non  debere  ilhid  us- 
que  in  finem  reddere  terris.  Dec.  quintus.  Panis  materia- 
lis  et  vinum  materiale  manet  in  sacramento  altaris.  Dec. 
sextus.  Circa  istud  mysterium  nihil  dijudicant  magis  pla- 
cere  Deo  album  seu  pulchrum ,  et  nigrum  vel  mundum 
mensale.     Dec.    septimus.     Non    tantum    circa    ministerium 


664 

sacramentornm ,  sed  etiam  circa  verbum  Dei  lumine  cande- 
larnm  iitimur,  praecipue  tarnen,  dum  fiunt  tenebrae.  Sed  in 
die,  dum  coeli  lumen  liicet ,  nee  circa  coenam  domini  luce- 
mus,  nisi  necessitas  postularet  propter  offendiciilum,  donec 
intelligaut,  hoc  nihil  impedire  salutem,  imo  nee  aliquid  ad- 
dunt,  vel  auferunt,  sed  ad  tempus  necessitatis  utilia  sunt. 
Dec.  octavus.  Licet  huic  reverentiae  et  adorationi  resistere  ex 
fide  Evangelii,  sicut  abominationi  stanti  ubi  non  debet.  Dec. 
nonus.  Antichristus  a  missa  sacerdotium  suum  novum  osten- 
dere  incipit,  ut  suum  errorem  confirmaret.  Yigesimus.  Sa- 
cramentum  corporis  et  sanguinis  non  debent  sacerdotes 
offerre,  quia  Christus  non  jussit.  Yig.  primus.  Primitiva 
ecclesia  non  offerebat  hoc  sacramentum,  quia  praeceptum  a 
Christo  non  accepit.  Viges.  secund.  Qui  Eucharistiam  of- 
fert,  seductionem  offert.  Viges.  tertius.  Sacramentum  Eu- 
charistiae  non  debet  offerri  causa  evitandi  peccati  idolatriae. 
Viges.  quartus.  Efficacissimam  causam  habemus  nostrae 
separationis  a  sacerdotibus,  quia  nee  verbo  nee  sacramentis 
ministrant  ad  salutem,  sed  in  contrarium.  — 

Isti  articuli  sie  sunt  selecti  ex  libris  Valdensium  fra- 
trum,  quorum  ductores,  vel  potius  dicam  seductores  in  ma- 
lignanti  conventiculo  recentioris  Boleslaviae  sunt,  ubi  pes- 
simos  et  erroribus  refertos  libros  excuderunt,  imo  et  in 
Monte  Oliveti. 


liXlI. 

Summa  doctrinae  quorundam  hominum,  qui  nunc 
Äntiuerpiae  et  passim  in  aliquihus  Brahantiae  et 
Flandriae  locis  permidti  reperiuntur,  ac  nunc  Loistae 
ah  auctore  Eligio,  homine  illiterato  et  mechanico,  nunc 
Lihertini  a  carnis  lihertate,  quam  illorum  doctrina 
permittere  videtur,  appellantur.  (Cod.  Vienn.  lat.  522 
ap.  Denis  I,  2008.) 

Principio     vehementer    nituntur    verbis    scripturae,    in 
quibus  Dens  omnibus  hominibus  Christianis,  Judaeis,  Tur- 


665 

eis  per  suam  legem  supplicium  et  damnationem  minatur. 
Item  contra  omnibus  hominibus  salutem  per  suum  verbum 
promittit. 

Quemadmodum  igitur  minae  legis,  sie  etiam  evange- 
lica  promissa  ad  omnes  simpliciter  homines  pertinent,  cum 
apud  Deum  iion  sit  acceptio  personarum. 

Si  quis  dicat:  qui  credit,  is  demum  salvabitur,  respon- 
dent  primum,  fidem  esse  donum  Dei,  quare  non  convenire 
divinae  bonitati,  ut  exigat  a  qiioqfuam,  quod  illi  non  dede- 
rit,  quod  absque  illius  dono  haberi  non  potest.  Deinde: 
Quis,  inquiunt,  arroget  sibi  fidem,  et  asserere  ausit,  quod 
vere  credat?  Cum  igitur  omnes  fide  destituantur,  necessa- 
rio  fatendum  est,  nequaquam  propter  fidem  homines  sal- 
vari,  sed  propter  solam  divinam  misericordiam,  quam  omni- 
bus hominibus  se  exhibiturum  promisit. 

Praeterea  si  fide  et  oratione  adduci  possit  deus,  ut 
misereatur^  jam  videretur  mobilis  et  inconstans  deus,  quod 
ab  illius  natura  abhorret. 

Postremo  si  quis  existimet,  quod  Deus  fidem  suam 
respiciat,  et  quod  propter  fidem  suam  salutem  consequatur, 
is  sibi  fidem  suam  idolum  constituit.  Quis  enim,  inquiunt, 
prior  dedit  illi,  ut  retribuatur  illi,  quia  ex  ipso  et  per  ipsum 
sunt  omnia. 

Accumulant  igitur  magnam  vim  scripturarum ,  quibus 
Deus  Judicium  et  damnationem  minitatur  omnibus,  qui  le- 
gem suam  transgrediantur.  Cum  igitur  omnes  homines 
legem  transgrediantur,  consequitur  necessario,  ut  omnes 
damnentur,  cujusmodi  testimonia  sunt:  Maledictus  omnis,  qui 
non  permanserit  etc.  Item :  De  omni  verbo  otioso  reddet 
homo  rationem,  et:  Non  auditores  legis,  sed  factorcs  justi, 
et  qui  sine  lege  peccaverunt,  sine  lege  et  peribunt,  et  qui- 
cumque  in  lege  peccaverunt,  per  legem  judicabuntur. 

His  ex  contrario  opponunt  promissiones  divinas,  qui- 
bus Deus  asserat  se  omnium  velle  misereri,  omniumque 
peccata  remittere,  cujusmodi  sunt  Jerem.  31:  Ecce  dies 
venient,  dicit  dominus,  et  feriam  domui  Israel  et  domui 
Jacob  Ibedus  novum  etc.  Hoc  erit  pactum,  quod  feriam  etc. 


666 

Dabo  legem  meam  in  visceribns  illorum,  et  in  corde  eornm 
scribam  eam  etc.,  quia  propitiabor  iniquitati  eorum  et  pec- 
cati  eoruua  non  raemorabor  amplius. 

Haec,  inquiunt,  pngnare  inter  se  videntur,  quod  deus 
et  puniet  et  remittet  peccata.  Nam  si  puniet,  quomodo  re- 
mittet, et  si  remittet,  quomodo  puniet? 

Ad  haec,  si  deus  omnes  condemnet,  ubi  ejus  miseri- 
cördia  et  promissiones?  et  si  pro  immensa  sua  misericordia 
omnes  salvet,  quis  tandem  erit  lopus  ejus  iustitiae?  Quodsi 
alios  per  suam  justitiam  condemnet,  alios  vero  per  suam 
misericordiam  salvos  faciet,  jam  apud  Deum  esset  acceptio 
personarum,  quod  ab  eo  alienissimum  est. 

Quare  necessarium  est,  ut  justitia  Dei  in  omnes  homi- 
nes  exhibeatur,  atque  item  ejus  misericordia  et  promissio 
Omnibus  hominibus  tandem  conferatur,  ut  omnibus  divinis 
verbis  sua  veritas  constet,  neque  alter  um  alteri  exitio  sit. 
Nam  coelum  et  terra  transibunt  etc. 

Hie  mos  atque  haec  ratio  eorum,  scripturam  cum  scri- 
ptura,  hoc  est  legem  cum  promissis  remittendi.  Nam  sim- 
plicibus  et  iraperitis  haec  adversa  sibi  et  pugnantia  viden- 
tur,  atque  in  id  potissimum  incumbunt,  cum  in  aliquem 
incidunt,  ut  incertos  et  dubios  homines  reddant,  cre- 
dantque,  ita  pugnare  scripturam  sccum,  cum  eam  conciliare 
nequeant. 

Tum  si  quis  eos  roget:  Quomodo  intelligenda  et  con- 
cilianda  erit  scriptura?  respondent :  nos  neque  eruditi  neque 
doctores  sumus.  Quid  de  hisce  scripturae  locis  vobis  vide- 
tur?  Nam  et  nos  eum  doctorem  quaerimus,  qui  hos  scru- 
pulos  nobis  eximat.  Atque  in  hoc  potissimum  eorum  arti- 
ücium  spectatur,  cum  obscuros  et  in  speciem  pugnantes 
scripturae  locos  congerunt  et  hominibus  ofiandunt,  cujus- 
modi  sunt:  Qui  spiritum  Christi  non  habet,  hie  non  est 
ejus.  Item:  non  permanebit  spiritus  mens  in  homine  in 
aeternum,  quia  caro  est,  et  qui  in  earne  sunt,  Deo  placere 
non  possunt.  Quis  igitnr  asserat,  se  habere  spiritum  Christi, 
et  quis  non  fateatur  se  adhue  in  earne  esse?  Item  scriptum 
est:  Qiii  natus  est  ex  Deo,  non  peccat,  et  contra:   Qui  di- 


667 

cit,  se  peccatum  non  habere,  mendax  est.  Item  Cliristus 
dixit  Judaeis:  Solvite  templnm  hoc  etc.  Jussit  igitur,  se 
interfici,  quiim  nunc  Judaeis  mors  Christi  imputetur?  In- 
duravitDeus  cor  Pharaonis,  quae  igitur  ejus  culpa?  Hujus- 
modi  locos  subinde  imperitis  atque  etiam  peritis  secum  dis- 
ceptantibus  objiciunt,  idque  variis  modis,  quos  longum 
esset  commemorare.  Cum  igitur  jam  perculsos  et  dubio  ho- 
mines  aflPectos  vident,  tandem  multis  precibus  impelluntur, 
ut  explicent  hos  scripturae  nodos  et  pugnam  tollant,  idque 
non  faciunt,  nisi  sibi  fidem  adhiberi  putent. 

Ad  hanc  igitur  conciliati(5nem,  quam  putant,  adhibent 
septimum  caput  ad  Rom.,  quod  mire  secum  facere  existi- 
mant,  ubi  Paulus  duplicem  hominem  constituit,  alterum 
animalem,  exteriorem,  carnalem,  qui  ex  carne  et  sanguine 
natus  est,  qui  non  percipit  ea,  quae  Dei  sunt,  alterum  in- 
teriorem  et  spiritualem,  qui  ex  Deo  natus  est.  Inter  hos 
duos  homines  perpetua  est  pugna;  siquidem  caro  concu- 
piscit  etc.  et  Spiritus  etc. 

Animalis  ille  homo  infidelis  est  legi  Dei  inobediens 
et  voluptatum  sectator.  Interior  vero,  qui  ad  imaginem  Dei 
conditus  est  et  ex  Deo  natus,  hie  nunquam  operibus  carnis 
assentitur,  sed  oppugnat  perpetuo,  doletque  ob  hanc  rebel- 
lionem  carnis  et  miseram  suam  captivitatem  deplorat,  per 
quam  impediatur,  cur  minus  id  quod  velit,  faciat.  Quare 
nunquam  peccat  Spiritus,  tametsi  caro  peccet,  et  quemad- 
modum  caro  non  potest  non  peccare,  sie  non  potest  pec- 
care  Spiritus,  cum  ex  Deo  natus  sit.  Quare  exclamare  co- 
gitur:  Miser  ego  homo,  quis  me  liberabit  etc. 

Ad  hos  duos  homines  omnes  scripturae  superiores  lo- 
cos et  similes  referunt,  et  in  his  facile  convenire  et  conci- 
ciliari  asserunt.  Justitia  enim  Dei  in  hoc  animali  et  exte- 
riore  homine  perficitur,  cum  is  variis  calamitatibus  afflicta- 
tur  et  durissima  tandem  morte  punitur  et  condemnatur. 

Misericordia  vero  Dei  omni  interiori  homini  et  spiritui 
exhibetur,  cum  is  ex  hoc  tetro  carnis  ergastulo  liberatur 
et  redit  ad  dominum,  qui  dedit  illum.  Ita  fit,  ut  et  omnis 
homo,    nempe   exterior,    condemnetur;    omnis    item    homo, 


668 

nempe  interior,  liberetur  et  salvetur,    atque    in    hunc    mo- 
dum  et  justitiae  et  misericordiae  satis  fit. 


LXIII. 

Ex  quadam  epistola  scripta  Cracoviae  in  Castro  ex- 
celso  regis  Poloniae,  quae  sie  incipit:  (Cod.  Viennens. 

lat.  182.  f.  ^5) 

Venerabili  ac  eximio  Maoristro  Lamberto  de  civitate 
Kalis  in  regno  Poloniae  canonico  Sendomiriensi ,  jam  actu 
licentiato  in  utroque  jure  in  alma  et  famosa  universitate 
Parisiensi  in  regno  Franciae,  domino  illustrissimo,  ab  olim 
benefactori  valde  dilecto  Johannes  de  civitate  ortus  Pozna- 
nya,  ejusdem  regni  Poloniae  artium  magister  nee  non  in 
decretis  baccalaureiis,  indigenus  colendae  universitatis  Craco- 
viensis  et  insuper  ecclesiae  rector  parochialis  in  oppido 
Gostyn,  dioecesis  Poznan,  vestrae  venerabilitatis  cappella- 
nus  humilis  et  exorator  assiduus ,  seit  Dens  et  sua  mater, 
benedicta  Maria.     Reminiscor  plerisper  etc. 

Novitates  non  multo  temporis  retro  acto  intervallo,  ut- 
pote  die  profesti  s.  Georgii  martyris  Christi,  emicuerunt  in 
Moravia,  quae  pendet  inter  fines  medios  regni  Hungariae 
ab  una  et  regni  Bohemiae  ab  altera  parte,  de  anno  incar- 
nationis  dominicae,  quo  solitum  est  pingere  1450. 

Verum  quidem  ad  perorandum  res  hujusceraodi  novel- 
las  in  partibus  illis  divina  permissione  evulsas,  miraculo  re- 
ceptas  pleno,  non  extiti  ad  unguem  recollectus,  Deus  Deo- 
rum  est  mihi  testis,  juxta  formam  et  ritum  canoi^starum 
sive  oratorum  ingenio  fulcitorum  etc. 

Accidit  vero  uno  tempore,  utpote  ipso  die  profesti  b. 
Georgii  martyris  Christi,  ut  supra  praemisi,  in  una  civitate 
dicta  Cromerzcz  in  Moravia ,  sie  vocata  patria  dioecesis 
Olomucensis,  quae  quidem  civitas  aliquando  fuit  ex  privi- 
legio  fundationis  vetustae  episcopi  dioecesis  ejusdem,  sed 
potentia  haereticorum  dudum  est  ab  illo  abalienata,  et  alia 
multa  bona,  plebanus   ejusdem    civitatis  Cromerzcz  assertiis, 


669 

Symon  nomine,  de  quo  a  pluribus  snspicabatur  famose,  quod 
fuit  apostata  ordinis  Cisterciensis,  haereticus  obstinatus ,  et 
illius  veliitisper  haeresiarcha  famosus ,  uti  diabolus  incar- 
natus,  ut  dicam  sie  intrepidus,  provinciae  Moraviae  paro- 
chiae  occupator,  veri  et  justi  plebani  cremati  potentia  torva 
haereticorum. 

Eodem  die,  ut  praemisi  supra,  ad  .  sermonem  jussit 
pulsare  populärem,  et  ita,  dum  populus  convenit  universus 
utriusque  sexus  cum  servis  et  pueris  suis  ad  ecclesiam  juxta 
mandatum  plebani  ejusdem,  profani  haeretici,  ministri  dia- 
boli ,  confestim  ille  plebanus  sibi  usurpans  vocabuliun 
s.  Plebani  memoriae  maledictae,  ambonem  ascendit  suum,  am- 
bonista  indignus,  verba  primo  mellita,  de  post  autem  ungiloga 
et  universo  veneno  referta  ad  populum  effudit  suum,  subtili 
forma  thematizando.  Lupus  mordax,  latens  sub  ovina  pelle, 
in  haec  prorupit  verba:  O  filioli,  inquit,  mei,  zelo  Dei  digni, 
Dens  mihi  testis  est,  quia  quantum  meam,  tantum  vestram 
sitio  animarum  salutem,  ego  pastor  vester  et  custos.  Jam 
etenim  crebriores  paulo  ante  meos  audistis  sermones  per 
memet  diserte  interpretatos ,  quomodo  vos  singulos  meos 
dilectos,  pastoratui  subjectos  meo,  dilectionis  pastoralis  am- 
plexando  zelo  omnipotent!  Deo  velim  infiliare  sive  filios 
adoptionis  et  benemeritos  Deo  restituere,  quoniam  sie  con- 
gruit  me  pastorem  facere  crebro.  Nuperrime  itaque  quaeso, 
filioli  mei,  ea  ipsa,  quae  prius  audistis  decreta,  per  me  san- 
cita,  jam  jugi  affigantur  memoriae  et  illa  mando  tenete  jam 
intemerate  nee  de  ea  sie  facillime  seducamini  via,  quam  vos 
docui  justa.  Quare  igitur  in  vobis  optans  igniculum  exei- 
tare  caritatis,  ut  ea  quae  praemisi,  aretius  teneantur,  ipsamet 
resumo  dogmata  reformationis  fidei  verae.  quae  nihilominus 
mando,  praecipio  et  moneo,  firma  et  rata  observate  fide  us- 
que  ad  ultimam  voluntatem  unusquisque  vestrum,  quae  sic- 
quidem  reformatio  vobis  artieulatim  pronuntiabitur  statim. 

Primus  articulus,  qui  est  fidei  nostrae  primordium,  se- 
quitur  talis,  deinde  alii  secundum  seriem. 

I.  Sacramentum  eucharistiae  a  quolilibet  homine  sive  justo 
vel  peccatore    sub  utraque   specie  sumendum   est.    Et  pueri 


670 

catechumenati  sie  dirigantur  sub  poena  aeternae  damnationis 
ex  praecepto  Christi  autentico. 

II.  Sacramentum  eucharistiae  sub  iitraqne  specie  qiio- 
libet  die  siimendiim  est ,  sive  ab  hoinine  justo  vel  pec- 
catore ,  quoniam  ex  quo  corpus  humanum  naturali  sem- 
per  indiget  cibo,  ergo  et  ipsa  anima  quotidiano  indiget 
viatico  pane.  Non  enim  videtur  ratio  de  uno  major  quam 
de  alio. 

III.  Infra  divina  nihil  oflerendum  est  humani  usus  in 
ecclesia.  Sed  si  quis  habet  cor  inflammatum  ad  Deum,  of- 
ferat  plebano  in  aede  sua. 

lY.  Nulla  virgo  actu  vel  etiam  virgo  asserta  ingredia- 
tur  ecclesiam,  nisi  prius  peplis  caput  suum  velet  solitis,  nee 
quispiam  masculus  caput  ejus  sertis  audeat  trabeare,  mando 
et  praecipio  auctoritate  pastorali. 

V.  Imagines,  eujuscumque  formae  sint,  in  ecclesia  vene- 
rari  nee  adorari  debent,  quoniam  soll  adoratio  debet  esse 
Deo,  non  autem  rei  monstruosae. 

VI.  Plebanus  ovium  pastor  non  debet  se  secularibus 
negotiis  implicare,  nee  rura  colere,  nee  thesaurizare,  sed 
missare  tenetur  et  praedieare  dieente  scriptura:  Ite  in  orbem 
Universum  etc.  Sed  ruricolae  et  ceteri  negotiatores  plebano 
suo  tenentur  pro  divinis  humana  ministrare,  sed  ad  so- 
brietatem. 

VII.  Vos  filioli  mei,  praecepti  Dei  imitatores,  nullius  man- 
dato  subjacere  tenemini,  nee  papae ,  nee  episcopi,  quoniam 
non  ille,  sed  ego  pastor  vester  pro  vobis  in  die  novissimo 
rationem  dare  debeo  in  faeie  judicis  rigidi. 

VIII.  Exeommunicatio  papae  vel  «piscopi  lata  non  ligat 
quiequam  credentes,  quoniam  solius  Dei  est,  benedicere  vel 
maledicere,  non  autem  hominis  simplieis. 

IX.  Non  est  major  auetoritas  in  papa  vel  episeopo  quam 
in  simplici  sacerdote,  ut  haurio  ex  actis  Apostolorum  eccle- 
siae  primitivae. 

X.  Soli  Deo  cordis  secretum  confitendum  est ,  non 
autem  homini,  nam  et  in  lege  veteri  soli  Deo  confitebatur, 
et  stabat  confessio  in  vigore  suo. 


671 

XI.  Sacerdos  homicida,  sive  belliger  vel  a  casu  homi- 
cida  trium  vel  planum  personarnni^  celebret  audacter;  nam 
et  Paulus  apostolus,  qui  fuit  ecclesiae  persecutor,  a  Deo  se- 
gregatus  est  in  electum  apostolum. 

XII.  Elemosinae  pro  defunctis  exsecutae  non  prosunt 
animabus  quidquam,  quoniam  post  animae  exitum  non  plures 
nisi  duae  viae  sunt,  una  ad  infernum ,  alia  ad  coelum,  ut 
habetur  de  epulone  divite  et  mendico  Lazaro. 

XIII.  Quilibet  sacerdos  a  papa  inchoando  usque  ad 
unicum  simplicem  sacerdotem  non  plures  habeat  togas  sive 
tunicas,  sed  tenetur  unam  habere. 

XIV.  Papa  debet  vivere  more  Christi  in  egestate  ,  et 
episcopi  more  Apostolorum,  nee  census  nee  civitates  habere 
debent,  dumtaxat  oblagiaprosacrificiisipsorum,  sed  moderata. 

XV.  Nescitur  quid  virtutis  est  honorisve  in  lege  Chri- 
sti, tales  viros  beluatos  sive  monachos  a  mundo  tolerari, 
cujuseumque  professionis  sint,  cumque  imperator  noster 
Christus  non  alios  nisi  seculares  curatos  animarum  elegit 
loco  sui  Apostolos,  ut  liquet  per  se. 

XVI.  Si  tales  beluati  viri  sive  monachi  sint  tolerandi 
a  mundo,  ex  tunc  incolatus  eorum  deberet  esse  in  silve- 
stris  praeter  hominum  aspectum  more  eremitarum,  si  velint 
esse  in  statu  merendi. 

XVII.  Stolidum  quid  est  in  lege  et  praeter  hominis 
rationem ,  mulieres  velatas,  virgines  assertas  in  clausuris 
sustinere  praeter  statum  merendi.  Tutius  esset  me  consule, 
ut  tales  potius  nubant  et  prolificent  legitime  nuptae,  quam 
praeter  statum  salutis  vanae  maneant  moniales.  Tantum 
enim  Dens  vocibus  monacharum  mulierum  placatur  in  coelis, 
quantum  paterfamilias  cantu  recreatur  picae  in  cavea,  quam- 
que  fovet  in  lare  sua. 

XVIII.  Nulla  glossa  sive  etiam  homilia  in  scriptura 
Sacra  accipienda  sit,  sed  juxta  Christi  standum  est  textum 
semper. 

XIX.  Sacerdos,  cujuscunque  conditionis  sit,  non  in  equo 
vel  mulo  sive  etiam  in  curru  equitet,  sed  ambulet  pedester 
more  Christi   et    suorum  condiscipulorum.     Non    enim    alia 


672 

forma  debet    esse    discipuli ,    quam    sui  magistri    fuit   Jesu 
Christi  in  hoc  mundo  laborantis. 

XX.  Nulhim  festum  colendum  est  praeter  diem  domini- 
cum,  quum  Deus  excelsus  omnia,  quae  ad  necessitatem 
mundi  fuernnt  et  suae  venerationis  creando,  die  septimo 
requievit  ab  omni  opere ,  quod  patraverat ,  ut  habetur  in 
Genesi. 

XXI.  Non  alias  horas  sacerdos  orare  debet  nisi  horas 
Apostolorum,  qui  sie  orabant  dicentes :  Pater  noster,  qui  es 
in  coelis  etc. 

XXII.  Sacerdos  peccator  non  potest  conficere  corpus 
Christi,  quia  peccatura  mortale  inhabilitat  illum  in  officio 
conficiendi. 

XXIII.  Annum  jubilaeum  nemo  habet  institiiere  nisi 
Deus  omnia  potens,  quum  placet  sibi  et  necesse  fuerit  ho- 
mini;  ergo  est  absurdum,  id  ipsum  hominem  simpJicemusurpare 
quod  soli  congruit  Deo  facere. 

XXIV.  Corpus  Christi  semper  stare  debet  in  altari  in 
ciborio  in  aspectu  hominum,  et  non  debent  seris  illud  clau- 
dere,  quoniam  Deus  nuUum  inimicum  timet ,  quare  igitur 
ferramentis  concluditur  in  sacrariis?  Numquid  habet  se  ut 
für  vel  latro,  ex  quo  dirupit  portas  inferni,  quare  et  illam 
modicam  non  rnmpet  clausuram,  quae  clauditur  ab  homine. 

XXV.  Reliquiae  nullae  aliae  in  ecclesia  debent  esse 
praeter  corpus  domini  nostri ,  quum  nemo  potest  scire  de- 
terminate,  an  ossa  ista  sint  digna  honore,  cum  nemo  seit, 
an  anima  eorum  sit  in  refrigerio.  Tutius  est  nobis,  Deum 
honorare  et  adorare ,  in  quo  honorabuntur  omnes  sancti  et 
elccti  ejus,  quam  ossa  inexperta,  quoniam  antiqui  bachantes 
sacerdotes  ossa  colebant,  quorum  animae  in  inferno  cruciantur. 

XXVI.  Forma  in  baptizando  non  alia  nisi  Johannis 
Baptistae  debet  esse ,  quae  autentica  multum ,  quoniam  ea 
forma  Christus  solus  a  Johanne  est  baptizatus  in  Jorda- 
nis  fluvio. 

Et  ita  ista  et  alia  non  relatione  digna  sparsit  et  sevit 
ille  pseudo  perversus  et  hypocrita  velatus,  nullius  scri- 
pturae  magister,  sed  nequitiae  sator  et  errorum  omnes  gra- 


673 

das  in  facie  agrestium  personaruai  infamando  non  trerae- 
factus,  ut  audistis,  imo  et  alia  indigna  relatione  hac  vice, 
quae  tarnen  meinet  scribere  horruit  propter  iniperitorum 
flexibilitatem  et  laicorum  siinplicium  etc. 

LXIV. 

Ada  Tahoritarum.    (Cod.  Viennens.  lat  623.  f.  247. 
ap.  Denis  II,  1421. 

Inprimis  sacerdos  ille,  qui  est  plebanus  taboritarum, 
locutus  est  dicens:  Dilecti  fratres,  propter  nostras  snper- 
fluitates  et  propter  nostram  inobedientiam,  qua  nobis  non 
paretis,  perniisit  super  nos  dominus  deus  istas  res,  quod 
sumus  ita  prostrati  ab  adversariis  dei  et  propter  aliud  hoc 
non  patimur,  nisi  quod  nos  dominus  deus  in  hoc  temptat 
et  propterea  quod  per  sacerdotes  accepimus  et  illos  adhae- 
rentes  qui  non  intuitu  legis  dei,  sed  videntes  quod  nobis 
dominus  deus  prosperatur,  adhaeserunt  nobis,  recepimus  eos 
ad  nostra  consilia  et  illas  res,  quas  internas  habuimus,  eis  appe- 
riebamus  et  uti  dicimus  eis  illis  bonis,  quae  dominus  deus  secun- 
dum  suam  legem  ac  veritatem  suam  dedit  nobis  acquirere,  et  illi 
avaritia  ducti  propter  munera  illorum  seductorum,  qui  sunt  in 
illo  concilio  Basiliensi,  et  propter  dona  illius  Regis  Ungariae 
cum  apertis  inimicis  legis  dei  nos  permissione  divina  prostra- 
verunt.  Ita  quod  dominus  deus  suos  diversis  viis  de  medio 
tollit,  illos  per  martyrium  et  illos  aliter,  velut  istos  fratres 
nostros,  qui  ab  illis  adversariis  decesserunt,  per  martyrium 
tulit  de  medio.  Quapropter  quod  se  a  futuro  pejori  et  ab  illis  ad- 
versariis dei  etab  adhaerentibus  melius  precantur  sciremus  (sie). 
Ideo,  dilecti  fratres,  non  licet  vobis  desperare  super  domino  deo 
et  super  lege  ejus,  quia  scitis  quare  de  modico  initio  par- 
vulorum  et  humilium  sicuti  fratris  Zyzcae  cum  aliis  fratri- 
bus  in  magnam  potentiam  venimus  et  omnibus  circumjacen- 
tibus  terris  fortes  sumus  et  ipsis  dominati  sumus  et  nedum 
ad  hoc,  sed  ad  dacias  eos  compulimus  et  sibi  supeditavimus, 
et  hoc  nobis  totum  propterea  deus  contulit,  quod  personas 
non  respicimus,  sed  directe  ad  veritatem  respicimus;  qua- 
DöÜingcr,  @efc^.  b.  ©eften.    2)ofumcntc.  43 


074 

propter,  dilecti  fratres,  scitis,    quod  a  lougis   temporibus  in 
nostris  secretissimis    consiliis    fuit   inter    nos  super  ista  via 
tractatura,  quod  illos  superbos,  qui  omnia  sibi  acquisita  de- 
serunt,  per  hoc  volunt  nobis  meliores  esse,    finaliter    de  se 
eradicaremus,  quod  nos  amplius  a  lege  dei  non  premerent, 
sed  quod  unanimiter  in  fraterna  caritate  et  in  lege  dei  simul 
perseveraremus.    Ideo  quod  ab  illo  nos  non   custodimus  et 
ab  illis  qui  nobiscum  non  propter  legem  Dei  sed  pro    sua 
voluntate  et  propter  suam  avaritiam  dimicaverunt,  graviter 
sumus  prostrati  et  videretur  mihi    sie,    quod   diligenter   se 
et  fratres  conspiceretis,    quantos  possetis    habere  ad  legem 
Dei  inclinatos  in  omnibus  civitatibus  et  aliis  ubi  vos  scitis, 
et  mandaretis  ipsis  omnibus  modis  se  diligenter  praeparare 
ad  campos,  ut  campus  iterum  erigatur,  viceversa  et  imita- 
rentur    in    hoc  Zyzkam   et    alios   propugnatores    legis    Dei, 
qui  personas  non  respicientes,   omnes  quos  viderunt  adver- 
sarios  Dei,    eos  sine  omni  misericordia  angariaverunt,   non 
advertentes  hoc  quod  nunc  habetis  numerum  paucum,  quia 
in  principio  fuit   minor    et   non   habuimus    nee    pugnatores 
nee  castra  nee  hoc  quod  nunc  habemus,    nee  illa  homagia, 
quae  nunc  habemus,  et  tamen,  quod  nos  non  pigritavimus, 
semper   contra    omnes   terras    victoriara    obtinuimus    et   de 
hello  omnibus  satis  dedimus,    quia  non  admisimus    eos    ad 
possessionem,    illos,  qui  fuerunt  novitii  et    prae   timore  vel 
propter  utilitatem  nobis  adhaeserunt;  non  tamen  eis  ad  bel- 
lum utebamur,    praesertim  illos  qui  se  nobiles  et  clientelas 
famosas  appellant,  quia  per  eosdem  bellum  perdidimus,  sed 
faciamus  sicut  nostri  praedecessores  fecerunt,  Zyzka  et  alii, 
tales  ad  possessionem  non  admittentes  et  se  non  pigritantes, 
sine  dubio  dante  Deo,  omnia  obtinebimus,  ubi  soli  diligen- 
tes  simus,  sicuti  antea  fuimus,  super  illos  non  innitentes. 

Tunc  consurgens  unus  de  Injuratis  de  Thabor,  dictus 
Simon  Faber  vel  Kowarz,  dixit:  Ita,  sicut  dicis,  vera 
veritas  est,  illo  modo  sumus  elevati,  sicut  hie  dixisti, 
et  per  hoc  sumus  debilitati,  sicut  hie  dixisti,  sed  sicut 
nobis  consulis  viceversa,  campum  erlgere ,  est  nobis 
giavi',  quia  coninuinitns  a  nobis  declinat    et  praesertim  ho- 


G75 

mines  laboriosi,  propterea  quia  eos  daciis  aggravavimus,  et 
militares,  qui  nobis  adhaeserunt  sperantes,  se  munera  a 
nobis  et  libertatem  habere,  illi  a  nobis  declinaverunt  et 
tota  christianitas  nos  odit  et  contra  nos  se  armant,  et 
praesertim  illud  conciliura  Basiliense  magnam  pecuniam 
colligit,  Omnibus  modis  quaerentes  et  volentes  nos  semper 
destruere.  Qtiapropter  militares  homines,  quibus  bella  per- 
egimus,  illos  quasi  omnes  a  nobis  repulimus  et  homines 
laboriosos,  quorum  multitudinem  habuimus  et  eis  pro  vo- 
luntate  nostra  usi  sumus,  illi  etiam  a  nobis  sunt  abstracti. 
Et  illi  qui  legem  dei  una  nobiscum  reducere  voluerunt,  illi 
jam  quaerunt  indulgentiam  a  concilio  Basiliensi,  et  in  eo 
cessare  volunt  et  nobiscum  amplius  permanere  non  inten- 
dunt,  sed  nos  destruere  ipsi  adjuvant,  per  quos  prius  duce- 
bamur.  Quapropter  nobis  non  est  conveniens,  sicut  tem- 
pore Zyzcae  ac  praedecessorum  nostrorum,  quibus  omnes 
erant  inclinati  eosdem  labores  viceversa  laborare,  et  illi  Im- 
peratori,  quamvis  nobis  pulcre  intimat,  est  nobis  difficile 
fidem  adhibere,  quia  dicit,  quod  vellet  nobis  alias  satis  de 
guerra  ostendere,  pecuniam  alias  sufficientem  ostendens,  et 
sie  diversis  promissionibus  et  pulcris  verbis  nostram  uni- 
tatem  in  nobis  et  in  nostris  coadjutoribus  argute  destruit 
et  dicens  quod  habuisset  diu  inclinationem  ad  nos,  scilicet 
nobiscum  concordare  potuisset  asserens  quod  in  nobis  hoc 
deperiit  et  etiam  per  illos  qui  de  ejus  parte  existentes  ejus 
Regnum  propter  guerram  inter  se  destruxerunt,  non  consu- 
lebant  ei  ad  pacem  sed  ad  guerram,  et  sie  dicit  quod, 
quando  nobiscum  concordiam  inirent ,  non  secundum 
consilium  illorum,  qui  illa  hinc  inde  tractaverunt,  interea 
vellet  ordinäre  et  disponere,  sed  secundum  consilium  nos- 
trum  enuntians  avaritiara  sacerdotum  et  ipsorum  superbiam 
et  ipsorum  malitiam  enarrans,  quantam  ab  eis  vidit  mali- 
tiam  in  Constantiensi  Concilio  et  in  Koma  circa  suam  co- 
ronationem  et  nunc  in  Basilia,  quod  sibi  hoc  etiam  non 
placet,  quod  quamvis  sit  magnus  dominus,  sed  quia  est 
unus  homo  quod  contra  tantam  multitudinem  solus  stare 
non  potest,    sed    quod  cum  nostro  auxilio    vellet    tnles    res 

43* 


G76 

apprehendere  et  ad  ordinem  illas  res  rediicere,  et  hie,  sicut 
tu  Sacerdos  ad  hoc  loqueris,  quod  sit  campiis  erigenduS;, 
anteponens  istas  res,  si  esset  possibile,  esset  valde  fructuo- 
sum  et  utile,  et  ipse  etiam  imperator  ad  campum  loquitur 
sie,  quasi  nos  vellet  in  altum  erigere,  nou  uos  deprimere; 
sed  mihi  ex  utraque  parte  grave  videtur,  quia  si  erigemus 
soli  viceversa  campUm,  ei  contradicentes,  ab  illis,  qui  fue- 
runt  nobiscum  et  a  priocipalibus  et  a  prioribus  adversariis 
nostris  et  a  communi  populo  iterum  viceversa  sie,  bis 
prostrati  erimus.  Etsi  sibi  adliaerebimus  secundum  ejus 
pulcra  verba  et  permittemus  nos  ipsi  aliquo  de  terra  edu- 
cere,  vel  ad  eius  obedientiam  inclinabimur,  ab  eo  traditi 
vel  trncidati  erimus,  quia  inter  nos  ejus  multos  servitores 
habuimus,  qui  nobis  multos  ejus  mores  malos  et  dolosos 
crebro  narraverunt,  sicuti  Petrum  de  Misslin  vel  fratrem 
dictum  Kollacz  et  alios  quamplurimos,  quod  longum  eos 
esset  norainare,  qui  nobis  narraverunt,  quare  Barones  Hun- 
gariae  sub  fide  sua  data  remissione  sua  eis  et  tutela  frau- 
dulenter  decapitat  et  trucidat  et  quare  suum  fratrem  Mar- 
chionem  Moraviae  inter  treugas  captivat  et  collo  eum  pri- 
vavit,  et  intoxicavit,  quare  etiam  inter  fratrem  suum  Wen- 
ceslaum,  Reo:em  Boemiae  veniens  Boemiam  et  Barones  Boe- 
miae  dissensionem  fecit  et  eum  captivavit,  volens  eum  Regno 
privare  et  quare  Magistrum  Johannem  Hus  dolose  et  false 
fingens  se  illud  nescire,  sub  suo  salvo  conductu  mandavit 
incinerare,  \yratislaviensibus  dimissa  eis  culpa  decapitare 
eos  fecit,  Krassam  sie  dictum  civem  Pragensem  equis  dis-  ' 
trahi  mandavit,  etiam  in  bis  praesentibus  temporibus  no- 
biscum pulcre  loquens  uuum  civem  Pragensem,  qui  a  nobis 
existens  in  legatione  in  Katispona  mortuus  est,  sepelire 
non  permisit  et  alias  multas  res  fecit,  quas  ego  solus  ne- 
scio,  etiam  propter  longitudinem  enarrare  non  possum.  Ideo 
est  nobis  necessarium,  deliberare  et  ad  memoriam  reducere 
quod  se  sibi  decipere  non  permittamus  ac  etiam  absque  eo 
campum  erigentes  prostrati  non  essemus  et  dixi  ego  jam 
inteutionem  meam  vobis,  quapropter  dilecti  fratres,  vos 
estis  sapientiores  et  circuinspectiores  super  bis.     Consilium 


677 

inite,  quam  viam  prae  oculis  reciperemus,  iit  legem  dei  vi- 
ceversa  possemus  erigere  et  eam  producere  et  ut  non  es- 
semus  decepti  ab  illis  falsis  Baronibus  et  ab  illo  haereti- 
oorum  imperatore  et  ab  illis  Anticliristis,  qui  sunt  in  Con- 
cilio  Basiliensi,  qui  quaerunt  ut  nos,  sit  per  tyi-annidem, 
sit  verborum  deceptioiie,  sit  blandis  promissionibus,  semper 
decipiant  et  deserant. 

Et  postquam  eis  hos  sermones  finivit,  tunc  ipsi  con- 
silio  facto  de  Ins  rebus  responderunt  ei:  Frater  noster  di- 
lecte,  istis  sermonibus  nos  bene  monuisti  et  bene  ad  hoc 
intelligis  et  ex  quo  ad  hoc  tam  bene  intelligis,  tunc  roga- 
mus  tuum  consilium  in  his,  quid  ad  hoc  consulis,  quomodo 
has  res  possemus  ante  oculos  nostros  recipere,  quatenus 
legem  dei  ad  profectum  produceremus  et  in  illo  soli  dam- 
num  non  recipiamus. 

Et  ipse  vero  aliquantulum  renitens  subjunxit:  Ex  quo 
meum  consilium  in  his  desideratis,  quod  saepius  de  hac 
re  in  animo  meo  revolvi,  hoc  vobis  volo  dicere  et  finem 
vestrae  prudenti  circumspectioni  committo,  fratres  dilecti, 
sicut  vobis  late  enarravi,  et  Sacerdos  plebanus  noster  jam 
nunc  ante  me,  qualiter  scilicet  habemus  primum  cavere,  ut 
his  Baronibus,  per  quos  sumus  prostrati,  viceversa  in  ma- 
nus  non  incideremus  et  ab  illo  Imperatore  semper  praeca- 
veremus  sicut  ante  ea  dixi  vobis,  et  hoc  concilium  Basi- 
liense  et  hos  theutonicos,  qui  nostram  depopulationem  et 
nostram  destructionem  quaerunt.  Primum  videtur  mihi 
fructuosum,  sicut  sacerdos  plebanus  noster  dixit  nobis,  quod 
omnem  spem  ponentes  in  deo  et  non  sperantes  tantum  in 
magnam  numerositatem  populi,  sed  conspiceremus  cum 
Omnibus  nostris  communitatibus  ac  subiectis  civitatibus  et 
quolibet  inclinatis  ad  nos  et  ad  legem  dei,  magnus  ne  no- 
strum  numerus  possit  fieri  et  quantum  possemus  in  campo 
habere  de  equestribus  et  pedestribus  armatis  vel  etiam 
currus  cum  illis  attinentiis  sicut  prius  frater  Zyzka,  frater 
Procopius  et  alii  capitani  habuerunt  ad  easdem  necessitates, 
et  quodlibet  praesidium  nostrum  et  quaelibet  civitas  nostra 
et    quilibet  ad  nos  inclinatus    ut    nobis    ex   nomine  diceret, 


678 

cum  quo  et  cum  quibus  armis  vel  defendiculis,  cum  qualibus 
et  quam  multis  et  in  quo  numero  vellet  ad  nos  pervenire, 
et  ibi  circumspicientes  se  cum  dei  adiutorio  si  possemus 
aliquid  pro  campo  facere  et  illorum  consilio  qui  nobis  in 
adiutorium  sunt,  quod  nobis  eligeremus  locum  ad  exeundum 
campos  ubi  deberemus  simul  congregari  et  quo  et  super 
quem  primo  exire;  et  hoc  mihi  videretur,  qui  nobis  primum 
resisteret  illo  tempore,  quod  illum  primo  angariaremus,  et 
ibi  intelligeremus,  qui  vellent  nobiscum  pacem  habere,  qui 
prius  nobiscum  fuerunt  vel  ad  nos  viceversa  reverti  vel- 
lent, quod  aliquos  minis^  alios  per  tyrannidem,  ceteros 
bona  voluntate  ad  se  viceversa  applicaremus,  et  sie  si  illi 
desides  in  hoc  fierent  cum  illo  Rege  quod  illis  modis  eun- 
dem  ordinem  et  eandem  potentiam  sicut  prius  habuimus, 
possemus  pervenire  et  in  hoc  semper  circumspectionem  ha- 
bentes  ut  nee  in  consiliis  nee  in  quibuscumque  offieiis  nostris 
nobiles  homines  et  generöses  haberemus,  nt  nos  postmodum  de- 
cipere  non  possent,  sicut  jam  hoc  nobis  fecerunt.  Et  si  illud 
fieri  non  posset  et  videremus  quod  nos  premunt  et  quod 
sumus  debiles  ad  hoc,  tune  quod  cum  ipsis  pulcris  sermo- 
nibus  circumeamus  subjicientes  se  pulcre  et  in  hoc  semper 
nihil  finaliter  terminantes ,  verum  hoc  semper  respicere, 
quod  in  hoc  nostras  civitates,  castraet  munitiones  nostras  con- 
servare  possemus,  quia  audivistis  ab  illis,  qui  nobis  bonum 
fecerunt,  quod  nobis  disseruerunt,  quod  concilium  Basiliense 
diu  non  durabit  et  quod  in  brevi  dissolvetur,  et  etiam 
seitis  et  vidistis  alii  oeulis  vestris,  quod  iste  Imperator 
est  senex  homo  et  decrepitus  et  super  illum  mundum  plus 
respicit  quam  super  istum,  et  quod  diu  non  vivet  et  do- 
raini  Barones  terrae  sunt  desides  et  hie  sunt  satis  pauperes 
et  illa  tria  nobis  magis  obsunt  et  magis  nos  impediunt  in 
nostris  eursibus,  quod  sicut  seimus,  pulcris  sermonibus  ita 
protrahamus  quia  maxime  ad  unura  annum  conjecturos*) 
quod  hae  omnes  res  finem  reeipient,  quodque  concilium 
dissolvetur,  ille  Imperator  deo  dante  morietur  et  theutonici 

*)  Conjecturi? 


670 

de  suis  rebus,  quae  eos  contingiint,  cogitabunt  et  nos  obli- 
viscentur,  et  Ungari  idem  facient  et  omnes  alii  alienigenae 
quilibet  de  suo  curara  et  sollicitudiuein  habebit,  et  nos  dicto 
modo,  sicut  prius  dixi,  surgentes  velociter,  audacter  et  tyran- 
nice  illos  Barones  adversos  nobis  destruemus,  et  illos  ho- 
mines  nobis  ab  eis  ablatis  viceversa  suppeditabimns  et  sie 
obtinentes  terram  illos  omnes,  qui  nobis  adversi  fucrunt  et 
contrarii,  interficiemus  et  expellemus,  ut  nos  in  posterum 
non  impediant,  et  etiam  facientes  concilium  generale  man- 
dabimus  omnibus,  Interesse,  ut  ordinera  terrae  disponeremus 
et  ibi  consilio  facto,  quid  nobis  videbitur  statutum  terrae 
soll  nobis  per  nostram  voluutatem  faciemus  et  qui  ibi  ad- 
huc  erunt  nobiscum  in  illo  termino  quibus  credere  non 
possemus  nee  nobis  utiles  essent,  illos  etiam  inter  nos  in- 
terficiemus et  destruemus,  et  qui  ad  terminum  venire  nol- 
lent  vel  aliquibus  occasionibus  se  excusarent,  istos  primum 
habentes  per  ordinem  expugnabimus  et  idem  eis  faciemus. 
Ultimo  scitis  fratres,  quod  ista  nostra  terra  aliis  circum- 
iacentibus  terris  fortis  est,  quod  eos  bene  poterimus  con- 
vincere  et  sie  remotiores  et  alias  terras  nobis  subiugabimus 
et  non  timebimus  illam  surreptionem,  quae  nobis  nunc  acci- 
dit,  quia  illo  modo  Romani  antea  sie  fecerunt  et  per  hoc 
toti  mundo  dominabantur.  Etiam  nolite  horrere,  sanguinem 
inimicorum  efi'undere,  quia  Judith  prudentia  sua  sub  pulcris 
sermonibus  sanguinem  Holofernis  effudit  et  sie  populum 
dei  de  manibus  inimicorum  liberavit  et  ab  hominibus  ma- 
gnam  laudem  habuit.  Jam  vobis  dixi,  quod  ego  in  animo 
meo  revolvi;  consilium  super  hoc  soli  altius  inite  cum  fra- 
tribus  nobis  inclinatis,  quibus  confidere  possumus,  quod 
nos  mutuo  adjuvaremus  contra  illos  dei  inimicos,  qui  vo- 
lunt  legem  dei  destruere,  ut  eos  potius  destruamus,  quam 
ipsi  nos.  —  Nobilibus,  famosis,  prudentibus,  circumspectis 
et  fidelibus  fratribus  in  Boemia  et  Moravia  universis,  qui 
pro  Christi  sanguinis  instant  fideli  sumptione,  N.  vester 
fidelis  frater  et  einsdem  dei  veritatis  fidelis  servus  aflfectum 
solertis  circumspectionis  in  omnes  partes  ac  memoriam  in^ 
choationis  huius  causae  dei  et  eiusdem  conclusionem. 


680 

Dilecti  fratres,  memoremur,  qnare  terra  nostra  Boemia 
pridem  permansit  in  statu  justitiae  in  eo  quod  erat  sub- 
dita  snpremae  Regiae  ditioni  ac  dominorum  alias  nostri 
praedecessores  decessissent  in  errore,  sed  quia  justum  est 
nos  subjici  omni  potestati,  de  qua  scribit  sanctus  Paulus 
ad  Rom.  XIII.  1  —  6:  Omnis  anima  potestatibus  sublimio- 
ribus  subdita  sit.  Non  potestas  est,  nisi  ad  deo;  quae 
autem  a  Deo  sunt,  a  Deo  ordinata  sunt;  itaque  qui  resi- 
stit  potestati,  Dei  ordinationi  resistit,  qui  autem  resistunt, 
ipsi  sibi  damnationem  acquirunt.  Et  post  ea  dicit:  Ideo 
necessitate  subditi  estote,  non  soluni  propter  iram  Dei,  sed 
etiam  propter  conscientiam,  ideo  enim  et  tributa  praestatis 
etc.  Item  dicit  sanctus  Petrus  Ep.  I.  cap.  II.  13  —  18: 
Subjecti  estote  omni  humanae  creaturae  propter  Deum,  sive 
Regi  quasi  praecellenti,  sive  ducibus  tamquam  ab  eo  missis; 
et  post  dicit:  Omnes  honorate,  fraternitatem  diligite,  Deum 
timete,  Regem  honorificate;  servi,  subditi  estote  dominis  in 
omni  timore,  non  tantum  bonis  et  modestis,  sed  etiam  pra- 
vis  et  discolis.  Haec  enim  est  gratia,  si  propter  conscien- 
tiam dei  sustinet  quis  tristitias,  patiens  injuste,  quia  Chri- 
stus passus  est  pro  nobis,  nobis  relinquens  exemplum,  ut 
sequamur  vestigia  ejus  etc.  In  hujus  exemplum  etiam  Chri- 
stus sübditus  fuit  potestatibus  sublimioribus,  sie  quod  dedit 
censum  caesari,  sicut  scribitur  Matth.  XVII,  26,  et  Joseph 
cum  Yirgine  Maria  dederunt  censum  in  Bethleem  eo  tempore, 
quo  Christus  natus  est,   se  subditos  caesari  recognoscentes. 

Insuper  ad  memoriam  revocemus,  quia  opponebamus 
nos  contra  tales  potestates,  cum  nos  reprimebant  a  justitia 
sanguinis  Christi,  propter  quod  fratrum  nostrorum  multi 
perierunt  dante  deo  in  veritate  et  justitia,  quodsi  praedictae 
potestates  nos  non  oppressissent  et  admisissent  nobis  liber- 
tatem,  nequaquam  insurrexissemus  contra  tales  potestates,  sed 
fuissemus  eisdem  subjecti,  quemadmodum  nostri  praedecessores. 

Item  in  memoriam  reducamus,  quia  hoc  innotuimus  uni- 
verso  orbi  et  literatorie  denunciamus  postulantes  in  hac  veri- 
tate et  in  ceteris  audientiam  et  informationem  et  quod  opta- 
mus  pacem  habere  cum    universo    mundo    volentes    libenter 


681 

subditi  esse  talibus  potestatibiis,  spiritualibus  et  seculari- 
bus,  si  in  veritatibus  et  justitiis  praemissis  nobis  liberta- 
tem  admisissent ,  et  ob  quam  causam  campum  tenuimus 
et  pugnavimus;  diximus  quod  necessitate  facimus  oppo- 
nentes  nos  pro  veritate  et  ab  eadem  semper  reprimi  non 
sustinentes. 

Item  reducamus  ad  memoiiam,  quia  jam  audientiam 
habuimus  et  propter  dilatationem  illarum  veritatum  coram 
populo  de  christianitate  universa  et  quod  iam  illos  quatuor 
articulos  collaudaverunt  veris  rationibus  et  quasi  pro  victo- 
ria  contulerunt  nobis  in  eisdem  veritatibus  fundamentum. 
Item  ad  memoriam  reducamus,  quia  ojäertur  nobis  libertas 
in  bis  veritatibus  in  Boemia  et  in  Moravia  et  a  consilio  et 
statu  spirituali  et  ab  Imperatore  et  statu  seculari  potestate 
totius  christianitatis,  solum  si  volumus  in  hoc  futuris  tem- 
poribus  unionem  et  pacem  habere  cum  universa  christiani- 
tate et  in  aliis  ecclesiae  ritibus  juxta  scripturam  sacram  et 
sanctorum  doctorum  et  quod  in  libertate  dictarum  veritatum 
a  nullo  deinceps  debeamus  impediri  et  quia  haec  nobis  con- 
firmari  debent  juxta  rationalem  confirmationem  per  nos  ex- 
cogitatam ,  et  hoc  aflfectuose  suscepissemus,  si  nobis  obla- 
tum  fuisset  ante  XV  annos. 

Item  reducamus  ad  memoriam,  quia  offertur  nobis, 
quod  si  vohimus  et  sciverimus  approbare  sumptionem  san- 
guinis Christi  esse  institutam  juxta  mandatum  dei,  quod 
illa  distributio  sanguinis  Christi  etiam  debeat  demandari 
per  totam  christianitatem.  Sin  autem  probare  nollemus, 
tunc  non  tantum  nos  impedire  debemus,  sed  etiam  omnibus 
in  Boemia  et  in  Moravia  libertas  dari,  ut  quivis  sanguinem 
Christi  sumat  sine  omni  impedimento. 

Item  reducamus  ad  memoriam  promissionem  et  condi- 
ctum  nostrum,  quod  fecimus  super  unione  et  pace  cum  uni- 
versa christianitate  per  nostros  magistros  ac  sacerdotes  cum 
legatis  a  consilio  missis,  quod  confirmamus  manibus  stipu- 
lantibus,  claris  et  manifestis  compromissionibus  omnium  uni- 
versitatum,  regnicolarum  et  civitatum  Boemiae  et  Moraviae, 
in  cuius  confirmationem  cantavimus  deum  collaudantes,  se- 


682 

cus  quis  nobis  amodo  adhibebit  vel  nobiscum  pro  aliquo 
tractabit,  si  non  tcnuerimus  hoc  qiiod  in  termino  tractatum 
compactamus  et  spondemus,  et  non  advertamus  illos,  qui 
nos  a  tali  foedere  unionis  et  pacis  distrabnnt,  confundentes 
illos  qui,  suae  fidei  ac  piomisso  satisfacere  cupientes ,  ob- 
servant  ipsam  promissam  imitatem  et  ab  isto  promisso  cum 
eis  nolunt  propter  honorem  suum  recedere ,  a  fide  seduci 
volentes  et  honore,  nee  illos  advertamus,  qui  nobis  dejectio- 
nem  machinantur  propter  ipsas  veritates,  quia  illis  variis  ad- 
inventionibus  libenter  illam  unionem  promissam  et  pacem 
vellent  dissipare,  timentes  propriam  dejectionem  ac  officiorum 
suorum  diminutionem,  ipsam  tandem  dejectionem  pro  illis 
veritatibus  si  aliquis  intenderet.  possimus  ei  obviare  tracta- 
tibus  ac  scripturis,  qui  et  quae  nobis  offeruntur. 

Idcirco  hominibus  bonae  conscientiae  et  deum  timen- 
tibus  et  non  propriae  voluntatis  apparet,  quod  jam  non  ha- 
beamus  occasionem,  propter  quam  ulterius  debeamus  nos 
illis  potestatibus  opponere  vel  bella  committere  in  destru- 
ctionem  hominum  ac  facultatum  et  omnino  animarum  no- 
strarum  terrae  Boemiae,  ex  quo  jam  illae  veritates  in  terra 
debent  habere  progressum,  pro  quibus  dudum  insudabamus, 
opposuimus  nos  et  pugnavimus,  etiam  eas  produximus  ac 
in  audientiam  proclamamus  et  obtinuimus  pro  veris  ac  lu- 
crati  sumus  libertatem,  quam  nobis  in  eisdem  acquisivimus 
sie  quod  nulla  potestas  neque  spiritualis  neque  secularis  de- 
bet  nos  in  ipsis  perpetue  impedire ,  etiam  super  his  com- 
positionem  et  promissum  super  observationem  confecimus, 
sicquod  remauet  nobis  competens  causa  vel  occasio  propter 
quam  unionem  et  pacem  a  nobis  promissam  non  teneremus 
et  terminaremus,  nisi  occasionem  vellemus  fingere,  et  prop- 
ter istos  duos  articulos  bella  committere  et  contcntiones  geri- 
mus,  ut  essemus  omnino  liberi  tamquam  Imperiales,  et  nulli 
domino  subjiceremur,  sed  ut  bona  quae  comprehendimus  et 
nobis  subjugavimus  ac  tributaria  feeimus  nobis,  subiugare- 
mus  et  de  manibus  non  dimitteremus,  sed  hoc  utique  scire 
deberemus,  quod  ex  eo  primum  ad  infamiam  traderemur  toti 
mundo,  quia  pro  veritatibus  et  lege  dei   nos  exposuissenius 


683 

neque  pugnavissenius.  Seciindo  quod  jam  bella  vellemus 
committere  tantum  propter  ijostram  propriam  voluntatem, 
exaltationem  et  snperbiam,  volentes  dominum  super  se 
obtinere.  Tertio  quod  jam  pugnare  vellemus  ex  avaritia 
pro  bonis  alienis.  Quarto  ageremus  contra  nostros  praede- 
cessores  et  contra  antiquam  ac  justam  exaltationem  sive  lo- 
cationem  terrae  nostrae,  quae  locata  est  sub  potestate  sub- 
lim! Regis  et  dominorum.  Quinto  sie  arriperemus  gladium 
alienura  nolentes  domino  subjici  contra  dominum  Jesura  Chri- 
stum et  contra  scripturam  superius  annotatam.  Sexto  pro- 
missa  nostra  non  observaremus  et  illam  compositionem,  quam 
cum  concilio  fecimus,  non  teneremus.  Septimo  etiam  uni- 
verso  mundo  in  diversis  mendaciis  rei  comprobaremur.  Octavo 
novura  bellum  soli  inter  nos  in  terra  inchoaremus  soli  met- 
ipsos  consumeremus,  unusque  alteri  subjici  nolens  et  in 
alterum  manum  extendens,  nos  finaliter  distraheremus.  Nono 
totum  mundum  contra  nos  concitaremus ,  cni  restitere  non 
possemus  propter  nostram  malam  causam,  de  cetero  Omni- 
bus in  ordinationibus  et  erroribus  ac  universis  publicis  cri- 
minibus  in  terra  locum  daremus  postquam  caput  seculare 
et  spirituale  non  esset,  quod  corrigeret  ipsa  crimina  nee 
aliquae  ordinationes  aut  jura  in  terris  locum  obtinerent. 
Undecimo  per  mundum  Universum  divulgabimur  tamquam 
erronei  aut  haeretici  et  pertinaces.  Duodecimo  nullus  ex 
nobis  extra  terram  ad  terras  alienas  poterit  libere  aspicere 
et  secure  vel  extendere  suum  caput.  Tredecimo  pronun- 
tiantes  excellentiam  et  gloriam  nostrarum  veritatum  et  ar- 
ticulorum  ageremus  contra  easdem  metipsi  et  eosdem  ac 
in  scandalum  et  ignominiam  per  totum  mundum  nos  expo- 
neremus,  postquam  dicerent:  ecce  quanta  mala  ex  bis  arti- 
culis  sunt  exorta!  Quarto  decimo  possemus,  quicumque  in 
bis  bellis  inpoenitens  decederet  ac  in  istis  peccatis  et  erro- 
ribus sine  dubio  transiret  in  aeternam  damnationem.  Sin 
autem  deinde  novum  bellum  deo  permittente  ad  tempus 
succederet,  quod  tamen  de  illo  nee  est  spes  nee  exspectatio, 
semper  tamen  finem  obtinebit  prius  etiam  quam  totam  Chri- 
stianitatem    praevalebimus ,    universi   peribimus    et  recorda- 


684 

buntur,  iibi  sunt,  quid  lucri  habent,  num  jam  interfecti  sunt 
universi  majores,  fortes,  audaces  et  pugnatores. 

Jamtunc  quoadmundum  loquendo  sane  intelligamus,  quod 
jam  quasi  pro  lucro  habemus  contra  Universum  sie  dicendo 
mundum  et  quia  tantum  honorem  habemus  coram  mundo, 
cum  omnia  nobis  domum  et  quasi  ad  manum  veniunt,  pro 
quibus  instabamus  et  quidquam  hello  contra  nos  obtinere 
non  valebant,  jam  nobis  pacifice  et  benevole  consentiunt  ad 
nostram  voluntatem.  Quare  fratres  dilecti ,  et  ad  deum  et 
ad  saeculum  respectum  habentes  propter  ineffabile  nostrum 
et  nostrae  terrae  coramodum  quoad  corpus  et  animam  ac 
propter  evitationem  irrecuperabilis  damni  et  quam  plu- 
rimorum  malorum  propitiemur  nobismetipsis  et  pauperibus 
terrae  nostrae  et  non  abjiciamus  tantum  honorem  et  gloriam 
coram  deo  et  hominibus  illudque  quod  nos  aequalitatis  et 
justitiae  ad  nostrum  afiectum  offertur,  non  speramus  nee 
admittamus  amplius  causam  nostram  involvere  et  difficulta- 
tes  facere  illis  hominibus  spiritualibus  vel  secularibus,  non 
sanctis,  non  plene  doctis  et  inconstantibus,  de  quibus  plura 
mala  novimus  quam  bona  etc. 

In  nomine  domini  amen,  ad  honorem  et  laudem,  ad 
dilatationem  sanctarum  veritatum.  Nos  Johannes  Kohacz 
de  Duba  Capitaneus  Civitatis  Hradissztiae  dictae  Thabor  ma- 
grenum,(?)  consules  et  seniores  illius  Civitatis  et  communitas 
Civitatum  Pyesk  prachaticz  wyeduyez  Breczreginae  super 
Albeam  dwor  a  Jaromyrczicze  Czaslaw  Nymburg  Boleslaw 
inveni  Trebicze  Treancicz  et  cum  communitatibus  nobis  in- 
clinatis  sive  adhaerentibus  diligenter  notantes  et  intelligen- 
tes et  effectualiter  perpendentes  ex  frequentibus  et  crebris 
praemunitionibus  amicorum  et  sanctorum,  veritatum  sancta- 
rum, imo  etiam  ab  illis,  qui  sunt  de  parte  adversa,  quomodo 
Imperator  inimicus  capitalis  veritatum  divinarum  cum  suis 
adjutoribus  manifestis  et  occultis  dolose,  fraudulenter  et  nimis 
conspirative  conatur  et  nititur  summa  diligentia  ad  hoc, 
quod  consilium  exposuit  quomodo  sub  pulcris  et  ridiculosis 
verbis  a  concessis  nobis  veritatibus  dei  nas  et  omnes  fide- 
les  surripere,  decipere    et  tinaliter    destruere    possit.     Anno 


C85 

domini  1435  die  sancti  Thomae  apostoli  providimus  congre- 
gationem  fieri  in  civitate  Hradissezt  pro  eo ,  quomodo 
possemus  nobis  auxilio  divino  cum  ceteris  iidelibus  a  dolis, 
fraudibus  et  conspirationibus  cavere  et  in  veritatibus  divi-, 
nis  cum  omnibus  fidelibus  conservari,  in  qua  congregatione 
ut  promittitur  facta,  in  articulis  subscriptis  resedimus,  man- 
simus  et  convenimus  unanimiter.  Primo  et  ante  omnia  re- 
novamus  promissiones  priores,  pactationes  omnium  fidelium 
communitatum  ad  omnes  articulos  in  principio  admissarum, 
et  nos  promisimus  ac  stipulatione  manuum  roboravimus  fide- 
liter  nos  simiil  juncti  adjuvare  contra  et  adversus  Impera- 
torem  et  contra  quemlibet  hominem,  qui  nos  ab  illo  bono 
vellet  reprimere  vel  reprimetur  sua  propria  voluntate  et 
ad  hoc  exponere  res,  facultates,  possessiones  et  corpora. 
Postea  perpendentes,  efi'ectualiter  videntes ,  quomodo  domi^ 
nus  deus  principaliter  praesentibus  temporibus  propter  pec- 
cata  et  deordinationes  multipliciter  ulciscitur  in  apertis  ini- 
micis  veritatum  divinarum  et  hypocritis  et  etiam  in  nobis, 
volentes  igitur  futuras  ultiones  domini  dei  effugere ,  minas 
suas,  iram  et  terrorem  mitigare,  in  haec  resedimus  et  con- 
venimus ac  consensimus  ac  consentimus ,  quod  in  nobis 
ipsis  et  etiam  aliis,  quantum  amplius  poterimuc,  auxilio  dei 
peccata  manifesta  et  etiam  occulta  ordinaretur  (sie)  cum  di- 
ligentia intercipiamus  et  a  quibus  peccatis  non  caveamus 
nobis  omni  tempore  ipsi  deflere  et  poenitere  et  quantum 
amplius  possumus  superbiam  mundialem  deponentes  ante 
faciem  ejus  humiliemus  animas  nostras  signanter  propter  in- 
cumbentes  graves  futuras  tentationes,  in  hoc  resedimus  et  ad 
hoc  consensimus,  quod  minime  in  hoc  tempore  usque  ad 
quadragesimam  omni  septimana  una  die  jejunemus  et  conjun- 
ctim  oremus. 

Item  convenimus  et  resedimus  in  hoc,  si  in  causam  ali- 
quam  communitas  distraheretur  et  conspirationes  facerct 
partiales,  et  in  se  ipsa  talis  communitas  non  posset  uniri  et 
concordari  aut  mitigari,  ex  tunc  aliam  communitatem  sibi 
vicinius  assidentem  ac  nobiscum  in  ista  sancta  unione  per- 
sistentem debetadvocnre  ad  sui  concordiam  et  compositionem. 


686 

Etiam  in  congregatione  futiira,  quando  omnium  ad  le- 
gem dei  inclinatorum  esset  sermo  vel  verbnm,  quomodo  se 
in  tali  congregatione  habere  debeat,  nnanimiter  resederunt, 
signantes  in  talibus  congregationibus  quod  habeamus  unum 
consilium  simiil  et  pro  iino  homine  respondeamus  sine  di- 
stractione. 

Ultimo  quando  adhuc  in  tali  congregatione  eramus  si- 
mul,  tune  a  nobilibiis,  strenuis,  famosis,  armigeris  et  aliis 
providis  veritati  divinae  fidelibns  venit  nobis  legatio  et  sig- 
nanter  a  Jakubkore  de  Wiziessowicz,  Capitaneo  districtns 
Zacensis  de  Zacz,  luna,  lythomiczicz  Slancho  et  ab  aliis 
bonis  hominibns  illorum  districtuum  et  ab  aliis  dominis  et 
hominibus  militaribns  de  Boemia  et  Moravia  aliorum  distri- 
ctuum quod  in  bis  omnibus  ,  in  quibus  simul  uniti  sumus 
et  concordes  volunt,  nobiscum  stare  et  circa  veritates  divi- 
nas  cum  aliis  fidelibus  perdurare  substantiis  suis  et  castris 
ad  hoc  dare  consilium,  auxiliumque  praebere  etc. 


LXV. 

Professio  fidei  Fratris  Joannis  de  Arqvata.     (Cod. 
Viennens.  573.  f.  72.  ap.  Denis  II,  1285.) 

Ego  frater  Joannes  de  Arquata,  Christi  pauper  et  ser- 
vus  inutilis.  Ante  omnia  dico  et  protestor,  me  firmiter  cre- 
dere  et  teuere,  et  observare  volo  perpetue  illam  fidem  ca- 
tholicam,  quam  ecclesia  Romana,  catholica  et  apostolica, 
quae  mater  est  omnium  fidelium  et  magistra,  credit,  tenet, 
praedicat  et  confitetur.  Et  secundum  haue  immaculatam 
fidem  confiteor  sanctissimam  ejus  vitam  ejusdem  domini 
nostri  Jesu  Christi  et  apostolorum  ejus,  quam  ad  perfectio- 
nem  altissimae  paupertatis  fuisse  et  in  abdicatione  omnium 
rerum  temporalium,  tam  in  speciali,  quam  et  in  communi, 
prout  expresse  et  evidentissime  apparet  et  probatur  tam  per 
sacrum  textum ,  quam  per  glossas  sacrarum  et  divinarum 
scripturarum,  quam  per  regulam  evangelicam.  Sanctissimi 
Confessoris    Francisci  et   ejusdem  regulae    declarationes  lu- 


687 

cidissiraas  a  summis  pontificibus  factas,  quas  et  praedicta 
sanctonim  et  approbatorum  doctorum  nee  non  per  deter- 
minationem  sanctae  matris  ecclesiae  et  in  corpore  juris  et 
in  sacio  concilio  Viennensi  approbata,  quae  qiiidem  deter- 
minatio  cap.  de  verborum  significatione.  Exiit  qui  sciant. 
Porro  sub  bis  verbis  dicimus  quod  in  abdicatione  proprie- 
tatis  omnium  reriim  tarn  in  speciali  quam  in  communi 
propter  Deum  meritoria  sunt  et  sancta.  Quam  viam  per- 
fectionis  et  Cbristus  verbo  docuit  et  exemplo  firmavit. 
Quamquam  primi  fundatores  militantis  ecclesiae  prout  ab 
ipso  fönte  bauserant,  volentes  perfecte  vivere  per  vitae  et 
doctrinae  alveos  in  ipsos  derivaverunt.  Haec  ibi.  Per  hanc 
igitur  sanctam  et  ortbodoxam  fidem  confiteor  et  affirmo,  di- 
ctum Jobanncm  papam  XXII.  fuisse,  vixisse  et  obiisse  per- 
fidum  et  pertinacem  baereticum  et  supradictae  fidei  catho- 
cae  inimicum  propter  multiplices  baereses  et  errores,  propter 
quos  et  quas  in  cbristianorum  statutis  haereticalibus  per 
ipsum  editis  et  per  mundum  divulgatis,  quorum  primum 
incipit:  Ad  conditorem,  secundum:  Cum  inter  nonnullos,  ter- 
tium:  Quod  quorumdam,  quartum:  Quia  vir  reprobus,  dog- 
matizavit,  diffinivit  et  incorrigibiliter  sustinuit  et  defendit, 
quae  praedictam,  sanctissimam  et  persanctissimam  Christi 
et  apostolorum  vitam  confundunt  et  obnubilant,  destruunt  et 
condemnant  ac  sensum  divinae  scripturae  pervertunt  et  san- 
ctis  auctoritatibus  et  regulis  sanctorum  contrariantur  aperte 
ac  diffinitionibus  et  sententiis  sanctae  matris  ecclesiae  ad- 
versantur.  Confiteor  insuper  et  omnibus  Christi  fidelibus 
credendum  et  tenendum  annuntio ,  Benedictum  nominatum 
XII.  et  Clementem  dictum  VI.  et  etiam  Innocentem  dictum 
VI.  dicti  Johannis  baeretici  successores,  quia  baereses 
et  errores  et  statuta  nefanda  approbaverunt ,  affirmaverunt 
et  defenderunt,  fuisse  et  esse  haereticos  manifestos  et  per 
consequens  non  fuisse  nee  esse  potuisse  praedictos  in  dig- 
nitate  papali;  quin  imo  ipsos  pronuntio  et  assero  excom- 
municatos  et  anathematizatos ,  omni  dignitate  ecclesiastica 
et  potestate  privatos,  poenisque  a  jure  contia  haereticos  pro- 
niulgatis    esse    plecteiidos.     Hoc    verum    dico    de    omnibus 


688 

praelatis,  magistris  et  Jnrisperitis  et  quibnscunqiie  aliis,  cu- 
juscumque  Status,  gradiis,  dignitatis  et  conditionis  existant, 
quos  probabilis  ignorantia  non  excusat,  pertinaciter  creden- 
tibus,  faventibus  et  adhaerentibus  ac  consentientibus  hae- 
resibus  antedictis.  Et  haec  est  mea  abbreviata  confessio, 
quam  per  fidem  immobiliter  teneo,  et  nunquam  ab  ea  disce- 
dere  volo,  sed  in  ipsa  vivere  et  mori  propono  amore  do- 
mini  nostri  Jesu  Christi,  pauperis  et  crucifixi.     Amen. 

Hi  sunt  fructus,  quos  homo  beatus  qnoad  animam  et 
corpus  percipit  in  aeterna  felicitate:  Sanitas  sine  infirmitate, 
Juventus  sine  senectute,  societas  sine  fastidio,  libertas  sine 
coactione,  pulcritudo  sine  deformitate,  abundantia  sine  in- 
digentia,  pax  sine  perturbatione,  securitas  sine  timore,  cog- 
nitio  sine  errore,  gloria  sine  ignominia,  vita  impassibilis 
sine  morte ,  plenum  gaudium  sine  tristitia  et  dolore.  Hos 
fructus  figurative  proloquitur  Johannes  in  Apoc.  in  XII. 
fructibus  ligni  vitae  etc. 


LXVI. 

Cod.  Vieim.  733.  f.  134.  ap.  Denis  I,  2700. 

Sequitur  confessio  haeretica  et  falsa,  quae  concordat 
cum  Valdensibus. 

Primo  confiteor,  quia  confessus  fiii ,  credens  quod  sa- 
cerdos  posset  rae  absolvere  a  peccatis.  Item  peccavi,  quin 
poenitentiam  assumpsi  a  sacerdote  mihi  injunctam,  et 
omnia,  quae  sacerdos  mihi  mandavit,  feci,  ad  quae  tamen 
non  tenebar  nee  fui  obligatus.  Item  peccavi,  quod  commu- 
nionem  Eucharistiae  recepi  tantum  sub  una  specie  panis, 
quae  non  fuit  communio  totalis.  Item  peccavi,  quod  non 
communicavi  cottidie,  sed  propter  actum  conjugalem  ob- 
misi.  Item  peccavi,  quod  ofl'ertorium  dedi  et  alias  oblatio- 
nes,  quae  mihi  mandaverunt  sacrilegi  pro  poenitentia.  Item 
peccavi,  quia  persolvi  decimas,  caseos,  ova  etc.  Et  ex  illis 
plebanus  vixit  lautius  et  expendit  cum  concubinis.  Item 
peccavi,     quia    visitavi   missas    concubinariorum,  sciens  eos 


689 

esse  concnbinarios.     Item  peccavi,  quia  dedi  a  confessione 
unum    denarinm    seu    hin  vel  nummiim    vel  gl.     Item  pec- 
cavi, qiiia  posiü  genua  coram  criice  de  mandato  confessoris, 
dicens  quinque  pater  noster.     Item    peccavi,    quia  jejunavi 
pro  poenitentia  de  mandato  confessoris    et    credidi  per  hoc 
poenam  purgatorii  mihi  diminni.   Item  peccavi,  quia  exoravi 
pro  defimctis,  quod  tamen  non  est  opus  nee  valet    aliqnid, 
nisi    quisque    pro  se  satisfaciat  solus.     Item    peccavi,    quia 
nutrivi  pauperes  aut  presbyteros  pro  peccatis  meis,    et  ipsi 
fuerunt  inebriati.     Item  peccavi,  quia  in  extremis  infirmita- 
tibus  misi  pro  sacerdote,  ut  me  ungeret,  et  ab  illa  unctione 
dedi  gl.  unum.     Item  peccavi,  quia  dedi  candelas  et  unum 
gl.,  ut  presbyteri  nominarent  nomina  meorum    praedecesso- 
rum.     Item  peccavi,  quia  credidi    esse   purgatorium,    quod 
tamen  non  est,    nisi  hie  benefacere;    nullus    benefaciet    pro 
me    post    mortem.     Item  peccavi,    quia    dedi    pro    copula 
II.  gl.,    quod  tamen  non  fuit   necessarium^    quia  majus  est 
Votum.  Item  peccavi,  quia  missas,  vigilias  et  psalteria  per- 
solvi,    quod   tamen  nihil    prodest.     Item    peccavi,    quia   in 
missa  apposui  collectas  pro  animabus  carorum    et    per  hoc 
aliquid  recepi.  Item  peccavi,  quia  non  visitavi  cottidie  ser- 
mones  propter  labores  et  nutrimentum  meum,  non  credens, 
quod  omnia  adjiciantur  mihi.    Item  peccavi,  quia  pro  aedi- 
ficiis  ecclcsiarum  et  ornamentis  dedi  pecunias,  credens  hoc 
templum  Dei;    nam    ubique    est    orandum.      Item    peccavi, 
quia  transivi  pro  indiilgentiis  et  manus    adjutrices    porrexi, 
credens    recipere  indulgentias.     Item  peccavi,    quia  credidi 
quod  sint  indulgentiae,  et  credidi  quod  valeant  ad  diminu- 
tionem  poenae  vel  culpae.     Item  peccavi,    quia  non  postu- 
lavi  communionem  sub  utraque  specie.    Item  peccavi,  quia 
confessus  fui  presbytero,  et  ipse  fuit  pejor  me.     Item  pec- 
cavi, quia  credidi  quod  sit  sacerdotibus  confitendum,  quum 
tamen  nulli  debet  esse  confessio  nisi  soll  Deo,    quia   solus 
Dens  dimittit  peccata,  sie  quod  post  mortem  anima  statim 
ascendit  in  coelum  aut  in  infernum.  Item  peccavi,  quia  af- 
fixi    candelas    isti   vel    illi    sanctorum    et    offertorium   dedi. 
Item  peccavi,    quia   jejunia    et  vota    persolvi  sanctis,   quod 
Xöüinger,  ®efd).  b.  heften,    Xofumente,  44 


600 

tarnen  niillus  tenetur  et  nihil  prodest.     Item   peccavi,    quia 
credidi  quod  sancti  possint  me  juvare  in  aliquo,  quod  tarnen 
non  est  verum,    quia    se   ipsos   juvare   non   possunt.     Item 
peccavi,    quia  credidi  quod    beata  virgo  plus    posset  quam 
aliquis  sanctorum,  quum  tamen  non  pIns  potest  quam  alius 
sanctus.     Item  peccavi,    quia  visitavi  sepulchra    sanctorum, 
et  flexi  genua  coram  eis.     Item    peccavi,    quia    imaginibus 
reverentiam   exhibui    curvando  genua,    vel    candelas    coram 
eis  applicando.    Item  peccavi,  quia  ossa  sanctorum  oscula- 
tus  fui,  quae  tamen  sunt  ut  alia  ossa  in  ossario.  Item  pec- 
cavi, quia  calices  emi  et  ornamenta    ecclesiis,    quae   tamen 
sunt  inanis  gloria.  Item  peccavi,  quia  credidi,  quod  in  missa 
cantus  etaliae  attinentiae  sint  necessariae,  cum  tamen  non  sunt 
necessariae,  nisi  consecratio  corporis  et  sanguinis  Christi:  Item 
peccavi,  quia  credidi,  quod  ad  operasolemnitatum  opus  sitso- 
lemnizare,  cum  tamen  non  est  opus,  nisi  forma  sacramentorum. 
Item  peccavi,  quia  credidi,  imctiones  et  crismata  fuisse  sacra- 
menta,    cum    tamen   non  sunt  de   necessitate    salutis,   quia 
melius  est,  sine  eis  mori,  quam  aliquid  pro  eis  dare.     Item 
peccavi,  quia  credidi,    quod  alius  sacerdos  alium  non  pos- 
sit  ordinäre,    cum  tamen  bene  potest.     Item  peccavi,    quia 
dedi  et  solvi  ab  ordinatione,    cum  tamen  melius  esset,  lai- 
cum  etiam  officiare.  Item  peccavi,  quia  credidi,  quod  aucto- 
ritas  papae  sit  maior,    cum  tamen  non    extendit   se    magis 
nisi  quam  alterius  presbyteri.     Item  peccavi,    quia  credidi, 
quod  papa  potest  diminuere  culpam  et  poenam  per  aliquas 
indulgentias.     Item  peccavi,    quia  credidi,    quod    papae  sit 
obediendum,  si  est  malus;  nee  etiam  alicui  praelatorum,  si 
sunt  mali.  Item  peccavi,  quia  credidi,   quod  sit  alicui  obe- 
diendum homini,  cum  tamen  soli  Deo  est  obediendum.  Item 
peccavi,    quia  non  credidi,    quod    quilibet    sacerdos    possit 
confirmare,    cum  tamen  quilibet  potest,    quia  hoc  episcopi 
propter    suum    quaestum    et   avaritiam    reservaverunt    sibi, 
quia  qui  potest  conficere  corpus  Christi  et  sanguinem,  pot- 
est consecrare  et  alia  sacramenta,    et   ordinäre  et  ecclesias 
consecrare.  Item  peccavi,  quia  credidi,  quod  non  possit  cor- 
jjus  Chrifcti  et  sanguis  confici,  quotiens  necessarium  fuerit  per 


691 

diem, cum  tarnen  potest  confici,  quotiescumque  opus  fuerit  per 
diem.  Item  peccavi,  quia  non  credidi,  quod  non  jejunus  possit 
communicare,  cum  jejunus  et  non  jejunus  potest  recipere  corpus 
Christi  et  sanguinem  Christi  post  coenam  vel  ante  coenam. 
Item  peccavi,  quia  lioras  canonicas  non  dicere  credidi  esse  pec- 
catum,  cum  tarnen  horas  canonicas  dicere  non  est  de  necessitate, 
nee  peccat  obmittens  eas,  quia  sunt  institutiones  humanae,  sed 
tantum  necessarium  est,  omni  die  dicere  Septem  pater  noster, 
quod  Christus  sie  instituit. 

Articuli  Thaborltarum  prokopa  holeho. 

Item  elevatio  corporis  et  sanguinis  in  missa  non  fit. 
Item  signa  super  corpus  Christi  et  calicem  non  sint.  Item 
in  ornamentis  non  officient.  Item  purgatorium  non  est  te- 
nendum.  Item  unctio  sacri  olei  et  crismatis  non  teneatur. 
Item  festivitates  sanctorum  non  teneantur,  nee  populo  pro- 
nuntientur.  Item  vigiliae  et  jejunia  sanctorum  obmittantur. 
Item  benedictio  fontis  baptismalis  et  aquae  non  admittantur. 
Item  census  et  ahae  utilitates  ecclesiae  non  dentur.  Item 
in  aedibus  ecclesiae  presbyteri  non  morentur,  sed  in  tem- 
plis  et  casis.  Item  coronam  et  platam  presbyter  non  de- 
ferat.  Item  pulsus  et  orationes  pro  mortuis  deserantur. 
Item  pulsus  ad  Ave  Maria  dimittatur.  Item  dedicatio  eccle- 
siae non  observetur.  Item  imagines  non  admittantur.  Item 
coramunio  utriusque  speciei  a  communi  populo  observetur. 

LXVII. 

Tractatus  contra  error  es  (Picardorura) .   Cod.  Vienn. 
424.  f.  30.  ap.  Denis  1,  1675.) 

Primus  articulus,  quod  non  sint  tres  personae  scilicet 
pater,  filius  et  spiritus  sanctus,  aequales  potestate,  scientia 
et  majestate  in  perfecta  una  eademque  deitate. 

2^"^  articulus,  quod  Jesus  Christus  non  sit  verus  Dens 
et  homo. 

ßtius  articulus  haereticus,  quod  panis  sacramentalis  non 
est  verum  corpus  Christi,  sed  tantummodo  panis,  et  vinum 
non  est  verus  sanguis  Christi,  sed  tantummodo  vinum. 

44* 


692 

4tus  articulus  haereticus  est,  quod  in  sacramento  eucha- 
ristiae  panis  et  vini  non  sit  verus  Dens  et  homo  contentus 
sacramentaliter  cum  siia  divina  persona  et  praesentia. 

5tu3  articulus,  quod  Christus  verus  Deus  et  homo  non 
possit  esse  multiplicative  simul  et  semel  in  pluribus  locis 
in  communicantibus. 

6^"'  articulus,  quod  in  sacramento  eucharistiae  verus 
Deus  et  homo  non  sit  cultu  latriae  adorandus. 

7mu3  articulus,  quod  ante  sacramentum  eucharistiae  non 
sunt  genua  flectenda,  nee  alia  signa  latriae  Deo  exhibenda. 

8"^"^  articulus,  quod  in  quolibet  cibo  sumitur  corpus  et 
sanguis  Christi  sacramentaliter  ita  bene,  sicut  in  sacramento. 
dummodo  homo  est  in  gratia. 

9nu3  articulus ,  quod  omnes  fideles ,  non  soli  sacer- 
dotes,  possint  conficere  sacramentum  corporis  et  sanguinis 
Christi. 

jQmuä  articulus,  quod  omnes  fideles  licite  possint  et  de- 
beant  more  apostolorum  ad  manus  accipere  eucharistiae 
sacramentum. 

11™"^  articulus,  quod  nullus  sacerdos  in  peccato  mor- 
tali  existens  habet  auctoritatem  a  Deo,  sacramentum  confi- 
ciendi  aut  baptizandi. 

J2mu3  articulus,  quod  sacramentum  eucharistiae  in  pec- 
cato mortali  conficientium  sacerdotum  est  foras  ejiciendum 
et  ad  terram  dispergendum. 

13tiu3  articulus,  quod  Judas  non  sumpsit  potestatem 
conficiendi  sacramentum,  nee  ipse  nee  alius  peccator  sumit 
veritatem  corporis  et  sanguinis  Christi  in  sacramento. 

24.tus  articulus,  quod  in  sacramento  corporis  Christi  sub 
specie  panis  non  est  totus  Christus  cum  sanguine,  nee  sub 
specie  vini  sanguis  cum  corpore  Christi. 

I5tu3  articulus,  quod  sacramentum  eucharistiae  uni  et 
eidem  homini  laico  licet  quotiens  sibi  libuerit  in  die  uno 
sumere. 

16^"^  articulus,  quod  sacramentum  eucharistiae  non  licet 
nee  expedit  pro  usu  fidelium  aut  cultu  divino  frequentando 
in  ciastinum  conservari. 


693 

17™"'  articulus,  quod  in  niilla  parochia  quocumque  imo 
die  liceat  vel  expediat  unquam  celebrare  plures  missas 
quam  unam. 

IS''"^  articulus,  quod  in  reparatione  regni  ecclesiae  vi- 
antis  omnes  ecclesiae ,  altaria ,  basilicae  ad  honorem  Dei 
dedicatae  et  nomine  alicujus  sancti  citra  Christum  titulatae 
velut  sacrilegae  aut  sirnoniacae  usque  ad  primi  lapidis  fun- 
damentum  sint  rumpendae,  comburendae  vel  aliter  de- 
struendae  etc. 

19°"^  articulus,  quod  (licet)  celebrare  missas  sub  divo 
et  per  domos  et  tentoria.  (Hoc  facere)  contra  ritum  eccle- 
siae primitivae  absque  extrema  necessitate  et  ecclesias,  quas 
pro  tunc  adire  possunt,  contumaciter  contemnere  est  er- 
ror, quod  quamvis  probatum  sit  ex  supradictis  scriptu- 
ris   etc.*) 

20"^  articulus,  quod  sacramentum  eucharistiae  in  sacra 
missa  non  liceat  unquam  ritu  ecclesiae  (primitivae  elevare). 
I.    Paral.  16.;  ubi  dicit:  afierte  domino  gloriam  etc."^*) 

21™"^  articulus,  quod  crederevel  tenere  (licet?),  quod  sacra- 
mentum eucharistiae  aut  baptismi  una  cum  aliis  sacramen- 
tis  non  debeant  durare  in  ecclesia  viante  donec  veniat 
Christus  ad  finale  Judicium.  Quod  autem  iste  articulus  sit 
haereticus,  probatur  etc. 

22^^^  articulus,  quod  omnes  vestes  ecclesiae ,  quae  vo- 
cantur  ornatae,  ad  sacras  missas  a  primitiva  ecclesia  cir- 
cumscripto  peccato  introductae  sunt  vestes  et  plastae  hae- 
reticae  et  propter  hoc  in  joppas  laicorum  aliosque  usus  in- 
pertinentes  expendendae  et  idem  iterum  de  vasis  ecclesiae. 

23tius  articulus,  quod  omnes  celebrantes  missas  in  or- 
natis  licet  circumscripta  ab  eis  superfluitate  et  superbia  et 
cum  plattis  sunt  meretrices  ornatae. 

24tus  articulus,  quod  omnes  celebrantes  missas  ritu  et 
vestitu  ab  ecclesia  primitiva  consecrato   circumscripto   pec- 


*)  Videtur  librarius   confundere  articuhira  haereticiim  cum  refuta- 
tione  ejusdem  omissis  nonuullis  intermediis. 

**)  Inscriptio    miniata  articuli  habet:    ad  elevandam  eucharistiara. 


G94 

cato  non  sunt  sacerdotes  sed  hypocritae  et  quod  vane  orant 
et  missae  eornm  non  sunt  andiendae. 

25^"^  articnliis,  quod  jam  nunc,  scilicet  anno  praesenti, 
qui  est  annus  domini  1422,  fiet  et  est  consummatio  seculi, 
id  est  maJorum  omnium  exterminatio,  quia  sie  non  est  in 
re,  ut  experientia  docet,  eo  quod  consummatio  malitiae  erit 
primo  circa  diem  novissimum  judicii  generalis. 

26^"^  articulus,  quod  jam  ecclesia  militans  longe  ante 
adventum  Christi  novissimum  ad  finale  Judicium  duratura 
per  alium  adventum  Christi,  qui  jam  futurus  est  in  regnum 
Dei  pro  statu  viationis  reparabitur  et  reparatur,  sie  patet, 
quod  in  ea  nulluni  erit  peccatum,  nullum  scandalum,  nulla 
abominatio,  et  nullum  mendacium,  nee  aliquid  coinquinatum, 
quod  probatur  per  experientiam  falsum,  quia  a  diebus  no- 
stris  non  fuerunt  tot  mendacia  pseudoprophetarum  et  tam 
periculosa,  quam  in  ipso  anno,  ex  qaibus  orta  sunt  multa 
scandala  et  multae  iniquitates  et  falsitates  inauditae;  utinam 
prophetiae  et  somnia  istorum  prophetarum  convertantur  in 
caput  eorum  et  iniquitas  eorum  in  verticem  ipsorum  de- 
scendat.  Caput  enim  est  circuitus  eorum  et  ideo  labor  la- 
biorum  ipsorum  operiat  eos ,  ut  dicitur  in  psalmo,  et  os 
eorum  loquitur  contra  illos,  ut  dicitur  IL  Reg.  P.  Utinam 
ergo  articulus  in  illis  impleatur  et  tollatur  ab  eis  menda- 
cium et  peccatum  et  scandalum,  essemus  pariter  bene 
consolati. 

Ulterius  patet  ex  praedictis  seripturis ,  quod  iste  arti- 
culus 27"^  est  erroneus  et  super  omnes  crudeles  gentilium 
tyrannos  crudelior,  quando  dieunt,  quod  jam  nunc  dies  ul- 
tionis  et  annus  retributionis ,  in  quo  omnes  immundi  pec- 
catores  et  adversarii  legis  Dei,  ita  quod  nullus  relinquatur, 
peribunt  et  perire  debent  igne  et  gladio  et  septem  plagis 
novissimis  (eccl^^  3.  ex  dictis)  scilicet  igne,  gladio,  fame, 
bestiarum  dentibus,  scorpionibus  et  serpentibus,  grandine  et 
morte,  quod  autem  iste  articulus  crudelissimus  sit  contra 
scripturas,  patet  etc.  *) 

*)  Excidit   articulus   27mus    culpa    librarii.     Inscriptio    miniata    in 
niargine  superiori  habet:  „Quod  isto  tempore  peribunt  omnes  pcccatores." 


695 

28.  Articnlus  28"%  qn'i  ex  scripturis  patet  esse  erro- 
neus,  est  iste,  qnod  in  pracdicto  rcgno  reparato  hominum 
viantium  nulliis  malus  poterit  corporaliter  permisceri  bonis, 
nisi  priiis  deponat  siiam  malitiam. 

29nus  articulus,  quod  jain  in  praesenti  tempore  ultionis 
non  est  tempus  gratiae  miserationis*)  que  etc.,  ideo  homi- 
nibus  malis  et  adversariis  legis  Christi  nulla  sunt  opera 
miserationis  exhibenda. 

3Qmus  articulus,  quod  jam  in  tempore  praesentis  ultionis 
Christus  in  sua  mititate  et  mansuetudine  et  miseratione  ad- 
versariis legis  Christi  exhibenda  non  est  imitandus  et  se- 
quendus,  sed  solum  in  zelo,  furore,  crudelitate  et  re- 
tributione. 

32mu3  articulus,  quod  in  hoc  tempore  ultionis  quilibet 
fidelis  est  maledictus,  qui  gladium  suum  prohibet  a  sanguine 
adversariorum  legis  Christi  in  propria  persona  corporaliter 
fundendo,  sed  quod  debet  quilibet  fidelis  lavare  manus  suas 
in  sanguine  inimicorum  Christi  pro  eo,  quia  beatus  est  om- 
nis,  qui  miserae  filiae  Babylonis  retribuet  retributionem,  si- 
cut  ipsa  retribuit  nobis. 

32diis  articulus,  quod  omnis  Christi  sacerdos  licite  pot- 
est  et  debet  in  tempore  hujus  ultionis  de  lege  communi 
per  se  pugnare,  percutere  peccatores,  vulnerare  et  occidere 
gladio  materiali  aut  alio  armorum  instrumento. 

33*'"^  articulus,  quod  durante  adhuc  ecclesia  militante 
jam  in  tempore  hujus  ultionis  longe  ante  diem  judicii  fina- 
lis  omnes  civitates,  villae,  castra  et  omnia  aedificia  ut  Sodoma 
debent  destrui  et  comburi  pro  eo,  quia  dominus  in  eas  non 
intrabit  ulterius  nee  aliquis  bonus. 

34*"^  articulus,  quod  in  toto  Christianismo  adhuc  durante 
ecclesia  militante  in  praedicta  plaga  tantummodo  quinque 
civitates  materiales  remanebunt ,  ad  quas  fideles  tempore 
ultionis  tenentur  confugere,  quia  extra  istas  quinque  salutem 
minime  poterunt  obtinere. 

35^"^   articulus,  quod  jam    nunc  in   hoc   anno  ultionis. 


*)  ^ier  ifl  ein  3Iu5brucf  unlefcdic^. 


696 

succisiouis  (sie)  et  retributionis  Pragensis  civitas  velut 
Babylon  debet  destrui  et  combiiri  per  fideles. 

3ßtus  articiilus,  quod  jam  isto  tempore  ultionis  nemo 
salvari  possit  et  a  plagis  domini  conservari,  nisi  in  congre- 
gatione  montium  corporalium  et  cavernis  petrarum,  ubi 
fideles  sunt  modo  cono:re2;ati. 

37mus  articulns,  qiiod  isto  tempore  ultionis  qiiicunque 
logerit  aut  audierit  verbnm  Christi  praedicari,  quo  dixit: 
Tunc  qui  sunt  in  Judaea,  fugiant  ad  montes,  et  non  exierint 
de  civitatibus,  villis  vel  castellis  ad  montes  corporales,  ubi 
fratres  fideles  sunt  modo  congregati,  ille  peccat  mortaliter 
contra  praeceptum  Christi  et  cum  hujusmodi  civitatibus, 
villis  et  castellis  a  plaga  punietur  et  peribit. 

38^"^  articulus,  quod  solum  illi  fideles ,  in  praedictis 
montibus  congregati,  sunt  istud  corpus,  ad  quod,  ubicunque 
fuerit,  congregabuntur  et  aquilae  et  sunt  exercitus  adeo  per 
totum  mundum  missi  ad  exequendum  piagas  supradictae 
ultionis  et  ad  faciendum  vindictas  in  nationes  et  earum 
civitates,  villas  et  munitiones,  qui  omnem  linguam  sibi  re- 
sistentem in  judicio  judicabunt. 

39nus  articulus,  quod,  quicunque  dominus,  cliens,  civis 
vel  villanus  monitus  fuerit  a  fidelibus  supradictis ,  ut  in 
istis  quatuor  per  eos  decretis,  scilicet  in  liberatione  cujusli- 
bet  veritatis,  secundo  in  promotione  laudis  Dei,  tertio  in  pro- 
curatione  salutis  humanae,  quarto  in  pcccatorum  destru- 
ctione,  juxta  ipsorum  modum  eis  non  adhaeserit  sua  prae- 
sentia  corporali,'  omnis  talis  ut  satanas  et  draco  ab  eis 
conteratur  aut  occidatur  et  bona  ejus  diripiantur. 

4Qmus  articulus,  quod  omnia  bona  temporalia  adversari- 
orum  legis  Christi  in  tempore  praesentis  ultionis  sunt  qua- 
litercumque  a  praedictis  fidelibus  invadenda  et  vastanda 
ablatione,  combustione  aut  destructione. 

42mus  articulus,  quod  omnes  villani  et  subditi  etiam  com- 
pulsive  censuantes  census  annuos  adversariis  legis  Christi 
destrui  et  damnari  debent  et  ut  inimici  Christi  in  bonis 
suis  devastari. 

42(ius  Item  fundare  supradictas  sententias    in    illo  textu 


697 

Matth.  XIII*^.  et  XXIV".  de  consummatione  seculi  et  iii- 
telligere  per  consummationem  seculi  finem  et  terminiim  prae- 
sentis  temporis  seu  anni  praesentis ,  post  quod  erit  aliud 
seculum  id  est  tempus  et  evangelium  lioininum  viantium  et 
fulgentium  ut  sol  ab  omni  prorsus  macula  In  regno  patris 
supradicto  usque  ad  finem  mundi  duraturo,  et  non  con- 
summationem seculi  id  est  mundi,  est  error  indoctus  etc.*) 

43tius  articijlus,  quod  jam  in  reparatione  regni  electi  de 
proprio  surgent  in  corporibus  suis  resurrectione  prima,  quae 
longe  praecedit  resurrectionem  2*^^™,  quae  erit  generalis,  cum 
quibus  descendendo  Christus  de  coelis  conversabitur  corpora- 
liter  in  terris,  quem  omnis  oculus  videbit,  et  faciet  grande 
convivium  et  coenam  in  montibus  corporalibus  et  intrando 
ut  videat  discumbentes  ejiciet  malos  in  tenebras  exteriores, 
et  omnes  qui  extra  montes  fuerint,  velut  olim  extra  archam 
Noe,  diluvio  ignis  uno  momcnto  consumet. 

44tus  articulus,  quod  infra  resurrectionem  Christi  pri- 
mam  hi,  qui  vivi  rapientur  cum  Christo  in  aera,  non  morien- 
tur  corporaliter,  sed  vivent  cum  Christo  sensibiliter  in  vita 
animali  in  terris  et  implebuntur  in  eis  omnia  ad  litteram, 
quae  dicit  Dominus  Isaiae  LXV^:  Ecce  ego  creo  coelos 
novos  etc.  usque  ad  finem  capituli  et  apocal.  XXI.*^:  et  vidi 
coelum  novum  et  terram  novam,  usque  in  fin.  cap. 

45tus  articulus,  quod  in  supradicto  regno  Christi  sicut 
praemittitur  per  praedictas  piagas  reparato  nuUa  erit  amodo 
hominibus  viantibus  persecutio,  quod  omnis  Christi  perse- 
cutio,  et  passio  membrorum  ejus  (cessabit). 

4ßtu3  articulus,  quod  in  supradicto  regno  hominum  vi- 
antium usque  ad  resurrectionem  generalera  duraturo  longe 
ante  cessabit  omnis  exactor  et  quiescet  tributum  et  omnis 
principatus  et  saecularis  dominatio  cessabit. 

47mus  articulus,  quod  modo  non  licet  fidelibus  regni  re- 
gem sibi   fidelem    ad  vindictam  malorum,  laudem  vero  bo- 


*)  Patet  haec  pertinere  ad  refutationem  articuli  erronei  a  librario 
omissi,  in  quoagebatur  de  consummatione  seculi;  in  marg.  inf.  legitur 
etiam  diserte  inscriptio  miniata:  de  consummatione  seculi. 


698 

norum  eligcre  pro  eo,  quia  solus  Dominus  regnabit  et  re- 
gnum  tradetur  popiilo  terrae. 

48^^  articulus  est  iste,  qiiod  gloria  hiijus  regni  reparati 
in  hac  via  usque  ad  resurrectionem  generalem  erit  major, 
quam  ecclesiae  primitivae. 

4^Qri\is  articulus,  quod  hoc  regnum  ecclesiae  militantis, 
quod  est  domus  novissima  ante  resurrectionem  generalem, 
majoribus  donis  dotabitur,  quam  domus  priijia ,  id  est  ec- 
clesia  primitiva. 

5()mus  articulus  est  iste,  quod  in  regno  reparato  eccle- 
siae militantis  sol  humanae  intelligentiae  non  lucebit  ho- 
minibus,  hoc  est,  quod  non  docebit  unusquisque  proximum 
suum,  sed  omnes  erunt  docibiles  Dei. 

5|mus  articulus,  quod  lex  Dei  scripta  in  regno  reparato 
ecclesiae  militantis  cessabit  et  bibliae  scriptae  dcstruentur, 
quia  lex  Omnibus  superscribetur  in  cordibus  et  non  opus 
erit  doctore. 

{Ö2)  Quod  lex  gratiae  quoad  sensus  suos  scriptos  in 
multis  passibus  in  contrarium  praedictis  opinionibus  sonan- 
tibus,  ut  est  de  persecutionibus,  scandalis,  injuriis  fidelium, 
fraudibus,  rixis,  mendaciis,  explebitur,  evacuabitur  et  ces- 
sabit, et  hoc  in  regno  suo  reparato  ecclesiae  militantis. 

53tius  articulus,  quod  mulieres  in  regno  reparato  eccle- 
siae viantis  non*)  carnaliter  parient  filios  sine  corporali 
perturbatione  et  dolore. 

**)  Quod  adhuc  post  resurrectionem  generalem  homi- 
nes  parient  filios  et  filias  usque  ad  nepotes. 

55.  articulus,  quodin  regnoreparato  ecclesiae  viantis  mulie- 
res non  debent  reddere  debitum   maritis   suis   nee  e  contra. 

Ö6.  Quod  mulieres  in  regno  reparato  ecclesiae  militan- 
tis parient  absque  semine  corporali. 

57.  articulus,  quod  mulieres  tempore  hujus  ultionis  li- 
cite  possunt  divortiari  et  recedere  a  maritis  suis  etiam  fide- 
libus  quantumcumque  invitis  et   a   pueris   suis   et   hospitali- 


*)  non  ab  eadem  inanii  (?)  ininio  superscribitur  Tto  carnaliter. 
**)  Oinissus  numerus  articuli  51. 


699 

tatibus  suis  ad  montes  coiporales  vel  quinque  ci- 
vitates. 

58.  articiilus,  quod  niiUa  a  fidelibus  sunt  tenenda  et 
credenda,  nisi  quae  in  canone  bibliae  expresse  et  explicite 
continentur. 

59nu8  articulus,  quod  omnes  traditiones  humanae  et  ob- 
servationes  ecclesiasticae  quantumcimqiie  laudabiles  et  utiles 
non  contradicentes  ,  sed  legem  Dei  adjuvantes  velut  palea 
a  tritico  sunt  simpliciter  tollendae  et  destruendae. 

gQmus  articulus  est  iste,  quod  decreta  universalis  eccle- 
siae  et  sanctorum  patrum  a  spiritu  sancto  (dictata),  consti- 
tutiones  quomodocunque  legitimae  legis  Christi  proinotivae 
non  sunt  observandae,  quia  observationibus  in  evangelio  ex- 
pressis  est  contentandum. 

ßj^mus  articuluS;  quod  scripta,  doctrinae  et  postulationes 
sanctorum  doctorum  in  scientia  et  vita  ab  ecclesia  primitiva 
approbatorum,  ut  Dionysii,  Origenis,  Cypriani,  Chrysostomi, 
Hieronymi,  Augustini,  Gregorii  et  aliorum  non  sunt  a  fide- 
libus legendae  et  discendae,  nee  in  confirmationera  sensuum 
scripturae  allegandae. 

62*^"^  articulus,  quod  omnes  veritates  in  philosophia  et 
Septem  artibus,  quamvis  sint  legis  Christi  promotivae ,  non 
sunt  amplectendae,  neque  studendae,  sed  velut  gentiles  de- 
ferendae  et  destruendae. 

ß3tius  articulus,  quod  aquam  baptismatis  non  licet  un- 
quam  sanctificare  sive  benedicere  et  in  ecclesia  sanctifica- 
tam  conservare. 

g^tus  articulus^  quod  infantes  non  sunt  cum  compatribus 
et  solitis  a  primitiva  ecclesia  interrogationibus  et  responsio- 
nibus  baptizandi.*) 

(35tus  articulus,  quod  confessiones  auriculares  non  sunt 
a  fidelibus  ullo  unquam  modo  pensandae  nee  obser- 
vandae. 

ßßtus  articulus,  quod  poenitentibus  et  confitentibus  non 
sunt    unquam   jejunia   corporalia    et   castigatio  corporalis  et 


*")  Refutatio  incipit  verbis:  „cum  commodose  potest  fieri  est  error, 


)") 


700 

alia  opera  satisfactoria  ut  orationes  et  eleeraosynae  et  la- 
crymae  injungenda,  sed  tantummodo:  vade  et  noli  am- 
plius  peccare. 

ß7tus  articulus,  quod  sacrum  chrisma  ad  ungendum  in- 
firmos  et  baptizatos  in  ecclesia  Dei  non  sit  aliqiiando  ha- 
bendum  vel  reservandiim. 

ßgvus  articulus,  quod  licet  quibuscunque  sacerdotibus  non 
episcopis,  pro  eorum  proprio  nutu  et  libito  episcopum  per 
se  sibi  ordinäre. 

ß9nu3  articulus,  quod  nullus  sanctus  existens  in  coelesti 
patria  est  a  nobis  viantibus  pro  aliquo  suffragio  ullo  un- 
quam  modo  sibi  debito  affectandus  vel  implorandus. 

7Qmu3  articulus,  quod  sancti,  qui  sunt  in  coelo,  non  suf- 
fragantur  hominibus  viantibus  suis  orationibus  aut  aliis 
auxiliis. 

7]^mus  articulus  est  iste,  quod  die  dominico  excepto  nulla 
alia  festivitas  est  ex  aliquo  debito  ecclesiae  primitivae  a 
fidelibus  celebranda. 

72<iu3  articulus  est  iste,  quod  jejunia  primitivae  ecclesiae, 
ut  sunt  quadragesimalia,  quatuor  temporum ,  feriae  sextae 
etc.  non  sunt  a  fidelibus  observanda,  sed  quod  pro  velle 
unusquisque  illis  diebus  comedat,  quidquid  placet  et  quo- 
tiens  placet. 

73tius  articulus,  quod  ignis  purgatorius  posthanc  vitam  ani- 
marum  exeuntium  a  corpore  non  sit  tenendus  aut  pavendus. 

74tus  articulus,  quod  suffragia,  orationes  et  eleemosynae 
pronullisfidelibus  tanquam  illicitaesunt  quovis  modo  faciendae. 

75tus  articulus,  quod  hymni,  laudes  et  cantus  a  primi- 
tiva  ecclesia  emanati  in  ecclesiis  circa  cultum  divinum  non 
sunt  a  fidelibus  exequendi. 

7ßtus  articulus,  quod  nulli  christiano  liceat  quovis  modo 
comedere  carnes  sufibcatas  aut  cibos  cum  sanguine  alicujus 
animalis. 


l\b^ 


N^-^ 


701 


LXVIII. 

Unum  folium  inquisit.  haeret  prav,  (Diese  Bezeich- 
nung schon  aus  dem  16.  Jahrh.) 

Item  daz  das  Pater  Noster,  Pater  Noster  nnder  der  Erde, 
dass  der  ober  gemindert  werde  imd  der  under  gehöcht 
werde;  daz  ist  billich  und  ist  recht,  wanne  der  ober  det 
dem  undern  unrecht.  Lutzifer  du  bist  mein  Herre,  hab  du 
mein  leib  und  meine  seele,  darum  gib  mir  Gut  und  ere. 

Item  dez  ersten  haben  sie  gelaubet  und  gehalten,  daz 
neuer  zwie  weg  sein,  ayner  zu  dem  hymel  und  ayner  zu 
der  helle,  und  kein  fegfeuer. 

Item  sie  haben  gepeyhtigt  irn  tzwelfpoten  und  prudern, 
die  lauter  layen  seinde,  und  haben  von  in  puss  empfangen 
und  glaubten,  daz  sie  in  allem  sünde  mochten  vergeben, 
als  wohl  als  ein  priester,  bischoff  oder  pabst. 

Item  sie  glauben,  daz  kein  bet  hülffe  sin  die  toten, 
noch  almusen,  noch  applas  in  kirchen  noch  oder  anderswo.*) 

8.  Item  Niemant  möcht  den  andern  verurtailn  mit  dem 
rechten  zu  dem  tod,  wie  schuldig  er  wer,  on  sünd. 

9.  Item  ein  priester  möcht  dem  Menschen  sein  sünd, 
wie  gross  die  were,  als  wohl  vergeben,  als  ein  papst  oder 
ein  bischoff. 

10.  Item  sie  haben  ir  prüder  predig  und  Icr  gehört 
und  eingenommen  und  gelauben,  daz  all  ir  1er  gerecht  weren. 

11.  von  Kerzen-,  Palm-,  Salzweihe  etc. 

N       12.    von    päpstlichen  Geboten,    Pfaffengesetz    von    des 
Geizes  wegen. 

13.  Item  sie  haben  sich  gehalten  für  die  Kunden  und 
uns  für  die  fremden  und  für  die  unkunden,  und  ir  gelaub 
wer  gerecht  und  wer  den  hyelt,  der  irret  und  thet  nicht 
recht  und  es  deucht  sie  ein  fremds  dinch  sein,  wenn  eins 
von  den  Kunden  eins  von  den  fremden  zu  der  e  (ehe) 
nam,    und    welche    von    gesiecht    der  Kunden    waren,    die 


')  Xte  fo(o(ent)cn  3(vtife(  ftiib  blc  cjciüö^nl^c^eu  bcv  SBalbenfcv. 


702 

dauchten  sich  wohl  dez  der  pesser.  Item  und  firmung  daz 
die  sey  ain  festignng  christenlichen  gelauben,  dez  haben 
sie  nicht  gelaubet. 

14.  Item  etlichen  haben  gepett,  daz  Pater  Noster  und 
nicht  daz  Ave  Maria. 

15.  Item  sie  haben  irn  gelauben  bis  her  keinem  prie- 
ster  nie  gebeichtigt,  und  wer  der  lauff  nicht  auffgestanden, 
daz  sie  vermeren  (sie)  vorchten,  sie  hetten  es  nymmer  ge- 
beychtigt  alz  ir  vordem  vil  in  der  irsalung  verscheiden  sind. 

16.  Item  etlich  hielten,  ir  gelaub  het  gewert  seyt  Kayn 
seinen  prüder  Abel  erslug,  und  sie  wern  von  Abels  gesiecht. 

LXIX. 

ÄrticuU  haeretlcorum  Beghardorum.     (Cod.  Carlsruh.) 

Quod  hoc  quod  fit  sub  cingulo  a  bonis,  non  sit  peccatum. 

Item  peccare  bonum  confitendo  sacerdoti.  —  Contra 
veritatem  evangelicam  est,  dicit  enim:  misit  leproses,  ut 
ostenderent  se  sacerdotibus. 

Item  non  oportere  inclinari  corpori  Christi,  eo  quod 
homo  Dens  sit. 

Item  quod  quidquid  faciunt  homines,  ex  Dei  ordina- 
tione  faciunt. 

Item  non  esse  memorandam  passionem  Christi  Domini. 

Item  quod  de  morte  patris  et  matris  non  sit  dolen- 
dum,  nee  pro  animabus  eorum  orandum. 

Item  bono  homini  non  esse  peccatum  pejerare  et  mentiri. 

Item  quod  parvum  sit  b.  Virginis  meritum,  eo  quod 
homo  super  Deum  possit  ascendere. 

Non  andere  dicere  id  quod  reputas  apud  haereticos,  la- 
tebras  est  quaerere  proptcr  doctrinae  turpitudinem. 

Item  quod  admittatur  ad  amplexus  divinitatis,  et  tunc 
detur  potestas  faciendi,  quod  volt. 

Item  quod  melius  est  hominem  unum  ad  talem  perfe- 
ctionem  pervenire,  quam  centum  claustra  constituere. 

Item  quod  homo  possit  transcendere  b.  Viiglnis  meri- 


703 

tum  et  fieri  Deus  et  Deo  non  indigere,  et  quod  opus  pec- 
cati  peccatum  non  sit  bono  homini. 

Qiiod  angelus  non  cecidisset,  si  bona  intentione  fecis- 
set,  quod  fecit. 

Item  quod  omnis  creatura  sit  Deus,  haeresls  Alexandri 
est,  qni  dixit  materiam  primam  —  — 

Ortlibarii  dicunt,  quod  mundus  non  habet  principiimi. 
Item  dicunt  illud  quod  nos  dicimus  archam  hoc  nihil  aliud 
sit  quam  secta  ipsorum  etc. 

Oitlibenses  errant  in  multis  articulis  fldei  et  primo  in 
trinitate,  dicunt  enim,  quod  trinitas  non  fuerit  ante  nativi- 
tatem,  sed  tunc  primo  Deus  Pater  habuit  Filium_,  quando 
Jesus,  quem  dicunt  esse  filiiim  fabri  s.  Joseph  carnalem, 
sicut  ego  sum  carnalis  filius  patris  mei,  suscepit  verbum 
praedicationis  b.  virginis  Mariae.  Dicunt  enim,  quod  prae- 
dicatio  traxit  enm  in  sectam  ipsorum  et  sie  factus  est  filius 
Dei  credendo,  qui  ante  fuit  filius  carnalis  et  peccator,  sie 
verbum  caro  factum  est,  quando  cor  carnale  Domini  Jesu 
mutatum  est  per  verbum. 

LXX. 

De  Beguinahus.     (Cod.  Biblioth.  S.  Galli.  Promtua- 
rium  eccl.  Galli  Kemlin.)  ^ 

Item  unitati  ecclesiasticae  se  non  conformant,  nee  ritus, 
nee  regulas,  nee  caeremonias,  nee  statuta  observant,  nee 
mandatis  obtemperant,  et  confessores,  qui  eas  corrigunt  et 
reprehendunt,  abjiciunt. 

Item  nullum  superiorem  volunt  super  se  habere  nee 
alicui  esse  subjectae,  sed  libertate  volunt  potiri,  de  uno  ad 
alium  quando  volunt  coramigrantes,  et  saecularibus  sacer- 
dotibus,  qui  nesciunt  eas  reprehendere  nee  in  spiritualibus 
informare,  volunt  subjici  potius  quam  religioni  ipsarum  vel 
alteri  (secundum)  regulas  ordinis. 

Item  deferunt  seapularia  et  emittunt  vota  trium*)  sub- 


^)  !5)a§  Sort  tiinu)  ift  uufid^ev. 


704 

stantialium,  et  tarnen  dicunt,  se  semper  esse  de  tertia  re- 
giila,  cum  tertia  regula  de  scapnlari  et  votorum  professione 
nihil  praecipit  et  de  libertatibus  tertiae  regiilae  volunt  glo- 
riari,  nc  angarientur  ad  iilteriora,  ad  quae  tenentur. 

Item  dicunt,  se  esse  eremitas,  et  tamen  indulgent  cor- 
pori  omni  religioni  prohibita,  ut  comedere  carnes,  jacere  in 
plumis,  (et  sunt)  instabiles,  superstitiosi,  sectis  innixi  et 
opinionibus  fallacibus. 

Item  religio  ipsarum  nihil  aliud  est  nisi  sentina  damna- 
tionis,  hypocrisisque  et  adulationis  coram  saeculo;  nihil  enim 
sciunt,  nee  audire  nee  recipere  volunt  rationum,  regularum 
et  statutorum  ecclesiae,  nisi  quantum  placet  ipsis,  aversis  in 
singularitate  sua  ab  ecclesia  et  ab  institutionibus  legitimis  et 
canonicis;  avari,  cupidi,  nimis  angastiati  pro  temporalibus. 

De  Beginis  item. 

Item  praesumptuose  allegant,  facta  et  acta  earum,  ritus 
et  caeremonias  meliores  regulis  et  ritu  sacerdotum  ecclesiae 
Dei  fore. 

Item  fimem  ordinis  ipsis  traditum  in  professione  ea- 
rum, cum  quo  debent  praecingi  secundum  ritum  ordinis 
Minorum,  abjiciunt,  verecundantes  de  eo. 

Item  ecclesiam  Dei  et  honorem  et  decorem  in  pulsibus 
et  ornatibus  male  curant,  sed  parvi  pendunt,  quia  habent  in 
locis  secretis  quasdam  capellulas,  et  ibi  habent  muha  ludicra, 
imagines  parvulas  et  turpes  et  larvas  femineas  et  fictas  reliquias, 
et  ibi  potius  idololatriam  committunt,  quam  latriam  faciant. 

Item  nesciunt,  quo  nomine  nuncupari  debent,  quia  no- 
lunt  dici  Beginae,  sed  volunt  dici  sorores,  cum  non  sit  hoc 
speciale  nee  sit  generale  et  de  nullo  approbatum,  sed  fictam, 
cum  ex  regula  earum,  de  qua  dicunt  se  esse,  debeant  dici 
poenitentes  vel  sorores  minores  ac  ratione  ordinis. 

Item  adhuc  volunt  subjici  sacerdoti  parochiali  in  of- 
ficiis  et  sepulturis,  cum  non  et  nunquam  liceat,  professas 
jnribus  parochialibus  subjicere,  sed  ordini  Minorum,  per 
se  reguläres  enim  non  debent  offerre. 

Item  in  nullo  volunt  subjici  vel  obedire  ordini  fratium 


705 

Minorum,  cum  jnre  deberent,  nee  ipsis  confiteri,  sed  ab- 
ominantur  eos,  nee  volunt  ab  eis  corrigi  nee  rectiffieari  (?), 
nisi  quantum  placet. 

LXXI. 

Jacohi     de    Marchia    Dialogus    contra    Fraticellos, 
(Cod.  Vatican.     Am  Ende  folgt  noch): 

Isti  sunt  articuli,    quos    reperi    et  extirpavi  cooperante 
domino  in  regno  Huugarorum,  Sciclorum  et  Transsylvanorum. 

Qaod  omnes  tenentur  communicare  sub  utraque  speeie. 
—  Quod  in  Missa  suffieit  legere  solam  Epistolam  et  Evan- 
gelium sine  paramentis  et  sine  viatico,    et   ubique  lieet  ce- 
lebraro  die  ac  noete,    et   in    domibus  et  silvis,    et  uterque 
sexus  cantat  in  missa  cantilenas.-  —  Quod  laici  literati  con- 
fieiunt  corpus  et  sanguinem  Christi,    et  tenent,    quod  pos- 
sunt  conficere.  —    Quod  conseerabant  in  vasis  ligneis,  ubi 
comedunt  et  bibunt.  —  Quod  in  hostia  est  sola  caro  Christi, 
et  in  calice  solus  sanguis.  —  Quod  omnia  nomina  seripto- 
rum    deleverunt    de   Missali.   —     Quod   virgo   Maria    cum 
Omnibus  sanctis  non  potest  nos  juvare  nisi  solus  Dens.  — 
Quod  nullus  debet  esse    major,    etiam    papa    et   imperator, 
quia  omnes  sumus  fratres  in  Christo.  —     Et    si  quis  inter 
vos  voluerit  esse  major  etc.  —    Quod  neque  papa  nee  im- 
perator potest  facere   legem,    sed    suffieit    observare   legem 
divinam.   —     Quod    quilibet    laicus,    etiam    mulier,    potest 
audire  confessionem  et  absolvere.  —     Quod  sacerdotes  de- 
bent  custodire    hostias  sicut  alii   homines.  —     Quod  virgo 
Maria  pulcre  depicta   apparet    meretrix.  —     Quod    ab  uno 
latere  cartae  pingunt  Christum  pauperem  cum  asino,   et  ab 
alio  papam  cum  equis  et  pompis.  —    Quod  depingunt  pa- 
pam,  missam  celebrantem,  et  diabolus  ministrat  ei,  et  dae- 
mones  in  circuitu.  —  Quod  non  debet  aliquid  offerri  in  al- 
tari,  etiam  candelas,  quia  simonia  est  et  avaritia.  —   Quod 
sacerdos  in  mortali  non  potest  absolvere.  —     Quod  clerici 
circa  temporal ia  oecupati  sunt    membra   diaboli.  —     Quod 
ecclesia  Romana  est  simulata   et  synagoga  Sathanae    et  in- 

2)öUinger,  @efd).  b.  ®eften.    ©ofumcntc.  45 


706 

ventio  hominiim  et  mater  fornicationis  et  origo  et  fons  omnis 
mali.  —  Quod  sacerdos  habens  proprium  habet  centum  dae- 
monia  in  anima.  —  Quod  juramentum  est  omnino  illicitum. 
—  Quod,  quando  praelati  mandant  in  virtute  obedientiae 
invocato  Christi  nomine,  quod  non  praedicent  in  capellis, 
sed  potius  debent  dicere,  invocato  diabolo  in  virtute  anti- 
christi  non  praedicate  in  capellis.  —  Quod  quantumcunque 
sit  parvus,  potest  praedicare.  —  Quod  portant  sanguinem 
Christi  secreto  in  flaschone  de  corio  ad  communicandum 
6U0S.     (Folgen  die  Artikel  der  Prager  Synode  von  1426.) 

Quorum  omnium  haereticorum  inter  sacerdotes  et  sae- 
culares  conversi  sunt  praedicationibus  meis,  fratris  Jacobi, 
gratia  Dei  cooperante,  homines  25  m  (illia).  Ego  fr.  J.  de 
Marchia  O.  M.,  minimus  servus  et  orator  vester. 

LXXII. 

Inqidsitio   in  Rixendin  fanaticam.     (Ex  M.   S.  cod. 
archivonim  Archie23iscopatus  Narbonnensis.) 

Anno  Christi  nativitatis  1288  XII.  Kai.  Martii  ad 
audicntiam  pervenit,  venerabilis  capituli  sanctae  ecclesiae 
Narbonnensis  sede  vacante  —  —  ad  dominum  Iv.  Lenterii 
legum  doctorem  officialem  Narbonnensem,  quod  quaedam 
mulier,  quae  vocatur  Rixendis,  uxor  —  —  Bartholomaei 
de  Monte  Rotundo  —  —   vivebat   imo   propter   verba   sua 

sa  —  —  lis  bonitatis  mukös  ad  infid et  ad  tantum," 

quod  haec  jam  quasi  publico  —  —  bona  et  dicta  Rixendis 

de   fide  Valde quia  vero  docebat,   talia   tarn 

amplexibus ideo  capitulum  vocare  fecit dictam 

Rixendim  de  ejus  prof ipsa  Rixenda  existente  —  — 

dixit,  quod  in  festo  beati  Matthaei  Septembris  proxime 
transacto  faciunt  octo  anni  elapsi,  quod  ipsa  fuit  rapta  ad 
coelum  et  vidit  Jesum  stantem  et  sedentem  et  matrem  ejus 

Mariarh  magis  sibi  propinquam  et  prope  eos  sa beatus 

Franciscus.  Item  dixit  quod  vidit  patrem  suum  et  matrem 
suam  in  purgatorio  et  videns  eos  expiantes  delicta  sua,  et 
ipsi  tunc  sibi  dixerunt,    quod    pro  eis  salvatis  triginta  sex 


707 

—  —  et  inde  habiiit,  scripturas  de  blado  solvendo  et  di- 
xcrunt,  qiiod  ad  preces  ejus  multae  animae  de  piirgatorio 
eximantur  et  specialiter  patcr  et  mater  siii  praedicti  et 
Rixendis  Armiinda  consanguinea  sua  Aucradis  germana. 
Item  dixit,  quam  ipsa  erat  rapta,  vidit  qiiandam  mulierem 
nomine  Feralgiieriam  de  BIterris,  quae  conterebatur  in  piir- 
gatorio et  fiiit  attrita  et  verberata  per  triduum  —  —  alibi 
diaboli  exposnerunt.  Item  dixit,  quod  —  —  erat  Stratum, 
in  quo  conterebatur.  —  —  Vidit  patrem  suum  et  matrcm 
in  paradiso   jacentes    coram  Deo    infra    ostium  paradisi    et 

nondum ad  snara  mansionem,    sed    postea  paullatim 

incontinenti  venerunt  ad  suam  mansionem.  Postmodum  quod 
dicta  Rixendis  dicebat,  quod  multum  erant  attriti,  et  tunc 
in  praesentia  dictorum  dominorum  fingebat,  se  raptam  et 
non  loquebatur.  Ilora  quia  esset  comedendi,  fuit  diem 
continuata  in  crastinum. 

Qua  die  continuata  in  crastinum  dicta  Rixendis  in  prae- 
sentia venerabilium  virorum  dominorum  G.  Amelii  Precen- 
tore ,  R.  de  Polano  Archidiacono  Tenoleti  et  magistro 
B.  Calcadelli,  canonico  in  ecclesia  Narbonnensi  et  assistente 
etiam  eisdem  domino  R.  Leuterii  lemim  doctore  officiali 
Narbonnensi  —  —  diversis  articulis  fidei  requisita  —  — 
quae  respondit  quae  plane  non  d  —  — .  Requisita  et  ju- 
rata  de  veritate  dicenda  —  —  tunc  primo  videlicet  de 
quadam  epistola  quam  ipsa  Rixendis,  ut  dicebatur,  dicebat 
esse  factam  per  sanctum  Johannem.  üixit  quod  cum  ipsa 
esset  rapta  amore  et  virtute  divina,  vox  venit  ad  aurem 
ipsius  Rixendis  faciens  mentionem,  quod  die  dominica  nulla 
fierent  mercata  nee  ignis  incenderetur  nee  aliquid  calidum 
comederetur,  et  si  quis  haberet  illam  epistolam,  ut  dixit 
sibi  illa  vox,  quam  dicebat  angelicam,  omnia  bona  sibi 
venirent.  Etiam  quod  Jordana  et  Maria  sorores  et  Sicardis 
biguina  et  plures  aliae  dominae  existentes  juxta  ipsam  et 
servientes  eandem,  dum  erat  in  ipso  raptu  vocemque  ad 
ipsam  Rixendim  venit  facientem  mentionem  de  praedicta 
epistola  audiverunt,  quibus  ut  dixit  ipsa  Rixendis,  poterit 
vcritns  attestari.     Item  quod  dum  ipsa  Rixendis  rapta  ma- 

45* 


708 

nebat  pliires  —  —  veniebant  lumina  de  coelo  descendentia 
et  qnaedam  Stella  liicifera  perveniebat  visibiliter  snpra  il- 
luia  lociim,  iibi  ipsa  Kixendis  erat  in  domo,  vel  —  —  ca- 
merana  Maynarde  in  Burgo  Narbonen.  Item  dixit  de  ani- 
raabus  mortuorum,  quae  veniunt  in  pnrgatorinm,  quod  cum 
exeiint  de  pnrgatorio  et  intrant  paradisum,  paullatim  non 
incontinenti  vadunt  ad  siiam  mansionem,  quam  debent  ha- 
bere in  paradiso.  Kequisita,  qualiter  hoc  seit,  dixit,  quod 
propter  preces,  qnas  ipsa  direxerit  ad  dominum  Jesum 
Christum,  ipsa  existente  in  raptu  divino,  vidit  patrem  et 
matrem  suam  existentes  in  purgatorio  et  precibus  ejus  me- 
diantibus  intrantes  in  paradisum.  Vidit  ipsos  suos  parentes 
stantes  et  jacentes  coram  Deo  inira  ostium  paradisi  per 
unum  diem  et  per  unam  noctem,  antequam  irent  ad  sedes 
suas.  Item  dixit,  quod  propter  preces,  quas  ipsa  fudit  ad 
dominum  Jesum  Christum,  praedicti  parentes  sui  exiverunt 
de  purgatorio  et  intraverunt  paradisum  et  ita,  quod  ipsa 
debet  facere,  restitui  certam  qua'ntitatem  bladi  pro  ipsis  et 
nomine  eorundera  et  ipsam  restitutionem  illius  bladi  sumpsit 
supra  se,  quare  salvi  facti  sunt.  Item  dixit,  qupd  quaedam 
consanguinea  sua  germana,  quae  dum  erat  in  saeculo,  vocabatur 
Rixendis  Armunda,  precibus  ejus  mediantibus  ad  Deum,  salva 
facta  est,  quia  erat  in  purgatorio  et  nunc  est  in  paradiso. 
Anno  quo  supra  VIII.  Kai.  Martii  dicta  Rixendis  exi- 
stens  in  pracsentia  dictorum  dominorum  requisita  est  et 
interrogata,  an  Christus  ad  preces  ejus  miracula  fecerit? 
quae  respondit,  quod  quaedam  puella  non  videns  fuit  illu- 
minata,  confidens  quod  ad  instantiam  dictae  Rixendis  lumen 
et  usus  oculorum  restituerentur;  quae  vocata  veniens  ad 
eam  tetigit  oculos  suos  manu  sua  quoddam  signum  crucis, 
postquam  dicta  puella  dixit,  quod  videbat  lectos  et  arcas 
et  fenestras  apertas  ex  una  parte  et  ex  alia  clausas.  Dixit 
etiam  dicta  Rixendis,  quod  ipsa  Rixendis  erat  magis  firma 
erga  Deum,  quam  dicta  puella,  in  fide,  quia  ad  preces 
suas  hoc  ut  credebat  magis  factum  fuisset,  quam  ad  preces 
dictae  puellae.  Item  requisita,  a  quo  habuit  filiura,  quem 
habet,  dixit,  quod  ipsum  non  habuit  a  marito  suo  et  aliter 


709 

pluries  requisita,  a  quo  habiierat,  noliiit  exprimere  nee  ali- 
ter  respondere,  scd  dicebat,  quod  ipsa  confessa  fiüt  suo 
confessori,  et  domini,  qui  ipsam  requirebant  et  inqnirebant, 
cum  non  erant    confessores  sui,  nee  eis  tenebatur  revelare. 

—  Item  dixit  quod  ex  divina  revelatione  ipsa  sciebat,  qua- 
liter  debebat  duei  ad  curiam  arehiepisoopalem  a  die  Mer- 
curii  antequam  duceretur  ad  curiam  antedictam.  Dixit  etiam, 
quod  vox  venit  ad  aurem  suam  dicens:  V  —  —  veritas 
surge,  bonitas  surge,  sanctitas,  quia  non  ita  servietur  tibi 
sicut  —  —  tibus!  et  ista  vox  venit  ad  eam  pluries  multis 
circumstantibus  et  audientibus  ipsam.  Item  dixit,  quod  vox 

venit  ad  eam  de  coelo et  dixit  sibi,    quod  quamdiu 

esset  in  lecto,  nullus  posset  eam  abstrahere  et  si  temptaret 

ipsam  abstrahere in  contincnti  fieret  impotens  et  pro- 

hiberetur  per  scalam.     Haec  ut  dicit  et  asserit  vero  omnes 

circumstantes    audiverunt tamen  haec  fuit    die  Mer- 

curii  proximo  transacti  praecedente  diem  captionis  suae  et 
citationis  suae.  — >  Item  dixit,  quod  postea  ipsa  sponte  ex- 
ivit  lecto,  et  ideo  ipsa  exivit  lectum  propter  voluntatem,  ne 
propter  ejus  captionem  aliquis  offenderetur  et  damnificare- 
tur,  et  ut  se  confirmaret  Christo  et  martyribus  in  virilitate 
quantum  ad  persecutores.  Item  dixit,  quod  circumstantes, 
quae  erant  ibi,  erant  Sicardis  cum  quadam  puella  sua  et 
Jordana  et  Maria  et  plures  aliae,  de  quibus  non  recordatur, 
quae  omnes  dictas  voces  audierunt.  — 

Postmodum  quia  plures  mulieres  diversae  dicebantur 
habuisse  accessum  ad  praedictam  Rixendim  et  fidem  ad- 
hibuisse  erroribus  ipsius  Rixendis,  praedicti  domini  citari 
fecerunt  praedictas  mulieres,  de  quarum  citationibus  apparet 
per   publica   instrumenta  confecta  per  manus  Petri    de  Pro 

—  —  Saudi  —  —  publicorum  notarii  Narbonae  —  — 
mulieres  et  alii,  qui  dicuntur  fidem  adhibuisse  praedietae 
Rixendis. 

Jurati  deposuerunt  sub  hac  forma: 

I.  Caihanus  requisitus  de  veritate  dicenda  de  se  ut 
principali  et  de  aliis  ut  testis  dixit,  quod  epistola,  de  qua 
fit    mentio   in  depositione    ipsius  Rixendis,    laudabat,   recti- 


710 

ficabat  et  ampliabat  et  dicebatj  ipsam  epistolam  esse  veram. 
Item  dixit,  quod  dicta  epistola  fait  sibi  tradita  per  Alis- 
sendam  mulierem  biguinam  de  mandato  Jordanae  Maynarde. 
Et  dixit,  quod  eam  portavit  fratri  Jacobo  Möreno  de  ordine 
fratrum    minornm,    quam    postea   restituit    dictae  Jordanae. 

Item  dixit,  quod  dicta  Rixendis   comedit  die  Lunae 

proximo  praeterita  in  Quadragesima  —  —  per  Jordanam 
Maynarde  et  patrem  ejus  Johannem  et  per  alias  circum- 
stantes  mulieres,  quia  debilis  erat  dicta  Rixendis  eo  quod 
fuerat  rapta.  Item  dixit,  quod  cum  ab  ipsa  Rixendi  petere- 
tur,  dabat  circumstantibus  gratiam  ipsa  Rixendis  extensis 
manibus,  manus  et  bracbia  extendendo,  gratiam  circumstan- 
tibus porrigebat  et  dabat.  Item  dixit,  quod  fecit  venire 
quendam  puerum,  filium  ipsius  Rixendis  et  manus  posuit 
supra  Caput  ipsius  dicens :  Ego  tibi  gratiam,  et  dicens:  ha- 
beas  tu  de  gratia,  dicens  circumstantibus:  magna  faciet 
Deus  adhuc  per  istum.  —  Juratus,  utrum  crederet  et  fidem 
adhiberet  dictae  Rixendi  et  factis  suis,  dixit,  quod,  ante- 
quam  eam  videret,  credebat,  quod  esset  bona  mulier,  sed 
postquam  eam  vidit,  non  adhibuit  fidem  ei.  Dixit  etiam, 
quod  ipse,  qui  loquitur,  postea  dedit  ipsi  Rixendi  modicum 
de  culebis  novem.  Item  dixit,  quod  uxor  Guillermi  Valardi, 
cum  fuit  ingressa  domum,  in  qua  erat  dicta  Rixendis,  mul- 
tum  se  sibi  humiliavit;  nescit  tamen,  si  genua  sua  flexit. 
Item  dixit,  quod  dum  dicta  Rixendis  comedebat,  serviebat 
ipse  et  sibi  dividendo  sibi  panem  et  tenebat  sibi  sipbum, 
dum  bibebat  et  bibere  volebat  et  dicta  domina  Jordana 
victualia  sibi  administrabat.  —  Super  aliis  diligenter  inter- 
rogatus,  dixit  se  nihil  aliud  scire. 

IL  Domina  Jordana  Maynarda  requisita  et  diligenter 
interrogata  de  se  ut  principalis  et  de  aliis  ut  testis  dixit, 
quod  ipsa  habebat  quondam  epistolam,  in  qua  fit  mentio  de 
colendo  die  dominico  et  alia  in  ipsa  epistola  continebantur; 
*  qnae  quidem  epistola  fuit  sibi  ostensa  et  dixit  quod  bene 
erat  sua  et  illam  fecerat  scribi  et  exemplar  habuit,  a  soror- 
ibus  sanctae  Clarae  monasterii  de  Narbone.  Dixit  etiam 
quod  antequam  haberet  epistolam,  cavcbat,  in  quantum  po- 


711 

terat,  ne  emeret  victualia  die  dominica  nee  portari  faceret  et 
postqnam  habuit  ipsam  epistolam,  mnlto  fortius  cavit  sibi 
in  praedictis  ratione  dictae  epistolae.  Item  interrogatiis,  si 
vidit  aliqua  luminaria  supra  domum  Rixendis  divinitus? 
dixit:  qiiod  non.  Item  interrogatus,  si  audivit  aliquam  vo- 
cem  seil  visionem  angelicam  vel  humanam  supra  dictam 
Rixendim  vel  juxta  dictae  mulieri  Rixendi,  videlicet  loquen- 
tem  vel  signa  aliqua  facientem?  dixit,  quod  non.  Nil  novi 
afferunt  nee  haec  mulier  nee  ceteri  testes,  qui  audiuntur, 
cxcepto  septimo,  qui  refert  nonnulla,  quae  memoratu  digna 
videntur.  De  illo  enim  legimus:  Dixit  se  ivisse  ter  ad  di- 
ctam Rixendim  et  audivisse  ipsam  loquentem  et  dicentem; 
et  dixit  quod  praedicta  Rixendis  vidit  eam  intrantem,  por- 
tantem  siblays  et  dixit,  quod  nunquam  aliqua,  quae  porta- 
ret  siblays  nee  cosseas  non  videret  faciem  Dei.  Item  dixit, 
quod  si  aliquis  comederet  aliqua  orta  in  die  dominico  vel 
essent  collecta  die  dominico  vel  calefacta  seu  escalfadas, 
non  videret  faciem  Christi,  imo  sustineret  magnas  poenas. 
Item  dixit,  quod  dicta  Rixendis  dicebat,  quod  die  dominico 
fuerat  octo  dies,  fuit  resurrectio  Domini  et  die  Veneris  prae- 
cedenti  fuit  passio  Domini.  Item  dixit_,  quod  die  Martis 
proximo  praescripta  fuit  octava  dies  resurrectionis  Domini. 
Item  dixit,  quia  ipsae  essent  juxta  ipsam,  ipsa  et  plures 
alii  domini  audiverunt  a  dicta  Rixendi,  quod  dicebat:  Dus 
Diaus,  Dus  Jhesus,  Bon  Jbesus,  Dus  Jhesus  etc. 


Berichtigungen. 


S.  6  Z.  10  V.  u.  etiam  fehlt  bei  B.  Guidonis. 
S.  7  Z.  18  V.  u.  st.  per  factum  1.  perfectum. 

Z.  3  V.  u.  st,  factus  1.  sanctus. 
S.  8  Z.  3  nach  catholico  hat  B.  Guid.  episcopo. 
Z.  7  st.  subponunt  1.  superponunt. 
Z.  17  bei  B.  Guid.  steht:  dat  omnibus  particulam  suam  et  post- 

modum  dat  omnibus  bibere. 
Z.  22  st.  sumpserunt  hat  B.  Guid.  sumerent. 
S.  11  Z.  3  st.  licita  hat  B.  Guid.  linita. 
.  Z.  14  st.  sive  1.  sine. 
Z.  16  st.  quando  hat  B.  Guid.  antequam. 
S.  13  Z.  6  st.  argumento  hat  B.  Guid.  arguiint  et. 
Z.  15  st.  ductum  1.  ducatum. 
Z.  19  st.  meliora  hat  B.  Guid.  moralia. 
iS.  14  Z.  1  st.  corde  tenentes  hat  B.  Guid.  corde  tenus. 
S.  16  Z.  4  st.  contiraescens  hat  B.  Guid.  contremiscens. 
Z.  6  st.  nee  1.  ne. 
Z.  8  st.  eis  hat  B.  Guid.  aliis. 

Z.  18  st.  aliquid  contra  hat  B.  Guid.  ad  aliud  quam. 
Z.  23  nach  ostendere  hat  B.  Guid.  et  adulari  examin antibus. 
S.  17  Z.  16  V.  u.  st.  quod  1.  quid. 
S-  19  Z.  7  V.  u.  st.  nos  1.  vos. 
S.  22  Z.  5  V.  u.  st.  ennum  1.  vinum. 
S.  26  Z.  20  st.  exhortationem  1.  exonerationem. 
S.  32  Z.  12  st.  qui  1.  quia. 

Z.  17  1.  inveniebat  ibi  scriptum. 
S.  40  Z.  7  st.  Fridericus  1.  Frater  (s.  S.  34  Z.  9). 
S.  43  Z.  12  st.  fratre  hat  Preger  fine. 
S.  44  Z.  11  V.  u.  st.  quo  peracto  hat  Preger  quo  pacto. 

Z.  1  V.  u.  st.  quod  est  etc.    hat  Preger:    quod  etiam  [promise- 
runt].     Et  haec  tria  supra  dicta. 
S.  46  Z.  7  hat  Preger:   fuimus,  attamen  si  verba  .  .  .  haberent.     Et 
ad  u.  s.  w. 
Döllinger,  Geschichte  der  Sekten.  46 


i 

4 


714 

S.  46  Z.  14  st.  eorum  1.  si  eorura. 

S.  51  Z.  14  V.  u.  hat  Pieger:    Haec   super  jam  dicta  Valdesianorum 

discordia  et  objectionibus. 
S.  53  Z.  4  st.  oriundus  1.  oriundo. 

Z,  12  st.  necessarius  1.  necessarium. 
S,  58  Z.  9  st.  contraria  1.  contrarii. 
S.  61  Z.  3  st.  Habrae  1.  Abrahae. 
S.  70  Z.  6  st.  ex  1.  etiam. 

Z.  12  st.  oculus  1.  oculis. 
S.  71  Z.  10  st.  nolite  1.  noli  te. 
S.  79  Z.  12  st.  quod  1.  quid. 
S.  86  Z.  7  st.  substolam  1.  sustollam. 
Z.  10  st.  nobiscum  1.  vobiscura. 
Z.  7  u.  6  V.  u.  st.  audientes  1.  audientibus. 
S.  87  Z.  2  V.  u.  st.  mortales  1.  mortalem. 
S.  89  Z.  1  st.  sed  quum  1.  quod. 

Z.  15  streiche  das  zweite  dicens. 

Z.  17  1.  voluit,  sedit  supra  nubes  et  misit  ministros  suos  ignem 
urentem  ad  homines  infra  ab  Adam  usque  ad  Enoch  ministrum. 
S.  91  Z.  1  st.  glorificari  1.  glorificare. 

Z.  11  V.  u.  1.  solventur  quatuor  venti. 
S.  92  Z.  2  V.  u.  st.  opus  1.  corpus. 
S.  93  Z.  9  V.  u.  st.  opus  1.  corpus. 
S.  94  Z.  3  V.  u.  st.  praedicantur  1.  praedicant. 
S.  96  Z.  18  st.  sibi  1.  ibi. 
S.  108  Z.  14  V.  u.  st.  recepit  1.  incepit. 
S.  111  Z.  13  V.  u.  st.  universe  1.  univoce. 
S.  117  Z.  3  V.  u.  st.  possent  1.  posset. 
S.  120  Z.  15  V.  u.  st.  Qualardo  1.  Gualardo. 
S.  126  Z.  9  st,  quod  1.  quod,  si. 
S.  128  Z.  7  st.  nee  1.  licet. 

Z.  21  st.  confitentur  1.  confitetur. 
Z.  12  st.  ipsis  1.  ipsi. 
S.  129  S.  12  st.  ipsis  1.  ipsi. 
S.  131  Z.  12  st.  possent  1.  posset. 
S.  141  Z.  9  st.  alto  1.  alio. 

Z.  12  st.  altus  I.  alius. 
S.  142  Z.  8  st.  nos  1.  vos. 
S.  148  Z.  13  st.  Ex  1.  Et. 
S.  149  Z.  6  st.  tangeret  1.  tangerent. 
S.  161  Z.  6  st.  dissonita  1.  dissoluta. 
S.  166  Z.  7  V.  u.  st.  prohibitum  1.  prohibitus. 
S.  169  Z.  3  St.  festivum  1.  festivam. 

S.  183  Z.  15  St.  nullus  1.  ullus.  | 

S.  188  Z.  5  V.  u.  st.  repaus  1.  repausam. 
S.  190  Z.  7  V.  u.  St.  affectu  1.  effectu. 


715 

S.  191  Z.  9  st.  affectu  1.  effectu. 

S.  192  Z.  1  St.  si  1.  sed. 

S.  198  Z.  8  st.  sed  1.  et  non. 

S.  202  Z.  7  st.  venerant  1.  venerat. 

S.  204  Z.  3  st.  habebitis  1.  habetis. 

S.  213  Z.  16  st.  natura  1.  creatura. 

S.  230  Z.  6  st.  attirebat  1.  attinebat. 

S.  236  Z.  13  V.  u.  1.  quod  non  esset. 

S.  243  Z.  7  V.  u.  st.  fecerant  1.  facerent. 

S.  246  Z.  9  V.  u.  st.  disputavit  1.  dispensavit. 

S.  252  Z.  8  st.  exterminavit  1.  examinavit. 

S.  254  Z.  4  V.  u.  st.  aurictalem  1.  auricularem. 

S.  260  Z.  9  V.  u.  1.  fecerat  in  hoc  mundo,  et  pane. 

S.  265  Z.  6  V.  u.  st.  Retho  1.  Betho. 

S.  268  Z.  2  V.  u.  st.  petite  1.  parcite. 

Z.  1  y.  u.  st.  peto  1.  parco. 
S.  269  Z.  4  V.  u.  st.  pediseta  1.  pediseca. 
S.  271  Z.  12  st.  enaxerint  1.  evaserint. 
S.  274  Z.  4  st.  quia  1.  quem. 

Z.  12  V.  u.  st.  talentum  1.  talentorum. 
S.  277  Z.  6  V.  u.  st.  natura  1.  natam. 
S.  284  Z.  10  V.  u.  st.  itero  1.  utero. 
S.  285  Z.  18  st.  primogenitam  1.  primogenituram. 
S.  288  Z.  12  nach  rei  hat  B.  Guidonis:  et  sine  unctione  quacunque  et. 

Z.  4  V.  u.  hat  B.  Guid. :  remittere,  nee  potest  celebrare,   potest. 
S.  289  Z.  6  hat  B.  Guid. :  circa  eum,  et  taliter  ordinatus  diaconus. 

Z.  5  st.  est  1.  et  est. 
S.  290  Z.  11  st.  gratiam  hat  B.  Guid.  granura. 

Z.  15  st,  laneis  hat  B.  Guid.  laxis. 
S.  291  Z.  13  1.  deviaverant  peccando,  commissorum. 
S.  296  Z.  2  st.  agnis  1.  agris. 
S.  301  Z.  1  V.  u.  st.  sine  hat  Friess  sensus. 
S.  303  Z.  7  st.  meliorari  hat  Friess  quasi  meliori. 
S.  304  Z.  17  st.  dictorum  1.  doctorum. 

Z.  20  st.  producant  1.  producunt. 
S.  305  Z.  4  st.  omues,  mortui  1.  omnis  mortui. 

Z.  6  V.  u.  st.  dilate  hat  Friess  dilatari. 
S.  306  Z.  4  imo  fehlt  bei  Friess. 

No.  7  Z,  1  st.  praedicationes  hat  Friess  praedicatores. 
S.  310  No.  81  Z.  2  st.  nunciant  hat  Friess  vel  privatim. 

No.  83  Z.  3  st.  spiritualis  hat  Friess  specialis. 

No.  85  Z.  1  nach  solam  hat  Friess  fovere. 
S.  311  Z.  9  st.  singulos  1.  singuli. 

Z.    14   V.   u.   st.   thelam   hat  Preger   rhedam,    Friess    cedam 
(schedam  ?). 
S.  314  Z.  10  st.  enim  1.  etiam. 

46* 


716 

S.   316  Z,   13  st.  credenti  1.  creduiit. 
S.  817  Z.  12  st.  dejiciunt  1.  despiciunt. 

Z.  14  st.  fuscatos  1,  fucatos. 

Z.   19  st.  conditione  hat  Preger  contrarietate. 

Z.  21  st.  illorum  1.  illai-um. 

Z.  10  V.  u.  st.  spiraculum  1.  spiculura. 
S.  318  Z.  1  V.  u.  hat  Preger :  vero  trepide  et  invite  prodit  errores  et 

suos  complices  vel  exactus  jurare  reddit  se  difficilem. 
S.  324  Z.  10  st.  alia  1.  alii. 
S.  328  No.  IX  Z.  1  st.  rebaptizari  1.  baptizari. 

No.  XII  Z.  2  1.  apostolorura  persecutores. 

Z.  2  V.  u.  1.  quilibet  bonus  et. 
S.  329  No.  XIX  Z.  1  st.  inexpurgabile  1.  inexpiabile. 

Z.  18  V.  u.  st.  transmisisse  1.  transiisse. 
S.  330  Z.  5  st.  Amotuste  1.  Arnoldistae  (s.  o.  S.  317). 
S.  886  Z.  5  st.  Verum  econtra  1.  Unde  etiam. 

Z.  8  st.  per  modum  hat  die  Biblioth.  PP.  primorum  credentium. 

Z.  11  st.  unanimiter  1.  uua   cum. 

Z.  8  V.  u.  st.  facto  1.  sancto. 

Z.  3  V.  u.  st.  omnia  hat  die  Biblioth.  PP.  quasi  omnia. 
S.  337  No.  9  Z.  4  st.  poenarum  1.  poenitentiarum. 
S.  338  Z.  11  nach  scilicet  beizufügen  bonorum. 

Z.  7  V.  u.  st.  ut  1.  et. 
S.  839  Z.  9  st.  paramenta  hat  die  Biblioth.  PP.  praeparamenta. 

Z.  12  st.  consecrare  1.  communicare. 

Z.  16   st.   ponit   comburendam    hat    die    Biblioth.  PP.    projicit 
comburendum. 

Z.  19  1.  ad  communicandum  eunt  in. 

Z.  21  st.  quamquam  1.  quandoque. 

Z,  9  V.  u.  st.  qui  1.  quod. 

Z.  3  V.  u.  st.  vanum   triumphum  hat   die  Biblioth.  PP.   unam 
truffam. 
S.  341  Z.  5  st.  etiam  invenerint  hat  die  Biblioth.  PP.  talia  adinvenerint. 

Z.  4  V.  u.  st.  permixturas  hat  die  Biblioth.  PP.  promiscuas. 
S.  342  Z.  7  st.  fuerint  1.  fuerunt. 

Z.  13  st,  sectariorum  hat  die  Bibhoth.  PP.  secretorum. 

Z.  15  st.  pro  1.  post. 

Z.  7  V.  u.  st.  bor  meinen  1.  öon  Wm^. 

Z.  5  V.  u.  st.  5Xmen  1.  eine. 

Z.  3  V.  u.  st.  maxin  1.  Wiüikx. 
S.  348  Z.  1  st.  qua  re  1.  qualiter. 

Z.  3  st.  ut  1.  vel. 

Z.  5  st.  tunc  1.  tune. 
S.  844  Z.  5  st.  item  1.  item  quod. 
S.  349  Z.  9  st.  confessus  et  1.  confessus  es. 
S.  852  Z.  18  V.  u.  1.  Constantinopolim. 


717 

S.  358  Z.  2  st.  fuisse  1.  fecisse. 

Z.  16  st.  temeraria  1.  temerarie. 
S.  359  Z.  3  st.  ejusdem  1.  eisdem. 

S.  3G3  No.  1  Z.  1  hat  Oefele :  Crediderunt  quod,  si  fiierint  confessi 
.  .  .  laicis,  exinde  poenitentiam  egerint,  absolutionem  habi- 
turos  peccatorum. 

Z.  4  V.  u.   hat  Oefele;    propter   cleri    excogitata   avaritiam   et 
instituta. 

Z.  2  V.  u.  st.  institutum  1.  instituta. 
S.  364  Z.  3  st.  alii  I.  illi.     Hinter  Item  hat  Oefele  quidam. 

Z.  8  hat  Oefele:    et   tunc   manifestari    et   omnes   generationes 
congregandas   cum   eadem  secta.     Item  crediderunt    quod 
nullus  judex  aliquem  conderanare  posset  ad  mortem,  quan- 
tumcunque. 
S.  367  No.  XXXIII  Z.  1  hat  Friess :  A.  D.  1392  die  quarta  mensis. 

Z.  14  V.  u.  st.  Gemed  hat  Friess  Gmunde. 
S.  368  Z.  6  st.  proficiuntur  hat  Friess  praeficiuntur  et  ordinantur. 

Z.  17  st.  vita  hat  Friess  intrare. 

Z.  13  V.  u.  st.  tenendum  1.  tenendam. 

Z.  7  V.  u.  st.  conditione  1.  contradictione. 
S.  369  Z.  7  st.  major  1.  more. 

Z.  8  st.  Retrahitur  hat  Friess  Prohibetur. 

Z.  9  nach  sequendo  hat  Friess  seniorem. 

Z.  12  st.  solet  1.  solent. 

Z.  21  st.  descendit  1.  descendat. 
S.  379  Z.  19  V.  u.  hat  Haupt:  reprobatum  sectari  et  ipsum  ac. 

Z.  14  V.  u.  st.  sub  1.  sibi. 
S.  380  Z.  5  V.  u.  st.  monitionis  1.  monitionem. 
S.  381  Z.  2  st.  intimamus  hat  Haupt  intimantes. 

Z.  8  V.  u.  st.  sub  1.  sibi. 
S.  382  Z.  19  nach  supradictae  hat  Haupt  contrariis. 

Z.  22  st.  traditum  1.  traditam. 
S.  383  Z.  11  nach  conformia  hat  Haupt  portare. 
S.  395  Z.  14  st.  omni  spiritu  hat  Haupt  omnium  spirituum. 

Z.  17  st.  Machumeti  hat  Haupt  Manichaei. 

Z.  11  V.  u.  st.  nisi  hat  Haupt  sed. 

Z.  8  V.  u.  st.  dicendum  hat  Haupt  docendum. 

Z.  3  V.  u.  st.  animus  1.  aliquis. 

Z.  2  V.  u.  st.  indigebat  1.  indigeat. 
S.  396  Z.  1  st.  animus  1.  aliquis. 

Z.  17  nach  Dei  hat  Preger  Pelagius. 

Z.  20  1.  praeposuit.     Dicere. 

Z.  21  st.  virtutem  hat  Haupt  veritatem. 

Z.  7  V.  u.  nach  Pelagii  hat  Haupt  haeresis. 

Z.  4  V.  u.  st.  dicetur  1.  dicitur. 
S.  397  Z.  16  V.  u,  st.  perjuriosissimum  hat  Haupt  perniciosissimum. 


718 

S.  397  Z.  2  V.  u.  nach  translatus  bat  Haupt  esset. 
S.  398  Z.  6  nach  esse   hat  Haupt   haeresis    est  Sadducaei.     St.  quod 
dicit  hat  Preger  Quod  dicitur. 

Z.  18  st.  convinctuin  1.  conjunctum. 

Z.  10  V.  u.  hat  Haupt :  haeresis  est.  In  idem  redit  quod  dici- 
tur, quod  homo  possit  fieri  Dens  cum  Deo  et  ipsum  pene- 
trare.  Dicere  hominem  posse  fieri  altiorem  filio  Dei,  et 
Arriani  haeresis  est  et  Pelagii,  qui  etiara  Arrianus. 

Z.  2  V.  u.  vor  Phantasma  hat  Preger  secundum. 
S.  399  Z.  3   hat    Haupt:    virtutes    et   daemones   non    esse  nisi   vitia 
haeresis. 

Z.  11  V.  u.  hat  Haupt:  Dicere  quod  ei  qui  admittitur  ad  am- 
plexum  divinitatis,  detur. 

Z.  8  V.  u.  st.  (pervenire)  1.  ducere. 
S.  400  Z.  1  st.  in  substantia  hat  Haupt  unam  substantiara. 

Z.  7  nach  cujusdam  hat  Preger  Ordevi,  Haupt  Ortlibi. 

Z.  18  st.  poenitentis  1.  poenitentiae. 

Z.  11  V.  u.  st.  ab  homine  1.  ad  hominem. 
S.  401  Z.  2  st.  latet  1.  lactet. 

Z    14  V.  u.  nach  sit  hat  Wattenbach  credendum. 

Z.  8  V.  u.  1.  Item  quod. 

Z.  6  V.  u.  nach  unitus  hat  Watt.  Deo. 

Z.  4  V.  u.  st.  Dei  diem  per  agere  hat  Watt,  diem  diei  prae- 
ferre. 

Z.  2  V.  u.  st.  mutuoque  1.  mutatoque. 

Z,  1  V.  u.  1.  Item  quod. 
S.  402  Z.  8  1.  homines  boni  non. 

Z.  9  1.  sed  vacare  et  videre. 

Z.  12  V.  u.  st.  et  1.  Item. 
S   403  Z    17  st.  paucorum  1.  pauperum. 

S.  406  No.  XLI  Z.  5  hat  Haupt:  in  Pingwia  videlicet  a.  D.  1392. 
S.  408  Z.  8  V.  u.  st.  exotice  1.  azotice  (Neh.  13,  24). 

Z.  7  V.  u.  st.  imo  1.  ideo, 

Z.  2  V.  u.  st.  numero  hat  Haupt  merito. 
S.  409  Z.  16  st.  magis  hat  Haupt  majus. 

Z.  17  st.  aliquas  hat  Haupt  aliqui. 
S.  410  Z.  7  st.  satanitatem  hat  Haupt  substantialitatem. 

Z.  18  hat  Haupt:  quos  evangelium  pauperes  vocat. 
S.  411  Z.  15  st.  quibus  1.  quibusdam. 

Z.  18  st.  pro  1.  prae. 

Z.  22  st,  advertet  1.  advertat. 

Z.  4  V.  u.  hat  Haupt:    proscripti  annumerati  pauperibus    con- 
foventur. 
S.  412  Z.  14  V.  u.  hat  Haupt:  orant,  aliqui  etiam. 

Z.  9  das  Komma  nach  capiunt  zu  streichen. 
S.  413  Z.  18  nach  religiosoi-um  und  peregrinomm  ein  Komma  zu  setzen. 


I 


719 

S.  413  Z.  6  st.  apparatum  hat  Haupt  apparentiara. 

Z.  16  st.  foverunt  1.  voverunt. 
S.  414  Z.  7  V.  u.  st.  sunt  hat  Haupt  sint. 

Z.  6  V.  u.  postremo  fehlt  bei  Haupt. 
S.  415  Z.  3  in  gradu  fehlt  bei  Haupt. 

Z.  4  st.  perfecto  hat  Haupt  perfectionis. 

Z.  5  st.  aliquando  hat  Haupt  aliqui. 

Z.  14  hat  Haupt:  diebus  jejunabilibus  orania. 
S.  457  Z.  13  st.  Laetatus  hat  das  Archiv  Laetatur. 

Z.  20  st.  ex  verbo  1.  exemplo. 

Z.  8  V.  u.  st.  spiritualiter  und  Z.  4  v.  u.  st.  liberaliter  hat  das 
Archiv  literaliter. 
S.  458  Z.  3  st.  Pontifex  summe  1.  Pater  sancte. 

Z.  6  st.  conversationi  1.  conservationi. 

Z.  8  st.  Verum  1.  Unde. 

Z.  17  v.  u.  hinter  regulam  beizufügen  delinquendi. 

Z.  16  V.  u.  st.  dicentia  I.  dicens. 

Z.  7  V.  u.  st.  religione  1.  regula. 

Z.  4  V.  u.  st.  nolunt  1.  volunt. 
S.  461  Z.  18  st.  ego  1.  aliquos. 
S.  466  Z.  14  st.  subsequentibus  1.  subsequenter. 

Z.  15  st.  imperfecte  hat  das  Archiv   in  persecutione  secunda. 

Z.  3  v.  u.  st.  nimis  1.  vi  vis. 
S.  467  Z.  2  st.  curam  1.  coram. 

Z.  12  st.  displicentia  1.  displicentiam. 

Z.  10  v.  u.  st.  ex  1.  Christi. 

Z.  7  V.  u.  vor  fratres  beizufügen  LXH  vel  LXXII. 
S.  468  Z.  10  st.  bene  cortesio  1.  Bonocortesio. 

Z.  2  V.  u.  1.  Excogitatisque  modis. 
S.  469  Z.  11  streiche  prae,  Z.  14  streiche  se  und  eisdem. 
S.  470  Z.  1  V.  u.  1.  curiositati  et  amori. 
S.  471  Z.  13  st.  salutares  1.  salutans. 

Z.  12  hinter  denudato   ein  Strichpunkt,   Z.  14  hinter  apposito 
ein  Komma  zu  setzen. 

Z.  10  V.  u.  st.  odiosum  1.  otiosum. 

Z.  5  V.  u.  st.  cum  1,  omni. 
S.  473  I.  ordo  in  communi,  documentis. 
S.  474  Z.  8  st.  assistentes  1.  existentes. 

Z.  11  st.  sapientibus  1.  superioribus  (?). 
S.  475  Z.  15  V.  u.  st.  decernens  1.  decretalis. 

Z.  8  V.  u.  st.  qua  1.  quam. 

Z.  7  V.  u.  st.  doctorem  1.  doctorum. 
S.  476  Z.  3  st.  hoc  1.  homo. 

Z.  9  st.  sermonem  1.  personam. 

Z.  10  st.  suae  1.  sacrae. 

Z.  11  V.  u.  st.  comitatoribus  1.  imitatoribus. 


720 

S.  477  Z.  14  st.  Mantua  hat  das  Archiv  Montino. 

Z.  14  V.  u.  1.  Hugo  de  Digna. 

Z.  12  V.  u.  st.  Aücona  l.  Accon. 

Z.  8  V.  u.  1.  ordo  catenatorum  tantae. 

Z.  7  V.  u.  st.  ut  1.  quod. 

Z.  4  V.  u.  1.  regulae  et  testamenti. 

Z.  3  V.  u.  st.  Unum  oppositum  1.  Unde  oportet. 
S.  478  Z.  14  st.  Quum  1.  Quoniam. 

Z.  16  st.  secundis  1.  primis. 

Z.  19  st.  diffamaverunt  1.  diffiniverunt. 

Z.  8  V.  u.  st.  volvenint  1.  devolverunt. 
S.  480  Z.  15  V.  u.  st.  Ut  haberem  1.  nee  putetis  ita  ipsum  ut  hominera. 
S.  482  Z,  1  st.  audientia  1.  audacia. 

Z.  9  st.  laetis  1.  lotis. 

Z.  5  V.'  u.  st.  quem  1.  quam. 
S.  483  Z.  4  St.  infra  1.  intra. 

Z.  14  V.  u.  st.  Congregate  1.  Congreget. 
S.  484  Z.  1  st.  languivit  1.  elanguit. 

Z.  11  1.  Inimicabantur, 
S.  485  Z.  7  V.  u.  1.  de  vi  voti  evangelici. 
S.  486  Z.  10  st.  possent  1.  posse. 
S.  488  Z.  1  st.  hac  1.  hoc. 

Z.  14  st.  Ecclesiae  1.  Ecclesia  et. 

Z.  5  v.  u.  st.  vero  1.  vestra. 
S.  489  Z.  11  1.  Secrete  conveniunt  quinque  ministri  et  habito. 

Z.  9  v.  u.  hat  das  Archiv:    valerent,   tyrannicum  praeceptum 
ad  terrorera  oranium  apponentes,  ut  si. 
S.  490  Z.  18  st.  Earum  1.  Eorum. 

Z.  21  st.  pravitatis  1.  pravitate. 
S.  492  Z.  9  st.  permiserit  1.  promiserit. 
S.  498  Z.   16  V.  u.  hinter  recipere  beizufügen  proprium. 
S.  494  Z.  7  st.  bestia  1.  Bestia  oder  Hestia. 

Z.  17  V.  u.  st.  filius  1.  filiis. 
S.  495  Z.  13  V.  u.  st.  affligebant  1.  affligebantur. 
S.  496  Z.  9  st.  Quod  1.  Quem. 

Z.  14  V.  u.  1.  ad  partes  Aehajae  ei  Tessaliae. 
S.  497  Z.  13  st.  diffamatores  1.  diffamationes. 

Z.  16  st.  contrahentes  1.  contraherent. 

Z.  5  V.  u.  st.  provinciam  1.  praesentiam. 
S.  498  Z.  3  st.  provinciam  1.  praesentiam. 

Z.  15  st.  S.  Pontifex  1.  Sancte  Pater. 

Z.  16  hinter  vestra  beizufügen  Sanctitas. 

Z.   13  V.  u.  1.  Venetiis,  duobus. 
S.  499  Z.  4  1.  Domino  Solae  loquens. 

Z.  11  st.  Domini  1.  dominii. 

Z.  13  st.  agentes  (?)  1.  ad  Graecos  (?). 


i 


721 

S.  499  Z.  14  I.  mora  duorum  ferme  annorum  in  laboribus. 

Z.  13  V.  u,  hinter  (habebant)  beizufügen  incurrebant. 
S.  500  Z.  19  V.  u.  1.  quod  tantum  bonum  propter. 
S.  501  Z.  8  V.  u.  st.  perseverare  1.  praeservare. 

Z.  4  V.  u,  1.  habere,   si  vis  in  regno  moram   contrahere,   quia 
ilJis  habitis,  quamdiu. 

Z.  2  V.  u.  st.  Effecit  1.  Fecit. 
S.  502  Z.  5  st.  devertentes  1.  divertentes. 

Z.  13  st.  attentus  1.  attentius. 

Z.  18  st.  dare  1.  recommendare. 
S.  503  Z.  2  st.  spe  1.  specie. 
S.  504  Z.   17  st.  aliqui  1.  aliquando. 

Z.  19  st.  Cum  quoque  ].  Cumque. 
S.  505  Z,  14  st.  in  vita  hat  das  Archiv  tinnitu. 

Z.  10  V.  u.  hinter  vis  ein  Komma  zu  setzen. 

Z.  4  V.  u.  I.  propria.     Et  ad. 

Z.  3  V.  u.  hat  das  Archiv:    Dei,  quos  vinctos  quandoque  ante 
se,   quandoque   post   se  trahi   faciebat,  virgines   quasdam 
et  poenitentiae  feminas. 
S.  506  Z.  18  V.  u.  hat  das  Archiv:   in  mente  vel  lingua  nostra  talis 
confessio  fuit,  quod  essemus, 

Z.  14  v.  u.  st.  nostro  1.  nostro  te. 
Ö.  507  Z.  12  V.  u.  st.  judicii  I.  judicis. 

Z.  11  V.  u.  das  Komma  nach  Priori  zu  streichen. 

Z.  9  v.  u.  st.  Num  quum  1.  Nam  unde. 
S.  508  Z.  2.     Der  Anfang  lautet  im  Archiv  II,  128:    Hujus  maligni- 
tatis  livore  et  corrumpenti  ac  devoranti  rubigine  infecti  et 
maculati. 

Z.  17  st.  eum  1.  ei. 
S.  509  Z.  7  st.  humiliare  1.  humiliari. 

Z.  8  st.  reducere  1.  reduci. 

Z.  14  st.  Auxani  (?)  1.  antichristiani  Spiritus. 
S.  510  Z.  1  st.  qui  1.  quando. 

Z.  4  st.  multi  1.  multos. 

Z.  5  V.  u.  st.  et  virtute  1.  et  verbi  virtute. 
S.  511  Z.  13  st.  duobus  1.  dominis. 

Z.  20  1.  scripturarum  apertum  et. 
S.  512  Z.  6  st.  praediabant  1.  praedicabant. 

Z.  12  1.  irreverentia  et  inobedientia. 

Z.  18  hinter  volumine  ein  Komma,  Z.  20  hinter  insaniente  ein 
Punkt  zu  setzen. 

Z,  10  V.  u.  hat  das  Archiv:   sciatis,  quod,  si  ego  propter  hoc 
deberem  damnari,  oportet  quod  ordinem  vindicem  de. 
S.  513  Z.  2  1.  a  fratribus  exemtis,  Ubertino  vid.  et. 

Z.  5  st.  provincia  1.  Provincia. 

Z.  9  V.  u.  st.  vivat  1.  viveret. 


722 

Z.  2  V.  u.  st.  suscepit  1.  susceperit. 

Z.  1  V.  u.  st.  quam  1.  quod. 
S.  514  Z.  7  vor  nullam  beizufügen  et  ipsos. 

Z.  9  st.  perhibito  1.  praehabito. 

Z.  2  V.  u.  st.  voluerunt  1.  valuerunt,  st.  eorum  1.  vero. 
S.  515  Z.  3  st.  revocationem  1.  renovationem. 

Z.  3  V.  u.  st.  placitis  1.  praelatis. 
S.  517  Z.  9  st.  scitando  1.  citando. 

Z.  19  st.  principum  ].  partium. 
S.  518  Z.  7  st.  Provinciae  1.  poenitentiae. 

Z.  12  V.  u.  und  Z.  2  v.  u.  st.  Pontifex  summe  1.  Pater  Sancte. 

Z.  9  V.  u.  st.  praecipe  1.  praecipere. 
S.  519  Z.  15  St.  Verum  I.  Unde. 

Z.  12  V.  u.  st.  deinceps  1.  de  ipsis. 
S.  520  Z.  17  st.  decesserunt  1.  accesserunt. 

Z.  7  V.  u.  1.  innumera,  pro  quibus  nee  audiri  nee. 

Z.  4  V.  u.  st.  Christo  1.  fide. 

Z.  1  V.  u.  st.  providebant  1.  praevidebant. 
S.  521  Z.  12  st.  persequi  1.  prosequi. 

Z.  18  st.  accusarent  1.  earcerarent. 

Z.  21  st.  lapidaverat  1.  dilapidaverat. 
S.  522  Z.  14  V.  u.   steht  im   Arehiv:    quod   asserebant,   regulam   S. 
Francisei  esse  idem  quod  evangelium  Christi,  quod  solem- 
niter  promissum  eadit  in  praeeeptum,  eo  quod  tale. 

Z.  11  V.  u.  st.  enim  1.  etiam. 
S.  523  Z.  2  st.  eos  1.  eas. 
S.  524  Z.  12  V.  u.  1.  per  ignem  et  aquam. 
S.  526  Z.  11  st.  eum  sapientia  1.  preeum  frequentia. 
S.  585  Z.  6  V.  u.  st.  Aeeusio  1.  Aceursio. 
S.  586  Z.  15  V.  u.  st.  Cingulo  hat  Lea  Cordiglio. 
S.  600  Z.  7  st.  venditione  I.  vestitione. 
S.  605  Z.  12  V.  u.  st.  reficiendi  1.  refieienda. 
S.  609  Z.  9  V.  u.  st.  praedictionis  1.  praedietorum. 
S.  613  No.  L  Z.  5  st.  kinchehen  hat  Wattenbach  kintliehen. 

Z.  1  V.  u.  hat  Watt.:  Maria  (spreehen)  oder. 
S.  614  Z.  6  st.  die  und  Z.  7  st.  die  die  hat  Watt.  der. 

Z.  13  V.  u.  st.  Ketzer  hat  Watt,  ketzert. 

Z.  9  V.  u.  st.  trin  1.  triw. 
S.  624  Z.  7  V.  u.  st.  sustinendi  1.  sustinendae. 
S.  632  Z.  5  V.  u.  st.  tristia  1.  tristitia. 
S.  640  Z.  5  V.  u.  st.  haue  1.  hune. 

S.  693  No.  19  Z.  2  hat  Höfler:  tentoria  et  mutare  ritum. 
S.  694  No.  25  Z.  2  st.  1422  hat  Höfler  1420. 
S.  695  No.  29  Z.  2  hat  Höfler:   gratiae  et  miserationis  quoad  Deum, 

et  ideo. 
S.  697  Z.  1  st.  Xni  1.  XXHI. 


723 


S,  697  Z.  4  st.  evangelium  hat  Höfler  aevum. 

No.  43  Z.  2  st.  proprio  hat  Höfler  proximo. 

No.  43  Z.  1  V.  u.  hat  Höfler :  Noe  in  diluvio,  ignis. 

No.  44  Z.  1  Christi  zu  streichen. 
S.  703  Z.  12  1.  nativitatem  Christi,  sed. 
S.  704  Z.  8  V.  u.  st.  nee  1.  sed. 
S.  705  Z.  17  st.  scriptorum  1.  sanctorum. 
S.  709  Z.  2  V.  u.  st.  epistola  1.  epistolam. 


Register.') 


Abfall  von  derSecte  188,  196,  226. 

Abjuratio  291,  335. 

Ablass   198,   320.    —   W.  7,   337. 

—  Pic.  628,  689. 
Absolvere    a    matriraonio    20,   39, 

235. 
Abstinentia  22,  26,  27.  37,  241. 
Accursio,  Inquisitor  in  Florenz  585. 
Adam  und  Eva  34,   60,   88,  189, 

267,  274.  —  Präadamiten  617. 
Adamitae  640. 
Adern  öffnen  248,  250. 
Adoratio   4,  21,  25,  39,  145,  268; 

5,  18,  34,  41,  236,  293. 
Adventus  trinus  Christi  530. 
Aegidius,   Franciscaner   425,   470, 

476,  477, 
Agatha  109. 
Agennura  292. 

Alamannis,  Castrum   de  123,  140. 
Alaxona  la  Lauriana,  W.  258,  259. 
Albanenses  53  ff.,  319,  327. 
Albertus  Dux  Austriae  305,  349. 
Albertus   de    Pisis,    Franciscaner- 

General  (1239)  463,  466. 
Albigesium  109. 

Albigenser  3,  17,  612;  s.  Cathari. 
Alemanni,  W.  304,  345. 
Alexander  399. 
Almosen  23,  197  ff.,  225,  234,  247, 

250,  251. 


Altes    Testament   59,   61,   63,  66, 

196,   201,    275,  284,  285,  322, 

374,  375.  —  W.  71,  316,  353. 

Vgl.  Moses. 
Alvarus,  episc.  Silvensis  615. 
Amalricus  509. 

Amelius  de  Perlis,  Alb.  223,  226. 
Ancianus  64. 

Andreas  deServio  (daSegna?)  503. 
Andreas  Tavemerii,  Alb.  239,  241. 
Angelus,  socius   S.  Francisci  425, 

461.     Ein  anderer  Francisc.  (A. 

de  Clarino?)  491,  518,  519. 
Antichrist  283,  296,  371,  625,  643; 

—   bei   OHvi   531   ff.,   560  ff., 

569  ff.;  —  bei  Cecco  d'Ascoli 

587., 
Antonius    Galosea    (Galosna?)    de 

Monte  S.  Raphaelis,    W.  254, 

262,  264. 
Antonius  von  Padua  465,  616. 
Antonius    de   Septo    de  Saviliano, 

Inquisitor  251. 
Apamea  (Pamiers)  17,  109,  122  ff., 

139  ff.,  230,  244. 
Apokalypse  272.  —  W.  12.    Olivi 

527  ff. 
Apostel  179,  180,  192.    Apostolus 

=  Patron  333. 
Apostoli  seu  de  paupere  vita  265, 

509,  510,  610. 


')  Alb,  bedeutet  Albigeuscr,  Fraucisc,  Franciscaner,  Pic.  Picarden,  W.  Waldeueer. 


725 


Apulien  252,  253. 

Archilli  277. 

Arelate  144. 

Aristoteles  555,  G17. 

Arlottus  (de  Prato),   Francisc.-Ge- 

neral  (1285)  484. 
Arme,  willige  382.     Fratres  de  al- 

tissima  paupertate  403. 
Armuth  418,  445,  485. 
Arnaldus  de  Villanova  38,  508. 
Amoldistae  317,  328,  330. 
Articuli   Septem    fidei,    Wald.   93, 

368. 
Astrologie  586. 
Auferstehung  des  Leibes   31,   58, 

65,  83,  187,  197,  267,  284,  323. 

Erste  und  zweite  A.  697.   Vgl. 

Christus. 
Augsburg  363. 
Auguriare  37. 
Aurisica  109. 
Auterii,    Guil.,    Jac.    und    Petrus, 

Alb.  21,  24  ff.,   145,  154,  157, 

211,  213,  241  ff.,  251. 
Ave  Maria   159,    613.    —    W.  11, 

99,    104,    122,   307,   332,   339, 

365,  620,  702.  -  Pic.  647. 
Averroes  555. 
Avignon  38. 
Ax  21  ff.,   145,  154  ff.,   174,  175, 

179,  241. 
Aymo  (Haymo),    Francisc.-General 

466. 
Ayton  (Hayton  IL),  König  von  Ai- 

menien  490. 

Babylon   nova  549  ff.,    553,    573, 

579,  581. 
Bagnolenses  82,  327,  612. 
Barbae  365  ff. 
Bartholomaeus  Siccardi,    Francisc. 

508,  512. 
Barthol  US  de  Massa  Trabaria  450. 
Basel,  Concil  673,  675,  677,  678. 
Bavili,  Bern,  und  Guil.,  Alb.  239, 

245. 


Beghardi  381,  384,  389,  403,  406, 

702. 
Beginae  263,  379,   382,  406,  70:5. 
Begini   289,   512,   518,    524,  601 ; 

19,  20,  27,  244. 
Beichte  280,   282,   613.  —  W.  7, 

14,  93,  94,   98,  101,  115,  129, 

253  ff.  —  Pic.  670,  688,  699. 

—  Beginen  379. 
Belgien  664. 
Benedict  XL  511. 
Benedict  XII.  687. 
Benedictio  (Melioramentum)  4,  18, 

21,  25,  30,  39. 
Benedictio  panis  s.  Panis. 
Benedictionen,  kirchliche,  W.  307, 

309,  338.  -  Pic.  649. 
Bentivenga,  Francisc.  510. 
Berardus  Rascherii,   W.  260,  268. 
Berengarius  650. 
Bernardus  Deliciosi  520,  522  ff. 
Bernardus  Franca,  Alb.  231. 
Bernardus  Oliva,  Alb.  37. 
Bernardus  de  Quintavalle,  Francisc. 

425,  429,  461,  464,  477. 
Bertrandus  Martini,   Alb.  35,  292. 
Besitzlosigkeit,  W.  10,  12,  93,  96, 

100,  131.  —  Begharden  403. 
Bibel  94,  201.  —  Übersetzung  W. 

6,  13,  317. 
Bilder   26,   56,    168,  176,  323.  - 

W.  307.  —  Pic.  670. 
Bilia  de  la  Castagna,  W.  258,  259. 
Bischof  s.  Episcopus. 
Biterra  543. 
Blasmanta  327. 

Böhmen  627,  629,  633,  635,  641  ff. 
Boleslavienses,  Pic.  641,  649,  650, 

664. 
Bonadies,  Francisc.  468. 
Bonae  mulieres  165. 
Bonagratia ,    Franciscaner-General 

(1279)  483,  512. 
Bonaventura  417,  473,  475,  478— 

481. 
Boni   Christian!  4,   5,   17,  25,  31, 


726 


39,   109,    154,    170,    195,   207, 

217,  251. 
Boni  homines  22,  27,  37,  136,  165. 

195,   208,  212,  214,  225,  250, 

369,  392,  394. 
Boniczus  de  Bononia,  Francisc.  455. 
Bonifacius  VIII.  498,  503,  508,  572. 
Bonifacius  IX.  381,  407. 
Bonocortesius,  Francisc.  468. 
Bonus  Romeus,  Francisc.  476,  477. 
Brabant  664. 

Bradislavienses,  Pic.  649. 
Brodbrechen  4,  29,  147,  158,  224, 

267,    323.    -    W.   254.     Vgl. 

Panis. 
Bruna,  W.  136. 
Bucer,  Martin  651. 
Buch  Gottes  160.     Liber  agni  32. 

Liber  civitatis  Dei  267. 
Bulgari  612. 
Buskeller  341. 

(abanacum  18. 

Cäremonien    340,    639,    648,   649, 

662,  690,  693,  705. 
Caesarius  de  Alaraannia,  Francis- 

caner  461,  463,  525. 
Cain  60. 

Calojani  53,  327. 
Capellani  146,  159,  170,  176,  197, 

201.  -  Capola  362. 
Capitulum  generale,  W.  10. 
Carcassone  3  ff.,  603,  604. 
Carpentarium  233. 
Cathari  53,  83,  293,  319,  370,  374, 

375,  621.   —    Namen  von  Ka- 

tharern   17  ff.,    32  ff.,    135  ff., 

145  ff. 
Cecco  d'Ascoli  585. 
Celano,  Joh.  und  Thomas  417,  426, 

447. 
Cherium  (Chieri,   Cher)  257,   260, 

266-270. 
Chiliasmus  694. 
Chirotecae  271,  272. 
Christinus,  Waldenser  108,  116. 


Christus  33,  67,  73,  169,  253,  277, 
370,  387,  391,  617,  691,  703. 
-  Leiden  32,  73,  81,  160,  162, 
222,  291,  634.  —  Descensus 
ad  inferos  193,  223,  283.  — 
Auferstehung  194,  224.  —  Him- 
melfahrt 61,  194.  —  Nativität 
586.  Vgl.  Doketismus,  Mensch- 
werdung. 

Clemens  V.  508,  512,  514. 

Clemens  VI.  687. 

Cölestin  V.  492,  493,  498,  508, 
520,  572. 

Cölibat,  W.  12,  104,  105,  116, 
637,  639. 

Colocani  327. 

Commune  der  Waldenser  43.  -- 
Commune  civitatum  72. 

Como  27. 

Compactaten  681. 

Concil  der  Aibigenser  35.  Conci- 
lium  vel  capitulum  generale  der 
Wald.  95,  368. 

Concorricii  53,  55,  65,  83.  Con- 
correzenses  320,  612. 

Confessiones  der  Picarden  635, 
640,  641. 

Confessor  267,  271,  373. 

Congregationes  der  Begharden  403. 

Conradus  de  Offida,  Francisc.  492, 
494,  495,  500. 

Conradus  de  Spoleto,  Francisc. 
492. 

Consolamentum  41 ;  34,  39,  179, 
244,  278,  322  —  bei  Frauen 
27,  138,  146  -  bei  Kindern 
135,  217,  236,  238,  239,  240, 
241,  246,  267  —  durch  Frauen 
165,  294  —  nothwendig  21,  33, 
38,  135,  195,  246,  267,  322  — 
wann  ungültig  61,  294,  295, 
325  —  Dispensation  ,293.  — 
W.  96,  252,  253,  259,  267,  271. 
Vgl.  Haereticare,  Receptio. 

Consolati  280.  —  W.  92. 

Constancianum  25. 


727 


Constantinus  der  Grosse  352,  356 

Contemplatio  384. 

Convenientia  18;  4,  24,  236,  242. 

Cordula  36. 

Credentes  4,  31,  157,  168,  187, 
195,  212,  217,  230,  236,  245, 
248.  -  W.  9,  11,  12,  93,  601. 

Cremona  34. 

Crescentius  (de  Marchia  Anconi- 
tana,  von  Jesi),  Francisc.-Gene- 
ral  (1244—48)  466,  469. 

Cyrilli  prophetia  482. 

Daemones  35,  184,  186,  218,  276, 

283,  617. 
David  66,  285. 
David  de  Dinanto  400. 
Delfinata  268. 
Denunciationen  39. 
Desperatio  182,  200. 
Deutschland   42,   93,   95,  96,  300, 

330,  373,  378, 406 ;  vgl.  Böhmen 

u.  s.  w. 
Diabolus  33,  36,  40,  55,  84,  173, 

176,   182,    186,  266,  283,  370. 

—  D.  major  189.  —  7  diaboli 
184. 

Diaconus  35,  82,  277,  279.  -  W. 

107,  109,  230.   Vgl.  Hierarchie. 
Doketismus  34,  58,  61,  66,  61,  155, 

161,   168,   192,  277,  283,  322, 

375,  613. 
Dominicus  319,  557. 
Draco  magnus   257,   259  ff.,    263, 

321. 
Dualismus  s.  Gott. 
Dulcinus  503,  509. 

Ebendorfer,  Thomas  632. 

Egra  625. 

Ehe  18,  21,  23-26,  28,  30,  34, 
40,  54,  55,  57,  91,  156,  167, 
227,  234,  239,  280,  323.  — 
Zweite  Ehe  W.  105.  —  Ehe- 
scheidung 24,   179,   228,  244. 

—  W.  45,    104.    Vgl.  Cölibat. 


Eichstädt  615. 

Eid  3,  5,  41,  83,  167.  —  W.  7, 
13,  15,  93,  107,  110,  125,  143, 
144,  230,  234,  248,  329,  349  ff, 
619.  -  Begharden  405.  - 
Meineid   55,    60,   82,   83,   235, 

248,  273,  612. 

Elias  65,  90.  —  Elias  und  Henoch 

364,  534,  564. 
Elias,   Franciscaner- General   440, 

450,  455,  460,  465,  466. 
Eligius  664. 
Endura  19,   20,   24,  25,  138,  139, 

154,  205,  235,   242,   244,  248, 

249,  250,  271,  598  -  bei  Kin- 
dern 136,  241.  —  Bruch  der 
E.  147,  238,  239,  240,  250. 

Engel  31,  58,  85,  160,  199.  — 
Septem    modi   angelorum    184. 

—  Engelfall  31,  32,  34,  36,  40, 
60,  85,  86,  149,  159,  173,  176, 
178,  186,  187,  190,  201,  203, 
213,  266,  273,  283,  321. 

Enoch  89;  s.  Elias. 

Entendensa  246;  151,  153,  226, 
230,  238,  244.  —  Entendement 
207,  208.  —  Intendimentum 
175. 

Episcopus  35,  37,  41,  61,  278,  292. 

—  W.  115.  —  Namen  von  ka- 
tharischen  Bischöfen  34,  292. 
Vgl.  Hierarchie. 

Erasmus  647,  657. 

Erfurt  330,  384. 

Eucharistie  4,  5,  18,  23,  27,  28, 
90,  156,  170,  198,  313,  322, 
371.  —  W.  7,  47,  256.  — 
Begharden  409.  --  Pic.  637, 
643,  647,  650,  655,  663,  669, 
691.    Vgl.  Messe. 

Eva  s,  Adam. 

Evangelium  aeternum  527,  531, 
532,  539,  603,  625. 

Excommunication,  W.  7,  114,  118, 
126,  127,  131,  143,  144,  231, 
307,  337,  340.    —   Begharden 


728 


404,  409.  —  Husiten  630.  — 
Pic.  670.  —  Excommunicirte 
dürfen  getödtet  werden  622. 

Exorcismen,  W.  310,  341.  -  Pic. 
649. 

Extinguere  lumina  296,  316,  371. 
—  W.  12,  252  flF. 

Fasten  3,  22,  26,  30,  169,  179, 
181,  243,  298.  —  W.  9,  366, 
367.    -   Pic.  660. 

Feresa  169,  238. 

Festtage    169.   —  W.  7,  9,   254, 

341.  —  Pic.  660,  672. 

Filius   major    et    minor    82,    278, 

295 ;  8.  Hierarchie. 
Finger  berühren  254,  255,  264. 
Firmung,    W.    118,    132,   307.    - 

Pic.  690. 
Flandern  664. 
Fleisch  essen  4,  152  (Fische),  162, 

206,  282,  294;  18,  21,  27,  30, 

33,  36,  41,  145,  244,  250,  295, 

323. 
Florenz  324,  585,  605. 
Folter  26,  253,  272. 
Formeln    der   Inquisition    286  ff., 

342,  598. 
Francigenae  53. 

Franciscus  v.  Assisi  417  ff.,  509, 
559,  571,  572.  —  Stigmata  459, 
509.  —  Franciscaner  40,  264, 
407,  417  ff.;  s.  Beginae  und 
Begini,  Fraticelli. 

Franciscus  Sancii ,  Franciscaner 
518,  521,  522. 

Franciscus  de  Vapinco,  Inquisitor 
252. 

Fraticelli  381,  407,  512,  524,  606, 
687,  705. 

Fremde,  W.  310,  334,  339,  340, 
363,  701. 

Friedenskuss,  W.  95,  96;  vgl.  Pax. 

Friedrich  IL  571,  572. 

Friedrich  III.  247. 

Frj'  Geist  386. 


Galharda,  Alb.  238,  239. 

Galilaei  633. 

Garinus,  Inquisitor  406. 

Gaucelinus ,  Episc.  haereticorum 
292. 

Gaufridus  de  Cremona,  Francis- 
caner 518,  521. 

Gazeri  272. 

Gebete  37,  159,  237,  250;  franzö- 
sische 177,  225.  —  Gebet  vor 
dem  Essen  37,  295.  —  Tisch- 
gebete, W.  11,  94,  134.  Vgl. 
Hören,  Pater  noster. 

Gefässe  der  Perfecti  21,  272. 

Geist,  der  h.,  in  den  Perfecti  4, 
21,  25,  61,  165,  169,  218.  - 
Anrufung  des  h.  Geistes  37. 
Vgl.  Trinität. 

Geistliche,  Römische  5,  6,  23,  33. 
—  W.  108.  Vgl.  Kirche,  Ca- 
pellani. 

Gelübde,  W.  104,  117,  133,  601. 

Genuflexiones  4,  30,  39,   41,  145. 

Georgius  Raveta,  W.  290. 

Gerardus,  Francisc.  472,  478,  498. 

Gerardus  Segarelli  509. 

Gerardus  Stephani,  W.  233. 

Gericht,  letztes  91,  179,  183,  187, 
197,  254,  322. 

Gese^anum  327. 

Gonsalvus  (de  Vallebona),  Francisc- 
General  (1304-13)  500. 

Gott,  leiblich  199,  212.  —  Guter 
und  böser  Gott  5,  18,  23,  31, 
34,  40,  54,  58,  77  ff,  83,  152, 
155,  184,  219,  231,  259,  282, 
321,  371,  374,  612.  -  Deus 
extraneus  184,  189,  213.  — 
Vgl.  Schöpfung,  Trinität. 

Graeci  (die  morgenländischeKirche) 
563. 

Gregor  IX.  461,  465. 

Gregor  X.  487. 

Gregor  XI.  357. 

Gualardus  de  Pomeriis,  Inquisitor 
120,  122  ff,  135  ff.,  230. 


i 


729 


Guido  de  Mirapice,  Francisc.  508, 

512. 
Guilabertus    de    Castro,    Alb.    41, 

292. 
Guilelmus  ßelibasta,  Alb.  165,  176, 

182,  184  fF.,-  213  ff.,  222,  227, 

229,  236,  243  ff. 
Guilelmus  Bustalh,  W.  135  ff. 
Guilelmus  Garsias,  Alb.  34,  40. 
Guilelmus  Girardi,  Francisc.  522. 
Guilelmus     Johannes ,     Beguinus 

244. 
Guilelmus  Sabaterii,  Alb.  19. 
Guilelmus     de     Sancto     Amantio, 

Francisc.  518,  521,  522. 

Habrawansky  641,  647,  653. 

Habsucht  241. 

Hadrian  V.  480. 

Haereticare  18,  19,  21,  24,  30,  37, 
39,  136,  138,  147,  158,  174, 
239,  246.  —  Rehaereticare  226, 
228,  245. 

Heüige  40,  281,  319.  -  W.  9, 
114,  254,  256,  260  ff.,  306,310, 
311,  333,  336.  -  Pic.  628,  700. 
Vgl.  Bilder. 

Hierarchie  der  Katharer  82,  183, 
227,  278,  295,  324  -  der  Ma- 
nichäer  296  —  der  W.  9,   97 

—  116,    128-133,     287    ff., 
599. 

Hieronymus  (von  Ascoli),  Francisc- 
General  (1274,  Nicolaus  IV.) 
481. 

Hieronymus  von  Prag  631. 

Himmel  33,  ßß,  199,  214  —  sieben 
Himmel  86,  157,  166,  208,  321 

—  gläserner  Himmel   32,  214. 

—  Himmelfahrt  eines  Katharers 
166,  208.    Vgl.  Paradisus. 

Histriones  623. 

HöUe  58,   66,  86,   152,  156,  196, 

210,  213,  216,  218,  223,  242, 

247,  295. 
Honorius  IH.  457. 

DöUinger,  Gescliichte  der  Sekten. 


Hören,  W.  133,  305,  307.  -  Pic. 

691. 
Hospitia  279.  —  W.  93. 
Hugo  de  Digna,  Francisc.  477. 
Hugo  Ostiensis,  Card.  429. 
Hugo  Speronus,  W.  64. 
Hus  631,  676. 
Husiten  630. 

Immuratio  291,  522,  603. 

Impeccabilität  384,  390,  401. 

Indaemoniari  226,  243. 

Innocenz  HI.  400,  429,  457. 

Innocenz  IV.  571. 

Innocenz  VI.  687. 

Inquisition  3  ff.,  289,  343,  346, 
365,  384,  389,  406,  585,  586, 
607  —  gegen  Franciscaner  500, 
502  ff.,  522.  —  Inquisitor  ge- 
tödtet  38.  --  Aufstand  gegen 
die  Inquisition  603.  ~  Namen 
von  Beamten  der  Inq.  123,  134, 
135,  139,  140,  143,  230,  596, 
707. 

Insabbatati  7. 

Inscalare  348. 

Isaias  160,  161,  208,  276. 

Issaura,  Arnoldus  und  Raymundus, 
Alb.  17  ff.,  245. 

Italici  43. 

Italien  251,  324,355.  Vgl.  Florenz 
u.  s.  w. 

Jacobus  S.  (Compostella)  320. 

Jacobus  de  Auximo,  Francisc.  477. 

Jacobus  Bech  (Beth),  W.  257,  265, 
272. 

Jacobus  de  Marchia  705. 

Jacobus  de  Massa,  Francisc.  477. 

Jacobus  de  Monte,  Francisc.  496, 
499. 

Jacobus  de  Tuderto,  Francisc.  492. 

Joachim  von  Floris  475,  478,  482, 
540,  541,  547,  565—568,  571, 
572,  575. 

Jocelinus  de  Palatia  de  ßalbis,  W. 
266  ff. 

47 


730 


Johannes  Baptista  21,  34,  65,  90, 
155,  267,  283, 294,  325,  375,  633. 

Johannes  Evangelista  34,  165, 
277,  280.  -  Anfang  des  Jo- 
hannes-Evangeliums 5,  28,  37, 
38,  39,  40,  59.  —  Apokryphen 
85,  707. 

Johannes,  Engel  160. 

Johannes  XXII.  290,  381,  514,  517, 
602,  606,  687. 

Johannes  episc.  Argentin.  389. 

Johannes  de  Arquata  686. 

Johannes  Baridon  de  Pulia,  W. 
252,  253. 

Johannes  de  Bellesmains ,  Erzb. 
von  Lyon  6. 

Johannes  de  Belua,  Inquisitor  122  ff. 

Johannes  a  Burgundia  359. 

Johannes  Cajetanus  480. 

Johannes  Cambiaire,  Episc.  haere- 
ticorum  292. 

Johannes  Gyrardus,  W.  355. 

Johannes  Lotharingius ,  W.  108, 
116,  129,  133,  144,  245. 

Johannes  Ludinensis,  W.  357. 

Johannes  de  Marsilia,  W.  233. 

Johannes  Mori,  W.  251. 

Johannes  de  Oriente  625. 

Johannes  de  Parma,  Francisc- 
General  (1248-57)  465,  466, 
470,  473,  475,  477,  495,  508, 
525. 

Johannes   de  Roncho,   W.  64,  74. 

Johannes  de  S.  Paulo,    Card.  429. 

Johannes  de  Vienna,  W.  143,  330. 

Johannes  de  Wirceburg  625. 

Judas  Iscarioth  180,  188,  194,  196, 
200,  692. 

Juden  195,  196,  220,  622;  Bekeh- 
rung 531,  532,  536,  538,  539, 
552. 

Karl  der  Grosse  558,  563. 
Karl  IL,  König  v.  Sicilien  500,  508. 
Karl  IV.  382,  407. 
Katharer  s.  Cathari. 


Ketzer  301,  613. 

Kindertaufe  167;  s.  Taufe. 

Kirche,  Römische  5,  17,  19,  21, 
22,  25,  28,  29,  40,  64,  156, 
157,  178,  195,   196,  202,  235. 

-  W.  7,  8,   13,  72,  107,  113, 
126,  256,  259,   306,   341,  352. 

—  Olivi  529.  —  Husiten  630. 
Vgl.  Papst. 

Kirchen,  Gebäude  40,  56,  136, 
168,  176,  281,  319,  370.  — 
W.  307,  308,  336.  —  Pic.  659, 
693. 

Kirchengebote  7,  262,  298. 

Kirchengesang  23,  34,  40,  298, 
700.  -  W.  307,  334,  338. 

Kirchenväter,  W.  6,  13,  117,  119, 
304,  309,  329,  361.  -  Pic.  699. 

Kniebeugungen  s.  Genuflexiones. 

Kreuz  6,  21,  26,  29,  56,  73,  168, 
222,  320,  323.  -  W.  308.  — 
Begharden  409.  —  Kreuzzei- 
chen 23,  169,  223,  639.  — 
Kreuz  als  Abzeichen  eines  be- 
kehrten Ketzers  291,  292,  343, 
349,  350,  364,  367,  603,  604. 

Kreuzzüge  309,  320,  334. 

Kunder  310,  343,  363,  701. 

Küssen  eines  Katers  u.  s.  w.  9, 
293,  296,  370. 

Laborantes  44. 

Lamberto   del  Cingulo  (Cordiglio), 

Inquisitor  586. 
Lampertus,  episc.  Argentin.  378. 
Languedoc  97,  233. 
Laurentius    de   Lormea,   W.   257, 

259,  260. 
Leo,  Francisc.  417,  425,  445,  455, 

470,  510. 
Leonardus,  Francisc.  478. 
Leonistae  42,  62,  73,  83,  619. 
Lemacum  17. 
Leser,  Joh.  351,  357. 
Lestardi  episcopus  359. 
Levinus  de  Wirceburg  625. 


731 


Liberatus  (de  Macerata),  Francisc. 

493,  496,  498,  500  ff. 
Liberias  spiritualis  384  ff. 
Libertini  664. 
Limosum  145. 
Lissabon  615. 
Littera   ecclesiae  Rom.  et  haereti- 

corum  202. 
Loistae  664. 
Lolhardi  381,  407. 
Lombardei  6,  8,  25,  26,  85  ff.,  42, 

62,    73,   83,    95,   109,   251  ff, 

301,  320,  603,  619. 
Lombardi  8,  320. 
Lucibel  32,  189. 
Lucifer  32,  35,  60,  185,  189,  282, 

296,  341,  371,  612. 
Ludwig  der  Baier  588. 
Ludwig  der  Heilige  472. 
Lyon  6.   Concil  von  1274  483,  487. 

Magdalena  163,  387. 

Magdeburg  382. 

Magie  590. 

Magistrae  der  Beguinen  379. 

Mähren  635,  652,  668. 

Mainz  382,  391,  620. 

Major   oder  Majoralis   der  W.  9, 

97—116,    126-133,    252.    - 

Namen  von  Majores  108. 
Manfredus  572. 
Manichaei  3,  105,  154,   211,   282, 

295,  299,  369,   374,   395,  497, 

553,  557. 
Manutergia  4,  29,  30,  147. 
Marcus     de     Mantua     (Montino), 

Francisc.  477. 
Marcus  de  Monte  Luponis,  Francisc. 

491. 
Maria  34,  37,  58,  67,  90,  155,  161, 

168,  180,  192,  221,  277,   284, 

322,  341,  387,  598,  627.  -  W. 

9.    —    Begharden   415.      Vgl. 

Ave  Maria. 
Marthae  381,  407,  411,  415. 
Martin  IV,  607. 


Martinus,  der  h.  334,  509. 

Martinus  ex  Bohemia,  Inquisitor 
378. 

Martinus  de  Presbytero  de  Vico, 
W.  254,  263,  270. 

Martinus  de  Siena  514. 

Martyrium  35,  231,  235,  271,  370, 
373.  —  W.  126. 

Masseus,  Francisc.  425,  461,  470. 

Maurini,  Job.,  Petrus,  Raymund, 
Stephan,  Alb.  122,  153,  154, 
159,  164,  171,  176,  180  ff., 
203  ff.,  235  ff.,  240  ff.,  249. 

Melanchthon  649. 

Melioramentum  4,  25,  30,  39,  249, 

—  monatlich  295.  —  W.  598. 
Mengardis,  W.  135. 
Menschwerdung    31,    32,    89,    90, 

180,  185,  193,   199,  221,   224, 

259,  260  ff.,  321.    Vgl.  Doke- 

tismus. 
Meretrices  623,  624. 
Merlin  586. 
Messe  30,  40,  146,  203.  —  W.  7, 

100,  102,  114,  116,  310,  339. 

-  Pic.  647,  664. 
Messias  196. 

Metz  405,  406. 

Michael,  Engel  296,  321,  371. 

Michael     de     Ceseno,     Francisc- 

General  606. 
Michael  Italicus,  Wal  denser   108, 

133. 
Mirapiscis  35,  41. 
Monaldus,  Francisc.  492. 
Mönche  40,  625,  671. 
Mons  Oliveti,  Pic.  664. 
Monspessulanus  109,  144. 
Mons  Securus  (Montsegur)  34,  292. 
Moravi  635. 
Mordanschläge   19,  27,  236,  243, 

248,  249,  250. 
Moses  34,  59,  89,  267,  284,  617. 

Napoleon  (Orsini),  Card.  493,  520. 
Narbonne  706. 

47* 


732 


Nativitäten  586. 
Nekromantie  590,  597. 
Nikolaus  III.  507. 
Nikolaus  IV.  481,  571. 
Nikolaus,  Erzb.  v.  Salona  494. 
Novellani  92. 
Nuces  206,  246. 
Nürnberg  627. 

Obrigkeit   69.    -    W.   7,   75,    94, 

309.     Vgl.  Todesstrafe. 
Oddonus  Narro,  W.  269. 
Oecolampadius  650,  654,  657. 
Olivi,   Petrus   Johannis   290,   481. 

483,  495,  508,  512,   517,  518, 

525,  527  ff.,  602. 
Ölung  315,  329. 
Ordalien  621,  622. 
Ordination   281,   372,   404.  —  W. 

97—115,    119,   128,  132,   368, 

600. 
Ortlibenses    (Oriliwenses ,    Ordile- 

bonii,  Ortilibarii)  299,  301,  317, 

330,  400.  703. 
Österreich  301,  305,  346,  600,  632. 
Ottobonus,  Card.  (Hadrian  V.)  480. 

Pactum  =  convenientia  4, 

Panis  benedictus  s.  signatus  4.  35, 
37,  148,  158,  225,  238,  252, 
264,  267,  269,  370,  —  bonorum 
hominum  37,  —  orationis  4, 
28,  30. 

Papst,  Römischer  166.  —  W.  93, 
104,  106,  107,  110,  111,  118, 
127,  131,  143,  307,  320,  338. 
—  Pic.  670.  —  Olivi  537,  539, 
558,  577.  —  Fraticellen  606, 
687,  705.     Vgl.  Kirche. 

Papst  der  Häretiker  194,  252,  253, 
268,  293. 

Parabeln  des  N.  T.  umgedeutet 
86,  87,  274. 

Paradisus  in  der  Genesis  29 ;  vgl. 
Sündenfall.  —  P.  =  Himmel 
32,  157,  181,  203;  vgl.  Engel- 


fall. --  P.  coelestis  et  terrestris 
179,  183,  187,  189,  194,  197. 

Paris  555,  571. 

Passagii  327.    Pasagini  375. 

Passau  343. 

Patareni  301,  322,  324,  608,  621. 
Paterini  293,  301,  376. 

Pater  sanctus  149,  159,  160,  166, 

182,  203,  209.  —  P.  bonorum 
spirituum  182,  185. 

Pater  noster  5,  14,  30,  39,  90,  199 ; 

—  nur  von  den  Perfecti  zu 
sprechen  159,  199,  212,  237/ 
246 ;  —  vor  dem  Essen  24,  37, 
138,  295;  -  die  vierte  Bitte 
38.  —  W.  8,  11,  94,  99,  112. 

Paulus  32,  207,  215.    Vgl.  Petrus. 

Pauperes  de  Lugduno  6,  8,  10,  62, 
92,  251,  268,  300,  320,  328, 
358,  618,  633.  Povre  de  Leon 
316.     Poverley,  Poverleon  330. 

—  Pauperes  evangelici,  Fratres 
della  povera  vita  (Fraticellen) 
606. 

Pax  34,  31. 

Pedemontani,  W.  304,  345. 

Pelagianismus  396.   , 

Pelikan  232, 

Perfecti  31,  157,  178,  187,  212, 
271,  272,  280.  —  W.  9,  10, 
12,  92,  95,  103,  601.  —  Per- 
fectio.  Begharden  384,  389. 

Petrus  162,  166,  181,  194,  201.  - 
W.  93,  107.  —  Olivi  544.  — 
Petrus    und    Paulus    25,    155, 

183,  242. 

Petrus  de  Belmonte,  W.  263,  264. 

Petrus  Chrymon,  W.  355. 

Petrus   Clerici   de   Monte  Alionis, 

Alb.  251. 
Petrus,  Cölestiner,   Inquisitor  305, 

330,  335,  343,  346. 
Petrus  Comaro,  Patriarch  von  Con- 

stantinopel  498. 
Petrus  Dresdensis  628. 
Petrus  Garcia,  Alb.  34,  40. 


I 


733 


Petrus  Johannis  s.  Olivi. 

Petrus  Lombardus   360,  475,  479. 

Petrus  de  Macerata,  Francisc.  488. 

491,  492. 
Petrus  Martyr  319. 
Petrus  Maurelli,  Alb.  86. 
Petrus  de  Monticulo,  Francisc.  492. 
Petrus  de  Morone  s.  Cölestin  V. 
Petrus   de  Nubilio,   Francisc.  479, 
Petrus  Patrii  (Patricii),  W.  266  ff., 

272. 
Petrus  de  Relana,  W.  46,  47. 
Petrus  de  Stacia,    Francisc.   446, 

468. 
Pharisaei  188,  828. 
Philipp  der  Schöne  509,  517. 
Philippus  de  Canto,  Francisc.  519. 
Philippus  de  Constantino,  Alb.  218, 

226  ff. 
Philippus  de  Lernaco,  Alb.  18,  26  ff. 
Philippus  Michael  Rubens,  W.  187. 
Philosophie  616,  679.    Vgl.  Aristo- 
teles. 
Picardi,    Bohemi    et  Moravi    635, 

637,  661,  690,  691. 
Pigwia  (Pingwia)  406. 
Pilatus  188. 

Pileus  ironicus  846,  848. 
Pinarolum  251,  268. 
Polen  668. 

Pontius  Arnaldi,  Alb.  26,  86. 
Pontius   de  Bottingata    (Botugati), 

Francisc.  486,  490. 
Pradas  Tavernerii,   Alb.  216,  217, 

219,  222,  226. 
Praeponimentum  43. 
Prag  628,  696. 
Presbyter  s.  Hierarchie,  W. 
Priesterthum  323.  —  W.  7,  9,  92, 

95.  -    Pic.  648,  692. 
Processi onen,  W.  308. 
Procopius  677. 
Propheten  267,  275,  283. 
Provincia  (Provence)  95,  508. 
Publicani  621. 
Purgatorium  194,  267,  298.  —  W. 


8,  14,  93,  107,  113,  116,  119, 
130,  148,  144,  234,  252,  253. 
256,  807,  821,  338.  -  Pic.  671, 
700.  -  Vision  706,  708. 

Rautenstock,  Barth.,  Ketzermeister 

626. 
Raymundus,  Francisc.  488,  489. 
Raymundus  Belhoti,  Alb.  250. 
Raymundus  de  Costa,  W.  105,  109, 

120  ff.,  230. 
Raymundus  Esshaura,  Alb.  245. 
Raymundus     Gaufridi ,     Francisc- 

General   (1289-95)   490,   495, 

508,  512. 
Raymundus  Petrus  de  Archas,  Alb. 

173,  217. 
Raymundus  de  Tolosa  87,  88,  245, 

246. 
Realgar  172,  249. 
Receptio   5,  21,   28,   26,   27,   138, 

146,  157.  —  W.  96. 
Regensburg  625. 

Regna  Dei  et  diaboli  septem  184. 
Reliquien,   W.  807,   308,  384.   — 

Pic.  672. 
Renasci  182,  188,  195. 
Restitution  248,  295,  324,  326. 
Reverentiam  facere  4,   27,  181 — 

183,  187,  195,  236,  237. 
Rhaetia  400. 
Richardus  in  Apocalypsin  534,  552, 

564,  580. 
Richardus  (von  Middleton?)  484. 
Rixendis  706. 

Robertus  Morterii,  W.  122. 
Roger  Bernardi,  Graf  von  Foix  244. 
Roraani,  Wal  denser  804,  845. 
Runcharii  297,  300,  817,  330. 

Sacramente  der  Kirche  5,  82,  297, 
313,  822.  -■  W.  93,  107,  113, 
118,  256,259.  -  Pic.  637,  649, 
661.  —  S.  der  Katharer  82, 
294.  -  S.  der  Waldenser  100. 

Salve  Burce  52. 


734 


Sandaliati  92,  93,  95,  96,  233. 

Saraceni  195,  197,  358. 

Satanas  60,  84  ff.,  149,  201,  203, 
217,  321. 

Scalatura  346.     Inscalare  348. 

Schenkungen  und  Vermächtnisse 
41,  154,  241,  271.  -  W.  96, 
253. 

Schöpfung  der  Welt  27,  30,  32, 
37,  40,  55,  60,  84,  87,  152, 
177,  179,  182,  184,  188,  189, 
191,  202,  207,  212,  217,  259, 
266,  274,  275,  282,   374,  612. 

—  Die  Welt  ewig  632.  — 
Schöpfung  des  Menschen  26, 
33,  35,  36,  40,  60,  87,  151, 
174,  186,  190,  219,   274,  275. 

Schwangere  33,  35,  267,  320. 

Sclavi  61.  Sclavoni  60,  266,  267. 
Sclavonia  268. 

Sebilia  d'en  Batle,  Alb.  20,  24,  25, 
158,  173,  175,  241. 

Seele  36,  89,  202,  276,  283,  294, 
320,  322;  —  sterblich  260, 
263,    295,   616.     Vgl.  Spiritus. 

Seelenwanderung  23,  24,  31,  32, 
36,  40,  175,  179,  188,  191,  205, 
215,  235,  247,  276,  277,  283; 

—  durch  Thiere  4,  151  ff.,  156, 
174,  191,  207,  216,  217,  235, 
267. 

Servicium  37,  295. 

Servus  bei  den  Begharden  403. 

Sicilien  245,  603. 

Sifridenses  301. 

Sigismund,   Kaiser  675,  678,  684. 

Silvester,   Papst   40,   252.   —   W. 

306,  320,  352,  356. 
Simon,    apostata   Cisterciensis    in 

Mähren  669. 
Simon  de  Assisio,  Francisc.  469. 
Simon  de  Comitissa,  Francisc.  465. 
Simon  Faber,  Taborit  674. 
Slycani  301. 
Sohn  Gottes   32,   33,  58,  67,  160, 

169. 


Sola  498,  499. 

Sonntag  169,  707. 

Sotolarii  299. 

Spanien  615. 

Speronistae  62,  64. 

Spiritualiter  intelligere  55,  57. 

Spiritus   et   anima   58,    185,    197, 

218,  219,  230,  321. 
Spiritus  boni  184,  213;  —  maligni 

207,  213,  218. 
Spiritus  libertatis  416;  s.  Liberias. 

-  Haeresis    de    novo    spiritu 
391,  393,  395. 

Stella,  häretisches  Buch  52. 

Stephanus,  Schüler  des  Gerardus 
Segarelli  509. 

Strassburg  378,  389. 

Styra  311,  348,  634. 

Sünde  207,  277,  372,  401,  402, 
416.  —  Sünden,  die  nicht  ver- 
geben werden  182,  188,  200, 
267,  636.  —  Sünden  gegen  den 
h.  Geist  226,  329.  —  W.  7. 
Vgl.  Impeccabilität. 

Sündenbekenntniss  178,  295;  s. 
Servicium,  Beichte. 

Sündenfall  32,  34,  60,  88,  185, 
189,  274,  320. 

Sündenvergebung  6,  25,  28,  31, 
154,  155,  195,  226,  294,  324, 
370,  373.  -  W.  7,  106,  600; 
s.  Beichte. 

Swestriones  379,  381,  407. 

Symbolum   apostolicum   164,   266. 

-  W.    11,    365.    —    Andere 
Symbola  280,  302. 

Synagoga  251  ff. 

Taboritae  673,  691. 

Tarascon  19,  25,  26,  28. 

Taufe  5,  20,  23,  25,  28,  29,  31, 
34,  68,  90,  155,  167,  183,  196, 
197,   236,  279,  285,  322,  371. 

-  W.   45,  48,   118,   132.    — 
Pic.  636,  639,  672,  699. 

Teufel  s.  Daemon,Diabolus,  Satanas. 


735 


Thaddaeus,  Francisc.  500. 
Thiere  tödten  4,  5,  152,  157,  180, 

181,  192,  217,  235,  236,   248, 

294,  323,  329. 
Thomas,  W.  45. 

Thomas  de  Adversa,  Inquisitor  500. 
Thomas    de    Casasco ,    Inquisitor 

251. 
Thomas  de  Castro  Marini,  Francisc. 

489. 
Thomas  Pascalis,  Inquisitor  365. 
Thomas  Scotus,    span.    Häretiker 

615. 
Thomas  de  Sola  498. 
Thomas    de    Tolentino,    Francisc. 

488,  489,  491,  496,  506. 
Thomas  de  Trivio,   Francisc.  492. 
Tirschenreuth  626,  629. 
Todesstrafe  40,  199,  200,  319,  323, 

326.  -  W.  71,  105,  118,  126, 

131,  143,  144,  231,  234,   287, 

599.     —     Todesstrafe     gegen 

Ketzer  gerechtfertigt  621. 
Tolosa  35,   36,   37,   38,  292,  543, 

604. 
Tortosa  170. 

Traducianismus  276,  294,  321. 
Tres  deceptores  616. 
Tres  reges  161.     Melchior,  Balta- 

zar,  Gaspar  159. 
Trinität  58,  85,  169,  185,  211,  277, 

299,  691.  —  Pic.  703. 
Tunica    31,    151,    152,    159,    174, 

176,  190,  205,  207,   208,  215, 

246,  247. 
Turniere  622. 
Tuscia  324. 

übertinus   de  Casali  508  ff.,  516, 

518,  525. 
Ugolino,  Card.  441. 
Ultramontani,  Waldenser  43,  320. 
Ungarn  705. 
Universitäten  309,  340. 
Unzucht  9,  10,  156,  229,  235,  267, 

294,  299,  300,  312,  316,   329, 


341,  371,  372,  386,   401,  413, 

614.     Vgl.   Synagoga. 
Usura  256,  319,  324,  325,  623. 
Utraquismus  631,   657,   669,    679, 

681,  688,  692,  705. 

Vasconia  122. 

Veniae  5,  41,  57,  369. 

Verhöre    14,    26,    272,    318,    324, 

332. 
Verona  43. 
Verrathen  der  Sektirer  19,  20,  27, 

188,  195,  206,  226,   239,   241, 

242,  267,  329. 
Vestiti   178,   179,   188,   194,   195, 

248,  251. 
Vienne   109.  —  Concil   379,   512, 

515,  687. 
Vincentius,  Francisc.  505. 
Visitatores,  W.  95,  96,  97. 
Vivaria  109. 

Vivetus  (Vinetus),   Waldenser  46. 
Volsius,  Paulus  652. 

Waldenser,  Valdenses  6,  8,  233, 
251  ff.,  286,  300,  304,  305, 
315,  317,  330,  331,  344,  346, 
363,  365,  367,  598,  620,  633, 
635,  663.  —  Valdesius  6,  43, 
64.  Gualdensis  74.  Waldunus 
300.  Petrus  Waldensis  304. 
Petrus  Waldis  352.  Petrus  de 
Walle  357.  —  Namen  von  Wal- 
densern  42,  46,  233,  251  ff., 
355,  859,  367.  —  Bekehrte 
Waldenser  330. 

Wallfahrten  320,  372. 

Weiber  209 ;  —  wie  sie  selig  wer- 
den 151,  176,  177,  191,  209, 
219.  —  Weiber  berühren  4,  31, 
146,  148,  157,  242,  243.  — 
W.  104. 

Weihwasser  372.  —  W.  309,  363, 
367,  620. 

Wein  trinken  9,  19,  206,  225, 
246,  295. 


736 


Weingarten,  Heinz  627. 

Welt  s.  Schöpfung.  —  Welt-Ende 

210,  213,  216,  247,  694. 
Wiedertäufer  636. 
Wilhelm,  Erzherzog  von  Osterreich 

349. 
Wladislaus,  König  von  Ungarn  640, 

641. 


Wunder  40.  r,4,  170.  247,  325. 
W.  9. 

Zahl  570,  666. 
Zaubertrank  258,  264,  265. 
Zwingli  641,  650,  651,  654. 
Zyska  673,  677. 


II 


i  Hl  iNSTI" 


I     II 


WEDIA,: 


?^ 


JDIES